وازکتومی چیست و چگونه انجام می‌شود؟(عوارض و درصد موفقیت)

بارداری و بچه‌دار‌شدن از مهم‌ترین موضوعاتی است که زوج‌ها با آن رو‌به‌رو‌ می‌شوند. اگرچه بچه‌دار‌شدن تجربه‌ای ارزشمند و زیباست؛ اما گاهی شرایط به‌گونه‌ای است که زوجین با در نظر گرفتن اولویت‌ها و اهداف شخصی، تصمیم به جلوگیری از بارداری می‌گیرند. 

روش‌های مختلفی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد که یکی از مؤثرترین آن‌ها «عمل وازکتومی» است. «وازکتومی» روشی دائمی برای عقیم‌سازی مردان است که از خروج اسپرم از آلت تناسلی هنگام انزال جلوگیری می‌کند. این روش احتمال بارداری شریک جنسی را در سال اول، به کمتر از ۰.۱ درصد می‌رساند. در این مقاله از ایمپو، به «عمل وازکتومی چیست» می‌پردازیم و روش‌ها، مراحل، مزایا و خطرات آن را بیان می‌کنیم. 

عمل وازکتومی چیست؟

وازکتومی به انگلیسی Vasectomy، یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از بارداری و عقیم‌سازی مردان است. در حالت عادی، اسپرم‌های ساخته شده در بیضه‌ها از طریق لوله‌های اسپرم‌‌بر یا وازدفران به سمت پروستات و مجرای ادراری حرکت می‌کنند. در این مسیر مایع منی هم به اسپرم‌ها اضافه شده و با اتفاق‌افتادن انزال، مایع منی حاوی اسپرم از بدن خارج می‌شود. در عمل وازکتومی، طی یک عمل جراحی ساده، این لوله‌های اسپرم‌بر در کیسه بیضه بریده یا مسدود می‌شوند تا اسپرم نتواند از بدن خارج شود و منجر به بارداری گردد. در نتیجه بسته‌شدن مجاری وازدفران، مایع منی دیگر حاوی اسپرم نخواهد بود و در صورت انزال در داخل واژن نیز بارداری رخ نمی‌دهد.

عمل وازکتومی‌ یک روش دائمی محسوب می‌شود و برای افرادی مناسب است که ۱۰۰٪ مطمئن هستند تا آخر عمر نمی‌خواهند بچه‌دار شوند. این عمل معمولاً با بی‌حسی موضعی و بسیار سریع (حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه) انجام می‌شود و شما می‌توانید همان روز به خانه برگردید. پس از انجام عمل وازکتومی مردان، ممکن است تا ۲۰ بار انزال لازم باشد تا اسپرم‌ها به طور کامل از لوله‌ها خارج شوند. پس از وازکتومی، مایع منی فرد همچنان از نظر ظاهر و مقدار مشابه قبل خواهد بود، فقط دیگر اسپرمی در آن وجود نداشته و فرد توانایی باروری ندارد. همچنین، وازکتومی تغییری در احساس ارگاسم یا انزال ایجاد نمی‌کند و بر سطح هورمون‌ها، میل جنسی یا توانایی نعوظ تأثیری نمی‌گذارد.

لازم به ذکر است که یکی از روش‌های دیگر جلوگیری دائمی از بارداری، بستن لوله‌های رحم در زنان است.

کیفیت و رضایت کامل از رابطه جنسی نیاز به آموزش و تمرین داره، ایمپو رو نصب کن تا سکس تراپیست همراهت باشه.

نصب اپلیکیشن ایمپو

مراحل انجام وازکتومی چیست؟

اسپرم‌ها از طریق دو لوله به نام وازدفران (مجرای دفران) از بیضه‌ها خارج شده و با مایعات دیگر مخلوط می‌شوند تا منی (مایع انزال) را تشکیل دهند. عمل وازکتومی لوله‌های وازدفران را مسدود یا قطع می‌کند و مانع از ورود اسپرم به منی می‌شود. پس از این عمل، سلول‌های اسپرم در بیضه‌ها باقی می‌مانند و توسط بدن جذب می‌شوند. حداقل ۲ ماه پس از وازکتومی، منی شما دیگر حاوی اسپرم نخواهد بود و بنابراین نمی‌تواند باعث بارداری شود. در ادامه مراحل انجام وازکتومی مردان توضیح داده شده است:

1. آمادگی قبل از عمل

پس از آماده‌سازی بیمار و توضیح نحوه انجام عمل، باید محل کیسه بیضه (اسکروتوم) تمیز و اصلاح شود.  

2. بی‌حسی

این عمل معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و نیازی به بیهوشی کامل ندارد. بی‌حس‌کننده به پوست کیسه بیضه تزریق می‌شود تا بیمار دردی احساس نکند.

3. انجام جراحی

پزشک مجاری وازدفران را پیدا می‌کند و دو طرف آن را گیره می‌زند. سپس عمل به یکی از دو روش با برش یا روش بدون تیغ انجام می‌شود. 

روش‌ های عمل وازکتومی چیست؟

عمل وازکتومی اغلب به دو روش رایج انجام می‌شود که در ادامه این دو روش را معرفی می‌کنیم. 

وازکتومی با روش برشی (incision method)

در این روش پزشک با تیغ جراحی، یک یا دو برش کوچک بر روی پوست کیسه بیضه ایجاد می‌کند تا به لوله‌های وازدفران برسد. با مسدود‌سازی لوله‌ها، انتهای آن‌ها با بخیه، گیره یا سوزاندن (کوتر) بسته می‌شود.  محل بخیه نیز به‌مرور‌زمان جذب خواهد شد. اگرچه این روش رایج‌تر و قابل‌اعتماد‌تر است؛ اما در‌عین‌حال خونریزی و زمان بهبودی بیشتری دارد. 

وازکتومی بدون تیغ (No-scalpel method)

در این روش به‌جای تیغ جراحی، با یک ابزار نوک‌تیز مخصوص، یک سوراخ کوچک (کم‌تر از یک سانتی‌متر) در پوست بیضه ایجاد می‌شود. این سوراخ نیازی به بخیه ندارد و خود‌به‌خود بسته می‌شود. گاهی اوقات وازکتومی بدون تیغ را به‌عنوان وازکتومی لیزری نیز معرفی کنند که درست نیست، زیرا هیچ لیزری در این روش دخالت ندارد. خونریزی و درد کم‌تر، زمان‌ کوتاه‌تر برای انجام عمل و بهبودی سریع‌تر از مزایای این روش هستند.

وازکتومی موقت چیست؟

به‌طور‌کلی، وازکتومی یک روش دائمی جلوگیری از بارداری است؛ از‌این‌رو، چیزی به نام وازکتومی موقت وجود ندارد. با‌این‌حال، اگرچه این روش دائمی است، اما از طریق فرایند معکوس‌سازی وازکتومی (وازکتومی ریورسال)، لوله‌های اسپرم‌بر می‌توانند دوباره به سیستم تولیدمثل مردانه متصل شوند. تصمیم به انجام وازکتومی معکوس ممکن است به دلایل مختلفی از جمله از‌دست‌دادن فرزند، تغییر نظر، ازدواج مجدد یا درمان درد مزمن بیضه پس از عمل وازکتومی اتفاق بیفتد.

پس از برگشت موفقیت‌آمیز وازکتومی، اسپرم دوباره در مایع منی وجود دارد و ممکن است فرد مجدد توانایی باروری خود را به دست آورد. میزان احتمال حاملگی پس از معکوس کردن وازکتومی، بسته به نوع عمل، از حدود ۳۰% تا بیش از ۹۰% متغیر است. عوامل زیادی مانند زمان انجام، سن شریک زندگی، مهارت جراح و سابقه مشکلات باروری فرد بر موفقیت‌آمیز بودن این روش و برگشت توانایی باروری او تأثیر می‌گذارند.

مراقبت‌های بعد از عمل وازکتومی چیست؟

اگرچه عمل وازکتومی مردان یک عمل سرپایی ساده و سریع محسوب می‌شود، اما به‌هر‌حال یک جراحی است و به مراقبت‌های بعد از عمل نیاز دارد. از‌این‌رو، پزشک دستورالعمل‌هایی برای بهبودی و مراقبت توصیه می‌کند که به بهبودی سریع و کاهش عوارض احتمالی کمک می‌کنند. در ادامه مراقبت‌های لازم بعد از انجام وازکتومی آورده شده است: 

• حداقل ۲۴ ساعت بعد از انجام عمل باید دراز بکشید، استراحت کنید.

• به مدت یک هفته باید از انجام فعالیت‌های سنگین مانند ورزش‌کردن، دویدن، بلند‌کردن اجسام سنگین و هر اقدامی که به بیضه‌ها فشار وارد می‌کند خودداری کنید. فشار به ناحیه عمل می‌تواند منجر به باز شدن بخیه‌ها، درد، خونریزی و عفونت شود.

• پس از گذشت دو الی سه روز از عمل می‌توانید فعالیت‌های سبک مانند راه‌رفتن را شروع کنید.

• اگر علائم عفونت مانند ترشح خون از محل جراحی، دمای بدن بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد، قرمزی یا افزایش درد و تورم مشاهده کردید، به پزشک خود اطلاع دهید.

• به مدت حداقل ۴۸ ساعت پس از عمل وازکتومی، پوشیدن لباس زیر تنگ یا استفاده از بیضه‌بند به حمایت از کیسه بیضه و جلوگیری از تورم کمک می‌کند.

• در دو روز اول، هر چند ساعت یکبار، کیسه یخ پیچیده شده در پارچه را به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه روی کیسه بیضه قرار دهید. این کار به کاهش تورم و کبودی محل عمل کمک می‌کند.

• برای کاهش درد احتمالی، دارو‌های مسکن تجویز شده از سوی پزشک را مصرف کنید. 

• به مدت یک هفته یا بیشتر، از هرگونه رابطه جنسی بعد از وازکتومی خودداری کنید. چرا که انزال زود‌هنگام می‌تواند منجر به مشاهده خون در مایع منی یا احساس درد شود. 

• اگر رابطه جنسی دارید، تا زمانی که پزشک تأیید کند دیگر در مایع منی شما اسپرم وجود ندارد، کماکان از روش‌های جلوگیری دیگر مانند کاندوم استفاده کنید.

• محل عمل را تمیز و خشک نگه دارید. ۲۴ الی ۴۸ ساعت بعد از عمل می‌توانید دوش بگیرید، اما از استحمام طولانی‌مدت خودداری کنید. 

• به مدت یک هفته از فشار‌دادن یا تحریک بیضه‌ها خودداری کنید.  

• ۸ تا ۱۶ هفته پس از انجام عمل وازکتومی، لازم است آزمایش اسپرم انجام دهید تا مطمئن شوید که هیچ اسپرمی در آن وجود ندارد. برای مشاهده نمونه عکس جواب آزمایش اسپرم نرمال، بر روی لینک درج شده کلیک کنید

• کبودی و تورم ناشی از عمل معمولاً طی ۳ الی ۷ روز بهبود می‌یابد. همچنین ممکن است برای یک الی دو هفته نیز درد خفیفی داشته باشید.

احتمال بارداری بعد از بستن لوله مردان (درصد موفقیت وازکتومی)

هیچ کدام از روش‌های پیشگیری از بارداری، از جمله وازکتومی، بی‌اشتباه و ۱۰۰% مؤثر نیستند؛ اما وازکتومی مطمئن‌ترین روش عقیم کردن مرد است که بیش از ۹۹.۹۹ درصد در جلوگیری از بارداری تأثیر دارد. میزان شکست این عمل کمتر از ۱٪، یعنی ۱ نفر در هر ۱۰۰۰۰ نفر است. این بدان معنی است که در موارد بسیار نادر، اسپرم همچنان می‌تواند از انتهای بسته شده مجرای دفران عبور کند و منجر به بارداری گردد.

رابطه بعد از وازکتومی

رابطه جنسی بعد از وازکتومی یکی از دغدغه‌های مهم افرادی که این عمل را انجام می‌دهند است. وازکتومی هیچ تأثیری بر میل جنسی، نعوظ، ارگاسم یا تولید هورمون تستوسترون ندارد؛ اما زمان‌بندی رابطه بعد از این عمل نکته مهمی است که باید به آن توجه شود. طبق توصیه پزشکان، حداقل یک هفته پس از عمل وازکتومی باید از فعالیت جنسی خودداری کنید. ممکن است با‌توجه‌به وضعیت فردی و وجود درد، تورم یا ناراحتی، زمان بیشتری برای صبر‌کردن نیاز باشد. 

اگر پس از گذشت زمان لازم، هنگام برقراری رابطه جنسی بعد از وازکتومی علائم زیر را تجربه کردید، به پزشک خود اطلاع دهید. 

• درد شدید یا مداوم در بیضه‌ها یا محل جراحی

• تورم یا قرمزی غیرعادی 

•  ترشح از محل عمل

برای اطلاع از زمان رابطه جنسی بعد از عمل وازکتومی، می‌توانید مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

مزایا وازکتومی چیست؟

وازکتومی، مشابه بستن لوله‌ها (توبال لیگیشن) در زنان، یک روش یک‌باره است که امکان جلوگیری دائمی از بارداری را فراهم می‌کند. این عمل مزایای زیادی دارد که شامل موارد زیر است:

• اثربخشی بیشتر

در‌ صورت موفقیت، عمل وازکتومی بیش از ۹۹.۹۹٪ در جلوگیری از بارداری مؤثر است.

• سادگی عمل

 چون بیضه‌ها و لوله‌های اسپرم‌بر در خارج از بدن قرار دارند، این روش بسیار ساده‌ انجام می‌شود. چرا که نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و می‌تواند به‌صورت سرپایی انجام شود.

• سرعت عمل

 این عمل بسیار سریع و در ۱۵ تا ۳۰ دقیقه انجام می‌شود.

• بهبودی سریع

 دوره نقاهت وازکتومی بسیار کوتاه است و اغلب ۳ الی ۷ روز بعد از عمل می‌توانید به روال عادی زندگی برگردید.

• خطر کمتر عوارض

 احتمال بروز عوارضی مانند عفونت یا خونریزی در آن کم است.

• هزینه کمتر

 هزینه انجام عمل وازکتومی مناسب است. همچنین هزینه‌های جانبی مانند بستری‌شدن در بیمارستان نیز ندارد.

• عدم تأثیر بر عملکرد جنسی

 وازکتومی هیچ اثری بر تولید هورمون تستوسترون، انزال، میل جنسی یا نعوظ ندارد.

• امکان برگشت‌پذیری

 با انجام جراحی معکوس، امکان بازگشت توانایی باروری وجود دارد.

عوارض وازکتومی چیست؟

وازکتومی به‌طور‌کلی عملی ایمن و بدون خطر است، اما مانند هر جراحی دیگری ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. این عوارض عبارتند از:

• کبودی و تغییر رنگ پوست

• ورم و التهاب در ناحیه جراحی

• خطر عفونت در محل عمل

• احساس درد یا فشار در ناحیه بیضه‌ها

• تشکیل گرانولوم اسپرم (تجمع غیرطبیعی اسپرم‌ها به شکل غده‌ای کوچک)

• اسپرماتوسل (کیست‌های پر از مایع در اپی‌دیدیم)

• هیدروسل (کیست‌های مملو از مایع در اطراف بیضه)

این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند و به‌مرور‌زمان برطرف می‌شوند. با‌این‌حال، اگر علائم شدت پیدا کرد، توصیه می‌شود به پزشک متخصص مراجعه کنید.

باورهای اشتباه در مورد وازکتومی

اگر به دنبال یک روش مؤثر و کم‌عارضه برای جلوگیری از بارداری هستید، وازکتومی می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. با‌این‌حال ممکن است برخی از تصورات نادرست درباره این روش جلوگیری، شما را از انجام آن منصرف کند. از‌این‌رو، در ادامه به بررسی برخی از این تصورات نادرست در مورد این عمل می‌پردازیم:

• بیضه‌ها پس از وازکتومی دچار افتادگی می‌شوند!

یکی از شایع‌ترین باورهای اشتباه درباره وازکتومی مردان این است که بیضه‌ها پس از این عمل دچار افتادگی خواهند شد. واقعیت این است که مجرای وازدفران (لوله‌ای که اسپرم‌ها را منتقل می‌کند) نقش حمایتی در نگهداری بیضه‌ها ندارد. کیسه بیضه که وظیفه محافظت از بیضه‌ها را بر عهده دارد، از لایه‌های نازک بافت عضلانی و بافت همبند تشکیل شده است. از‌این‌رو، با انجام وازکتومی هیچ‌گونه افتادگی یا کشیدگی در کیسه بیضه احساس نخواهید کرد.

• سطح تستوسترون پس از وازکتومی کاهش می‌یابد!

یکی دیگر از باورهای نادرست درباره عمل وازکتومی این است سطح هورمون تستوسترون پس از عمل کاهش می‌یابد. پس از وازکتومی، سطح هورمون تستوسترون بدون تغییر باقی خواهد ماند. در واقع بیضه‌ها همچنان مسئول تولید این هورمون هستند و هیچ تغییری در فرایند تولید آن ایجاد نمی‌شود.

• رابطه جنسی پس از وازکتومی تغییر می‌کند!

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که کیفیت رابطه جنسی بعد از وازکتومی تغییر می‌کند. این در حالیست که ممکن است کیفیت رابطه جنسی شما حتی بهتر از قبل شود! رگ‌های خونی مسئول خون‌رسانی به بیضه‌ها و ترشح هورمون‌ها هستند و اعصاب نیز به‌خوبی به این فرایند کمک می‌کنند. بنابراین وازکتومی هیچ تأثیری بر روی لذت جنسی شما نخواهد داشت. در واقع بسیاری از زوج‌ها پس از رفع نگرانی‌های مربوط به بارداری، آسودگی و رضایت بیشتری از رابطه خود دارند.

• اثر بخشی وازکتومی فوری است!

مجرای وازدفران محلی است که اسپرم‌ها تا زمان انزال در آن ذخیره می‌شوند. کیسه‌های منی، به‌عنوان بخشی کلیدی از این فرایند، مایعی تولید می‌کنند که هم به تغذیه اسپرم کمک می‌کند و هم انتقال آن را تسهیل می‌سازد. مجرای وازدفران و کیسه‌های منی هر دو به غده پروستات متصل‌اند. این غده با تولید مایع پروستات، حرکت اسپرم را در زمان انزال آسان‌تر می‌کند و تحرک آن‌ها را افزایش می‌دهد که برای باروری ضروری است. 

وازکتومی با مسدود‌کردن مجرای وازدفران، مانع رسیدن اسپرم به مایع منی می‌شود. با‌این‌حال، حتی پس از یک عمل موفق، اسپرم‌ها ممکن است مدتی در مجرای وازدفران زنده بمانند تا به طور کامل از بدن خارج شوند. به همین دلیل، استفاده‌نکردن از روش‌های پیشگیری دیگر در سه ماه اول پس از عمل، می‌تواند منجر به بارداری ناخواسته شود. در‌نتیجه باید دانست که اثربخشی عمل وازکتومی فوری نیست و برای جلوگیری از بارداری، لازم است در ماه‌های اول همچنان از روش‌های پیشگیری دیگر استفاده شود. 

• صفر شدن اسپرم بعد از وازکتومی

بعد از انجام وازکتومی، تعداد اسپرم‌ها به‌طور کامل و فوری به صفر نمی‌رسد. پس از عمل، ممکن است هنوز اسپرم‌هایی در بخش‌های بالایی سیستم تولید‌مثلی (مانند مجرای ادراری یا کیسه‌های منی) باقی مانده باشند. به همین دلیل، معمولاً توصیه می‌شود تا چند ماه یا حدود 15-20 بار انزال پس از عمل، از روش‌های جلوگیری دیگر (مثل کاندوم) استفاده کنید.

 برای اطمینان از موفقیت عمل، پزشک معمولاً آزمایش منی (آنالیز اسپرم) تجویز می‌کند تا تعداد اسپرم بررسی شود. وقتی تعداد اسپرم در منی به صفر برسد، یعنی عمل وازکتومی کاملاً مؤثر بوده است. این فرایند ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد و بستگی به بدن فرد و تعداد انزال‌ها دارد. در‌نتیجه، بعد از وازکتومی اسپرم به‌تدریج از مایع منی حذف می‌شود و صفر شدن آن فوری نیست. 

نکات بهداشتی قبل از عمل وازکتومی 

با‌وجود‌اینکه عمل وازکتومی یک عمل سرپایی است، اما رعایت برخی نکات بهداشتی جهت جلوگیری از بروز عفونت و تسهیل فرایند عمل ضروری است. بنابراین، حتماً قبل از عمل دوش بگیرید و از لباس زیر تمیز و مناسب استفاده کنید. همچنین توصیه می‌شود ناحیه‌ جراحی را شب قبل یا صبح روز عمل شیو کنید. استفاده از لوسیون، کرم، عطر با دئودورانت در ناحیه تناسلی نیز ممنوع است؛ چرا که می‌تواند منجر به تحریک پوست و تداخل با فرایند جراحی شود. 

هزینه عمل وازکتومی مردان

هزینه‌های مربوط به عمل وازکتومی می‌تواند تحت‌تأثیر چندین عامل مختلف قرار گیرد. این عوامل شرایط بیمار، موقعیت جغرافیایی، نوع مرکز درمانی، تجربه و مهارت پزشک و همچنین پوشش بیمه‌ای را شامل می‌شود. به طور تقریبی، قیمت این عمل حدود ۱۵ الی ۲۰ میلیون تومان است که می‌تواند در مراکز مختلف متغیر باشد. از‌این‌رو برای اطلاع از هزینه این عمل، پیشنهاد می‌کنیم به کلینیک‌ها و مطب پزشکان متخصص محل زندگی خود مراجعه نمایید.

علت شکست وازکتومی چیست؟

باوجود‌‌اینکه وازکتومی به‌عنوان یکی از مطمئن‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری شناخته می‌شود، اما در برخی موارد نادر ممکن است ناموفق باشد و شکست بخورد. مهم‌ترین دلیل عدم موفقیت این عمل، عدم بسته‌شدن کامل لوله‌های وازدفران یا باز شدن مجدد آن‌ها پس از عمل است که می‌تواند باعث ورود اسپرم‌ها به مایع منی و احتمال بارداری شود.

یکی دیگر از عوامل شکست وازکتومی مردان، صبر‌نکردن کافی برای انجام آزمایش مایع منی بعد از جراحی است. معمولاً چند هفته تا چند ماه پس از وازکتومی، ممکن است مقداری اسپرم در مایع منی باقی بماند. برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی، انجام آزمایش اسپرم دو تا سه بار بعد از عمل الزامی است.

سخن پایانی 

وازکتومی یک روش جراحی ساده و مؤثر برای جلوگیری از بارداری در مردان است. این روش که به‌عنوان عقیم کردن مرد نیز شناخته می‌شود، شامل قطع کردن و بستن لوله‌هایی است که اسپرم‌ها را از بیضه‌ها به دستگاه تناسلی منتقل می‌کنند. با این کار، دیگر اسپرم‌ها نمی‌توانند به مایع منی وارد شوند و در نتیجه بارداری امکان‌پذیر نخواهد بود. این روش معمولاً به‌عنوان یک راه‌حل دائمی برای کنترل بارداری در نظر گرفته می‌شود، هرچند که گزینه‌هایی برای برگشت‌پذیری آن نیز وجود دارد. اگر شما نیز قصد دارید عمل وازکتومی را به‌عنوان روشی برای پیشگیری از بارداری انجام دهید، توصیه می‌کنیم با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید. جهت دریافت مشاوره در این مورد، می‌توانید از طریق اپلیکیشن ایمپو ، با پزشکان و سکس‌تراپیست‌های مجموعه ارتباط برقرار نمایید.

اگه از رابطه جنسیت ناراضی هستی یا میخوای بهترش کنی، بهترین سکس‌تراپیست‌های ایمپو بهت کمک می‌کنن.

نصب اپلیکیشن ایمپو

منابع

plannedparenthood.org

healthdirect.gov.au

mayoclinic.org.

webmd.com