ماموگرافی چیست و چگونه انجام می شود؟
در این مقاله میخوانید:
ماموگرافی یه روش تصویربرداری از پستان هست که با پرتوهای خفیف اشعه ایکس انجام میشه. مقدار این اشعه زیاد نیست و خطری برای بدن ایجاد نمی کنه. ماموگرافی یه روش تشخیصی برای سرطان پستان محسوب میشه. افرادی که سابقه خانوادگی سرطان پستان دارن، بهتره حتما به صورت دوره ای ماموگرافی رو انجام بدن.
مامو گرافی به عنوان غربالگری هم انجام میشه که تشخیص سرطان پستان رو ممکن می‌کنه. برای غربالگری بهتره بعد از 40 سالگی، ماموگرافی سالانه انجام بشه. در صورتی که سابقه سرطان پستان در اقوام نزدیک وجود داره، باید این غربالگری زودتر از 40 سالگی شروع بشه.
چه زمانی ماموگرافی تجویز میشه؟
ماموگرافی در صورتی انجام میشه که فرد علایم زیر رو داشته باشه:
- درد پستان
- لمس توده غیر طبیعی در پستان
- فرورفتن نوک پستان
- غیر طبیعی شدن پوست پستان و نوک پستان
نحوه انجام ماموگرافی
برای انجام ماموگرافی نیازی به ناشتا بودن نیست اما لازمه که تمام لباس های بالاتنه درآورده بشه. دستگاه ماموگرافی از دو صفحه ی موازی تشکیل شده. پستان روی صفحه ی پایینی قرار داده میشه و صفحه ی بالایی روی اون قرار می‌گیره و پستان رو فشرده می‌کنه.
با این کار پستان حالتی صاف پیدا می‌کنه که میزان این فشردگی رو تکنسین رادیولوژی تنظیم می‌کنه. با فشرده شدن سطح پستان، تمام قسمت‌هاش در معرض اشعه ایکس قرار می‌گیره و باعث میشه اگه توده ای در قسمت یا قسمت‌هایی از پستان هست و قابل دسترسی نیست، به خوبی عکس برداری و مشخص بشه.
این فشرده شدن گاهی باعث ترس و ناراحتی بیمار میشه ولی باید این نکته رو در نظر داشت که زمان این فشردگی خیلی کوتاهه و به سرعت تموم میشه. لازمه که فرد در زمان عکس برداری آرام و بی حرکت بایسته و حتی بهتره که نفسش رو حبس کنه. حبس کردن نفس باعث وضوح بهتر عکس میشه.
از چهار زاویه، دو عکس مستقیم و دو عکس از پهلو گرفته میشه. اگه مشکلی در عکس‌ها دیده بشه، شاید نیاز باشه که عکس های بیشتری گرفته بشه.
بهترین زمان ماموگرافی
اگر چه برای انجام ماموگرافی نیاز به آمادگی خاصی نیست ولی بهتره روزهای ابتدای قاعدگی که خونریزی شروع شده، سپری بشه و بعد ماموگرافی انجام بشه چرا که میزان هورمون‌ها در این زمان افت کرده و پستان‌ها حساس نیستن. در نتیجه عمل فشرده شدن پستان‌ها به راحتی انجام شده و عکس با کیفیت تری گرفته میشه.
همچنین بهتره از هیچ کدوم از پودرهای خوشبوکننده، دئودرانت‌ها، کرم‌ها و عطرها برای زیر بغل و نواحی اطراف پستان استفاده نشه، چون این مواد باعث تفسیر اشتباه عکس‌های ماموگرافی میشه. در صورتی که فشرده شدن پستان‌ها باعث درد شدید برای بیمار بشه طوری که قابل تحمل نباشه، بهتره قبل از انجام ماموگرافی از مسکن استفاده بشه.
ماموگرافی چه زمانی تجویز میشه؟
- در صورت داشتن توده مشکوک در پستان، برای بررسی بهتر و ارزیابی بیمار
- برای پیگیری و غربالگری افراد بالای 40 سال
- در صورت داشتن سرطان پستان و عمل جراحی، برای ارزیابی و پیگیری سرطان پستان
- بررسی و پیگیری پستان دیگه از نظر سرطان پستان، در صورتی که یه پستان قبلا به خاطر سرطان تخلیه شده باشه.
ماموگرافی در دوران بارداری و شیردهی
بهتره در دوران بارداری و شیردهی و حتی تا سه ماه بعد از اتمام دوره ی شیردهی ماموگرافی انجام نشه چرا که احتمال جواب منفی کاذب به خاطر تراکم بافت پستان زیاده. در صورتی که فرد علائمی در پستان داره، میشه ابتدا از سونوگرافی استفاده برای تشخیص استفاده کرد. در مواردی که فرد علامت داره و سونو گرافی هم مواردی رو در پستان نشون می ده، میشه با رعایت نکات ایمنی ماموگرافی رو انجام داد.
ماموگرافی در دوران پساقاعدگی(یائسگی)
ماموگرافی در دوران پساقاعدگی از اهمیت بالایی برخورداره. بهتره ابتدا در 40 سالگی ماموگرافی انجام بشه و این ماموگرافی به عنوان پایه در نظر گرفته بشه. در صورت نداشتن مشکل، لازمه که هر دوسال یک بار ماموگرافی تکرار بشه و در صورت وجود مشکل، لازمه که ماموگرافی سالانه انجام بشه. تکرارسالانه‌ی ماموگرافی به سابقه‌ی خانوادگی، سن افراد، دوره‌ی پساقاعدگی و وجود موارد خطر در ماموگرافی بستگی داره.
فواید ماموگرافی
با ماموگرافی تشخیص سرطان در مراحل اولیه داده میشه و امکان درمان بیشتر خواهد بود. زیرا در مراحل پیشرفته که سرطان به قسمت های دیگه متاستاز داده باشه، مشکل و حتی درمواردی غیر قابل درمان میشه. ماموگرافی یه روش تشخیصی زود هنگامه که می‌تونه جان بسیاری از بیماران رو نجات بده ولی همیشه این رو به خاطر بسپارید که ماموگرافی نباید جایگزین معاینه توسط جراح عمومی بشه.
عوارض ماموگرافی
در زنان سنین 40 تا 50 سال، احتمال اینکه جواب ماموگرافی به شکل کاذب، مثبت بشه، حدود 30 درصده. در این صورت، باید اقدامات دیگه‌ای مثل سونوگرافی و بیوپسی انجام بشه، که می‌تونه هزینه های بیشتری به همراه داشته باشه. به طور کلی جواب مثبت کاذب ماموگرافی زیاد اتفاق میفته، ولی در صورت وجود یه یافته غیرطبیعی بهتره ماموگرافی مجدد انجام بشه و انجام بیوپسی هم در این صورت لازمه که تفسیرماموگرافی با دقت بیشتری انجام بشه. همچنین در افرادی که مثبت کاذب اتفاق میفته، مراقبت‌های بعدی و کنترل‌ها به نسبت منفی کاذب کمتر انجام میشه. درجه اشعه در ماموگرافی متغیره و باید به این مورد دقت کرد. گاهی خود ماموگرافی باعث تحریک سلول‌های پستان شده و ایجاد سرطان می‌کنه ولی این احتمال خیلی کمه و به خاطر مزایای ماموگرافی، میشه از این مورد چشم پوشی کرد.
تفسیر ماموگرافی
تفسیر ماموگرافی 7 دسته بندی داره که توسط پزشکان انجام میشه.
| صفر | ناهنجاری دیده شده ولی واضح نیست و باید تصویر برداری تکمیلی هم انجام بشه. در این موارد ماموگرافی های قبلی کمک کننده است. |
| یک | جواب منفیه یعنی توده‌ی خطر ناک و واضحی مشاهده نشده. |
| دو | تشخیص توده در پستان داده شده ولی بی خطره. مثل: کیست، گره‌های لنفاوی، کلسیفیکاسیون در مجاری شیر و فیبرآدنوم. |
| سه | احتمال بی خطر بودن توده پستانی هست ولی به ماموگرافی دوره ای و مجدد نیازه. |
| چهار | احتمال خطرناک بودن توده هست و لازمه که بیوپسی انجام بشه. |
| پنج | احتمال خطر بالاست و نیاز به انجام بیوپسی فوریه. |
| شش | نتیجه قطعی سرطانی بودن که بعد از انجام بیوپسی و تایید، اعلام می شه. |
نکاتی که باید برای تفسیر ماموگرافی به آن توجه کرد
- بهتره رادیولوژیست سایر تصاویر ماموگرافی رو هم درخواست کنه.
- ممکنه در ماموگرافی نتیجه، مثبت کاذب بشه یعنی هیچ مشکلی وجود نداشته باشه ولی جواب نشان دهنده یه توده غیر طبیعی و حتی سرطانی باشه و منجر به انجام آزمایشات مکمل بشه.
- گاهی جواب ماموگرافی منفی کاذب میشه و نمی‌تونه انواع سرطان پستان رو تشخیص بده. در نتیجه این تصاویر به تنهایی برای تشخیص کافی نیستن و باید سونوگرافی و در صورت لزوم بیوپسی هم انجام بشه.
چرا و چه زمانی سونوگرافی توصیه میشه:
- به خاطر متراکم بودن بافت پستان سونوگرافی انجام میشه چون تصاویری که از طریق سونوگرافی به دست میاد، وضوح بیشتری داره و برای تشخیص سرطان پستان هم مفیده.
- در افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنن و از نظر ارثی بافت پستان متراکم تری دارن، سونو گرافی بسیار کمک کننده است. همچنین سونوگرافی بهتر می‌تونه بافت‌های زیربغل و غدد لنفاوی اون ناحیه رو بررسی کنه.
باید توجه داشت که افرادی که پروتز پستان دارن، باید در مراکزی دستگاه‌های دقیق تر و پرسنل ماهرتری دارن، ماموگرافی رو انجام بدن. پروتزهای پستان مخصوصا نوع سیلیکونی و سالینی شفاف نیستن و با وجود اون‌ها نمی‌شه عکس واضح و شفافی تهیه کرد، مخصوصا اگه این پروتزها در جلوی پستان کار گذاشته شده باشن. فقط یه رادیولوژیست ماهر می‌دونه که چطور باید از این پستان‌ها عکس برداری کنه تا فشار زیاد و صدمه ای به پروتزها وارد نشه.
نتایج ماموگرافی
نقاط کلسیفیکاسیون در پستان: نقاط کلسیفیکاسیون که ممکنه خوش خیم یا سرطانی باشه، به صورت نقاط سفید رنگ دیده میشه. وجود توده در پستان: این توده ها ممکنه خوش خیم یا بدخیم باشن. توده های غیرسرطانی کیست ها (توده های دردناک پر از مایع با حدود مشخص) و فیبروآدنوم‌ها هستن.
در صورتی که یه توده با دیواره‌ی نامنظم و جدا از بافت پستان مشاهده بشه، نیاز به بررسی بیشتری داره. همچنین باید به نتایج مثبت کاذب(مشکلی نیست ولی بافت غیرطبیعی مشاهده شده) و منفی کاذب( توده هست ولی به طور کامل و واضح تشخیص داده نشده) هم توجه کرد.
انواع ماموگرافی
ماموگرافی با دستگاه تشخیص کامپیوتری یا CAD
در این نوع ماموگرافی دستگاه CAD مناطق غیر طبیعی متراکم، توده ها و کلسیفیکاسیون پستان رو در تصاویر ماموگرافی دیجیتال مشخص می کنه.
ماموگرافی دیجیتال کامل یا FFDM
در این تصویربرداری، فیلم‌های رادیو گرافی با استفاده از مبدل‌های اشعه ایکس به تصاویر ماموگرافی پستان تبدیل می شه.
توموسنتزیس دیجیتال پستان یا DBT
تصویری سه بعدیه که از زوایای مختلف پستان تصویربرداری می کنه.
سخن نهایی
ماموگرافی یه روش تشخیصی برای سرطان سینه که به‌وسیله اشعه ایکس با درجه پایینی انجام میشه. در صورت مشکوک بودن تفسیر ماموگرافی بهتره سونوگرافی و بیوپسی هم انجام بشه ولی مهم‌تر از همه معاینه مستقیم توسط پزشک و جراح عمومیه.
منابع: