هرآنچه که باید درمورد مسمومیت بارداری بدانید!

مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی، یک عارضه جدی است که در ماه‌های آخر بارداری رخ می‌دهد. تنها 5 درصد از خانم‌های باردار به این عارضه مبتلا می‌شوند. متاسفانه بسیاری از افراد مبتلا به پره اکلامپسی، علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند و فقط با چک کردن فشار خون و مقدار پروتئین موجود در ادرار مشخص می‌شود. بااین‌حال، برخی از علائم مسمومیت بارداری شامل، تورم، فشار خون بالا، تنگی نفس، کاهش ادرار، سردرد، اختلالات بینایی درد در ناحیه راست شکم، حالت تهوع و استفراغ است.

درمان مسمومیت بارداری نیز با توجه به علت و مرحله بارداری متفاوت است. اگر در هفته 37 بارداری یا بیشتر باشید، پزشک زایمان را توصیه می‌کند؛ در صورتی که امکان زایمان وجود ندارد یا مسمومیت بارداری خفیف است، با دارو و برخی از راهکارها می‌توان عوارض پره اکلامپسی را کنترل کرد. اگر این عارضه شدید شود، عوارض جبران ناپذیری برای مادر و جنین ایجاد می‌کند؛ بنابراین آشنایی با علائم، علل، درمان و روش‌های پیشگیری از آن اهمیت بالایی دارد.

مسمومیت بارداری چیست؟

مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی، یک عارضه جدی در دوران بارداری است که باعث فشارخون بالا، ‌ سطوح بالا پروتئین در ادرار و آسیب به اندام‌های مختلف مانند کبد، قلب و کلیه‌‌ها می‌شود. مسمومیت بارداری، معمولا پس از هفته بیستم بارداری ایجاد می‌شود و عوارض خطرناکی برای مادر و جنین به همراه دارد.

شدت علائم مسمومیت بارداری، متفاوت است و ممکن است ناگهانی یا به‌تدریج ایجاد شود. نشانه اصلی این عارضه فشارخون بالای 14 روی 9 و وجود پروتئین در ادرار است. همچنین، از علائم مسمومیت بارداری می‌توان به سردرد، تغییر در بینایی، حالت تهوع و تورم دست و پاها اشاره کرد. در موراد شدیدتر فرد ممکن است دچار تنگی نفس و کاهش هوشیاری شود.

حدود 8 درصد از خانم‌‌ها در دوران حاملگی، به مسمومیت بارداری دچار می‌شوند و حدود 15 درصد از زایمان‌های زودرس نیز به دلیل‌ این عارضه ایجاد می‌گردند. پزشکان هنوز در مورد علت مسمومیت بارداری مطمئن نیستند؛ اما معمولا در اولین تجربه بارداری شایع‌تر است. همچنین، برخی از عوامل مانند اضافه وزن، ژنتیک و سابقه ابتلا به فشار خون، دیابت و بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس خطر ابتلا به مسمومیت بارداری را افزایش می‌دهند. لازم به ذکر است که فشار خون حاملگی با مسمومیت بارداری متفاوت است.

علت مسمومیت بارداری چیست؟

علت مسمومیت بارداری، هنوز به طور قطعی مشخص نیست؛ بااین‌حال تصور می‌شود که ناهنجاری در جفت در بروز این عارضه دخیل‌ است. به‌طورکلی عوامل زیر، خطر ابتلا به مسمومیت بارداری را تشدید می‌کنند:

• اولین تجربه بارداری

• ژنتیک

• اضافه‌وزن بالا (BMI یا شاخص توده بدنی 35 یا بیشتر)

• بارداری چندقلویی

• بیماری‌های سیستم ایمنی مانند لوپوس

• آسیب رگ‌های خونی

• سن مادر (کمتر از 15 سال و بیشتر از 35 سال)

• سابقه ابتلا به فشارخون بالا، بیماری کلیوی و دیابت

•    سابقه خانوادگی پره اکلامپسی

در صورت داشتن هر کدام از ویژگی‌های بالا، حتما با پزشک خود درمورد خطر ابتلا به مسمومیت بارداری مشورت کنید و چکاپ‌های لازم را انجام دهید.

علائم مسمومیت بارداری چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به مسمومیت بارداری، علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند؛ بااین‌حال از علائم مسمومیت بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•   تورم دست‌‌ها و پاها
•   فشارخون بالا (فشارخون 14 روی 9)
•  تنگی نفس
•  کاهش ادرار
•  افزایش وزن (افزایش سریع و غیرمعمول وزن در سه‌ماهه اول بارداری)
•   وجود پروتئین در ادرار
•   سردرد
•   پف اطراف چشم و التهاب در صورت
•  اختلالات بینایی (تاری دید، حساسیت به نور و مشاهده لکه‌های تیره)
•   درد در ناحیه راست شکم
•    حالت تهوع و استفراغ

درصورتی‌که هریک از علائم مسمومیت بارداری ذکر شده را دارید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. اگر مسمومیت بارداری شدید شود، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه‌ کند:

•  فشارخون بسیار بالا (16 روی 10)
•  خونریزی بینی
•  درد قفسه سینه
•   تاری دید
• بی‌حسی یا ضعف در صورت، بازو یا پا
• گیجی یا مشکل در صحبت‌کردن
• غش‌کردن
• درد در ناحیه شانه یا بازو
•  سوزش سردل

انواع مسمومیت بارداری چیست؟

مسمومیت بارداری به‌صورت خفیف، شدید و اکلامپسی رخ می‌دهد. شناخت انواع این عارضه به پیشگیری و درمان کمک می‌کند. در ادامه به بررسی انواع پره اکلامپسی می‌پردازیم:

1. پره اکلامپسی خفیف 

در این نوع از مسمومیت بارداری، اگرچه فشارخون از حالت خطر بیشتر نمی‌شود؛ اما از حد نرمال و طبیعی خود بالاتر می‌رود. فشارخون طبیعی در مادران باردار، 12 روی 8 یا 11 روی 7 است؛ اما در صورت ابتلا به مسمومیت بارداری خفیف، فشار کمی بالاتر و به 14 روی 6 می‌رسد. علائم مسمومیت بارداری خفیف به شرح زیر است:

• افزایش وزن به‌صورت غیرطبیعی

• افزایش غیرطبیعی ورم خصوصا در پاها

• وجود پروتئین در ادرار (به میزان 0.3 گرم)

• مشکل در تنفس (تجمع مایع در ریه‌ها)

در صورت مشاهده نشانه‌های بالا در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه نمایید؛ زیرا پره اکلامپسی خفیف را می‌توان کنترل و از بروز حالت حاد که برای سلامت جنین و مادر بسیار خطرناک است جلوگیری کرد.

2. پره اکلامپسی شدید یا حاد

این نوع از مسمومیت بارداری بسیار خطرناک است و عوارض زیادی ایجاد می‌کند؛ به همین علت، آشنایی با علائم آن اهمیت بالایی دارد. در مسمومیت بارداری شدید یا حاد، فشارخون بسیار بالا می‌رود و به 14 روی 9 نزدیک می‌شود و حتی آن را رد می‌کند. همانطور که می‌دانید فشار خون بالا عوارض بسیار زیادی برای خانم‌های باردار دارد. در ادامه به بررسی علائم‌ مسمومیت بارداری شدید می‌پردازیم:

• ضربان قلب بالا

• حالت تهوع و سرگیجه

• تنگی نفس

• افزایش وزن بیشتر از 1 کیلوگرم در هفته

• درد در ناحیه شکم، بالای معده و زیر قفسه سینه

• درد بسیار زیاد و غیرقابل‌تحمل معده که با دارو رفع نمی‌شود.

• تاری دید و دوبینی

• ورم بسیار شدید در تمامی نواحی بدن

• سطوح بسیار بالا پروتئین در ادرار

در پره اکلامپسی شدید، فرد باید در اولین فرصت تحت درمان قرار گیرد؛ زیرا عوارض بسیار خطرناکی برای جنین به همراه دارد. در این شرایط اغلب مادر باید تحت مراقبت ویژه، دارو مصرف کند تا از زایمان زودرس جلوگیری شود. همچنین، اگر شرایط جنین، مناسب باشد، پزشک سزارین را توصیه می‌کند.

3. اکلامپسی

مسمومیت بارداری اگر به‌موقع درمان نشود و رسیدگی‌های لازم صورت نگیرد، عوارض خطرناکی را برای مادر ایجاد می‌کند. اکلامپسی حالت شدید‌تر پره اکلامپسی است که در آن مادر دچار تشنج می‌شود. کمتر از 3 درصد از افراد مبتلا به مسمومیت بارداری، دچار اکلامپسی می‌‌شوند. این عارضه معمولا پس از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد. علائم‌ مسمومیت بارداری تشنجی، بسیار شدید‌تر است و عبارتد از :

• تشنج مادر

• اغما

• مرگ جنین

• مرگ مادر

• سکته مغزی

این مرحله، بسیار جدی و پر خطر است و مادر احساس کشیدگی و گرفتگی در عضلات بدن نیز می‌کند. اکثر اوقات تصمیم پزشک در این شرایط وخیم، زایمان مادر و پایان‌دادن به دوران بارداری است؛ زیرا ممکن است این شرایط منجر به مرگ مادر یا سقط جنین شود. تشنج ممکن است قبل، حین یا بعد از زایمان رخ دهد.

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی هستند؟

اگرچه هنوز علت اصلی مسمومیت بارداری مشخص نیست؛ اما برخی از عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. به‌طورکلی، پره اکلامپسی، در مادرانی که برای بار اول باردار می‌شوند، شایع‌تر است. سایر عواملی که ریسک ابتلا به این عارضه را بالا می‌برند، عبارت‌اند از:

• افرادی که سابقه فشارخون بالا دارند.

• افرادی که سابقه بیماری‌های دیابت و کلیوی دارند.

• افرادی که در زیر سن 18 سال و بالای سن 35 سال باردار می‌شوند.

• افرادی که وزن غیرطبیعی دارند.

• افرادی که ورزش نمی‌کنند و هیچ‌گونه تحرکی در بارداری ندارند.

• افرادی که حاملگی چندقلویی دارند.

• افرادی که تغذیه نامناسبی در بارداری دارند.

راه‌های درمان مسمومیت بارداری

همان‌طور که بررسی کردیم، درمان مسمومیت بارداری بسیار مهم است؛ زیرا این عارضه اگر درمان نشود و پیشرفت کند، در انتها می‌تواند منجر به مرگ جنین یا مادر شود. لازم به ذکر است که راه‌های درمان مسمومیت بارداری، به‌شدت آن‌ و مرحله بارداری بستگی دارد. پره اکلامپسی خفیف در منزل، با مصرف دارو و مراقبت درمان می‌شود. درحالی‌که درمان مسمومیت بارداری شدید یا حاد تحت‌نظر پزشک و با بستری‌شدن در بیمارستان انجام می‌گردد.

در این شرایط حتما باید مادر و جنین در زمان‌هایی بافاصله کم، معاینه و چکاپ شوند. در اکلامپسی که شدیدترین حالت مسمومیت بارداری است، مادر تا آخرین لحظه بارداری، باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرد. اگر در هفته 37 بارداری یا بیشتر هستید، موثر‌ترین درمان برای مسمومیت بارداری، زایمان است. درصورتی‌که در مراحل اولیه بارداری هستید یا مسمومیت بارداری خفیفی دارید، پزشک استراحت مطلق و کاهش استرس را توصیه می‌کند. همچنین، اقدامات زیر را برای درمان مسمومیت بارداری باید زیر نظر پزشک انجام دهید:

•  ویزیت و معاینه 3 بار در هفته
•   مصرف دارو‌های کنترل فشارخون مانند لابتالول، نیفدیپین یا متیل دوپا
•  چک و بررسی فشارخون
•   بررسی میزان پروتئین در ادرار
•   آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و کلیه
•   انجام سونوگرافی برای بررسی جریان خون جفت، مایع آمنیوتیک و رشد جنین
•  زایمان زودرس در برخی موارد خاص برای سلامت مادر
•  مصرف دارو برای کاهش ادرار
•  استراحت
•  تحت‌نظر قرارگرفتن و بستری‌شدن در بیمارستان
•  رعایت رژیم غذایی مناسب
• جلوگیری از ایجاد تشنج به‌وسیله داروهایی از قبیل سولفات منیزیم
•   استفاده از مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ D، E، C، آهن و کلسیم
•   تزریق عضلانی و مصرف دارو برای حفظ آرامش مادر
•   استفاده از آب فراوان و غذا‌های دارای فیبر و آهن و کلسیم

مسمومیت بارداری، معمولا پس از زایمان برطرف می‌شود، اما گاهی ممکن است تا چندین روز عوارض آن را تجربه کنید. در برخی موارد لازم است پس از زایمان، برای مدتی در بیمارستان تحت‌نظر باشید. همچنین، در صورت زایمان زودرس، نوزاد باید در بخش مراقبت‌های ویژه بماند تا رشد کامل شود. پس از ترخیص نیز باید فشارخون خود را به طور منظم چک کنید و در صورت نیاز داروهای کاهش فشارخون مصرف کنید.

در صورت نیاز به هرگونه مشاوره دررابطه‌با پره اکلامپسی و دیگر مسائل مربوط به‌سلامت زنان، می‌توانید سوالات خود را در اپلیکیشن ایمپو از بهترین پزشکان و متخصصان زنان بپرسید. با نصب ایمپو دیگر نیاز به مراجعه حضوری به پزشک ندارید؛ بلکه در هر شرایط می‌توانید به‌صورت آنلاین از طریق ایمپو با پزشکان حرفه‌ای ارتباط برقرار کنید. همچنین، با نصب ایمپو از شرایط روحی و جسمی‌تان در مراحل مختلف سیکل قاعدگی آگاه می‌شوید. ایمپو باتوجه‌به سیکل قاعدگی‌تان، برای شما پیام‌های خودمراقبتی اختصاصی می‌فرستد و مانند یک دوست و مشاور کنار شماست.

یه مادر ایمپویی، یه مادر آگاهه ؛ایمپو رو نصب کن تا با توصیه‌های آگاهی بخشش در این مسیر همراهت باشه!

نصب اپلیکیشن ایمپو

راه‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

همیشه گفته‌اند پیشگیری بهتر از درمان است؛ شما می‌توانید پیش از بارداری یا در دوران حاملگی، با رعایت برخی از نکات زیر، از مسمومیت بارداری پیشگیری کنید:

• داشتن وزن مناسب

• کاهش مصرف نمک یا حذف نمک در دوران بارداری

• عدم بی‌تحرکی و انجام فعالیت‌های سبک روزانه

• مصرف موردنیاز کلسیم و دیگر مواد معدنی در دوران بارداری با تجویز پزشک

• کاهش مصرف مواد غذایی دارای مواد نگهدارنده

• انجام ورزش‌های بارداری مجاز با مشورت پزشک

• مصرف ویتامین‌‌ها با تجویز پزشک

• عدم مصرف فست‌فود، سوسیس، کالباس و غذا‌های شور

• داشتن رژیم غذایی بارداری مناسب و استفاده از مواد غذایی ارگانیک و سالم

• چک و بررسی فشارخون و دیابت در دوران بارداری

• مراجعه به پزشک و تحت‌نظر بودن

• خواب کافی

اگر مادران در دوران حاملگی تمامی موارد بالا را انجام دهند، به‌راحتی و بدون هیچ عوارضی می‌توانند دوران بارداری را بگذرانند و نوزادی سالم به دنیا آورند. خانم‌هایی که در حاملگی‌های پیشین، مبتلا به مسمومیت بارداری بوده‌اند و مجدد باردار شده‌اند، جزو بارداری‌های پر خطر محسوب می‌شوند و حتما باید تحت‌نظر پزشک و متخصص زنان و زایمان باشند. رعایت رژیم غذایی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از مسمومیت بارداری محسوب می‌شود. همچنین، سعی کنید استرس خود را کنترل کنید، زیرا بر روی سلامت جنین به‌شدت اثر منفی می‌گذارد.

تاثیر مسمومیت بارداری بر جنین

مسمومیت بارداری علاوه بر عوارض ذکر شده برای مادر، برای جنین نیز مشکلاتی ایجاد می‌کند. در ادامه، تاثیر مسمومیت بارداری بر جنین را بررسی می‌کنیم:

1. زایمان زودرس

گاهی اوقات، پزشکان برای درمان مسمومیت بارداری، زایمان زودرس را پیشنهاد می‌کنند. همچنین، یکی از عوارض این اختلال، زایمان قبل از هفته 37 بارداری است. خطر مشکلات تنفسی، بینایی، شنوایی، تاخیر در رشد و فلج مغزی در نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، بیشتر است.

2. جداشدن جفت 

مسمومیت بارداری، خطر جداشدن جفت را افزایش می‌دهد. جفت به دیواره رحم متصل است و جدایی آن باعث خونریزی شدید مادر، قطع اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین می‌شود. درصورتی‌که جفت جدا شود، در بهترین حالت، رشد جنین متوقف می‌شود و در حالت خونریزی شدید، سلامت مادر و جنین به خطر می‌افتد.

3. محدودیت رشد جنین

مسمومیت بارداری، بر رگ‌های که به جفت خون‌رسانی می‌کنند، تاثیر می‌گذارد. اگر خون‌رسانی مناسب به جفت انجام نشود، جنین، اکسیژن کافی و مواد مغذی موردنیاز را دریافت نخواهد کرد. این امر باعث رشد آهسته جنین می‌شود.

4. سندروم هلپ (HELLP)

سندرم هلپ مخفف همولیز، افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش تعداد پلاکت (hemolysis elevated liver enzymes and low platelet count) است. این عارضه در مسمومیت بارداری شدید، ایجاد می‌شود و سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کند. در سندرم هلپ، مادر به دلیل نارسایی کبدی، پلاکت از دست می‌دهد و با افزایش ترشح برخی از آنزیم‌های کبد، بیمار دچار عارضه همولیزی می‌گردد. اگر به‌موقع از سندرم هلپ جلوگیری نگردد، منجر به پاره شدن کبد، خونریزی و سکته مغزی مادر و جنین می‌شود.

علائم و نشانه‌های این سندرم عبارت‌اند از:

•  تهوع و استفراغ
•  سردرد
•   درد بالای شکم و سمت راست
•  احساس بیماری یا ناخوشی

سخن آخر

مسمومیت بارداری یکی از عارضه‌های مهم و پرخطر در دوران حاملگی است که هر خانمی باید با علائم، درمان و روش‌های پیشگیری از آشنا باشد؛ چرا که اگر به مرحله شدید و حاد برسد، عوارض سنگینی برای مادر و جنین ایجاد می‌کند. اگرچه هنوز علت مسمومیت بارداری مشخص نشده است؛ اما برخی از عوامل مانند تجربه اولین بارداری، سابقه فشارخون، دیابت، ژنتیک، سن و سابقه خانوادگی پره اکلامپسی، خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند.

علائم مسمومیت بارداری شامل تورم دست‌ها، پاها و صورت، فشارخون بالا، تنگی نفس، کاهش ادرار، وجود پروتئین در ادرار، سردرد، اختلالات بینایی، درد شکم و حالت تهوع است. درمان مسمومیت بارداری نیز با توجه به‌شدت آن و مرحله بارداری متفاوت است؛ اما پس از زایمان اغلب برطرف می‌شود. شما می‌توانید تمامی سوالات خود را به‌صورت آنلاین از پزشکان ایمپو بپرسید. همچنین، ایمپو در دوران بارداری کنار شماست و با توصیه‌های اختصاصی، مراقب سلامت شما و نوزادتان است.

با توصیه‌های ایمپو بهت یادآوری می‌کنیم تا سلامت خودت و نوزادت رو اولویت قرار بدی.

نصب اپلیکیشن ایمپو

منابع

OSMOSISI

Cleveland Clinic

NIH

VINMEC

NATALIST