اختلال وسواس فکری و عملی چگونه درمان میشود؟
در این مقاله میخوانید:
گاهی اوقات ممکن است شما دچار حالتی افراطی از ایده‌آل گرایی شوید. ممکن است احساس کنید که هیچ چیز آنطور که باید سرجای خود نیست یا حداقل می‌تواند بهتر از این ها باشد.
ممکن است کوچک ترین جزئیاتی که حتی به چشم دیگران نمی آید برای شما آزار دهنده و غیرقابل تحمل شود.
این حالت ممکن است مقطعی باشد و پس از مدتی برطرف شود. اگر این اختلال آزار دهنده با گذشت زمان برطرف نشد و یا تشدید شد ممکن است شما درگیر حالتی از اختلال وسواس باشید.
اختلال وسواس با علائم مختلفی بروز پیدا می کند که در هر فرد متفاوت است. در این بخش به بررسی کلی اختلال وسواس خواهیم پرداخت. تا پایان این بخش از مجله ایمپو همراه ما باشید.
اختلال وسواس چیست؟
اختلال وسواس یا به بیان دقیق‌تر اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) به معنی الگویی از افکار و ترس‌های ناخواسته است که شما را به انجام رفتارهای تکراری (اجباری) سوق می‌دهد.
این وسواس‌ها و رفتارهای اجباری در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کنند و باعث ناراحتی قابل توجهی می‌شوند؛ به عنوان مثال فرد ممکن است به صورت مکرر در مورد قفل کردن در ماشین شک کند و برای چک کردن آن به سمت ماشین خود برگردد.
ممکن است سعی کنید وسواس‌های خود را نادیده بگیرید یا متوقف کنید، اما این کار فقط ناراحتی و اضطراب شما را افزایش می‌دهد.
در نهایت، شما احساس می‌کنید برای کاهش استرس خود مجبور به انجام کارهایی هستید که تحت کنترل خودتان نیست. علی‌رغم تلاش برای نادیده گرفتن یا خلاص شدن از شر این افکار یا تمایلات آزاردهنده، این قبیل احساسات دوباره به ذهن برمی گردند.
OCD اغلب حول موضوعات خاصی متمرکز است؛ به عنوان مثال، ترس بیش از حد از آلوده شدن به میکروب یکی از این موارد است. برای کاهش ترس از آلودگی، ممکن است به اجبار دستان خود را بارها بشویید تا زمانی که زخم شوند و ترک بخورند.
علائم اختلال وسواس
شاید خود فرد نیز متوجه شود که افکار و رفتارهای او افراطی یا غیرمنطقی هستند، با این حال معمولا زمان زیادی را صرف آن‌ها می‌کند تا حدی که برنامه روزمره و حضور او در اجتماع تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
اختلال وسواس فکری-اجباری (عملی) معمولاً هم شامل افکار وسواسی و هم رفتارهای اجباری است؛ اما ممکن است یک فرد فقط علائم وسواس یا فقط علائم اجبار را داشته باشد. در ادامه این دو دسته علائم را بررسی خواهیم کرد.
علائم وسواس فکری
وسواس‌های OCD اغلب شامل افکار و تصورات تکراری مزاحمی هستند که باعث پریشانی فرد یا ایجاد اضطراب در او می‌شوند. وسواس ها اغلب الگوهای ثابتی دارند که شامل موارد زیر است:
- ترس از آلودگی یا کثیفی؛
- شک و یا عدم توانایی در اعتماد به دیگران؛
- نیاز به چینش منظم و متقارن؛
- افکار تهاجمی یا وحشتناک در مورد از دست دادن کنترل خود و آسیب رساندن به خود یا دیگران؛
- افکار ناخواسته، از جمله پرخاشگری، یا موضوعات جنسی یا مذهبی؛
نمونه هایی از علائم و نشانه های وسواس فکری عبارت‌اند از:
- ترس از آلوده شدن با لمس اشیایی که دیگران لمس کرده‌اند؛
- شک دارید که در را قفل کرده‌اید یا اجاق گاز را خاموش کرده‌اید؛
- احساس استرس شدید زمانی که اشیاء پیرامون شما منظم نیستند یا به روش غیرقرینه چیده شده‌اند؛
- تصور حالات ناراحت کننده در یک موقعیت خاص؛ مثلا هنگامی که در حال رانندگی هستید یک گروه چند نفره را مقابل خود می‌بینید و تصویر لحظه‌ای که با ماشین به آن‌ها برخورد کرده‌اید در ذهن شما نقش می‌بندد.
- افکاری در مورد فریاد زدن، فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع؛
- تصاویر جنسی ناخوشایند؛
- اجتناب از موقعیت‌هایی که می‌تواند باعث تشدید وسواس شود، مانند دست دادن با دیگران؛
این علائم در افراد مختلف بسیار متنوع است.
علائم وسواس عملی
اجبارهای OCD رفتارهایی تکراری هستند که شما احساس می‌کنید مجبور به انجام آن‌ها هستید؛ با این حال، انجام آن‌ها هیچ لذتی به همراه ندارد و ممکن است تنها یک تسکین موقتی برای احساس اضطراب شما باشد.
