خیلی از مردم بر این باور هستند که بهره‌مندی از عزت نفس بالا تنها کافیه که خودشون رو فردی خوب و شایسته تلقی کنند و عبارتهای تاکیدی مناسب مثل (( من فردی خوب و باارزش و دوست داشتنی‌ام)) رو طبق برنامه‌ای منظم تکرار کنند اگر موضوع به همین سادگی بود، تنها کافی بود بگم: خواننده عزیز تو عالی‌ترین، با استعدادترین، باهوش‌ترین و زیباترین فرد تمام دنیا هستی!
قبل از این که خوندن مقاله رو شروع کنی، میخوام برات بگم که قراره راجع به چی صحبت کنیم. در ادامه راجع به مفهوم عزت نفس، تفاوتش با اعتماد به نفس، اهمیت عزت نفس و روش های پرورش اون توضیح داده میشه.
اعتماد به نفس (self confidence)
اینه که به لحاظ ذهنی مطمئن باشیم که می‌تونیم کاری رو با کیفیت مطلوبی انجام بدیم. داشتن مهارت کافی + داشتن باور کافی در مورد توانایی انجام کاری.
در این صورت ما باید دو ویژگی داشته باشیم:
- مهارت کافی در کار
- تصور ذهنی درست
مثلا ممکنه من در نوشتن مقاله مروری اعتماد به نفس داشته باشم اما در رانندگی هیچ اعتماد به نفسی ندارم! مهارت کافی در انجام کاری داشته باشیم و همچنین تصویر ذهنی ما نسبت به توانایی انجامش مثبت باشه. اعتماد به نفس دقیقاً بر اساس هر کاری متفاوته و شما ممکنه در خوش نویسی اعتماد به نفس بالایی داشته باشید اما در سخنرانی و صحبت جلوی جمع، خیر! در چنین تعریفی، حداقل عوامل زیر در موفقیت و اعتماد به نفس شما تاثیر خواهند داشت:
1 .دانش کافی انجام کار
2.مهارت کافی در انجام کار
3.تجربه های قبلی انجام کار
4.بازخوردهای دیگران در مورد انجام کار
5.کیفیت انجام کار سایرین
یادتون باشه سوخت لازم واسه اعتماد به نفس داشتن، هدف داشتنه. یه هدف SMART؛ یعنی قابل دسترسی، مشخص و معین، زمان بندی شده و گام به گام. اگه به علوم روانشناسی (مثل فروید) نگاهی داشته باشیم حتماً هزاران دلیل برای نداشتن اعتماد به نفس در بزرگسالی میشه پیدا کرد مثل این که:
- والدین در دوران کودکی به ما قدرت انتخاب نمی‌دادند.
- اطرافیان در دوران کودکی توانمندی های ما رو مسخره می‌کردند.
- معلمان در دوران کودکی ، توانمندی های ما رو نادیده می‌گرفتند و …
اما واقعیت اینه که من احساس می‌کنم وقتی راهکار جلوی چشممونه، هیچ دلیلی نداره که به فکر نگاه کردن به گذشته و پیدا کردن دلیل باشیم. همین الان انتخاب کنید که اعتماد به نفس تون رو ارتقا بدید بدون این که به گذشته و مقصرهای این موضوع فکر کنید.
اعتماد به نفس کاذب چیه؟
اونجاست که من مهارت کمی درانجام یه کار دارم، اما وانمود می‌کنم که ماهرم و تصور ذهنی خودم از میزان مهارتم بیشتر از واقعیت و نگاه جامعه است. و این یعنی من اعتماد بنفس کاذب دارم.
عزت نفس self-steam
عزت نفس برای بقای روان شناختی ضرورت داره و یه عنصر هیجانی اجتناب ناپذیره. زندگی بدون وجود اندکی ارزش خویشتن و با وجود داشتن نیازهای اساسی که رفع نشدن؛ بسیار رنج آور میشه. می‌دونی که یکی از عوامل اصلی که ما انسان ها رو از حیوانات جدا میکنه، آگاهی مون نسبت به خودمونه. یعنی این که بتونیم هویتی برای خودمون تشکیل بدیم و برای این هویت ارزش قائل بشیم. انسان قادره که هویت خودش رو تعریف کنه و تصمیم بگیره که این هویت رو دوست داشته باشه یا نه.
ریشه های عزت نفس
سبک فرزندپروری والدین در سه یا چهار سال اول زندگی، میزان عزت نفس اولیه ی کودک رو تعیین میکنه. نظرتون چیه؟ آدمها چون خودشون رو دوست دارن، موفق میشن یا چون توی کاری موفق میشن، خودشون رو دوست دارن؟ این سوال مثل همون سوال” مرغ اول بوجود اومده یا تخم مرغ؟” میمونه. عزت نفس به دنبال شرایط زندگی رشد پیدا میکنه و شرایط زندگی آدما به شدت تحت تاثیر عزت نفس قرار داره. کدوم مقدم تره؟ اگه شرایط بیرونی زندگی؛ عزت نفس رو تعیین میکنه پس تموم اونچه که برای بهبود عزت نفس نیاز دارید بهبود همین شرایط بیرونیه.
یه مثال بزنم ببینیم اصلا ممکنه که همیشه شرایط رو تغییر بدیم؟ و با تغییر شرایط عزت نفس مون بهتر میشه؟ مثلا چون شما هیچ وقت از دبیرستان فارغ التحصیل نشدید، محل خوبی زندگی نمیکنید و 45 کیلو اضافه وزن دارید، پس عزت نفس تون پایینه!! خب محله رو عوض کنید، وزن تون رو کم کنید و برید مدرسه شبانه درس بخونید و حالا … چنین چیزی ممکنه؟
پس تنها امید اینجاست که عزت نفس باشه که شرایط رو بهتر میکنه! یعنی فقط کافیه از این به بعد از خودتون متنفر نباشید. این یعنی قدتون بلندتر و وزن تون کمتر میشه؟ خنده دار بنظر میرسه!!! حقیقت اینه که شرایط محیطی و عزت نفس فقط به صورت غیرمستقیم با هم ارتباط دارن.
خطاهای شناختی
یادتونه تو یه مقاله براتون خطاهای شناختی رو گفتیم؟ اون رو خوب بخونید! چون ریشه ی این کم و ناچیز دیدن ها گاهی نوع نگاه ماست که یه عینک بدبینانه ی بی رحم رو چشمامونه. از اون 13 نشخوار فکری که بهتون حمله میکنه، دست بردارید. حالا که آینه ها رو برداشتید، راحت تر میتونید خود واقعی تون رو ببینید و الان شاید چشمتون بیفته به خودتون که چقدر زیبایید، چقدر اهمال کارید و… اما تا چشمتون میفته به مزیت ها و کارهای خوبتون؛ یه منتقد درونی خودش رو نشون میده و دست از سر افکارتون بر نمیداره. مدام شما رو بی رحمانه زیر سوال میبره، زحماتتون رو نادید میگیره و با خطاهاتون شما رو به باد انتقاد میگیره.
خودپذیری
تو مقاله ی خود پذیری حسابی از اون منتقد درونی براتون حرف زدیم. این که چطوری رامش کنید و بغلش کنید. حرفهاش رو بشنوید تا کم کم رام بشه، کوچولو بشه و حرف گوش کن بشینه کنارتون و صداش پایین باشه در حد یه نهیب و احساس گناه کافی.
پنجره ی جو – هری
یه “پنجره ی جو – هری” هست توسط آقایان جو و هری ایجاد شده. تو اون شما خیلی راحت میتونید نقاط ضعف و قوتتون رو با کمک نزدیکان، همکاران و دوستانتون پیدا کنید و بعد با یه برنامه ی مشخص تمرکزتون رو بذارید روی اصلاح نقاط نیاز به رشد و پیشبرد نقاط قوتتون. چون اگر درجا بزنید، باز توی دور مسابقه ی رو به کمال دنیا کم میارید.
یه پست تو اینستاگرام براتون از خودشناسی و مزیت هاش با عنوان من چه کسی هستم؟ نوشتیم. حسابی بخونیدش و از خودتون راضی باشید؛ چون خیلی ها مثل شما دنبال بهبود اوضاع خودشون و جهان نیستند.
خود دوستی
واسه عزت نفس لازمه که مهر و محبت رو یاد بگیرید. فرقش رو با مهرطلبی، تایید خواهی و توجه خواهی بفهمید. این وسط کم کم شفقت رو می‌آموزید و به خودتون شفقت پیدا میکنید. خود شفقتی، خود دوستی رو حسابی قبلا تو یه مقاله براتون توضیح دادم. میخوام که اونو با حوصله بخونید چون تا خودتون رو دوست نداشته باشید، از عشق به دیگرون عاجز خواهید بود. و پایان همه ی محبت هاتون میشه توقع از دیگری یا توقع اون ها از شما. چون شما ظرفتون پر از عشق به خود نبود و داشتید جام تهی یکی دیگه رو پر میکردید.پس حسابی حواستون به خودتون نیازهاتون و تامین به موقع و به اندازه‌اش باشه.
وقته اینه که خودت رو بغل کنی و بذاری دنیا و آدماش روی خوبشون رو بهت نشون بدن. کم کم یاد میگیرید که به ارزش هاتون فکر کنید و یادتون میمونه ارزشها و اخلاقیات هستن که براتون هویت سالم و پایداری به ارمغان میارن. اونجاست که بدون اینکه به دیگرون حمله ور بشید، به انتقاد هاشون واکنش نشون میدید و با رشد فردی خودتون یاد میگیرید از افراد کمک بخواید و نیاز به دیگرون رو با رابطه و تعامل قاطی نکنید. از اطرافیانتون کمک بخواید و بهشون
حس ارزشمندی بدید.
سخن نهایی
تو اعتماد بنفس گفتیم هدف، سوخت اعتماد به نفسه. اینجا هم مهمه و با اونهاست که کم کم تصویری که از خودتون دارید رو زیبا میسازید. همین طور که عزت نفس رو میشه ترمیم کرد اما سخته و نیاز به ممارست داره. گاهی لازمه برید و افکار بنیادی تون رو به چالش بکشید و اونها رو شخم بزنید و ببینید ریشه ی این قوانین از کجا آب میخوره.
وقتی عزت نفس داشته باشی، میتونی کودک با عزت نفس تربیت کنی. اون رو به عنوان شخصی منحصر به فرد میپذیری و قصد نمیکنی تغییرش بدی. بهش اجازه تجربه و رشد میدی و اصرار نداری از رو خودت کپی بزنی چون تو واسه جهان کافی هستی و دنیا به آدم ها با استعدادها و توانایی های متفاوت برای کشف علم و چیستی هستی نیاز داره.
