آزمایش اسپرم چگونه است؟عکس جواب آزمایش اسپرم نرمال،قوی وضعیف

آزمایش اسپرم، یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی برای ارزیابی باروری مردان و بررسی سلامت دستگاه تناسلی آن‌ها است؛ این آزمایش اطلاعات دقیقی در مورد کیفیت، کمیت و عملکرد اسپرم ارائه می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات مرتبط با ناباروری را شناسایی کرده و راهکارهای درمانی مناسبی پیشنهاد دهند.

ناباروری مسئله‌ای است که حدود ۱۵ درصد از زوج‌ها را درگیر می‌کند و تقریباً ۴۰ درصد از این موارد به عوامل مردانه مربوط می‌شود. آزمایش اسپرموگرام می‌تواند نقش بسزایی در شناسایی علل این مشکل و یافتن راه‌حل‌های مناسب داشته باشد.

در این مقاله به‌طور جامع و دقیق به بررسی آزمایش کیفیت اسپرم، شرایط لازم و نحوه انجام تست اسپرم، تفسیر آن و عوامل موثر بر جواب آزمایش آنالیز اسپرم می‌پردازیم. اگر به دنبال درک بهتر این آزمایش و افزایش شانس باروری خود هستید، تا انتهای مقاله همراه ما شوید.

آزمایش اسپرم چیست؟

تست اسپرم، که به آن آنالیز مایع منی(Semen Analysis) نیز گفته می‌شود، یک تست پزشکی است که برای ارزیابی سلامت و کیفیت اسپرم در مردان انجام می‌شود؛ این آزمایش معمولا برای بررسی باروری مردان، ارزیابی مشکلات ناباروری و همچنین بررسی تاثیر جراحی‌ها یا درمان‌های دارویی بر تولید اسپرم استفاده می‌شود.

آزمایش کیفیت اسپرم اطلاعات ارزشمندی درباره تعداد، حرکت، شکل و سلامت کلی اسپرم ارائه می‌دهد که برای تشخیص مشکلات ناباروری و یافتن راه‌حل‌های درمانی بسیار حیاتی است. 

علاوه بر این ارزیابی، دانستن نکات لازم اقدامات قبل از بارداری به شما کمک خواهد کرد تا این روند را تسهیل کنید.

علت انجام آزمایش اسپرم و اهمیت آن

بسیاری از مردان ممکن است بدون داشتن علائم خاص، دچار مشکلات باروری باشند. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا اسپرم از نظر تعداد و کیفیت در سطح مطلوبی قرار دارد یا خیر. برخی بیماری‌ها مانند واریکوسل، عفونت‌های تناسلی، عدم تعادل هورمونی و انسداد مجاری اسپرم‌بر می‌توانند باعث کاهش کیفیت اسپرم شوند؛ آزمایش اسپرموگرام به شناسایی این مشکلات کمک می‌کند.

این تست در مردانی که جراحی وازکتومی(جلوگیری از بارداری) انجام داده‌اند یا کسانی که پس از وازکتومی قصد بازگرداندن باروری دارند برای بررسی تاثیر جراحی بر اسپرم اهمیت دارد؛ همچنین با کمک این تست و با توجه به کیفیت اسپرم، پزشکان برای درمان‌های کمک‌باروری(IVF, IUI) روش مناسب را انتخاب می‌کنند. اگر می‌خواهید درمورد این روش‌ها بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌های آی یو آی و آی وی اف را مطالعه کنید.

مصرف برخی داروها، استروئیدها، سیگار، الکل، مواد مخدر، استرس و حتی تغذیه می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند؛ آزمایش آنالیز اسپرم برای ارزیابی تاثیر این داروها و سبک زندگی بر اسپرم کاربرد دارد. برخی از مشکلات ناباروری مردان ممکن است به دلایل ژنتیکی یا اختلالات مادرزادی در تولید اسپرم مرتبط باشند که این آزمایش می‌تواند به شناسایی آن‌ها نیز کمک کند. اگر قصد اقدام به بارداری دارید، اپلیکیشن ایمپو با توصیه‌های تخصصی، کلینیک آنلاین، محاسبه زمان تخمک گذاری، رژیم غذایی باروری و… شانس بارداری موفق را افزایش می‌دهد. همچنین، در بخش تالار تجربه ایمپو، می‌توانید با دیگر کاربران تبادل نظر کنید و سوالات خود را بپرسید.

اشتراک تجربه ایمپو؛

فضایی برای گفتگو در مورد تجربه‌های مختلف

ورود به صفحه گفتگوی ایمپو

تفسیر آزمایش اسپرم به چه صورت است؟(عکس جواب آزمایش اسپرم نرمال)

در آزمایشگاه، نمونه مایع منی را به لحاظ کمیت و کیفیت اسپرم بررسی کرده و در موارد ناباروری یا مشکلات تولیدمثل، پزشک با کمک نتایج آزمایش اسپرموگرام تصمیم‌گیری می‌کند. در ادامه، عکس جواب آزمایش اسپرم نرمال یا سالم را مشاهده می‌کنید:

همان‌طور که در عکس جواب آزمایش اسپرم نرمال مشاهده می‌کنید، پارامترهایی مختلفی در آزمایش کیفیت اسپرم بررسی می‌شوند. در ادامه با این موارد بیشتر آشنا می‌شویم تا بتوانید در صورت نیاز تفسیر آنلاین آزمایش اسپرم را برای خود انجام دهید: 

1. حجم مایع منی - Semen Volume

حداقل مقدار اسپرم برای آزمایش نرمال بین 1.5 تا 5 میلی‌لیتر در هر انزال طبیعی است. حجم کمتر از 1.5 میلی‌لیتر ممکن است به علت مشکلات پروستات بوده و مقدار پایین اسپرم برای باروری تخمک را نشان دهد.

همچنین، ممکن است مقدار بیشتر از ۵ میلی‌لیتر ناشی از التهاب پروستات یا احتباس طولانی‌مدت مایع منی باشد که نشان‌دهنده رقیق شدن اسپرم‌ها است.

2. غلظت اسپرم - Sperm Concentration

غلظت اسپرم، نشان‌دهنده قدرت تولید اسپرم توسط بیضه‌ها است؛ مقدار طبیعی در هر انزال، 15 میلیون اسپرم یا بیشتر در هر میلی‌لیتر است. تعداد کمتر از حد طبیعی در مواردی ناشی از واریکوسل، عفونت، مشکلات هورمونی یا مصرف سیگار و الکل است.

همچنین، عدم وجود اسپرم در منی(Azoospermia)، ممکن است به دلیل انسداد مجاری منی یا عدم تولید اسپرم باشد؛ در این صورت بیمار کاندید نمونه‌برداری از بیضه جهت رفع این انسداد خواهد شد. در صورتی که مقدار اسپرم کمتر از 5 میلیون در هر میلی‌لیتر باشد برای باروری از روش‌های کمکی مانند IVF استفاده می‌کنند.

در روش IVF برای زوجین داوطلب، بارداری از طریق اسپرم اهدایی نیز انجام می‌شود؛ برای آشنایی بیشتر به مقاله مربوطه مراجعه کنید.

3. تعداد کل اسپرم - Total Sperm Count

اگر تعداد کل اسپرم کم شود، حتی اگر تحرک و شکل اسپرم طبیعی باشد، احتمال باروری کاهش می‌یابد. مقدار طبیعی، ۳۹ میلیون اسپرم یا بیشتر در کل مایع منی است.

4. تحرک اسپرم - Sperm Motility

اسپرم‌ها باید بتوانند به تخمک برسند و آن‌را بارور کنند. اگر میزان تحرک پایین باشد، احتمال لقاح کاهش می‌یابد. مقدار طبیعی تحرک اسپرم‌ها، 40 درصد یا بیشتر است. در صورتی که این تحرک کمتر از 40 درصد باشد، نشان‌دهنده واریکوسل، سموم محیطی، کمبود ویتامین‌ها یا مشکلات ژنتیکی است.

در آزمایش آنالیز اسپرم بر اساس سرعت و الگوی حرکت، اسپرم‌ها به ۴ گرید مختلف تقسیم‌بندی می‌شود؛ این گریدها نشان‌دهنده توانایی اسپرم در رسیدن به تخمک و باروری طبیعی هستند:

• گرید A (پیش‌رونده سریع / Rapid Progressive Motility )

حرکت اسپرم در ایجاد یک بارداری موفق بسیار مهم است؛ اسپرم‌ها باید حرکت موثر به سمت تخمک داشته باشند. بنابراین، تحرک درجا یا کند بی‌فایده خواهد بود. به طور طبیعی، حداقل۳۲٪ از اسپرم‌ها باید حرکت پیش‌رونده داشته باشند.

• گرید B (پیش‌رونده کند / Slow Progressive Motility)

 این اسپرم‌ها در حال حرکت هستند، اما سرعت کم یا مسیر نامنظم دارند.

• گرید C (حرکت غیر پیش‌رونده / Non-progressive Motility)

اسپرم‌ها حرکت دارند اما به جلو پیش نمی‌روند(حرکت درجا یا چرخشی).

• گرید D ( اسپرم‌های بی‌حرکت / Immotile Sperm)

 به اسپرم‌هایی گفته می‌شود که هیچ حرکتی ندارند و قادر به شنا کردن یا پیشروی به سمت تخمک نیستند. اگر بیش از 60 درصد اسپرم‌ها غیر متحرک باشند، ممکن است مشکل جدی در باروری وجود داشته باشد که در مواردی ناشی از آسیب به DNA اسپرم است.

5. شکل طبیعی اسپرم - Sperm Morphology

به وسیله این آزمایش، ناهنجاری‌های موجود در سر، قسمت میانی یا دم اسپرم را شناسایی می‌کنند؛ زیرا اسپرم با شکل غیرطبیعی ممکن است نتواند به تخمک نفوذ کرده و آن‌را بارور کند. حداقل 4 درصد از اسپرم‌ها باید شکل طبیعی داشته باشند.

مقدار کمتر از این عدد می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات ژنتیکی، سموم محیطی یا استرس باشد.

6. pH مایع منی

محیط بیش از حد اسیدی یا قلیایی به اسپرم آسیب می‌زند؛ بنابراین، pH مایع منی باید بین 7.2 تا 8 باشد که اسپرم زنده بماند. pH کمتر، ممکن است به دلیل انسداد مجاری منی و مقدار بیشتر از حد طبیعی، ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا التهاب باشد.

7. زمان مایع شدن منی - Liquefaction Time

مایع منی در ابتدای انزال مانند یک ژل غلیظ است که به طور معمول کمتر از 60 دقیقه به مایعی رقیق‌تر تبدیل می‌شود. مایع شدن منی برای حرکت اسپرم‌ها ضروری است زیرا اگر منی مایع نشود، اسپرم‌ها نمی‌توانند به سمت تخمک حرکت کنند. مایع نشدن بعد از ۶۰ دقیقه، ممکن است نشانه عفونت یا مشکلات پروستات باشد.

8. تعداد گلبول‌های سفید در منی - WBCs in Semen

به طور کلی، نباید گلبول سفید در منی دیده شود زیرا وجود بیش از حد گلبول سفید در مایع منی به اسپرم آسیب می‌زند و بر باروری تاثیر منفی دارد. مقدار طبیعی آن، کمتر از ۱ میلیون در هر میلی‌لیتر است؛ اما اگر بیشتر از ۱ میلیون دیده شود، ممکن است نشان‌دهنده عفونت و التهاب باشد.

9. بقای اسپرم - Sperm Vitality

اگر تعداد زیادی از اسپرم‌ها مرده باشند، حتی با وجود تعداد بالا و تحرک خوب، احتمال باروری کاهش می‌یابد. این مقدار به صورت طبیعی، نباید از 58 درصد کمتر شود؛ زیرا نشانه‌ای از مشکلات شدید باروری خواهد بود.

اگر قصد بارداری دارید، بهتر است علاوه بر بررسی سلامت اسپرم‌ها، با انجام آزمایشات قبل بارداری از وضعیت سلامت رحم نیز آگاه شوید؛ لیست کاملی از این آزمایشات در مقاله مربوطه بررسی شده است.

10. بررسی سلول‌های گرد - Round Cells

سلول‌های گرد، در آزمایش آنالیز اسپرم به سلول‌های غیرطبیعی و بدون دم گفته می‌شود که در نمونه مایع منی دیده می‌شوند؛ این سلول‌ها اسپرم نیستند؛ اما ممکن است شامل سلول‌های التهابی(WBCs) یا سلول‌های زایای نارس بیضه(Immature Germ Cells) باشند.

 افزایش سلول‌های گرد، ممکن است نشان‌دهنده التهاب یا عفونت باشد و مقدار آن‌ها نباید از 5 عدد در هر میدان میکروسکوپی بیشتر شود.

11. گلبول‌های قرمز - RBCs in Semen

گلبول‌های قرمز به طور معمول و طبیعی، نباید در مایع منی دیده شوند؛ وجود این گلبول‌ها نشان‌دهنده التهاب، عفونت یا آسیب به مجاری منی است.

12. رنگ مایع منی - Semen Color

رنگ مایع منی در حالت طبیعی، سفید مایل به خاکستری است؛ بر اثر مصرف برخی داروها یا در صورت وجود عفونت، ممکن است مایع منی، زرد رنگ شود. در صورتی که رنگ مایع منی قهوه‌ای یا قرمز باشد احتمال خونریزی در دستگاه تناسلی وجود دارد.

13. بررسی مقدار فروکتوز – Fructose

فروکتوز، یک نوع قند است که توسط وزیکول‌های منی(Seminal Vesicles) تولید شده و در مایع منی وجود دارد. این قند، منبع اصلی انرژی برای اسپرم‌ها است و نقش مهمی در تحرک و بقای اسپرم دارد. محدوده طبیعی فروکتوز کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر(mg/dL) است. کاهش سطح فروکتوز می‌تواند نشانه انسداد مجاری انزالی یا مشکلات وزیکول‌های منی باشد.

نمونه یک آزمایش اسپرم ضعیف و قوی چگونه است؟ (عکس آزمایش اسپرم قوی)

اگر در آزمایش اسپرموگرام، نتایج اسپرم پایین‌تر از حد  باشد، اصطلاحا به آن "ضعیف بودن اسپرم" گفته می‌شود. 

ضعف اسپرم ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

1. تعداد کمتر از 15 میلیون در هر میلی‌لیتر

2. تحرک کمتر از 32 درصد از اسپرم‌ها

3. شکل غیر طبیعی کمتر از 4 درصد اسپرم‌ها در مایع منی

4. زنده بودن اسپرم‌ها در مقداری کمتر از 58 درصد

5. آسیب DNA اسپرم‌ها در بیش از 30 درصد

 در ادامه، نمونه‌ای از عکس آزمایش اسپرم قوی را مشاهده می‌کنید:

شرایط آزمایش اسپرم چگونه است؟

رعایت برخی موارد خاص قبل از انجام آزمایش برای اینکه نتایج تست اسپرم دقیق و معتبرتر باشد، ضروری است. این دستورالعمل‌ها به شرح زیر هستند:

1. دوره پرهیز جنسی

به طور معمول توصیه می‌شود حداقل ۲ روز و حداکثر ۷ روز قبل از آزمایش، نباید رابطه جنسی یا خودارضایی انجام شود؛ زیرا در کمتر از 2 روز، ممکن است تعداد اسپرم‌ها کمتر از حد طبیعی باشد. همچنین، اگر مدت زیادی از انزال قبلی گذشته باشد، ممکن است تعداد اسپرم بیشتر شود، اما کیفیت و تحرک آن‌ها کاهش می‌یابد.

2. اجتناب از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر

مواد مخدر، سیگار و الکل تاثیر منفی بر تعداد و کیفیت اسپرم دارند و باید حداقل ۵ تا ۷ روز قبل از آزمایش از مصرف آن‌ها پرهیز کرد. رعایت این نکته، علاوه بر افزایش سلامت بدن نقش مهمی در فرزندآوری نیز ایفا می‌کند.

3. خودداری از مصرف برخی داروها و مکمل‌ها

برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، استروئیدها، داروهای هورمونی و داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند بر تولید اسپرم اثر بگذارند؛ بنابراین، حتما قبل از آزمایش در صورت مصرف هر دارویی با پزشک مشورت کنید.

4. فعالیت‌های شدید بدنی و استرس زیاد

ورزش‌های سنگین، استرس و بی‌خوابی می‌توانند کیفیت اسپرم را کاهش دهند؛ بهتر است ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از ورزش شدید و استرس زیاد پرهیز کنید.

5. اجتناب از گرمای بیش از حد

بیضه‌ها باید دمای پایین‌تری از بدن داشته باشند. قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد(مانند سونا، جکوزی، یا لپ‌تاپ روی پا) می‌تواند تولید اسپرم را مختل کند. حداقل ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از گرمای زیاد دوری کنید.

6. عدم ابتلا به بیماری‌های عفونی و تب بالا

عفونت‌ها و تب بالا می‌توانند به‌طور موقت کیفیت اسپرم را کاهش دهند. در صورت بیماری در هفته‌های اخیر، بهتر است آزمایش را به تعویق بیندازید.

 

بهترین زمان برای آزمایش اسپرم

انتخاب زمان مناسب برای دستیابی به دقیق‌ترین و قابل‌اعتمادترین نتیجه از آزمایش کیفیت اسپرم، اهمیت زیادی دارد. بهترین زمان برای انجام آزمایش آنالیز اسپرم صبح زود است؛ زیرا به طور معمول در این زمان، اسپرم غلظت و کیفیت بهتری دارد و احتمال تاثیر عوامل محیطی و خستگی بدن کمتر است.

رعایت فاصله زمانی مناسب از آخرین انزال نیز بسیار اهمیت دارد؛ فاصله ۳ تا ۵ روز پرهیز جنسی، ایده‌آل‌ترین زمان برای انجام آزمایش است. در صورت انجام وازکتومی بهتر است برای بررسی موفقیت جراحی، 8 تا 12 هفته صبر کنید.

تست اسپرم را می‌توان در هر روز از ماه انجام داد؛ اما اگر اخیرا بیماری، تب، استرس شدید یا مصرف داروهای خاصی داشته‌اید، بهتر است ۲ تا ۳ هفته صبر کنید تا کیفیت اسپرم به حالت عادی برگردد.

بهترین زمان آزمایش اسپرم بعد از عمل واریکوسل

عمل واریکوسلکتومی(جراحی واریکوسل) معمولا برای بهبود کیفیت اسپرم و افزایش احتمال باروری انجام می‌شود؛ اما نتیجه این جراحی فوراً ظاهر نشده و نیاز به زمان دارد تا روند تولید اسپرم بهبود یابد. از آن‌جا که تولید اسپرم یک چرخه حدودا ۷۰ تا ۹۰ روزه دارد، نتایج جراحی حداقل ۳ ماه بعد از عمل شروع به ظاهر شدن می‌کنند.

معمولا پزشکان چندین آزمایش در بازه‌های زمانی مختلف تجویز می‌کنند تا روند بهبود کیفیت اسپرم را بررسی کنند؛ اما به طور کلی، آزمایش اسپرم بعد از عمل واریکوسل باید حداقل ۳ تا ۶ ماه بعد انجام شود. در مقاله واریکوسل، علائم و علت‌های این بیماری را بررسی کرده‌ایم.

نحوه آزمایش اسپرم چگونه است؟

تست اسپرم معمولا در آزمایشگاه‌های تخصصی و تحت شرایط استاندارد انجام می‌شود؛ اما در برخی موارد می‌توان از روش‌های دیگری نیز استفاده کرد. بر اساس تحقیقات انجام شده، نحوه نمونه‌گیری به میزان قابل توجهی بر نتیجه آزمایش تاثیر دارد؛ برای جمع‌آوری مایع منی از چهار روش زیر استفاده می‌شود:

1. استمنا(خودارضایی)

بهترین و رایج‌ترین روش جمع‌آوری نمونه اسپرم، خودارضایی در آزمایشگاه است. در این روش، مرد باید دست‌ها و آلت تناسلی را کاملا شسته و خشک کرده و بدون استفاده از کاندوم یا روان‌کننده، از طریق استمنا(خودارضایی) انزال کند.

کل نمونه باید مستقیما در ظرف استریل آزمایشگاه که ظرفی شیشه‌ای و در باز است، ریخته شود. این روش، دقیق‌ترین و استانداردترین راه برای بررسی کیفیت اسپرم است؛ زیرا کمترین امکان آلودگی با محیط خارجی را دارد و در شرایط آزمایشگاهی کنترل می‌شود.

بسیاری از مردان با این شیوه مشکل دارند بنابراین در برخی آزمایشگاه‌ها، همسر آن‌ها نیز می‌تواند در محل مخصوص حضور داشته باشد و به او کمک کند؛ اما این کار باید بدون دخول انجام شود. در این روش، ممکن است فرد نتواند کل مایع منی را در ظرف بریزد، که باعث کاهش دقت نتیجه می‌شود.

2. رابطه جنسی با کاندوم

این روش برای افرادی که با استمنا مشکل دارند یا در محیط آزمایشگاه احساس راحتی نمی‌کنند، استفاده می‌شود. در این حالت، مرد یک کاندوم مخصوص بدون مواد کشنده اسپرم را از آزمایشگاه دریافت کرده و در خانه یا آزمایشگاه، با همسر خود رابطه جنسی برقرار می‌کند.

بعد از انزال، مایع منی درون کاندوم را به دقت در ظرف استریل آزمایشگاه ریخته و ظرف مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه باید به آزمایشگاه تحویل داده شود. با این روش نمونه‌ای طبیعی‌تر از انزال واقعی در شرایط رابطه ارائه می‌شود.

حمل و نقل نمونه از خانه به آزمایشگاه ممکن است کیفیت آن‌را کاهش دهد؛ زیرا مایع منی باید در دمایی مانند دمای بدن(37 درجه) نگهداری شود. چنانچه دمای آن بیشتر یا کمتر از این مقدار شود بر نتیجه آزمایش تاثیر خواهد داشت.

بنابراین، بهتر است قبل از ریختن نمونه در ظرف مخصوص، ظرف را در دستان خود نگه داشته تا به دمای محیط برسد و سپس مایع منی را جمع‌آوری کنید. این روش معایبی نیز دارد؛ ممکن است مقداری از مایع منی در کاندوم باقی بماند و یا از آن نشت کند که باعث کاهش دقت آزمایش خواهد شد.

3. رابطه جنسی با خروج قبل از انزال

در برخی موارد، مثلا زمانی که کاندوم مخصوص در دسترس نیست، این روش به‌ عنوان راه جایگزین استفاده می‌شود. به این صورت که مرد در حین رابطه جنسی، زمان نزدیک شدن به انزال، آلت تناسلی را خارج کرده و در ظرف استریل آزمایشگاه انزال می‌کند.

در این روش نیز ممکن است نمونه با ترشحات واژن یا ادرار آلوده شود یا دقیق‌ترین بخش مایع منی(اولین قطرات آن) از دست برود. همچنین، ممکن است کنترل آن برای برخی افراد دشوار باشد و نمونه کافی جمع‌آوری نشود.

4. انزال از طریق تحریک الکتریکی

جمع‌آوری اسپرم از طریق تحریک الکتریکی(Electroejaculation - EEJ) معمولا برای افراد دارای آسیب‌های نخاعی یا کسانی که قادر به انزال طبیعی نیستند، استفاده می‌شود. در این روش، یک پروب الکتریکی کوچک در داخل مقعد قرار می‌گیرد و تحریک عصبی بیضه‌ها را انجام می‌دهد.

این تحریک باعث انزال شده و مایع منی از طریق آلت تناسلی خارج می‌شود. سپس آن‌را در ظرف استریل جمع‌آوری کرده و برای بررسی کیفیت اسپرم به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. در روش انزال از طریق EEJ، به دلیل عدم تحریک طبیعی، ممکن است اسپرم‌های جمع‌آوری‌شده کیفیت پایین‌تری داشته باشند.

آیا آزمایش اسپرم در خانه امکان‌پذیر است؟

تست اسپرم در خانه امکان‌پذیر است، اما دقت آن به اندازه آزمایشگاه نخواهد بود. روش‌های خانگی می‌توانند تعداد اسپرم را تا حدی ارزیابی کنند؛ اما اطلاعات دقیقی درباره تحرک، شکل و سلامت اسپرم‌ها ارائه نمی‌دهند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. استفاده از کیت‌های تست اسپرم خانگی(Home Sperm Test Kits)

کیت‌های تست اسپرم در داروخانه‌ها موجود هستند و معمولا تعداد و غلظت اسپرم را بررسی می‌کنند. استفاده از آن‌ها آسان است و نیاز به مراجعه به آزمایشگاه ندارد. 

نحوه استفاده از کیت آزمایش اسپرم به این صورت است که باید نمونه منی را در ظرف مخصوص کیت جمع‌آوری کرده و پس از مدت مشخص(معمولا ۱۵-۳۰ دقیقه)، نوار تست را در نمونه قرار دهید.

نتیجه تست به‌صورت تغییر رنگ، دیجیتالی یا عددی نمایش داده می‌شود. توجه کنید اگر نتیجه غیرطبیعی باشد، باید برای آزمایش دقیق‌تر به آزمایشگاه مراجعه کنید.

2. بررسی ظاهری اسپرم با میکروسکوپ خانگی

برخی افراد از میکروسکوپ‌های معمولی یا میکروسکوپ گوشی برای بررسی اسپرم استفاده می‌کنند؛ اما با این روش نمی‌توان به‌طور دقیق تعداد، سرعت و سلامت اسپرم را بررسی کرد. به طور کلی برای بررسی اسپرم به روش میکروسکوپی یک قطره مایع منی را روی یک لام شیشه‌ای گذاشته و با میکروسکوپ(با حداقل ۴۰۰ برابر زوم) بررسی کنید که اسپرم‌ها در حال حرکت هستند یا نه.

3. روش‌های سنتی

روش‌های غیرعلمی مثل آزمایش آنالیز اسپرم با آب یا شیر، نامعتبر هستند. آزمایش اسپرم با آب، بر اساس مشاهده رفتار اسپرم در آب است و برخی معتقدند که اسپرم‌های سالم در آب به‌صورت رشته‌ای و منسجم حرکت می‌کنند.

نحوه انجام آن به این صورت است که مقدار کمی آب ولرم در یک لیوان یا ظرف شفاف ریخته و کمی از مایع منی را در آن بریزید؛ سپس، مشاهده کنید که آیا اسپرم‌ها ته‌نشین می‌شوند یا شناور می‌مانند. بر اساس تفسیرهای غیر علمی، اگر اسپرم‌ها در آب شناور ماندند، سالم هستند.

در صورتی که ته‌نشین شوند، اسپرم‌ها ضعیف یا مرده هستند. این روش هیچ مبنای علمی ندارد زیرا آب می‌تواند pH اسپرم را تغییر داده و باعث لخته شدن آن شود. همچنین، اسپرم‌ها در محیط آبی می‌میرند و رفتار آن‌ها قابل‌ اعتماد نیست.

برخی دیگر نیز معتقدند که افزودن اسپرم به شیر می‌تواند سلامت اسپرم را نشان دهد؛ این باور بیشتر از شایعات اینترنتی نشات گرفته است. در این روش، مقدار کمی شیر در یک لیوان ریخته و کمی مایع منی به آن اضافه کنید؛ ببینید که آیا تغییر رنگ یا تغییر بافت در شیر ایجاد می‌شود یا خیر.

طبق تفاسیر غیر علمی، اگر اسپرم در شیر حل شد و تغییر خاصی ایجاد نکرد، اسپرم سالم و اگر شیر حالت بریده‌شده پیدا کرد یا اسپرم لخته شد، ناسالم است؛ این آزمایش هیچ پایه پزشکی ندارد. اسپرم‌ها در شیر زنده نمی‌مانند و تغییر در شیر به دلیل پروتئین‌ها و چربی‌های شیر است، نه کیفیت اسپرم.

بشتر بخوانید: تقویت اسپرم در ده روز

عوامل موثر بر جواب آزمایش اسپرم چیست؟

نتایج آزمایش کیفیت اسپرم تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد. برخی از این عوامل قابل‌کنترل هستند(مثل سبک زندگی)، درحالی‌که برخی دیگر به وضعیت پزشکی و ژنتیکی فرد بستگی دارند؛ از جمله مهم‌ترین عوامل می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر

2. تغذیه ناسالم و کمبود ویتامین‌های C، E و زینک

3. ورزش بیش از حد و چاقی شدید

4. قرارگرفتن در معرض گرمای بیش از حد

5. بیماری‌های سیستمیک(دیابت، فشار خون بالا، مشکلات کبدی و کلیوی)، واریکوسل، عفونت‌های تناسلی و پروستاتیت، اختلالات هورمونی، تب و سابقه جراحی وازکتومی

6. مصرف داروهای خاص مانند داروهای استروئیدی(بدنسازی)، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب، داروهای شیمی‌درمانی و رادیوتراپی

7. قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین(سرب، جیوه)، مواد شیمیایی صنعتی

8. برخی عوامل مرتبط با زمان و شرایط آزمایش مانند زمان‌بندی نادرست تست، شرایط نگهداری نمونه و آلودگی آن.

تاثیر استرس بر آزمایش اسپرم چقدر است؟

استرس باعث افزایش کورتیزول(هورمون استرس) می‌شود که مستقیما با تستوسترون مقابله کرده و تولید اسپرم را کاهش می‌دهد. همچنین، استرس کیفیت خواب را مختل می‌کند که این امر روی تنظیم هورمون‌های تولیدمثل اثر منفی دارد.

داشتن استرس کوتاه‌مدت(مثلا اضطراب در روز آزمایش) تاثیر زیادی بر نتیجه تست ندارد؛ اما استرس بلندمدت(چند ماه یا بیشتر) تاثیر مستقیم بر کیفیت اسپرم دارد و می‌تواند باعث کاهش شدید تعداد، تحرک و سلامت اسپرم‌ها شود.

کاهش کیفیت و کمیت اسپرم نقش مهمی در باروری دارد اما عوامل دیگری نیز در این روند تاثیرگذار هستند؛ در مقاله ناباروری، به بررسی علائم، روش‌های درمان و دیگر علل این بیماری پرداخته‌ایم.

آزمایش ژنتیک اسپرم چیست و چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش ژنتیک اسپرم برای بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی و آسیب‌های DNA در اسپرم انجام می‌شود؛ این آزمایش می‌تواند در تشخیص مشکلات باروری مردان و سقط‌های مکرر کمک کند. این آزمایشات پیشرفته انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

1. آزمایش Sperm DNA Fragmentation Index / SDF - DFI

به کمک این تست، میزان آسیب و تکه‌تکه شدن DNA اسپرم که می‌تواند بر کیفیت جنین و موفقیت بارداری تاثیرگذار باشد را بررسی می‌کنند؛ اگر میزان شکست DNA بیشتر از ۳۰ درصد باشد، احتمال ناباروری و سقط افزایش می‌یابد.

2. آزمایش Sperm Chromatin Structure Assay / SCSA

با این تست، کیفیت کروماتین اسپرم برای تشخیص مشکلات ناباروری بررسی می‌شود. در مقدار طبیعی، کمتر از ۳۰ درصد اسپرم‌ها آسیب کروماتینی دارند. اگر از این مقدار بیشتر شود، احتمال کاهش قدرت لقاح و موفقیت IVF افزایش می‌یابد.

3. آزمایش Sperm Functional Assay / SFA

این تست برای بررسی قدرت اسپرم در بارور کردن تخمک استفاده می‌شود. در نتیجه طبیعی، اسپرم توانایی نفوذ، اتصال و لقاح با تخمک را دارد؛ اما در نتیجه غیرطبیعی، اسپرم نمی‌تواند مراحل لازم برای باروری را طی کند و نیاز به درمان‌های خاص یا لقاح آزمایشگاهی(ICSI) دارد.

4. تست آگلوتیناسیون اسپرم - Agglutination Test

در مایع منی، نباید هیچ اسپرم چسبیده‌ای وجود داشته باشد زیرا این اسپرم‌ها نمی‌توانند به درستی حرکت کرده و به تخمک برسند. وجود اسپرم‌های چسبیده، احتمال وجود آنتی‌بادی ضد اسپرم و مشکلات ایمنی در بدن را تقویت می‌کند.

اگر می‌خواهید بدانید انجام آزمایشات ژنتیک برای شما و همسرتان چقدر ضرورت دارد؛ حتما در تست رایگان ژنتیک ایمپو شرکت کنید. این تست آنلاین احتمال بروز بیماری‌های ژنتیکی را برای شما اندازه‌گیری می‌کند و توسط متخصصین ژنتیک ایمپو طراحی شده است.

هزینه آزمایش اسپرم چقدر است؟

هزینه آزمایش اسپرم در ایران بسته به نوع آزمایش، تجهیزات مورد استفاده، شهر محل انجام آزمایش و پوشش بیمه‌ای متفاوت خواهد بود. به طور تقریبی هزینه آزمایش اسپرم کامل در سال 1403 معمولا بین 300 تا 500 هزار تومان است؛ این مقدار در آزمایش‌های تخصصی و پیشرفته‌تر ممکن است بیشتر شود.

در نتیجه بهتر است، پیش از انجام تست اسپرم، با آزمایشگاه مورد نظر تماس گرفته و از هزینه دقیق و پوشش بیمه‌ای مطلع شوید.

سخن آخر

آزمایش اسپرموگرام یا آنالیز مایع منی، یک روش پزشکی برای ارزیابی سلامت و کیفیت اسپرم مردان است که به وسیله آن می‌توان مشکلات ناباروری و همچنین تاثیر جراحی وازکتومی را بر اسپرم بررسی کرد. ناباروری مسئله‌ای است که 15 درصد از زوجین را درگیر می‌کند که نزدیک به 40 درصد این مشکلات به عوامل مردانه ارتباط دارد.

بسیاری از مردان بدون داشتن علائم خاص دچار مشکلات ناباروی شده‌اند. در برخی دیگر نیز کیفیت اسپرم‌ها تحت تاثیر داروها، عمل‌های جراحی و سبک زندگی نادرست یا دلایل ژنتیکی کاهش یافته‌اند. به طور کلی، به کمک این آزمایش می‌توان علل این مشکلات را شناسایی کرده و به راه حل مناسب آن‌ها دست پیدا کرد.

اپلیکیشن ایمپو با محاسبه شانس بارداری، توصیه‌های تخصصی و بسیار از امکانات دیگر، شانس بارداری موفق را افزایش می‌دهد. 

منابع

• Medlineplus
• Onlinelibrary
• invitra.com
• healthline.com