بیشفعالی بزرگسالان (ADHD) به چه معناست؟
در این مقاله میخوانید:
آیا متوجه شدی که بیشتر وظایفت (تکالیف کار و مدرسه و…) خسته‌کننده و تکراری شده یا انجامشون واسه‌ت سخته؟ آیا وقتی درگیر کاری هستی که احساس می‌کنی خسته‌کننده، تکراری یا دشواره، دچار اشتباه و بی‌دقتی می‌شی؟ هر چند وقت یکبار احساس عصبانیت یا بی‌قراری می‌کنی؟ آیا مرتبا قرارها یا تعهدات مهم رو به خاطر نمیاری؟ آیا برای رها شدن از خواب مشکل داری یا اغلب در حال حرکت هستی؟ آیا هنگام تمرکز روی افرادی که باهات صحبت می‌کنن، مشکل داری؟ آیا مرتبا حرف ها رو اشتباه می‌شنوی یا در دریافتشون مشکل داری؟ آیا اگر در اطرافت فعالیت یا سروصدا باشه، معمولاً حواست پرت میشه یا تمرکز برات سخته؟ آیا تصور می‌کنی که از موقعیت‌هایی مثل در صف ایستادن و انتظار کشیدن (مثلا در خواربارفروشی) اجتناب می‌کنی؟
اگه جوابت به خیلی از سوالات بالا مثبته، شاید بهتر باشه مقاله‌ی بیشفعالی رو بخونی تا بدونی چطور باید با این اختلال روبه رو شد و راه درمانش چیه؟ امروز هم با ایمپو همراه باشید.
بیشفعالی بزرگسالان به چه معناست؟
اختلال کم‌توجهی/ بیشفعالی که به‌طورخلاصه A.D.H.D گفته میشه مخفف Attention-deficit hyperactivity disorder هست. A.D.H.D انواع مختلفی داره:
- 1ADD کم‌توجهی و نقص توجه
- تکانش‌گری و تکانه‌های رفتاری
- HD بیشفعالی
تحقیقات جدید در سال 2019 نشون میده که این اختلال در بزرگسالی در دو حالت بروز می‌کنه:
- یه نوع درمان نشده که از دوران کودکی به بزرگسالی فرد کشیده میشه که حدود 6 تا 7 درصد افراد درگیرش هستن !
- نوع دوم که در بزرگسالی بروز می‌کنه که حدود 2.8 درصد افراد ممکنه بهش دچار بشن.
ADHD یه اختلال روان‌پزشکیه که کودکان، نوجوانان و بزرگسالانی رو در سراسر جهان مبتلا کرده و مشخصه‌ی اون الگوی کاهش پایدار توجه و افزایش تکانش‌گری و بیش‌فعالیه.
- ADHD شایع‌ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی، بلوغ و حتی بزرگسالیه.
- حدود ۳ تا ۵ درصد کودکان قبل از هفت سالگی به ADHD مبتلا می‌شن.
- این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ میده.
- 5 تا 8 درصد کودکان سنین مدرسه به ADHD مبتلا می‌شن.
- 60 تا 85 درصد افرادی که درکودکی تشخیص AHDH رو دریافت کردند، در نوجوانی ملاک‌های اختلال رو داشتن و تا 60 درصدشون به بزرگسالی کشیده شدن.
- با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شن. علائم بیش‌فعالی‌شون کم میشه و علائم کم‌توجهی‌شون با یادگیری و سازگاری پوشیده میشه.
- بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD با مشکلاتی در مدیریت زمان، اولویت‌بندی، سازماندهی و برنامه‌ریزی جهت فعالیت‌های مهم روزانه مواجه هستند. این علائم می‌تونه روی روابط افراد، شغل، امنیت مالی و به‌طورکلی سلامت جسمی و بهداشت روانیشون اثر بذاره.
- مداخلات درمانی برای بزرگسالان مربوط به ضعف‌هاشون در مدیریت زمان، سازماندهی، برنامه‌ریزی و اولویت‌بندیشون هست.
- مداخلات درمانی بیشفعالی بزرگسالان روی ضعف روحیه، اضطراب و افسردگی که اغلب باهاش دست و پنجه نرم می‌کنند، تمرکز داره.
- این اختلال اغلب با اختلالات دیگری ازجمله اختلالات یادگیری، اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی و اختلالات رفتار ایذایی همراهه.
- اغلب این افراد دچار سرخوردگی می‌شن، احساس طردشدگی‌شون بالاست چون یا چیزی رو فراموش کردن یا وسط حرف پریدن.
- در بزرگسالان می‌تونیم شاهد تحمل بسیار پایین در ناکامی‌ها، نوسانات خلقی مکرر، زود جوش بودن، مشکل در مواجهه با استرس، روابط بی‌ثبات و متشنج باشیم.
- بیشتر افراد بزرگسالی که دارای ADHD هستند از وجود این اختلال آگاهی ندارند و فقط کارها رو برای خودشون یه چالش می‌بینند و اولویت‌بندی براشون سخته.
- در بزرگسالی نشونه‌ها گاهی با ویژگی افراد مضطرب، افسرده و اختلالات خلقی اشتباه گرفته میشه.
- هیچ ژن منفرد و مشخصی مسئول ایجاد اختلال بیشفعالی نیست اما ترکیب چند ژن، تغذیه، اضطراب و آلاینده‌های محیطی مثل سرب نتیجه رو ایجاد می‌کنه.
- در بزرگسالان عواقب بیشفعالی کم‌توجهی می‌تونه در مصرف مواد، الکل و تصادفات مکرر خودش رو نشون بده. همچنین با دست‌وپاچلفتی بودن، شکستن ظروف و شنیدن مدام جملاتی از قبیل آخ ببخشید حواسم نبود، یادم رفت، فراموش کردم، باید بیشتر دقت کنم و … .
- اگر این الگوی پر تکرار شکست‌های کوچک و بزرگ درمان نشه، می‌تونه افراد رو مستعد افسردگی و کاهش عزت‌نفس کنه.
- غالبا بزرگسالان بیش‌فعال در دروس آکادمیک نمره‌ی کمتری دریافت می‌کنند.
منظور از توجه و انواع توجه چیست ؟
• توجه متمرکز یا Focused Attention: فرد به چیزی متمرکز می‌شود و به آن دقت می‌کند.
• توجه ممتد یا Sustained Attention: فرد بعد از اینکه روی چیزی با موفقیت توجه کرد، می‌تونه این توجه رو حفظ کنه.
• توجه انتخابی یا Selective Attention: فرد بین محرک‌های مختلف روی اون چیزی که می‌خواهد متمرکز میشه.
• توجه جایگزین یا Alternating Attention: توجه خود رو از روی چیزی به روی چیز دیگری می برد.
• توجه تقسیم شده یا Divided Attention: فرد می‌تواند به‌طور هم‌زمان به چند مورد توجه کند.
فرق توجه، تمرکز و تکانش‌گری در چیست ؟
توجه و تمرکز همون توانایی تمرکز بر مطالبیه که فرد باید روی آن‌ها دقت کنه و مطالبی رو که نیاز نیست، حذف کنه . مثلا بتونه صدای محیط رو نشنیده بگیره یا مثلا به جای دقت به رنگ نوشته و نوع نوشته‌ها به مطالبی که میخونه دقت کنه. تکانش‌گری یا Impulsivity اون چیزیه که وجود نداره و فرد بی‌جهت فکر می‌کنه که وجود داره و بهش توجه می‌کنه که می‌تونه هم دیداری باشه و هم شنیداری. مثلا کلمه‌ای رو درجمله میخونه که وجود نداره یا صحبتی رو فکر می‌کنه شنیده که در واقع صحبت دیگری بوده.
نشونه‌های کم‌توجهی در بزرگسالان چیه؟
| یک: اغلب نمیتونی به جزئیات توی محل کار و تحصیل به شکل دقیق توجه کنی یا هنگام فعالیت‌های دیگه دچار بی‌دقتی می‌شی! جزئیات رو نادیده می‌گیری و در کارت بی‌دقتی ! |
| دو: خیلی وقتا برات مشکله که توجه‌ت رو به یه سخنرانی، گفتگو یا روخوانی طولانی حفظ کنی. |
| سه: وقتی دیگران باهات حرف می‌زنن، طوری نگاه و رفتار می‌کنی که انگار به صحبت‌هاشون گوش نمی‌کنی، انگار ذهنت جای دیگه‌ست. |
| چهار: کارها و برنامه‌هات رو دنبال نمی‌کنی، به راحتی تمرکزت رو از دست می‌دی و از موضع اصلی منحرف می‌شی. |
| پنج: اغلب سازماندهی واسه‌ت سخته، کارهات آشفته و نامنظم میشه، مدیریت زمان خوبی نداری و نمیتونی سرموعد قبض‌ها رو پرداخت کنی، اگه تکالیفت پشت سرهم بیاد، گیج می‌شی و … . |
| شش: اغلب از کارهایی که تلاش ذهنی مداوم می‌خواد اجتناب می‌کنی و یه جورایی ازش بیزاری. گزارش کار و پرکردن فرم‌ها و بازبینی مقالات طولانی برات سخته و طاقت فرساست. |
| هفت: اغلب موبایلت رو جا می‌ذاری، کلیدها، دفترچه، عینک و ابرازت رو گم می‌کنی. کلا چیزی که مسئولیت و فعالیت مربوط به توست با گم کردن و جا موندن به معضل می‌خوره. |
| هشت: محرک‌های اضافی توی محیط و افکار مزاحم خیلی راحت حواست رو پرت می‌کنند. |
| نه: اغلب کارهای روزمره، پیگیری امور و … رو به دست فراموشی می‌سپاری. |
از این 9 تا مسئله، اگه حداقل 5 تاش رو، دست‌کم به مدت 6 ماه درگیرش هستی و روی فعالیت های شغلی و زندگیت تاثیر می‌ذاره، توصیه میشه که با روان‌شناس مشورت کنی.
4- نشونه‌های بیشفعالی در DSM5 برای بزرگسالان چیه؟
| یک: اغلب دست و پاهات بی‌قراره و روی صندلی تکون می‌خوری. پاهات رو تکون می‌دی، یا زیاد از جات بلند می‌شی. |
| دو: تو محیطی که نشسته موندن انتظار می‌ره، اغلب صندلیت رو ترک می‌کنی. |
| سه: تو یه موقعیت‌هایی دچار بی‌قراری می‌شی. |
| چهار: اغلب ساکت بازی نمی‌کنی و نمیتونی به فعالیت‌های اوقات فراغتت بپردازی. |
| پنج: دیگران اغلب احساس می‌کنن که نمی‌تونن همراهت باشن و برای یه مدت طولانی نمیتونی آرام باشی یا از آروم بودن ناراحتی. |
| شش: اغلب بیش از اندازه صحبت می‌کنی |
| هفت: اغلب هنوز سوال طرف کامل نشده، جواب رو می‌پرونی یا جملاتشون رو کامل می‌کنی و نمیتونی توی مکالمه منتظر بمونی. |
| هشت: صف‌های طولانی حوصله‌ت رو سر می‌بره و نمیتونی منتظر نوبتت باشی. |
| نه: با وسط حرف پریدن، لوازم رو بدون اجازه برداشتن، مزاحم کار دیگران شدن، اغلب واسه دیگران مزاحمت ایجاد می‌کنی. |
اگر 5 تا از این 9 نشانه رو به مدت حداقل 6 ماه دیدی، لازمه حتما با درمانگر ارتباط بگیری. گاهی با دارودرمانی، گاهی با بازی درمانی برای بزرگسالان و روان‌درمانی می‌تونی مسئله‌ت رو مدیریت کنی.
راه‌کارهایی برای درمان کم‌توجهی و بیشفعالی بزرگسالان
یه چند تا جمله‌ی کوتاه رو با خودتون زمزمه کنید:
- چیزی که برنامه‌ریزی نشه، نمی‌تونه وجود داشته باشه!
- اگر در آستانه‌ی برخورد با مشکلی هستی، قدم اول مهم‌ترین و بزرگ‌ترین قدمه !
- تمام کارها رو بر اساس الویت‌بندی انجام بده.
- شروع کردن سخت‌ترین قسمت کاره!
- کار امروز رو به فردا مسپار. فردا انجامش بسیار سخت تره!
1- هر شب زمان تاریکی هوا به رختخواب برو، صبح در زمان روشنایی هوا بیدار شو و به موقع برو سرکار! نمیتونی به موقع سر کار حاضر شی مگر به‌موقع از خواب بیدار شده باشی و نمیتونی سر وقت از خواب بیدار شی مگر به‌موقع به رختخواب رفته باشی.” 2- یه مکان برای همه‌ی وسایل ضروریت معین کن و هر چیزی رو در جای خودش بگذار! 3- اسیدهای چرب مفید مثل امگا 3،6، 9 رو در تغذیه‌ت بگنجون. 4- از خانواده‌ات درخواست کمک کن. بگو لطفا من رو سرزنش نکنید. تشویق‌هاتون بهم تمرکز بیشتری میده. 5- بولت ژورنال برات کمک کننده است، هایلایت‌های صفحه‌ی اینستاگرام ایمپو رو بخون. 6- یک دفتر برنامه‌ریزی روزانه (TO DO LIST) برای خودت تهیه کن. 
7- از ساعت مچی، جیبی، دیواری و رومیزی کمک بگیر و با تخمین زمان به یه آدم وقت‌شناس تبدیل شو! 8- کارهای کسل کننده و عظیم رو به کارهای کوچک و قابل کنترل تقسیم کن! 9- پاداش‌های شخصی رو طوری به کار ببر تا کارهای ناخوشایند لذت‌بخش‌تر بشن! 10- هر شب قبل از خواب، کارها رو به مهم و غیر مهم، ضروی و غیر ضروری تقسیم بندی کن. 11- اول صبح پرونده‌ی کارهای مهم و ضروری‌تر رو ببند یا اگه به بعدازظهر موکول می‌کنی. برای خودت یادآور تنظیم کن. یادآورهای اپلیکیشن ایمپو می‌تونه کمکت کنه. 12- گفتگوی درونی منفیت رو مدیریت کن، همون که بهت احساس افسردگی و اضطراب میده! 13- عوامل حسی و اجتماعی رو که باعث حواس پرتیت میشه، پیدا و ازشون اجتناب کن! 14- مکان‌هایی رو در خونه و محل کارت سازماندهی و یکپارچه کن تا به‌راحتی مسئلت اجرایی بشه! 15- پیشرفت‌هات رو ارزیابی کن، نیازهات رو برای رشد در آینده شناسایی کن. 16- این مسیر رو بارها برای خودت مرور کن.
اگه فرزندی با این نشونه‌ها داری حتما کتاب ” راهنمای جامع والدین برای سامان دادن ADHD در فرزند خود” رو بخون.
آماده شدن برای مراجعه به روان شناس، روان پزشک و …
لیستی از علائمت و مشکلاتی که ایجاد شده، تهیه کنید. لیستی از اطلاعات شخصی کلیدی تهیه کنید. این لیست باید شامل استرس‌ها و یا تغییرات بزرگی باشد که در زندگیتان رخ داده است. لیستی از داروهای مصرفی را تهیه کنید. این لیست باید شامل ویتامین‌ها و یا مکمل‌های دارویی هم باشد. مقدار قهوه و یا الکل مصرفی را نیز در این لیست بگنجانید.سوالاتی رو برای پرسیدن از پزشک آماده کنید. این سوالات می‌تونه شامل اینا باشه:
1- محتمل‌ترین دلیل ایجاد نشانه‌ها در من چیست؟ 2- چه نوع بررسی و آزمایشی نیاز دارم؟ 3- بهترین درمان برای من چیست؟ 4- جایگزین رویکرد اولیه برای درمان من چیست؟ 5- من به شرایط پایدار نیاز دارم. چگونه می‌تونم به نحو احسن همه موارد رو کنترل و مدیریت کنم؟ 6- آیا به متخصص روان‌شناس و یا روان‌پزشک نیاز دارم؟ 7- آیا جایگزین عمومی برای داروهای تجویزی وجود داره؟ 8- آیا بروشور و یا موارد چاپی دیگه‌ای وجود داره که بتونم ازشون استفاده کنم؟
سخن نهایی
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد بیش فعالی در بزرگسالان شرایط ذهنی است که توجه و تمرکز فرد پایین است و رفتارهای بیش فعالی از او سر می‌زند. بیش فعالی در خیلی از بزرگسالان دیده می‌شود که این مورد محدود به دوران کودکی فرد است. پس لازم است شما با شناخت بهتر و بیشتر این مشکلات را در دوران کودکی فرزندتان تشخیص دهید تا در بزرگسالی دچار چنین مشکلی نشود. یکی از درمان‌های شایع و موثر استفاده از نوروفیدبک است که عملکرد مغز را کنترل می‌کند و باعث توجه و تمرکز فرد می‌شود. شما می‌توانید با مراجعه به مقاله نوروفیدبک چیست؟ تا با نحوه عملکرد آن آشنا شوید.
نکته‌ی مهم: یادمون باشه با خوندن این نشونه‌ها شروع به برچسب زدن به خودمون و دیگران نکنیم.
منابع:
Medical Journal of the Islamic Republic of Iran
Journal of Neural Transmission