طرحواره رهاشدگی چیست؟ چطور آن را تشخیص دهیم و درمان کنیم؟
در این مقاله میخوانید:
تجربه ی احساسات تلخ و گاهی آزاردهنده تا حدودی برای تمامی انسان ها طبیعی است. با این حال ممکن است فردی خود را به صورت مکرر و مداوم در معرض برخی احساسات ناخوشایند تکراری ببیند. در این حالت ممکن است شما درگیر طرحواره ها یا تله های ذهنی باشید که قبلا در مقاله طرحواره به صورت کامل درباره آن صحبت کردیم.
طرحواره ها اغلب ریشه در دوران کودکی دارند و روابط افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. طرحواره رها شدگی یکی از مشکلاتی است که ممکن است افراد را به شدت آزار دهد. این طرحواره معمولا با تجربه احساساتی چون ترس از تنهایی، عدم پذیرش توسط دیگران و … بروز پیدا می کند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
طرحواره چیست؟
اگر بخواهیم به صورت مختصر در مورد طرحواره یا تله ذهنی تعریفی ارائه کنیم می‌توان چنین گفت:
طرحواره‌های الگویی از رفتارها و تفکرات هستند که این امکان را به شما می‌دهند که نسبت به موقعیت‌های خاص واکنش‌های ذهنی و رفتاری مشابهی داشته باشید. این الگوها از خاطرات و تجارب شما، مخصوصا در دوران کودکی، نشأت گرفته‌اند و روابط شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اغلب طرحواره‌ها تاحدودی باعث تجربه شرایط ناخوشایند می‌شوند. ما در مقاله‌ای تحت عنوان تله شکست، پرسشنامه‌ای طراحی کرده‌ایم که میتوانید با مطالعه آن به خودتان امتیاز دهید تا متوجه شوید چند درصد به این طرحواره مبتلا هستید.
طرحواره رها شدگی چیست؟
همانطور که از نام این طرحواره برمی‌آید، رهاشدگی یک تله ذهنی است که فرد را درگیر احساسات اغراق‌آمیزی از انواع زیر می‌کند:
- ترس تنها ماندن؛
- از دست دادن عزیزان؛
- طرد شدن؛
- مورد خیانت قرار گرفتن؛
این افراد معمولا در برقراری روابط جدی و عاطفی با دیگران ناتوان هستند؛ زیرا به طور پیوسته دچار یک نوع بی‌اعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند. افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی از تنها شدن در آینده‌ی نزدیک بسیار واهمه دارند و در عین حال به نوعی پذیرفته‌اند که این اتفاق بالاخره خواهد افتاد.
آنها ممکن است باور داشته باشند که برای افراد مهم زندگیشان اولویت اول نیستند و به محض حضور فردی شایسته‌تر ترک خواهند شد. حتی ممکن است این حالت به قدری شدید شود که فرد، نگران فوت ناگهانی خانواده یا دوستان خود باشد و به این دلیل به شدت تحت فشار‌های روحی قرارگیرد.
افراد درگیر طرحواره رهاشدگی ممکن است در روابط خود رفتارهای عجیبی بروز دهند؛ مثلا ممکن است تنها به دلیل بی‌پاسخ ماندن تماسشان از طرف فرد مقابل به شدت خشمگین شوند. این طرحواره ممکن است در اثر تجربیات تلخ دوران کودکی همچون جدایی از والدین، تجربه گم شدن، حضور پرستار به جای مادر در مدت طولانی و موارد مشابه ایجاد شود.
علائم طرحواره رها شدگی
هر طرحواره معمولا با برخی رفتارها و علائم قابل تشخیص است. در ادامه برخی از مهم‌ترین مواردی را که نشان می‌دهد ممکن است شما درگیر این طرحواره باشید با هم بررسی می‌کنیم:
- نگران این هستید که طرف مقابل رابطه‌تان را قطع کند، یا شما را به نفع کسی بهتر ترک کند یا حتی بمیرد؛
- شما با علائمی معمولی و نه‌چندان مهم بسیار نگران می‌شوید؛ مثلا اگر پیام شما ظرف چند دقیقه بعد از ارسال بی‌پاسخ بماند احتمال اتمام رابطه را بارها در ذهن خود مطرح می‌کنید.
- تمام رفتار دیگران را نسبت به خودتان در نظر می‌گیرید؛ به عنوان مثال ممکن است کم‌حرف شدن طرف مقابل را به معنی از بین رفتن احساسات نسبت به خودتان درنظر بگیرید. در حالی که ممکن است طرف مقابل تنها کمی خسته و نیازمند استراحت باشد.
- نسبت به زمان‌بندی رفتار طرف مقابل به شدت حساس هستید؛ مثلا ممکن است فاصله زمانی رسیدن به منزل بعد از اتمام کار او را محاسبه کنید و در صورت عدم هماهنگی او با این زمان درگیر افکار تلخ پایان احساسات و طرد شدن شوید.
- نشان دادن حس مالکیت نسبت به افراد مهم زندگی؛
- کنترل‌گری در روابط عاطفی؛
- وابستگی غیرطبیعی به خانواده و یا دوستان؛
شما با این تغییرات احساس ترس شدیدی تجربه می‌کنید و مدام به دنبال کشف واقعیت در رابطه با احساسات طرف مقابل هستید!
تاثیر طرحواره رهاشدگی روی روابط فرد
این طرحواره عامل تخریب قدرتمندی برای روابط اجتماعی و عاطفی شما به حساب می‌آید. زیرا افرادِ درگیر این طرحواره دائما رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که نه تنها خودشان بلکه طرف مقابل را نیز آزار می‌دهد. این افراد معمولا سعی می‌کنند که با افزایش مدت زمان و عمق رابطه، نادیده گرفتن معیارهای خود و تن دادن به تمام خواسته‌های طرف مقابل رابطه خود را حفظ کنند. این قبیل رفتارها در طولانی مدت ممکن است اثر عکس داشته باشد.
فرد درگیر طرحواره رهاشدن، ممکن است بارها عصبانی شود و طرف مقابل را محکوم به این کند که می‌خواهد او را ترک و رابطه را تمام کند. این مسئله چالش‌هایی را به وجود می‌آورد. تکرار این اتفاق ممکن است باعث از هم‌پاشیدن یک رابطه شود.
این ترس حتی ممکن است برای فرد تبدیل به یک مانع برای شروع یک رابطه جدی شود. افراد مبتلا به این طرحواره ممکن است صرفا برای فرار از ترس تنهایی با افراد غیرقابل اعتماد و نادرستی رابطه برقرار کنند و در آینده ضربات روحی جبران ناپذیری در اثر این روابط متحمل شوند که خود موجب تشدید طرحواره رها شدگی خواهد شد.
درمان طرحواره رهاشدگی
برای کنترل، بهبود و درنهایت درمان طرحواره رها شدگی انجام موارد زیر توصیه شده است:
- سعی کنید هر دیدگاه اغراق‌آمیزی که دارید مبنی بر اینکه افراد دیگر در نهایت شما را ترک می‌کنند، می‌میرند یا رفتاری غیرقابل پیش‌بینی دارند به چالش بکشید.
- مراقب باشید که چگونه به جدایی موقت از دیگران واکنش نشان می‌دهید. سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و هر مورد ساده‌ای را فاجعه قلمداد نکنید.
- این انتظار غیرمنطقی را که دیگران باید کاملا در دسترس شما باشند و کاملاً با شما سازگار باشند، کنار بگذارید.
- بپذیرید افراد دیگر حق تعیین محدودیت و ایجاد فضای خصوصی برای خودشان را دارند.
- مراقب رفتارهای غیرعادی و زننده خود باشید و آنها را کاهش دهید تا مطمئن شوید که افراد از رابطه با شما فرار نمی‌کنند.
- اگر فکر می‌کنید باید کاری را که دیگران از شما می‌خواهند انجام دهید تا شما را ترک نکنند، کم‌کم این دیدگاه را کناربگذاید.
- از انتخاب شرکای ناپایدار و غیرقابل اعتماد پرهیز کنید.
- رفتارهای حسادت‌آمیز، چسبیدن به دیگران، عصبانی شدن یا کنترل کردن فرد مقابل، باعث دور کردن شریک زندگی‌تان از خودتان خواهد شد. به این رفتارها پایان دهید.
- به سرعت از روابط ناپایدار دور شوید و یاد بگیرید که تنهایی را تحمل کنید.
- زمان‌هایی را که در زندگی خود تجربه رها شدن داشته اید، (به خصوص در دوران کودکی) فهرست کنید. سعی کنید احساسات خود نسبت به آنها را شرح دهید و موضوع را در ذهن خود حل کنید.
سخن نهایی
طرحواره رهاشدن یکی از تله‌های ذهنی است که فرد را درگیر ترس از تنهایی، ترس از دست دادن عزیزان و … می‌کند. این طرحواره معمولا ریشه در کودکی و نوجوانی دارد. این طرحواره ممکن است روابط عاطفی شما را تحت تاثیر قرار دهد و آینده روابط شما را با مشکل مواجه کند. در صورت وجود علائم این طرحواره در شما، میتوانید این علائم را با مشاوران تیم ایمپو مطرح کرده و در مورد روند درمان این طرحواره راهنمایی دریافت کنید.
منابع: