اختلال سلوک در کودکان به چه معناست؟
در این مقاله میخوانید:
تربیت صحیح فرزند یکی از اساسی ترین دغدغه های هر والدینی است. اگرچه حضور فرزند در خانواده برای هر زوجی یکی از جذاب ترین اتفاقات ممکن در تمام طول زندگی است، اما مشاهده ی رفتارهای ناخوشایند از سمت کودکتان ممکن است به شدت شما را نگران کند.
در چنین حالتی احتمالا روش های تربیتی خود را زیر ذره‌بین می برید تا متوجه شوید که ایراد کار از کجاست. گاهی اوقات این دست هنجارشکنی ها و رفتارهای خلاف اصول نه تنها در اثر تربیت اشتباه، بلکه در اثر وجود برخی اختلالات ذهنی در کودک بروز پیدا می کند.
اختلال سلوک یکی از اختلالات روانی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان بروز پیدا می کند. نشانه بارز این اختلال سرکشی و زیرپا گذاشتن حقوق دیگران توسط فرد مبتلاست.در این بخش از مجله ایمپو به بررسی این اختلال و راهکارهای کنترل آن خواهیم پرداخت.
اختلال سلوک چیست؟
اختلال سلوک یک اختلال رفتاری و عاطفی جدی است که می‌تواند در کودکان و نوجوانان رخ دهد. کودک مبتلا به این اختلال ممکن است الگویی از رفتارهای مخرب و خشونت آمیز نشان دهد و در پیروی از قوانین مشکل داشته باشد.
به صورت طبیعی کودکان و نوجوانان در دوره‌ای از رشد خود دچار مشکلات رفتاری می‌شوند. با این حال، این گونه رفتارهای کودک و نوجوان تنها در شرایط زیر یک اختلال سلوک تلقی می‌شود:
- زمانی که این رفتارها طولانی مدت باشند و تکرار شوند؛
- کودک یا نوجوان به صورت مداوم حقوق دیگران را زیر پا بگذارد؛
- بر خلاف هنجارهای پذیرفته شده رفتاری باشد؛
- زندگی روزمره کودک یا خانواده او را مختل کند؛
لجبازی‌های ساده‌ی کودکی یا سرکشی‌های معمول دوره بلوغ و نوجوانی را نباید با اختلال سلوک اشتباه گرفت.
بیشتر بخوانید: تربیت کودک 2 تا 3 سال چگونه است؟
علائم اختلال سلوک چیست؟
علائم اختلال سلوک بسته به سن کودک و خفیف، متوسط یا شدید بودن اختلال متفاوت است. به طور کلی علائم اختلال سلوک به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- رفتار پرخاشگرانه: شامل رفتارهایی هستند که تهدید می‌کنند یا باعث آسیب فیزیکی می‌شوند و ممکن است شامل دعوا، قلدری، ظلم به دیگران یا حیوانات، استفاده از سلاح و وادار کردن دیگری به فعالیت جنسی باشند.
- رفتار مخرب: این مورد شامل تخریب عمدی اموال مانند آتش زدن (آتش سوزی عمدی) و خراب‌کاری (آسیب رساندن به اموال شخص دیگر یا تخریب وسایل عمومی در مدرسه و…) است.
- رفتار فریب‌کارانه: این رفتارها ممکن است شامل دروغگویی مکرر، دزدی از مغازه یا نفوذ به خانه یا اتومبیل دیگران به منظور دزدی (در برخی موارد حتی بدون وجود اضطرار مالی) باشد.
- نقض قوانین: این علامت شامل مخالفت با قوانین پذیرفته شده توسط جامعه یا انجام رفتاری است که برای سن فرد مناسب نیست. این رفتارها ممکن است شامل فرار کردن، ترک مدرسه، شوخی، بازی یا فعالیت جنسی در سنین بسیار پایین، نشان دادن تمایل به سیگار کشیدن یا نمایش دادن با آن و موارد مشابه باشد.
علاوه بر این موارد، بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال سلوک تحریک‌پذیر هستند، عزت نفس پایینی دارند و مکرراً عصبانی می‌شوند. برخی نوجوانان حتی ممکن است از مواد مخدر و الکل استفاده کنند.
کودکان مبتلا به اختلال سلوک اغلب نمی‌توانند درک کنند که چگونه رفتار آن‌ها می‌تواند به دیگران آسیب برساند و عموماً از آزار رساندن به دیگران احساس گناه یا پشیمانی کمی دارند.
چه چیزی باعث اختلال سلوک می شود؟
علت دقیق اختلال سلوک مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی، محیطی، روانی و اجتماعی در آن نقش دارند.
- بیولوژیکی:
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که نقص یا آسیب به نواحی خاصی از مغز می‌تواند منجر به اختلالات رفتاری شود. اختلال سلوک با نواحی خاصی از مغز مرتبط است که در تنظیم رفتار، کنترل تکانه و احساسات نقش دارند. اگر مدارهای سلول عصبی در امتداد این نواحی مغز به درستی کار نکنند، علائم اختلال سلوک ممکن است رخ دهد.
علاوه بر این، بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک، دارای بیماری‌های روانی دیگری مانند اختلال (ADHD)، اختلالات یادگیری، افسردگی، اختلال اضطراب و…هستند که ممکن است در شکل‌گیری علائم اختلال سلوک نقش داشته باشد.
- ژنتیک:
بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک دارای اعضای نزدیک خانواده با بیماری‌های روانی از جمله اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلالات مصرف مواد و اختلالات شخصیتی هستند. این مسئله نشان می‌دهد که آسیب پذیری در برابر اختلال سلوک ممکن است تا حدی ارثی باشد.
- محیطی:
عواملی مانند شرایط زندگی خانوادگی نامطلوب، تجربه سوء استفاده در دوران کودکی، تجربیات آسیب‌زا، سابقه خانوادگی سوءمصرف مواد و انتخاب روش‌های تربیتی نادرست توسط والدین ممکن است در ایجاد اختلال سلوک نقش داشته باشند.
- روان‌شناختی:
برخی از کارشناسان معتقدند که اختلالات سلوک می‌تواند منعکس‌کننده مشکلات خودآگاهی اخلاقی (به ویژه عدم احساس گناه و پشیمانی) و نقص در پردازش شناختی باشد.
- اجتماعی:
به نظر می‌رسد وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین و پذیرفته نشدن توسط همسالان خود از عوامل خطر برای ایجاد اختلال سلوک باشد. ترکیبی از تمام عوامل بالا ممکن است منجر به شکل‌گیری نوع حاد از اختلال سلوک شود.
آیا می توان از اختلال سلوک پیشگیری کرد؟
اگرچه ممکن است پیشگیری از اختلال سلوک امکان پذیر نباشد، اما شناسایی علائم و اقدام به موقع در زمان بروز آن‌ها می‌تواند شرایط نامساعد کودک و خانواده را به حداقل برساند و از بسیاری از مشکلات مرتبط با این بیماری جلوگیری کند.
علاوه بر این، فراهم کردن یک محیط امن، حمایت کننده و سازگار در خانه که تعادل عشق و انضباط در آن برقرار باشد، به کاهش علائم و جلوگیری از شدت گرفتن رفتارهای آزاردهنده کودک کمک می‌کند.
چه خطراتی کودکان مبتلا به اختلال سلوک را تهدید می کند؟
اگر کودک شما علائم اختلال سلوک را نشان می‌دهد، بسیار مهم است که هرچه سریع‌تر از یک پزشک متخصص کمک بگیرید. اگر کودک یا نوجوان مبتلا به اختلال سلوک به موقع درمان نشود، در بزرگسالی در معرض خطر ابتلا به سایر اختلالات روانی همچون اختلالات شخصیتی ضد اجتماعی و سایر اختلالات خلقی قرارخواهد گرفت.
همچنین کودکان مبتلا به اختلال سلوک در معرض خطراتی همچون ترک تحصیل، سوء مصرف مواد، مشکلات قانونی، آسیب به خود یا دیگران به دلیل رفتار خشونت آمیز، بیماری های مقاربتی و خودکشی هستند.
نتایج درمان ممکن است در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد، اما مداخله زودهنگام ممکن است عوارض جسمی و روانی و همچنین عواقب قانونی این اختلال (احتمال محکومیت به حبس یا پرداخت جزای نقدی) را برای فرد به شدت کاهش دهد.
اختلال سلوک چگونه درمان می شود؟
درمان اختلال سلوک بر اساس عوامل بسیاری از جمله سن کودک، شدت علائم و همچنین توانایی کودک در مشارکت و تحمل درمان‌های خاص است. رویکرد درمان معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی است.
- روان درمانی:
روان درمانی (نوعی مشاوره) با هدف کمک به کودک برای بیان احساسات و کنترل خشم به روش‌های مناسب است. درمان شناختی-رفتاری با هدف تغییر شکل دادن به تفکر کودک، به منظور بهبود مهارت‌های حل مسئله، مدیریت خشم، مهارت‌های استدلال اخلاقی و کنترل تکانه در کودک استفاده می‌شود.
خانواده درمانی نیز ممکن است برای کمک به بهبود تعاملات خانوادگی و ارتباط بین اعضای خانواده استفاده شود. یک تکنیک درمانی تخصصی به نام آموزش مدیریت والدین (PMT) به والدین راه‌هایی را آموزش می‌دهد که رفتار فرزندشان را در خانه به طور مثبت تغییر دهند.
- دارو:
اگرچه هیچ دارویی برای درمان اختلال سلوک به طور رسمی تایید نشده است، اما ممکن است با صلاح‌دید پزشک، از داروهای مختلفی برای درمان برخی از علائم ناراحت کننده آن (تکانشگری، پرخاشگری، خلق به هم ریخته) استفاده شود.
سخن نهایی
اختلال سلوک به الگویی از رفتارهای کودک و نوجوان اطلاق می‌شود که معمولا خلاف قواعد اجتماعی است و شامل هنجارشکنی‌ها، زیرپاگذاشتن حقوق دیگران و سرکشی است.
این اختلال نباید با بازه‌های زمانی کوتاهی که کودکان و نوجوانان دچار تغییرات رفتاری مشابه می‌شوند اشتباه گرفته شود. در صورت مشاهده علائم اختلال سلوک در فرزند خود، بهتر است سریع‌تر با پزشک متخصص در این مورد مشورت کنید.
شما می‌توانید از طریق نصب اپلیکیشن ایمپو از مشاوره غیرحضوری کارشناسان تیم ایمپو نیز استفاده کنید.
منابع:
