زایمان طبیعی چگونه است و برای چه کسانی توصیه نمی‌شود؟

همان‌طور که مادر شدن یکی از شیرین‌ترین لذت‌های زندگی هر خانمی است، فرایند زایمان، به‌خصوص در مورد فرزند اول می‌تواند سرشار از استرس باشد. این استرس در مورد زایمان طبیعی شدید‌تر نیز می‌شود.

بهتر است بدانید که دلیل اصلی ترس از هر موضوعی، ناآگاهی از حقیقت آن است. اگرچه زایمان طبیعی ممکن است یکی از سخت‌ترین وقایعی باشد که یک خانم پشت سر می‌گذارد، اما با کسب اطلاعات در این مورد، بسیاری از عوامل ترس شما از بین خواهد رفت. هر مادر بارداری می‌تواند با انجام فعالیت‌های گفته شده در این مقاله، دوران بارداری و زایمان طبیعی را به‌خوبی سپری کند.

ما با بررسی فواید زایمان طبیعی نسبت به زایمان سزارین به شما کمک‌ می‌کنیم تا تصمیم بهتری بگیرید. اگر ماه‌های آخر بارداری شماست اما هنوز درمورد نوع زایمان تصمیم نگرفتید یا اطلاعات بیشتری در مورد زایمان طبیعی نیاز دارید، این مطلب مخصوص شماست.

زایمان زنان چیست؟

به فرایند خروج نوزاد از رحم مادر، پس از تکمیل دوران جنینی، زایمان می‌گویند. زایمان به دو صورت طبیعی یا سزارین انجام می‌شود. زایمان طبیعی به علت مزایایی که برای سلامت مادر و جنین دارد همواره در اولویت قرار دارد. پزشکان نیز زایمان طبیعی را اغلب توصیه می‌کنند؛ زیرا معمولا برای جنین و مادر ایمن‌تر است. بهتر است بدانید که حدود 80 درصد از زایمان‌ها در سراسر جهان، به‌صورت طبیعی انجام می‌شود.

در زایمان طبیعی، دهانه رحم، به دلیل افزایش انقباضات آن، نازک‌تر و باز می‌شود تا نوزاد بتواند از طریق واژن متولد شود. زایمان زنان اغلب بین هفته‌های 37 تا 42 بارداری رخ می‌دهد. علائم زیر نشانه این است که به زمان زایمان خود بسیار نزدیک شده‌اید:

• انقباضات لگن و رحم

• نشت مایع یا خونریزی از واژن (شدیدترین نوع این حالت، با اصطلاح پاره شدن کیسه آب شناخته می‌شود.)

• کمردرد کم و مبهم

• گرفتگی شکم

اگر هر یک از این علائم را دارید، حتی اگر قبل از موعد مقرر باشد، با پزشک خود تماس بگیرید. زایمان زودرس می‌تواند قبل از ۳۷ هفته کامل بارداری شروع شود.

مادران و نوزادان در طول زایمان به‌دقت تحت‌نظر هستند. اکثر خانم‌ها می‌توانند زایمان طبیعی (واژینال) انجام دهند. در برخی شرایط، لازم است که نوزاد با عمل جراحی سزارین به دنیا بیاید. زایمان یک امر طبیعی است و در این فرایند، فرد احساسات مختلفی را تجربه می‌کند. شما ممکن است حس شادی، غم، هیجان، و حتی ترس را توام با یکدیگر تجربه کنید.

زایمان طبیعی چگونه است؟

فرایند اصلی زایمان در طی دو مرحله باز شدن دهانه رحم و تولد اتفاق می‌افتد و با خارج‌شدن جفت تکمیل می‌شود. در ادامه هر سه مرحله را توضیح می‌دهیم:

1. باز شدن دهانه  رحم 

اغلب قبل از شروع انقباضات فعال و باز شدن دهانه رحم یا در همان مراحل اولیه، کیسه آب مادر پاره می‌شود. کیسه آب یا کیسه آمنیوتیک، یک غشا پر از مایع است که جنین را احاطه می‌کند. برخی از خانم‌ها پاره شدن کیسه آب را به‌صورت خروج ناگهانی مقدار زیادی مایع تجربه می‌کنند؛ درحالی‌که برخی دیگر ممکن است به‌صورت چندین قطره آن را احساس کنند. این مایع شفاف و بدون بو است. 

سپس، مرحله اول زایمان، با انقباضات رحمی شروع می‌شود. مدت‌زمان این مرحله به این بستگی دارد که زایمان اول فرد باشد یا خیر! این کار تا زمانی ادامه می‌یابد که دهانه رحم نازک‌تر و گشادتر (کشیده) شده و به عرض حدود ۴ اینچ معادل حدودا 10 سانتی‌متر برسد.

در زایمان اول، این مرحله تا ۲۰ ساعت هم ممکن است طول بکشد، درد در این مرحله زیاد نیست و فرد می‌تواند آن را تحمل کند. قدم‌زدن، دوش‌گرفتن و تنفس‌های درست، به کوتاه‌شدن این مرحله و پیشرفت زایمان خیلی کمک می‌کند.

در این مرحله، شما ابتدا انقباضات اولیه را احساس خواهید کرد که در پایان آن دهانه رحم حدود 5 سانتی متر باز می‌شود. سپس، انقباضات فعال شروع می‌شود که شدیدتر است. این نوع انقباضات، حدود یک دقیقه طول می‌کشند و سه دقیقه باهم فاصله دارند. هنگامی که دهانه رحم شما نزدیک به 10 سانتی متر باز می‌گردد، انقباضات بسیار شدیدتر می‌شوند و بیشتر از یک دقیقه طول می‌کشند. در این مرحله عرق کردن، استفراغ و احساس لرزش طبیعی است.

توجه داشته باشید که در سه‌ماهه دوم بارداری ممکن است نوعی از انقباضات به نام براکستون هیکس را تجربه کنید که منجر به زایمان و باز شدن دهانه رحم نمی‌شود. 

2. خروج جنین

وقتی دهانه‌ رحم کامل باز شد، مرحله‌ دوم زایمان شروع می‌شود. زمان این مرحله از نیم ساعت تا دو ساعت بسته به اینکه تجربه زایمان اول باشد یا چندم فرق می‌کند.

در این مرحله، به کمک مادر نیاز داریم که با تنفس صحیح و زور زدن‌های به موقع، به خروج جنین کمک کند. دردها در این مرحله شدید‌تر می‌شود و ممکن است احساس فشار و مدفوع کنید.

بعد از خروج سر، خروج بقیه‌ قسمت‌های بدن نوزاد به‌راحتی صورت می‌گیرد. قبل از خروج جنین در صورت نیاز، پزشک و ماما ناحیه‌ پرینه را برش می‌دهند تا امکان آسیب مادر و جنین را به حداقل برسانند. 

3. خروج جفت

در آخرین مرحله، جفت از دیواره‌ رحم کنده شده و خروج آن تا نهایتا نیم ساعت بعد از تولد نوزاد صورت می‌گیرد. بعد از خروج جفت، رحم جمع شده و کنترل خونریزی بعد از زایمان توسط ماما و پزشک انجام می‌شود. همچنین، با فشاردادن رحم، از باقی‌نماندن خون و دیگر بقایا درون رحم اطمینان حاصل می‌شود.

اگر اپیزیاتومی یا همان (پارگی پرینه) برای فرد انجام شود و نیاز به ترمیم داشته باشد، پس از خروج جفت در این مرحله ترمیم‌های موردنیاز صورت می‌گیرد.

وقتی نوزاد به دنیا آمد، زمانی که هنوز بند نافش قطع نشده بلافاصله روی شکم مادر در تماس پوست به پوست گذاشته می‌شود. در این زمان نوزاد خودش را به سمت پستان مادر بالا می‌کشد و شیردهی آغاز می‌گردد.

چه کسانی نباید زایمان طبیعی داشته باشند؟

زایمانی که دارو در آن نقشی ندارد و به طور طبیعی انجام می‌شود، به دلیل مزایا آن، اصلی‌ترین روش محسوب می‌شود. زایمان طبیعی زمانی اتفاق می‌افتد که مادر باردار، نوزاد خود را بدون استفاده از دارو یا سزارین به دنیا بیاورد.

ترس مادران باردار از درد باعث شده است که کمتر این روش را انتخاب کنند؛ اما با روش‌های مدرن امروزی از درد و سختی زایمان طبیعی کاسته شده و می‌توانند زایمان راحت و موفقی داشته باشند.

زایمان برای هر مادر باردار تجربه متفاوتی است. 90 درصد از خانم‌ها می‌توانند این نوع زایمان را انجام دهند؛ اما برخی از زنان باردار به دلیل فیزیولوژی بدن قادر به انجام این روش نیستند و پزشک، سزارین را به آن‌ها توصیه می‌کند. کسانی که هر یک از شرایط زیر را دارند، زایمان طبیعی برایشان مناسب نیست:

1. سابقه چندین سزارین

مادرانی که سابقه دو سزارین درگذشته داشته‌اند، باید برای زایمان‌های بعدی نیز سزارین شوند و نمی‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند. درصورتی‌که فقط یک‌بار سزارین داشته‌اید و شرایط زیر شامل حال شما است، ممکن است بتوانید زایمان طبیعی انجام دهید:

• زخم سزارین پیشین شما کوچک است.

• اسکار یا ناهنجاری رحمی ندارید.

• تجربه زایمان طبیعی دارید.

• پارگی رحم را قبلا تجربه نکرده‌اید.

2. بیمار بودن مادر

اگر مادر بیماری خاص (دیابت، بیماری قلبی و …) یا عفونتی مانند ایدز دارد که می‌تواند به جنین منتقل شود، سزارین توصیه می‌گردد.

3. اکسیژن‌رسانی کودک

درصورتی‌که در زمان تولد، پزشک تشخیص دهد که سلامت جنین به دلیل کمبود اکسیژن در خطر است، زایمان طبیعی نباید انجام شود.

4. پایین نیامدن سر نوزاد

اگر انقباضات رحم، حتی چند ساعت قبل از زایمان، به‌گونه‌ای باشد که سر نوزاد پایین نیاید و نوزاد نتواند بیرون آید، سزارین برای مادر توصیه می‌شود.

5. موقعیت جنین در رحم

درصورتی‌که نوزاد نچرخد و سر او به‌درستی قرار نگیرد، سزارین برای مادر توصیه می‌شود.

6. بواسیر مادر 

اگر مادر باردار از بواسیر شدید رنج می‌برد، به دلیل خونریزی هنگام زایمان، روش طبیعی توصیه نمی‌شود.

7. وزن مادر و فرزند

وزن مادر باردار و جنین بسیار مهم است. اگر وزن آن‌ها زیاد باشد، سزارین انتخاب مناسب‌تری است.

8. سابقه جراحی مادر 

اگر مادر باردار سابقه جراحی دهانه رحم، سرکلاژ و سقط‌های مکرر داشته باشد، پزشک سزارین را توصیه می‌کند.

9. حاملگی چندقلویی

در حاملگی چندقلویی، احتمال اینکه یکی از جنین‌ها در وضعیت غیرطبیعی قرار گیرد زیاد است؛ ازاین‌رو سزارین توصیه می‌شود.

علائم شروع زایمان طبیعی

زایمان طبیعی معمولا بدون استفاده از داروها انجام می‌شود. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و کنترل تنفس در قابل‌تحمل کردنِ درد زایمان طبیعی، بسیار کاربردی و موثر هستند. علائم زیر به‌عنوان نشانه‌های آغاز زایمان طبیعی شناخته می‌شوند:

• جنین خودش را به سمت پایین شکم می‌کشد و به‌اصطلاح سر شکم‌خالی می‌شود. این خالی‌شدن سر شکم، باعث فشار به مثانه و تکرر ادرار و حتی ایجاد اسهال در فرد می‌شود. از طرفی، باعث می‌شود که بیمار تنفس راحت‌تری داشته باشد؛ زیرا فشار از روی قفسه سینه برداشته شده است.

• ترشحات واژن افزایش می‌یابد. این ترشحات ناگهان خارج شده و گاهی با رگه‌های خون همراه است. این اتفاق نشان‌دهنده‌ نزدیک بودن زایمان است.

• انقباضاتی که مادر در طول حاملگی گاه‌وبیگاه تجربه کرده است، شدت می‌گیرد و با یک نظم و الگوی خاص تکرار می‌شود.

• ممکن است پارگی کیسه‌ آب رخ دهد.

فعالیت‌هایی که به درد قبل زایمان کمک می‌کند؟

اگرچه دردهای زایمان طبیعی هستند و نمی‌توان آن‌ها را از بین برد، اما با انجام برخی فعالیت‌ها می‌توان این دردها را کاهش داد یا قابل‌کنترل کرد. در ادامه، برخی از این توصیه‌ها را با هم بررسی می‌کنیم:

• قدم‌زدن 

• استراحت کافی

• ورزش در بارداری (یوگا، پیاده‌روی)

• رعایت رژیم غذایی در دوران بارداری

• مالش شکم با روغن

• حمام‌کردن

• وقت گذراندن با همسرتان

• نشستن روی صندلی

• مصرف مایعات

• گوش‌کردن به موزیک

• دو زانو زدن و وزن خود را روی صندلی دیگری انداختن

• شرکت در کلاس‌های آمادگی قبل زایمان 

انجام ورزش مناسب و منظم در دوران بارداری به تقویت عضلات و کاهش استرس کمک می‌کند. همچنین، ورزش می‌تواند استقامت بدنی شما را افزایش دهد که در زایمان طبیعی طولانی بسیار تاثیر گذار است.

یه مادر ایمپویی، یه مادر آگاهه ؛ایمپو رو نصب کن تا با توصیه‌های آگاهی بخشش در این مسیر همراهت باشه!

نصب اپلیکیشن ایمپو

فواید زایمان طبیعی

اگرچه ممکن است زایمان سزارین تحت بیهوشی آسان‌تر از زایمان طبیعی به نظر برسد، اما نمی‌توان از برخی از مزایا زایمان طبیعی نسبت به جراحی سزارین چشم پوشید:

• بهبود مادر در پس از زایمان طبیعی سریع‌تر انجام می‌شود و دوره نقاهت آن کوتاه‌تر است.

• مادر در زمان زایمان هوشیار است، می‌تواند بلافاصله نوزادش را در آغوش بگیرد که این مسئله خودش به ترشح شیر، کمک زیادی می‌کند؛ اما در سزارین مادر بیهوش است و لحظه تولد و تماس پوست به پوست با نوزاد را از دست می‌دهد.

• شیردهی در زایمان طبیعی بلافاصله شروع و راحت‌تر انجام می‌شود، ولی در سزارین به علت درد مادر از ناحیه‌ بخیه‌ها و همچنین داروهای بیهوشی، شیردهی به تعویق می‌افتد و نوزاد لحظات طلایی را برای دریافت آغوز و لمس پوست به پوست مادر از دست خواهد داد.

• زایمان طبیعی عوارض کمتری برای بارداری‌های آینده دارد؛ درحالی‌که با انجام سزارین مادر فقط تا سه بار و یا کمتر امکان بارداری مجدد دارد. این محدودیت به علت چسبندگی‌هایی است که در رحم به وجود می‌آید و سزارین‌های بعدی را با خطر روبرو می‌کند.

• میزان خونریزی مادر در زایمان طبیعی یک‌سوم سزارین است؛ بنابراین سلامت مادر بیشتر حفظ می‌شود.

• خطر مشکلات تنفسی نوزاد در زایمان طبیعی کمتر است. در واقع با خروج سر و فشاری که روی قفسه سینه نوزاد وارد می‌شود، مایع آمنیوتیک خارج می‌گردد و مشکلات تنفسی برای نوزاد رخ نخواهد داد.

• در سزارین، علاوه بر عوارض و مشکلاتی که ممکن است برای مادر رخ دهد؛ عوارض بیهوشی را نیز باید در نظر گرفت؛ ولی در زایمان طبیعی ما این عوارض را نخواهیم داشت.

• مادر به علت حسی که در زمان زایمان طبیعی تجربه می‌کند، به اعتمادبه‌نفس بالاتری می‌رسد و امکان افسردگی بعد از زایمان کمتر است.

• ترخیص مادر در زایمان طبیعی سریع‌تر انجام می‌شود و میزان روزهای بستری در بیمارستان کاهش پیدا می‌کند.

• در زایمان طبیعی، همسر فرد می‌تواند همراهش باشد و ماساژ و دیگر کارهای حمایتی را انجام دهد. این امر باعث دلگرمی، همدلی و صمیمیت بیشتر بین آن‌ها می‌شود.

• در زایمان طبیعی نوزاد از واژن عبور می‌کند و از فلور طبیعی بیشتری برخوردار می‌شود؛ این امر باعث تقویت سیستم ایمنی نوزاد خواهد شد.

• شروع انقباضات زایمان طبیعی به وسیله‌ هورمون اکسی‌توسین است که باعث افزایش ترشح شیر نیز خواهد شد؛ به همین دلیل شیردهی در مادرانی که زایمان طبیعی دارند زودتر از سزارین رخ می‌دهد.

• هزینه‌ زایمان طبیعی به‌مراتب کمتر از زایمان سزارین است و در جامعه‌ کنونی با این شرایط اقتصادی، این مسئله یک امتیاز مثبت به شمار می‌آید.

درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد هیچ خطری شما و نوزادتان را طی زایمان طبیعی تهدید نمی‌کند، نباید سزارین را انتخاب کنید؛ چراکه زایمان طبیعی، مزایای بسیار بیشتری برای شما و نوزادتان دارد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم مقاله زایمان طبیعی یا سزارین را مطالعه کنید.

خطرات زایمان طبیعی چیست؟

به‌طورکلی زایمان طبیعی، کم‌خطرترین روش است و برای مادر و نوزاد بسیار ایمن محسوب می‌شود؛ اما اگر از توصیه‌های پزشک و مامای خود پیروی نکنید یا در صورت نیاز از مداخله پزشکی امتناع کنید، می‌تواند خطرناک باشد.

برای حفظ سلامتی شما و کودکتان، بسیار مهم است که در صورت بروز هر عامل خطری، گزینه‌های دیگر را مورد بررسی قرار دهید. در مواردی مانند پیچیدن بند ناف دور گردن نوزاد، بزرگ بودن بیش از حد سر نوزاد نسبت به واژن، برعکس بودن پوزیشن نوزاد در رحم، مشکلات قلبی جنین و … انجام جراحی سزارین در اولویت است.

این موارد به تشخیص پزشک بستگی دارد. در مواقع اضطراری، دریافت نکردن کمک پزشکی می‌تواند زندگی شما و نوزادتان را در معرض خطر جدی قرار دهد. شایع‌ترین خطرات زایمان طبیعی عبارت‌اند از:

• عدم پیشرفت زایمان 

گاهی ممکن است دهانه رحم به‌اندازه کافی باز نشود و زایمان کند پیش رود یا متوقف شود؛ در این شرایط پزشک برای تحریک انقباضات به مادر اکسی‌توسین می‌دهد.

• ضربان قلب نامنظم جنین

در برخی موارد به دلیل فشار بر سر و بند ناف جنین، ضربان قلب او کاهش می‌یابد.

• خونریزی شدید

در برخی موارد ممکن است خونریزی بسیار شدید در حین یا پس از زایمان ایجاد شود. 

• پارگی واژن

هنگام زایمان ممکن است بافت اطراف واژن و راست‌روده هنگام زایمان زن دچار پارگی شود.

• ترومبوز ورید عمقی

ترومبوز ورید عمقی به وضعیتی گفته می‌شود که اندکی پس از زایمان لخته‌های خونی در پاها یا لگن ایجاد شوند.

• پره اکلامپسی

خانمی که به‌تازگی زایمان کرده است ممکن است دچار فشارخون بیش از حد یا پره اکلامپسی شود.

عوارض زایمان طبیعی چگونه است؟

پس از زایمان طبیعی، ممکن است هریک از عوارض زیر را تجربه کنید:

• یبوست

• ورم سینه

• درد در ناحیه واژن (مخصوصا اگر حین زایمان پارگی رخ‌ دهد)

• نوسانات خلقی

• خونریزی واژینال

• هموروئید

• سردرد

• گرگرفتگی و عرق‌کردن

• گرفتگی عضلات

• لوچیا (خونریزی پس از زایمان)

• افسردگی یا اضطراب پس از زایمان

بهبودی بعد از زایمان طبیعی چگونه است؟

همان‌طور که بررسی کردیم، یکی از مزایا زایمان طبیعی نسبت به سزارین بهبودی سریع‌تر است. بااین‌حال زمان نقاهت و سرعت بهبودی به عوامل متعددی بستگی دارد. به طور مثال اگر پارگی واژن در طول زایمان زنان رخ دهد، باتوجه‌به شدت پارگی، ممکن است چندین هفته احساس درد کنید.

به‌طورکلی، بدون درنظرگرفتن پارگی واژن، اکثر خانم‌ها پس از زایمان طبیعی، به مدت یک الی دو هفته در ناحیه واژن احساس درد، تورم و کبودی دارند. ‌ میزان خونریزی پس از زایمان نیز در هر خانمی متفاوت است؛ اما اگر خونریزی به‌مرورزمان افزایش یافت یا‌ پس از چند هفته شدت آن کاهش پیدا نکرد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

پس از چه مدتی از زایمان طبیعی می‌توان رابطه جنسی داشت؟

اغلب توصیه می‌شود که تا 6 هفته یا تا زمان ویزیت پس از زایمان، رابطه جنسی برقرار نکنید. در واقع باید صبر کنید تا پزشک از بهبود بدن شما اطمینان حاصل کند. فراموش نکنید که پریود نشدن پس از زایمان، به این معنی نیست که نیازی به استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری ندارید و امکان حاملگی مجدد وجود دارد.

نتیجه‌گیری

زایمان طبیعی یک‌روند فیزیولوژیک است که برای مادر و جنین فواید بسیاری دارد؛ بنابراین نسبت به سزارین اولویت بیشتری دارد. اگر همسر خانم همراهش باشد، باعث دلگرمی بیشتر خواهد شد و مادر استرس کم‌تری را تجربه می‌کند. تماس پوست به پوست مادر و نوزاد، بلافاصله برقرار خواهد شد و شیردهی سریع‌تر آغاز می‌شود. همچنین، زایمان طبیعی از نظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه است.

امیدواریم که این اطلاعات بتواند در انتخاب نوع زایمان برای شما کمک‌کننده باشد. در صورت وجود هرگونه سوال و نگرانی در این مورد، می‌توانید از بهترین متخصصان زنان ایمپو سوالات خود را بپرسید. همچنین، ایمپو، با ارسال توصیه‌های خود مراقبتی برای شما و همسرتان و یادآوری آزمایشات ضروری، این دوران را برای شما راحت‌تر می‌کند. پس از زایمان و در دوران شیردهی نیز ایمپو همچون یک دوست و مشاور مراقب شما و نوزادتان است.

منابع

Cleveland Clinic

healthline