تخمدان ها دو عضو بادامی شکل در دو طرف رحم هستن که جزء اندام جنسی به حساب میان. تخمدان ها به لوله های رحم متصلن و وظیفه ی تخمک گذاری رو در بدن به عهده دارن و هورمون های استروژن و پروژسترون رو ترشح می کنن.
حالا کیست چیه؟ وقتی غدد سباسه مسدود میشن، کیست به وجود میاد. کیست ها شبیه یه کیسه هستن که می تونن محتوی مواد جامد، مایع و گاز باشن. این کیست ها می تونن در هر قسمت از بدن به وجود بیان و علت به وجود اومدنشون متفاوته.

همچنین پیشنهاد می‌کنیم مقاله سکس بعد از گذاشتن ای یو دی رو هم بخونید.

شایع ترین علت ایجاد کیست ها عفونته ولی علل دیگه ای مثل ژنتیک، شرایط التهابی، آسیب و نقص و حتی تومور می تونه باعث ایجاد کیست بشه. کیست ها عموما خوش خیم هستن، اندازه شون متفاوته و بیشتر مواقع درد ندارن مگر اینکه پاره یا عفونی و ملتهب بشن. در این مقاله به کیست های تخمدانی، علل و روش های پیشگیری از ایجاد این کیست ها می پردازیم.

 

انواع کیست های تخمدان

کیست فولیکولار

یه فولیکول در طی سیکل قاعدگی رشد می کنه و بزرگ میشه. تخمک داخل فولیکوله. در وسط سیکل،  فولیکول باز میشه و تخمک گذاری رخ میده ولی اگر به هر دلیلی تخمک گذاری صورت نگیره و فولیکول پاره نشه، تبدیل به کیست فولیکولی میشه و بهش کیست فولیکولار میگن.

این کیست طی چند ماه خود به خود از بین میره ولی گاهی هم باقی می مونه. گاهی هم چند فولیکول رشد می کنن ولی تخمک گذاری صورت نمی گیره و باز ماه بعد همین روند طی میشه و تخمدان پلی کیستیک ایجاد میشه. این کیست ها همه با هم هورمون تولید می کنن و باعث عوارضی میشن که همون عوارض تخمدان پلی کیستیکه.

کیست لوتئال

زمانی که تخمک از فولیکول آزاد میشه، به  بقایای اون، کورپوس لوتئوم گفته میشه که شروع به ترشح هورمون می کنه ولی گاهی بسته شده و به کیست تبدیل میشه و داخلش مایع جمع میشه و ایجاد کیست جسم زرد می کنه. این کیست گاهی بعد از مدتی خود به خود از بین میره.

کیست هموراژیک

وقتی کیست های تخمدان به هر دلیلی خونریزی کنن و داخلشون خون جمع بشه، کیست هموراژیک به وجود میاد.

کیست درموئید

داخل کیست درموئید از مواد جامد پر میشه و شیوعش نادره. این کیست منشا جنینی داره و به علت باقی موندن یه سلول جنینیه. ممکنه داخل این کیست ها مو، غضروف، چربی و یا حتی دندان باشه. درمان این نوع کیست جراحی و خروج کیسته.

کیست شکلاتی

گاهی بافت آندومتر یا بافت داخلی رحم، در جای دیگری غیر از رحم رشد می کنه و به تغییرات هورمونی پاسخ میده و هر بار که پریود اتفاق میفته، اون بافت هم ریزش و خونریزی می کنه. بیشتر این بافت آندومتر به داخل تخمدان نفوذ می کنه و دراین صورت کیست شکلاتی رو در اون ناحیه ایجاد می کنه. درمان این کیست هم جراحیه.

علل ایجاد کیست تخمدان 

• ژنتیک:

افرادی که سابقه کیست تخمدانی دارن، ممکنه فرزندانشان هم دچار کیست تخمدان بشن. این یه اتفاق موروثیه و ممکنه هیچ علت دیگه ای براش وجود نداشته باشه.

• بارداری:

همه خانم‌ها کیست جسم زرد رو در بارداری دارن، این کیست هورمون پروژسترون رو تولید میکنه که لازمه تا هفته دوازدهم بارداری وجود داشته باشه تا از سقط جنین جلوگیری بشه. اگه کیست جسم زرد رو از بدن خارج کنن باعث سقط میشه. پس این کیست برای بارداری مفیده.

• علل هورمونی:

تغییرات هورمونی ممکنه باعث ایجاد کیست تخمدان بشه. مثلا تخمک گذاری صورت نگیره، تخمک آزاد نشه و فولیکول رشد یافته تبدیل به کیست بشه، مثل کیست های فولیکولار و یا لوتئال. خود این کیست‌ها هم می تونن باعث تغییرات هورمونی بشن.

• عفونت های شدید لگنی:

با ایجاد عفونت های شدید لگنی امکان ابتلا به کیست تخمدان وجود داره. عفونت به حفره لگنی، لوله های فالوپ و حتی تخمدان نفوذ کرده و باعث ایجاد کیست میشه.

• آندومتریوز:

آندومتریوز باعث ایجاد کیست مخصوصا کیست شکلاتی میشه.کیست شکلاتی به موردی گفته میشه که بافت داخلی رحم در جای دیگری غیر از رحم رشد کنه و به تغییرات هورمونی پاسخ بده و با هر بار که پریود، اون بافت هم خونریزی و ریزش کنه. بیشتر بافت آندومتر به داخل تخمدان نفوذ و کیست شکلاتی رو ایجاد می‌کنه.

علایم کیست تخمدان

به طور کلی کیست های تخمدانی کوچک و بدون علامت هستن ولی ممکنه به علت بزرگی یا تغییراتی که در اون ها رخ میده، دچار علایم زیر بشن.

• مهمترین علامت کیست تخمدان، تغییرات در پریود و نامنظمی پریوده.
• درد: این درد خودش رو به صورت درد مبهم لگنی تا یک درد شدید تیر کشنده نشون می ده. درد شدید و تیر کشنده زمانی رخ می ده که کیست بترکه و یا دچار پیچ خوردگی و چرخش بشه. در این صورت فرد دچار درد ناگهانی و تیر کشنده ی شدیدی می شه که ممکنه همراه با تهوع، استفراغ و افت فشارخون باشه و حتی در مواردی فرد غش می کنه.
• بزرگی شکم: اندازه ی کیست های تخمدان گاهی کوچک تر از نخود و گاهی بزرگ تر از یه پرتقاله. کیست های بزرگ می تونن به علت فشار روی ارگان های دیگه درد زیادی ایجاد کنن و همچنین باعث بزرگی شکم نیز شوند. این احساس فشار خودش رو به صورت نفخ هم نشان می ده.
• تکرر ادرار و گاهی هم مشکل در تخلیه ی کامل مثانه برای فرد پیش میاد.
• رویش موهای زاید در صورت: در تخمدان پلی کیستیک فرد دچار تغییرات هورمونی و رویش موهای زاید در صورت خواهد شد.
• آکنه: در صورت PCO، به علت افزایش هورمون ها و چربی پوست، فرد دچار جوش های چرکی زیادی روی گونه و زیر گلو می شه.
• درد کمر: در صورت بزرگی کیست و فشار بر روی اعصاب ناحیه کمری، باعث درد در ناحیه کمر میشه.
• مشکل در اجابت مزاج.
• رابطه ی جنسی دردناک: در صورتی که فرد قبلا رابطه ی جنسی دردناک نداشته و درحال حاضر دچار این درد شده، باید به کیست تخمدانی شک کنه.

عوارض و پیامدهای کیست تخمدان

عوارض کیست تخمدان مخصوصا در صورت عدم درمان و بسته به نوع، اندازه و موقعیت کیست متفاوته.

• یکی از مهمترین عوارض کیست تخمدان پیچ خوردگیه که بیشتر در کیست های بزرگ رخ می‌ده. در این موارد کیست‌ها میتونن حرکت کنن، باعث جابجایی بشن و در نتیجه درد شدید لگن، حالت تهوع واستفراغ رو ایجاد کنن.
• در صورت بزرگ بودن کیست، ممکنه پارگی رخ بده و خونریزی کنه. این پارگی به تخمدان آسیب می‌زنه که در این صورت نیاز به جراحی خواهد بود.
• اگه کیست آندومتریوما باشه، چون در سلول‌های پوششی دیواره ایجاد میشه و نمی تونه مثل کیست های دیگه از بدن دفع بشه، در صورت عدم درمان ممکنه سرطانی و خطرناک بشه.
• کیست‌های تخمدانی به علت ایجاد اختلالات هورمونی، میتونن باعث چاقی بیش از حد هم بشن.

روش های تشخیص کیست تخمدان

• سونوگرافی: به وسیله ی امواج اولتراسوند می شه از اندام های داخلی تصویربرداری کرد و کیست های داخلی رو تشخیص داد. بهتره از سونوگرافی واژینال برای تشخیص کیست ها استفاده بشه.
• سی تی اسکن: از سونوگرافی دقیق تره.
• ام آر ای: بیشتر برای تشخیص کیست هایی که مشکوک به بدخیمی هستن، کمک کننده است.

نکته:

درمعاینه دقیق که توسط پزشک انجام میشه، تشخیص بزرگی و لمس توده ای غیر طبیعی در تخمدان داده میشه و بعد برای بررسی دقیق تر از روش های گفته شده هم کمک گرفته میشه.

درمان کیست تخمدان

درمان دارویی: به وسیله ی قرص های پیشگیری و هورمون درمانی می شه میزان هورمون ها رو تنظیم و از رشد کیست ها جلوگیری کرد.

لاپاراسکوپی: به وسیله ی لاپاراسکوپی برش های کوچکی روی شکم داده می شه و به وسیله ی لاپاراسکوپ کیست از همون برش کوچک خارج میشه.

لاپاراتومی: زمانی که کیست خیلی بزرگ بوده و لاپاراتومی در دسترس نباشه، از این روش برای خروج کیست استفاده میشه. در لاپاراتومی برش بزرگتری روی شکم داده میشه، شکم باز و کیست خارج میشه.

روش های پیشگیری از کیست تخمدان

با رعایت نکات زیر میشه تا حدود زیادی از ایجاد کیست ها جلوگیری کرد:

• ورزش: یکی از راه های جلوگیری از کیست تخمدانی ورزشه. بدین صورت هورمون ها متعادل میشه و از ایجاد کیست جلوگیری می کنه.
• رژیم غذایی مناسب: عدم مصرف چربی و فست فودها، کاهش مصرف مواد قندی و شیرینی جات، مصرف میوه ها و سبزی های تازه، عدم مصرف کنسروها و مواد غذایی دارای مواد نگه دارنده، با هم مصرف نکردن مواد غذایی دیرهضم، مصرف میوه و سالاد قبل از غذاهای گوشتی.
• کنترل وزن: به صورتی که اگه افراد BMI بالای 35 داشته باشن، امکان ابتلا به PCO بیشتر میشه و بهتره BMI زیر 27 باشه.

سخن نهایی

کیست تخمدان، کیسه های حاوی مواد مایع، جامد یا گازی هستن که به علل متفاوت و در نقاط مختلف بدن ایجاد میشن. کیست ها با توجه به محل ایجاد و اندازه شون، علایم متفاوتی رو ایجاد می کنن. از کیست های شایعی که در زنان ایجاد میشه، کیست های تخمدانیه. این کیست ها می تونن بدون درد تا دردهای شدید و تیرکشنده داشته باشن و ممکنه عوارضی مثل آکنه و نامنظمی پریود تا ناباروری رو برای فرد به وجود بیارن.

عموما این کیست ها خوش خیم هستن. در صورت داشتن این علایم بهتره که فرد هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنه و درمان رو شروع کنه. درمان ها می تونن دارویی و جراحی باشن ولی اگه سبک زندگی خودتون رو باتغذیه ی سالم و ورزش تغییر بدین، از ایجاد این کیست ها جلوگیری خواهد شد.