خودمراقبتی به چه معناست؟
در این مقاله میخوانید:
خودمراقبتی، کلمه ای هست که یا خودش یا مشابه‌اش رو ممکنه زیاد شنیده باشیم، مراقب خودت باش. اما معمولا این کلمه رو چه وقت هایی میشنویم یا ازش استفاده میکنیم؟
وقتی مریض میشیم؟ وقتی قراره کار خاصی انجام بدیم و … آیا تا به حال به این فکر کردیم که واقعا چقدر از خودمون مراقبت میکنیم؟ آیا هر روز حواسمون به این موضوع هست؟
در این مقاله میخوایم ببینیم خودمراقبتی چیه؟ چه ضرورتی داره؟ اهمیت و فوایدشو بررسی کنیم. چقدر مراقب خودمون هستیم؟ با انواع خودمراقبتی آشنا بشیم و ببنیم چه کارهایی در این راستا میتونیم انجام بدیم.
خودمراقبتی چیست؟
خودمراقبتی شامل یک سری عادات و رفتارهاییه که آگاهانه و هدفدار انجام میدهیم تا سالم تر و شادتر زندگی کنیم و به خودمون کمک کنیم تا کیفیت بالاتری از زندگی رو تجربه کنیم و بتونیم نیازهای جسمی، روانی، اجتماعی و معنویمون رو پوشش بدیم و یک زندگی متعادل رو تجربه کنیم.
البته که یک سری اقدامات خودمراقبتی در همه انسان ها مشترک هست و برخی موارد هم بسته به موقعیت، زمان، مکان و شرایط خاص هر فرد ممکنه تفاوت داشته باشه مثلا موقعی که تحت فشار هستیم درخواست کمک از دیگران میتونه یک اقدام خوب در راستای خودمراقبتی باشه.
ضرورت و فواید خودمراقبتی
داشتن یک روال خودمراقبتی موثر مزایایی برای سلامتیتون داره بعضی از این موارد عبارتند از:
- در برابر بیماری مقاوم
- کاهش فرسودگی شغلی
- کاهش مشکلات روحی و روانی
- احساس ارزشمندی و بهبود خلق و خو
- حفظ سلامتی جسمی و روحی
- افزایش انرژی و رسیدن به اهداف
- کاهش استرس و بهبود تاب آوری
- روابط بین فردی قوی تر میشه
- کاهش اضطراب و افسردگی
- بالا رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس
- افزایش شور و شوق جوانی و انگیزه در موفقیت
- جوانی سالم، ایمن و با نشاط را تجربه کرده
- بهتر درس بخوانیم و آینده شغلی بهتری داشته باشیم
با خودمراقبتی ما میتونیم کارهامون رو بهتر انجام بدیم و در محیط کار و خانه مفیدتر باشیم.چون باعث میشه بتونیم اهداف و اولویت هامون رو منظم کنیم و در نتیجه متمرکزتر باشیم و به کارهای مورد علاقه خودمون هم برسیم.
به این علت که یاد گرفتیم به بعضی کارها نه بگیم و روی فعالیت های اصلی خودمون متمرکز بشیم و بازدهی بیشتری رو تجربه کنیم.
آیا شما هم از خود مراقبت می‌کنید؟
آیا به اندازه کافی مراقب خودت هستی؟ کافیه کمی هوشیار باشیم و توجه کنیم. بدن، ذهن و احساسات بهمون میگن که به اندازه ای که نیاز دارن مراقبشون هستیم یا نه؟ نشانه های زیر به ما کمک میکنن که چک کنیم به اندازه کافی خودمراقبتی داریم یا نه؟
- پایین بودن انرژی
- استرس و ناامیدی
- کمبود انگیزه
- کمبود شور و اشتیاق به زندگی
- بیماریهای جسمی
- مشکلات عاطفی
- مشکلات در روابط
- احساس پوچی و بیهودگی
انواع خودمراقبتی
قبلا وقتی حرف از سلامتی میشد منظور فقط این بود که مریض جسمی نباشیم اما امروزه مساله سلامتی خیلی گسترده تر شده و ابعاد مختلفی مثل روان، ذهن و … رو در بر میگیره و بنابراین وقتی میگیم خودمراقبتی هم فقط منظورمون مراقبت از جسم نیست و انواع مختلفی رو شامل میشه.
خود مراقبتی احساسی
داشتن مهارت کافی برای مقابله با احساساتی همچون خشم؛ اضطراب، استرس و… خیلی مهمه. چرا که این فعالیت به شما کمک میکنه تا احساس خودتونو بهتر بشناسین و این حس رو بهتر بتونین با یک دوست صمیمی یا با همسرتون در میون بذارین.
خود مراقبتی روانی
طرز فکر و چیزهایی که ذهنتون رو با اونا پر میکنین به میزان زیادی بر سلامت روانی شما تاثیر میذاره. خودمراقبتی روانی شامل فعالیت‌هایی که ذهن شما رو درگیر خودش میکنه و باعث میشه از نظر روانی سالم بمونید. فعالیت‌هایی شامل:
- اختصاص دادن زمان به مطالعه
- اختصاص وقت و زمان روزانه برای تفکر و تأمل
- مراجعه به روان پزشک یا روان شناس در صورت بروز مشکل یا ناراحتی روانی
- انجام اقدامات لازم برای کاهش تنش و استرس
- توجه به تجارب، آرزوها ، افکار و احساسات خود
- مطالعه شاهکارهای ادبی و هنری
- اختصاص زمان مناسب برای رفتن به دامن طبیعت
خودمراقبتی جسمی
اگه میخواین بدنتون بدون مشکل خاصی به فعالیتهای خودش ادامه بده باید ازش مراقبت کنین. به خاطر داشته باشین که یک ارتباط قوی بین بدن و ذهن شما وجود داره.
وقتی از بدنتون مراقبت میکنین احساس بهتری دارین. مراقبت جسمانی یعنی چطوری به بدن خود انرژی میرسونین، چقدر میخوابین، چه میزان ورزش میکنین و چقدر به نیازهای بدنتون توجه میکنین.
مراجعه به پزشک، مصرف دارو طبق تجویز و مدیریت سلامتیتون، جزئی از خودمراقبتی فیزیکی و یا همان جسمی هستن. وقتی نوبت به خودمراقبتی جسمی میرسه سؤالهای زیر رو از خودتون بپرسین تا ارزیابی کنین، شما تا چه اندازه به بدنتون توجه دارین؟
- آیا خواب کافی دارین؟
- آیا رژیم غذایی شما به خوبی به بدن شما سوخت میده؟
- آیا شما مسئولیت سلامتی خودتون رو به عهده میگیرین؟
- آیا به اندازه کافی ورزش میکنین؟
- آیا غذاهای سالم مصرف می‌کنی؟
- آیا ورزش های روزانه مثل: پیاده روی، شنا، دویدن و … رو انجام میدی؟
- چکاپ دوره‌ای میری؟
- استراحت کافی هنگام بیماری داری؟
- آیا به تعطیلات میری؟
- از رفتارهای پرخطر جلوگیری می‌کنی؟
خودمراقبتی اجتماعی
اجتماعی شدن کلید مراقبت از خود است. اما اغلب وقت گذاشتن برای دوستان سخته و وقتی زندگیمون پر از مشغله میشه راحت‌تر از روابط خود غافل میشیم. ارتباطات نزدیک برای رفاه شما مهمه.
بهترین راه برای پرورش و حفظ روابط نزدیک، گذاشتن زمان و انرژی برای ایجاد روابط خود با دیگرانه. ساعات مشخصی وجود نداره که به دوستان خود اختصاص بدین یا روی روابط خود کار کنین.
نکته کلیدی اینکه بفهمین نیازهای اجتماعی شما چیه و زمان کافی برای ایجاد یک زندگی اجتماعی بهینه در برنامه خودتون اختصاص بدین. برای ارزیابی خودمراقبتی اجتماعی، موارد زیر را در نظر بگیرین:
- آیا زمان کافی برای ملاقات دوستانتون دارین؟
- برای تقویت روابط خود با دوستان و خانواده چه میکنین؟
خودمراقبتی ذهنی
طرز فکر شما و چیزهایی که ذهنتون رو با اونا پر میکنین به میزان زیادی بر سلامت روانی و ذهنی شما تأثیر میذاره. خودمراقبتی ذهنی شامل انجام کارهاییه که ذهن شما رو فعال و پویا نگه میداره مانند حل جدول، پیدا کردن جواب چیستان ها یا یادگیری در مورد موضوعی که شما رو جذب خودش میکنه.
ممکنه دریابین که خواندن کتاب یا تماشای فیلم‌هایی که به شما انگیزه میده ذهن شما رو تقویت میکنه. خودمراقبتی ذهنی شامل انجام کارهایه که به شما کمک میکنه از نظر روانی سالم بمونین.
برای مثال تمرین شفقت و پذیرش خود به شما کمک میکنه گفتگوی درونی سالم تری داشته باشین. در اینجا چند سؤال وجود داره که باید هنگام فکر کردن به خودمراقبتی ذهنی خود در نظر بگیرین:
- آیا برای فعالیت هایی که از نظر ذهنی شما را تحریک میکنن زمان کافی اختصاص میدین؟
- آیا کارهای پیشگیرانه ای انجام میدین که به شما کمک کنه از نظر روانی سالم بمونین؟
- در هفته چند ساعت به حل معما و یا به بازیهای فکری مشغول هستین؟
خودمراقبتی معنوی
تحقیقات نشون داده که سبک زندگی شامل مذهب یا معنویت به طور کلی سبک زندگی سالم‌تریه. با این حال پرورش روحیه شما نیازی به دین نداره. این میتونه شامل هر چیزی باشه که به شما کمک کنه حس عمیق‌تری از معنا، درک یا ارتباط با جهان ایجاد کنین.
چه از مدیتیشن لذت ببرین، چه از شرکت در مراسم مذهبی یا دعا کردن بیشتر فرقی نداره. در ادامه تعدادی از فعالیتهای معنوی رو نام میبریم که شامل موارد زیره:
- اختصاص زمان روزانه برای عبادت و نیایش
- تلاوت و شنیدن آیات قرآن
- انجام کارهای خیر و عام المنفعه
- کمک به نیازمندان
- شکرگزاری نعمت های الهی
- احساس ارزش ، خوشبینی و امید
- شرکت در مراسم و مناسبت‌های دینی و مذهبی
- مطالعه متون و ادبیات مذهبی و معنوی
- تأمل در ارزش ها
- چند ساعت در روز به انجام مدیتیشن
خودمراقبتی عاطفی
داشتن مهارت های سالم برای مقابله با احساسات ناخوشایند مانند خشم، اضطراب و اندوه بسیار مهمه. خودمراقبتی عاطفی ممکنه شامل فعالیت هایی باشه که به شما کمک میکنه تا احساسات خودتون رو به طور منظم و ایمن بشناسین و بیان کنین.
با یک دوست نزدیک در مورد احساستون صحبت کنین، یا زمانی را برای اوقات فراغتی که به شما کمک میکنه اختصاص بدین. مهمه که خودمراقبتی عاطفی رو در زندگیتون داشته باشین.
هنگام ارزیابی راهبردهای خودمراقبتی عاطفی، این سوالات رو در نظر بگیرین:
- معاشرت و مراوده با دیگران
- برقراری ارتباط با خانواده و دوستان
- عامل مهربانانه با خود و دیگران
- افتخار به خود
- گریه کردن وقتی که لازم است
- جستجوی چیزهایی برای خندیدن
- بیان خشم خود به روشی سازنده
- اختصاص وقت برای بودن در کنار والدین و برادر و خواهر
- مطالعه کتاب هایی که دوست شان داریم
برنامه مراقبت از خود را فهرست کنید
یک برنامه خودمراقبتی موثر باید متناسب با زندگی و نیازهای شما باشه. ارزیابی کنین کدوم بخش از زندگی شما به توجه و مراقبت بیشتری نیاز داره. بهتره هر چند مدت زندگیتون رو ارزیابی کنین همونطور که وضعیت شما تغییر میکنه نیازهای مراقبتی شما هم تغییر خواهد کرد. برای ایجاد برنامه مراقبت مراحل زیر هم میتونه براتون مفید باشه
نیازهاتون رو بررسی کنید: فهرستی از بخش‌های مختلف زندگی و فعالیت‌هاتون که هر روز در اون شرکت میکنین تهیه کنین؛ کار، مدرسه، روابط و خانواده مواردی هستن که ممکنه فهرست کنین.
عوامل استرس زا را در نظر بگیرید: چه چیزهایی باعث استرس شما میشه؛ فکر کنین و راه‌هایی رو در نظر بگیرین که میتونه اون استرس رو برطرف کنه.
استراتژی های مراقبت از خود را طراحی کنید: در مورد بعضی از فعالیت‌هایی که میتونین انجام بدین فکر کنین که به شما کمک میکنه در هر یک از زمینه های زندگی خود احساس بهتری داشته باشین. برای مثال گذراندن وقت با دوستان میتونه راهی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی سالم باشه.
قدم‌های کوچک بردارید: لازم نیست همه چیز را به یکباره حل کنین. یک قدم کوچیک برای شروع مراقبت بهتر از خودتون بردارین.
زمانی را برای تمرکز بر نیازهای خود برنامه ریزی کنید: حتی زمانی که احساس میکنین برای چیز دیگه‌ای وقت ندارین مراقبت از خودتون رو در اولویت قرار بدین. وقتی به تمام جنبه‌های خود اهمیت میدین متوجه میشین که میتونین به طور مؤثرتر و کارآمدتر عمل کنین.
نتیجه گیری
به گفته سازمان بهداشت جهانی خودمراقبتی مهمه چون میتونه به ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری ها و کمک به افراد برای مقابله بهتر با بیماری کمک کنه.
اشکال خاصی از خودمراقبتی نیز با فواید مختلف سلامتی و تندرستی، از جمله طول عمر بیشتر مرتبط است. ورزش، یافتن حس خوب در زندگی و خواب همگی با افزایش طول عمر مرتبط هستنن. اپلیکیشن ایمپو رو میتونی نصب کنی تا هر روز مطلب جدید یاد بگیری.