زمانی که مورد حمله افکار وسواسی قرار می‌گیرید، ممکن است قوانین یا تشریفاتی برای خودتان بسازید تا این حملات را کنترل کنید. این اجبارها افراطی هستند و معمولا ارتباط معنا داری با مشکل ریشه‌ای شما ندارند.
مانند وسواس، اجبارها نیز معمولاً دارای الگوهایی ثابت هستند؛مانند:
- شستشو و نظافت؛
- چک کردن مکرر یک مورد؛
- حساب کردن مکرر موارد مالی یا ریاضی؛
- نظم افراطی؛
- پیروی از یک روال سخت و غیر منطقی؛ مثلا حتما هر روز بعد بیدار شدن از خواب روبالشتی خود را عوض کنید؛
- تلاش برای گرفتن تضمین جهت اعتماد به کسی؛
نمونه‌هایی از علائم و نشانه‌های اجبار عبارت‌اند از:
- شستن دست‌ها تا زمانی که پوست شما زخم شود؛
- چک کردن مکرر درها برای اطمینان از قفل بودن آن‌ها؛
- چندین بار خواندن یک بخش از متن حین مطالعه؛
- انجام افراطی آزمایش‌های چکاپ؛
- تماس مکرر با افرادی که خارج از منزل هستند؛
- شمارش در الگوهای خاص؛ مثلا شماره تلفن خود را دو رقم دو رقم اعلام کنید و در صورتی که فردی دیگر از الگوی متفاوتی استفاده کند شما استرس لحظه‌ای را تجربه می‌کنید.
- تکرار بی‌صدای یک دعا، کلمه یا عبارت؛
- چیدمان کنسرو‌ها یا سس‌ها در یخچال به صورتی که نام برند کامل مشخص باشد؛
- پرهیز از خرید یا استفاده از اشیای منزل یا کالاهای تزئینی که جفت نیستند؛
رفتارهای اجباری ممکن است تا حدی افراطی به نظر برسد که از نظر دیگران خنده‌دار باشد.
علل بروز اختلال وسواس OCD
هنوز دلایل قطعی بروز اختلال وسواس فکری-عملی مشخص نشده است با این حال 3 عامل زیر به عنوان اصلی‌ترین عوامل احتمالی بروز این اختلال در نظر گرفته میشود:
- وجود ریشه‌های ژنتیکی؛
- بروز وسواس به علت ایجاد تغییرات در عملکرد طبیعی مغز یا سیستم شیمیایی حاکم در بدن؛
- ایجاد وسواس در اثر یادگیری (با مشاهده مداوم رفتارهای وسواسی خانواده یا نزدیکان)؛
ممکن است دلایل دیگری هم در بروز وسواس دخیل باشد که هنوز ناشناخته‌اند.
عوارض اختلال وسواس
عوارض وسواس بسته به شدت آن متفاوت است. شایع‌ترین عوارض شامل موارد زیر است:
- صرف زمان بیش از حد برای رفتارهای اجباری؛
- بروز مشکلات سلامتی یا مسائل بهداشتی، مانند درماتیت تماسی ناشی از شستن مکرر دست‌ها؛
- ایجاد مشکل در حضور عادی در محل کار، مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی؛
- آشفتگی در روابط عاطفی و دوستانه ؛
- کیفیت پایین زندگی؛
- افکار و اقدام به خودکشی؛
ضروری است پیش از شدت گرفتن وسواس، به دنبال کنترل آن باشید تا از بروز عوارض جبران‌ناپذیر پیشگیری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بین کمال‌گرا بودن و داشتن OCD تفاوت وجود دارد. تمایل به انجام امور به مطلوب‌ترین حالت ممکن یا رعایت نظم و انضباط به معنی اختلال وسواس نیست.
افکار OCD صرفاً نگرانی بیش از حد در مورد مشکلات واقعی در زندگی شما، دوست داشتن چیزهای تمیز یا مرتب کردن اشیا به روشی خاص نیستند. افراد درگیر وسواس طیف وسیعی از علائم را نمایش می‌دهند.
اگر وسواس‌ها و اجبارهای شما بر کیفیت زندگی‌تان تأثیر می‌گذارد، به نحوی که شما را در یک وضعیت ناخوشایند و غیرقابل تحمل قرار می‌دهد، باید به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
سخن نهایی
اختلال وسواس بروز افکار و رفتارهای تکراری است که معمولا باعث آشفتگی شما میشود و ممکن است زندگی را به کام شما تلخ کند. نادیده گرفتن این حملات و تلاش برای کنار آمدن با آن‌ها تنها باعث بدتر شدن شرایط شما میشود.
اگرچه ممکن است وسواس در سطوح پایین چندان آزاردهنده نباشد، اما بهتر است در صورت مشاهده علائم مشکوک سریعتر مشکل خود را با یک روانشناس مطرح کنید. تیم ما آماده‌ی پاسخگویی به سوالات شما در رابطه با اختلال وسواس فکری-عملی در اپلیکیشن ایمپو است.
منابع: