ناباروری به علتهای مختلفی از جمله سن زوجین، علل ناباروری در مرد یا زن و… بستگی دارد. در این مقاله قرار است روش کمک باروری IVF را بررسی کنیم زیرا این روش یکی از پرکاربردترین و موثرترین روش درمانی ناباروری است تا انتها همراه ما باشید که قرار است به جواب خیلی ازسوال هایتان در این مقاله برسید.
باروری IVF به چه معناست؟
لقاح آزمایشگاهی (IVF) مجموعه پیچیده ای از روش ها است که برای کمک به باروری یا جلوگیری از مشکلات ژنتیکی و کمک به بچه دار شدن استفاده میشود. در طی ivf تخمکهای بالغ از تخمدانها جمعآوری شده و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور میشوند. سپس تخمک بارور شده (جنین) به رحم منتقل میشود. یک چرخه کامل IVF حدود سه هفته طول میکشد. گاهی اوقات این مراحل به بخشهای مختلفی تقسیم میشوند و فرآیند ممکن است طولانیتر شود.
IVF موثرترین نوع فناوری کمک باروری است. این روش را میتوان با استفاده از تخمک و اسپرم خود زوج انجام داد. یا آی وی اف ممکن است شامل تخمک، اسپرم یا جنین از یک اهدا کننده شناخته شده یا ناشناس باشد. شانس شما برای داشتن یک نوزاد سالم با استفاده از IVF به عوامل زیادی مانند سن شما و علت ناباروری بستگی دارد. علاوه بر این IVF میتواند زمان بر، پرهزینه و تهاجمی باشد. اگر بیش از یک جنین به رحم منتقل شود، IVF میتواند منجر به بارداری با بیش از یک جنین (چند قولویی) شود.
علت استفاده از روش IVF چیست؟
اگر IVF برای درمان ناباروری انجام شود، ممکن است شما و همسرتان بتوانید گزینه های درمانی کم خطرتری را قبل از اقدام به IVF امتحان کنید، از جمله داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک یا تلقیح داخل رحمی روشی که در آن اسپرم مستقیماً در نزدیکی رحم قرار میگیرد.
گاهی اوقات، IVF به عنوان یک درمان اولیه برای ناباروری در زنان بالای 40 سال ارائه میشود. همچنین در صورت داشتن شرایط سلامت خاصی میتوان IVF را انجام داد، IVF ممکن است یک گزینه باشد اگر شما یا شریک زندگیتان موارد زیر را داشته باشید:
- آسیب یا انسداد لوله فالوپ: آسیب یا انسداد لوله فالوپ، بارور شدن تخمک یا رفتن جنین به رحم را دشوار میکند.
- اختلالات تخمک گذاری: اگر تخمک گذاری نادر باشد یا وجود نداشته باشد، تخمک کمتری برای لقاح در دسترس است.
- اندومتریوز: آندومتریوز زمانی اتفاق میافتد که بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم کاشته میشود و در خارج از رحم رشد میکند – اغلب بر عملکرد تخمدانها، رحم و لولههای فالوپ تأثیر میگذارد.
- فیبروم رحم: فیبروم ها تومورهای خوش خیم رحم هستند. آنها در زنان 30 و 40 ساله شایع هستند. فیبروم ها میتوانند در کاشت تخمک بارور شده اختلال ایجاد کنند.
- عقیم سازی یا برداشتن لوله قبلی: بستن لوله ها نوعی عقیم سازی است که در آن لوله های فالوپ بریده یا مسدود میشوند تا به طور دائم از بارداری جلوگیری شود. اگر میخواهید بعد از بستن لوله ها باردار شوید، IVF ممکن است جایگزینی برای جراحی برگشت بستن لوله ها باشد.
- اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم: غلظت کمتر از حد متوسط اسپرم، حرکت ضعیف اسپرم (تحرک ضعیف) یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم میتواند بارور کردن تخمک را برای اسپرم دشوار کند. اگر ناهنجاریهای مایع منی پیدا شد، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص ناباروری برای بررسی وجود مشکلات قابل اصلاح یا نگرانیهای اساسی سلامتی باشد.
- ناباروری بدون دلیل: ناباروری غیرقابل توضیح به این معنی است که با وجود ارزیابی علل شایع، هیچ دلیلی برای ناباروری پیدا نشده است.
- یک اختلال ژنتیکی: اگر شما یا همسرتان در معرض خطر انتقال یک اختلال ژنتیکی به فرزندتان هستید، ممکن است کاندیدای آزمایش ژنتیک قبل از لانه گزینی باشید – روشی که شامل IVF میشود. پس از برداشت و بارور شدن تخمها، از نظر مشکلات ژنتیکی خاص غربالگری میشوند، اگرچه همه مشکلات ژنتیکی را نمیتوان یافت. جنین هایی که مشکلات مشخصی ندارند می توانند به رحم منتقل شوند.
- حفظ باروری برای سرطان یا سایر شرایط بهداشتی. اگر میخواهید درمان سرطان را شروع کنید مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی که می تواند به باروری شما آسیب برساند، IVF برای حفظ باروری ممکن است یک گزینه باشد. زنان میتوانند تخمک ها را از تخمدان هایشان برداشت کرده و در حالت بارور نشده فریز کنند تا بعدا استفاده شوند. یا میتوان تخمک ها را به عنوان جنین برای استفاده در آینده بارور و منجمد کرد.زنانی که رحم عملکردی ندارند یا بارداری برای آنها خطر جدی برای سلامتی دارد، ممکن است IVF را با استفاده از شخص دیگری برای حمل بارداری (ناقل حاملگی) انتخاب کنند. در این حالت، تخمک های زن با اسپرم بارور میشوند، اما جنین های حاصل در رحم حامل حاملگی قرار میگیرند.
خطرات تکنیک های لقاح خارج از رحم IVF
- چندقلویی: اگر بیش از یک جنین به رحم شما منتقل شود IVF خطر چند قلوزایی را افزایش میدهد. بارداری با چند جنین نسبت به بارداری با یک جنین خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را به همراه دارد.
- زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد: تحقیقات نشان میدهد که IVF اندکی خطر تولد نوزاد زودهنگام یا با وزن کم را افزایش میدهد.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان: استفاده از داروهای باروری تزریقی، مانند گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG)، برای تحریک تخمک گذاری میتواند باعث سندرم تحریک بیش از حد تخمدان شود، که در آن تخمدانهای شما متورم و دردناک میشوند.علائم معمولا یک هفته طول میکشد و شامل درد خفیف شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. با این حال، اگر باردار شوید، علائم شما ممکن است چند هفته طول بکشد.
- سقط جنین: میزان سقط جنین برای زنانی که با استفاده از IVF با جنین تازه باردار میشوند مشابه زنانی است که به طور طبیعی باردار میشوند حدود 15٪ تا 25٪ و همچنین با بالا رفتن سن مادر افزایش مییابد.
- عوارض روش بازیابی تخمک: استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع آوری تخمک ها ممکن است باعث خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ خونی شود. همچنین در صورت استفاده با آرامبخشی و بیهوشی عمومی، خطراتی نیز وجود دارد.
- حاملگی خارج رحمی: حدود 2 تا 5 درصد از زنانی که از IVF استفاده میکنند، حاملگی خارج از رحم خواهند داشت زمانی که تخمک بارور شده در خارج از رحم، معمولاً در لوله فالوپ، کاشته میشود. تخمک بارور شده نمیتواند در خارج از رحم زنده بماند و هیچ راهی برای ادامه بارداری وجود ندارد.
- نقائص هنگام تولد: سن مادر مهمترین عامل خطر در ایجاد نقایص مادرزادی است، صرف نظر از اینکه کودک چگونه باردار شده است. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا نوزادانی که با استفاده از IVF باردار میشوند ممکن است در معرض افزایش خطر نقص های مادرزادی خاص باشند، مورد نیاز است.
اقدامات قبل از انجام IVF
میزان موفقیت یک کلینیک به عوامل زیادی بستگی دارد. اینها شامل سن بیماران و مسائل پزشکی و همچنین جمعیت درمان کلینیک و رویکردهای درمانی است. قبل از شروع چرخه IVF با استفاده از تخمک و اسپرم خود، شما و همسرتان احتمالاً به غربالگری های مختلفی نیاز خواهید داشت، از جمله:
- آزمایش ذخیره تخمدان: برای تعیین کمیت و کیفیت تخمکهای شما پزشک ممکن است غلظت هورمون محرک فولیکول (FSH)، استروژن و هورمون آنتی مولرین را در خون شما در چند روز اول چرخه قاعدگی آزمایش کند. نتایج آزمایش که اغلب همراه با سونوگرافی از تخمدان های شما استفاده میشود میتواند به پیش بینی پاسخ تخمدان های شما به داروهای باروری کمک کند.
- تجزیه و تحلیل مایع منی: اگر به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه باروری شما انجام نشود، پزشک کمی قبل از شروع چرخه درمان ivf تجزیه و تحلیل مایع منی را انجام میدهد
- غربالگری بیماری های عفونی: شما و همسرتان هر دو برای بیماری های عفونی، از جمله HIV غربالگری میشوید.
- انتقال جنین (ساختگی) را تمرین کنید: پزشک شما ممکن است برای تعیین عمق حفره رحم و روشی که به احتمال زیاد جنین ها را با موفقیت در رحم شما قرار میدهد، یک انتقال جنین ساختگی انجام دهد.
- معاینه رحم: پزشک قبل از شروع IVF، پوشش داخلی رحم را بررسی خواهد کرد. این ممکن است شامل یک سونو هیستروگرافی که در آن مایع از طریق دهانه رحم به رحم شما تزریق میشود و یک سونوگرافی برای ایجاد تصاویری از حفره رحم شما باشد. یا ممکن است شامل یک هیستروسکوپی باشدکه در آن یک تلسکوپ نازک، منعطف از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم شما وارد میشود.
سوالات مهم در مورد روشهای کمک باروری IVF
- چند جنین منتقل میشود؟
تعداد جنین های منتقل شده معمولاً بر اساس سن و تعداد تخمک های بازیابی شده است. از آنجایی که میزان لانه گزینی برای زنان مسنتر کمتر است، معمولاً جنینهای بیشتری منتقل میشوند، به جز زنانی که از تخمک اهدایی یا جنینهای آزمایششده ژنتیکی استفاده میکنند. در برخی کشورها، قوانین تعداد جنینهایی را که میتوان انتقال داد، محدود میکند. مطمئن شوید که شما و پزشکتان در مورد تعداد جنین هایی که قبل از انجام عمل انتقال منتقل میشوند، توافق دارید.
- با هر جنین اضافی چه خواهید کرد؟
جنین های اضافی را میتوان منجمد کرد و برای استفاده در آینده برای چندین سال ذخیره کرد. همه جنینها از فرآیند انجماد و ذوب زنده نمیمانند، اگرچه بیشتر آنها زنده خواهند ماند. داشتن جنین های منجمد میتواند چرخه های آتی IVF را کم هزینه تر و کم خطرتر کند، یا ممکن است بتوانید جنین های منجمد استفاده نشده را به یک زوج دیگر یا یک مرکز تحقیقاتی اهدا کنید. همچنین ممکن است انتخاب کنید که جنین های استفاده نشده را دور بریزید.
- بارداری چند قلویی را چگونه تحمل خواهید کرد؟
اگر بیش از یک جنین به رحم شما منتقل شود، IVF میتواند منجر به بارداری چند قلویی شود که خطراتی برای سلامتی شما و نوزادتان به همراه دارد.
در برخی موارد، کاهش جنین میتواند برای کمک به یک زن برای زایمان نوزادان کمتر با خطرات سلامتی کمتر مورد استفاده قرار گیرد.
مراقبت های بعد از عمل
پس از انتقال جنین، میتوانید فعالیت های معمول روزانه خود را از سر بگیرید. با این حال، تخمدان های شما هنوز هم ممکن است بزرگ شده باشند. اجتناب از فعالیت شدید که میتواند باعث ناراحتی شود را کاهش دهید. عوارض جانبی معمولی عبارتند از:
- خونریزی
- درد سینه
- نفخ خفیف
- گرفتگی خفیف
- یبوست
- تب
- درد شکم
اگر بعد از انتقال جنین دچار درد شدید یا متوسط شدید، با پزشک خود تماس بگیرید. او شما را از نظر عوارضی مانند عفونت، پیچ خوردگی تخمدان و سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ارزیابی میکند. حدود 12 روز تا دو هفته پس از بازیابی تخمک، پزشک نمونه خون شما را آزمایش میکند تا تشخیص دهد که آیا باردار هستید یا خیر.
- اگر باردار هستید، پزشک شما را برای مراقبت های دوران بارداری به یک متخصص زنان و زایمان یا سایر متخصصان بارداری ارجاع میدهد.
- اگر باردار نیستید، مصرف پروژسترون را قطع میکنید و احتمالاً ظرف یک هفته پریود میشوید. اگر پریود نشدید یا خونریزی غیرعادی دارید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر شما علاقه مند به انجام چرخه دیگری از لقاح آزمایشگاهی (IVF) هستید، ممکن است پزشک شما اقداماتی را برای بهبود شانس باردار شدن از طریق IVF توصیه کند.
چند نکته را بعد از لقای خارج از رحم را رعایت کنید
- ۲۴ ساعت استراحت در تختخواب
- انجام فعالیت روزانۀ بعد از ۲۴ ساعت
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
- نداشتن فعالیت شدید مثل دویدن و ورزش
- نداشتن رابطۀ جنسی تا زمان تشخیص پزشک
شانس تولد نوزاد با تکنیک IVF
تولد نوزاد سالم پس از استفاده از IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:
- سن مادر: هر چه جوان تر باشید، احتمال بارداری و به دنیا آوردن نوزاد سالم با استفاده از تخمک های خود در طی IVF بیشتر میشود. به زنان 41 ساله و بالاتر اغلب توصیه میشود که از تخمک های اهدا کننده در طول آی وی اف استفاده کنند تا شانس موفقیت را افزایش دهند.
- وضعیت جنین: انتقال جنینهایی که رشد بیشتری دارند در مقایسه با جنینهای توسعهیافته با نرخ بارداری بالاتر همراه است. با این حال همه جنین ها در فرآیند رشد زنده نمیمانند.
- تاریخچه باروری: احتمال بارداری زنانی که قبلا زایمان کردهاند بیشتر از زنانی است که هرگز زایمان نکردهاند. میزان موفقیت برای زنانی که قبلا چندین بار از IVF استفاده کرده اند اما باردار نشده اند کمتر است.
- علت ناباروری. داشتن یک منبع طبیعی تخمک شانس شما را برای باردار شدن با استفاده از IVF افزایش میدهد. زنانی که اندومتریوز شدید دارند نسبت به زنانی که ناباروری غیرقابل توضیحی دارند احتمال کمتری دارد که بتوانند با استفاده ازIVF باردار شوند
- عوامل سبک زندگی: زنان سیگاری معمولاً تخمک های کمتری در طی IVF بازیابی میکنند و ممکن است بیشتر سقط کنند. سیگار کشیدن می تواند شانس موفقیت زنان با استفاده از IVF را تا 50 درصد کاهش دهد. چاقی می تواند شانس باردار شدن و بچه دار شدن شما را کاهش دهد. استفاده از الکل، داروهای تفریحی، کافئین بیش از حد و برخی داروها نیز میتواند مضر باشد.