فشار خون حاملگی (فشار خون بارداری) چیست و چه علائم و روش درمانی دارد؟
در این مقاله میخوانید:
فشار خون حاملگی (فشار خون بارداری) بعد از هفته 20 بارداری شروع میشه و معمولاً پس از زایمان از بین میره. در این حالت، خانم باردار کمی فشار خونش بیشتر میشه. اما بعضیها دچار فشار خون شدید میشن و ممکن هست که با خطر عوارض جدیتری در اواخر بارداری مثل پره اکلامپسی مواجه باشن.
فشار خون بالا، معمولاً باعث ایجاد احساس ناخوشایند در شما نمیشه، اما شاید خطر جدی برای بارداری داشته باشه. بنابراین، باید حتما به طول بارداری به پزشک مراجعه کنین تا بتونه طی ویزیتهای مراقبتهای دوران بارداری، فشار خون شما رو بررسی کنه.
اگر باردار هستین و سابقه فشار خون بالا دارین، باید به متخصص فشار خون و بارداری مراجعه کنین تا در مورد خطرات و روش درمان باهم صحبت کنین.
در این مقاله به بررسی موضوع فشار خون حاملگی میپردازیم، به سراغ علائم اون میریم و از روشهای درمانش میریم. در آخر هم رژیم غذایی دوران بارداری که میتونه به پایین آوردن فشار خون بهتون کمک کنه رو باهاتون درمیون گذاشتیم.
حتما بخوانید: علائم آزاردهنده درد مثانه در بارداری و روش رفع آن
فشار خون حاملگی چیست؟
این وضعیت زمانی اتفاق میافته که در دوران بارداری، فقط فشار خون بالا دارین و پروتئین در ادرار یا سایر مشکلات قلبی یا کلیوی مشاهده نشده. معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری یا نزدیک به زایمان تشخیص داده میشه. فشار خون بارداری معمولاً پس از زایمان از بین میره.
اما فشار خون حاملگی که نوعی فشار خون بالا در بارداری هست و در حدود 6 درصد از خانمهای باردار این نوع فشار خون رو تجربه میکنن. فشار خون حاملگی زمانی تشخیص داده میشه که تا قبل از هفته بیستم، خانم باردار، فشار خون طبیعی داشته و پروتئینوری (پروتئین اضافی در ادرار) نداشته باشه. اما بعد از هفته 20 فشار خون او در بازه بالا قرار میگیره. گاهی اوقات ممکن هست در صورت درمان نشدن به پره اکلامپسی یا اکلامپسی تبدیل بشه.
طبق توصیه گروه کاری برنامه ملی امریکا، اختلالات فشار خون در دوران بارداری به 4 دسته طبقه بندی میشن:
- فشار خون مزمن: نوع دیگهای از فشار خون بالا، فشار خون مزمن هست. در این حالت، فشار خون بالا رو فرد از قبل از بارداری داشته. در این صورت فرد باید زمان تصمیم به بارداری، زیرنظر پزشک باشه.
- پره اکلامپسی: فشار خون حاملگی میتونه به پره اکلامپسی (Pre-eclampsia) تبدیل شود. پره اکلامپسی، بیماری هست که میتونه بعد از هفته بیستم بارداری یا پس از زایمان اتفاق بیافته. پره اکلامپسی زمانی تشخیص داده میشود که خانمی که دچار پرفشاری خون بارداری هست، پروتئین در ادرارش دیده بشه.. در این صورت، علاوه بر ایجاد فشار خون بالا، میتونه باعث بشه که اندامهایی مثل کلیهها و کبد به طور طبیعی کار نکنن.
- کلامپسی: اکلامپسی شکل شدید پره اکلامپسی هست. خانمهای مبتلا به اکلامپسی، شاید تشنج بگیرن. اکلامپسی در هر یک مورد از 1600 بارداری رخ میده و در اکثر موارد در اواخر بارداری خودش رو نشون میده.
- پره اکلامپسی بر فشار خون مزمن.
سندرم HELLP یکی از عوارض پره اکلامپسی یا اکلامپسی شدید است. سندرم HELLP گروهی از تغییرات فیزیکی شامل تجزیه گلبولهای قرمز، تغییرات در کبد و پلاکتهای پایین (سلولهایی که در خون هستن و برای کمک به لخته شدن خون برای کنترل خونریزی بهشون نیاز داریم) هست.
ریسک فشار خون حاملگی در چه خانمهایی بیشتر هست؟
خانمهایی که شرایط زیر رو دارن، بروز این عارضه در اونها شایعتر هست.
- این وضعیت اغلب در زنان خانمهایی جوانی که اولین تجربه بارداریشون هست، اتفاق میافته؛
- حاملگیهای دوقلو؛
- بارداری خانمهایی که بالای 35 سال سن دارن؛
- خانمهای مبتلا به فشار خون مزمن یا کسانی که فشار خون بالا در بارداری قبلی داشتن؛
- خانمهای مبتلا به دیابت؛
چه چیزی باعث افزایش فشار خون حاملگی میشود؟
علت فشار خون حاملگی، ناشناخته هست. اما برخی از شرایط ممکن هست خطر ابتلا به این بیماری رو افزایش بده، از جمله موارد زیر:
- فشار خون از قبل موجود (فشار خون بالا)؛
- بیماری کلیوی؛
- دیابت؛
- فشار خون بالا با بارداری قبلی؛
- سن مادر کمتر از 20 سال یا بیشتر از 40 سال؛
- چند جنین (دوقلو، سه قلو)؛
چرا فشار خون حاملگی نگرانکننده است؟
با فشار خون بالا، مقاومت رگهای خونی افزایش پیدا میکنه. چراکه میتونه جریان خون رو در بسیاری از سیستمهای اندام مختلف در مادر باردار از جمله کبد، کلیه ها، مغز، رحم و جفت مختل کنه.
مشکلات دیگهای هم هست که در نتیجه فشار خون شدید حاملگی ایجاد میشه؛ در فشار خون بالاتر از 160/110 میلی متر جیوه، جدا شدن جفت (جدا شدن زودرس جفت از رحم) ممکن هست در برخی از بارداریها رخ بده. همچنین، فشار خون حاملگی میتونه منجر به مشکلات جنینی از جمله محدودیت رشد داخل رحمی (رشد ضعیف جنین) و مرده به دنیا اومدن جنین بشه.
در صورتی که جدیش نگیرین و درمانش نکنین، میتونه باعث تشنج خطرناک (اکلامپسی) و حتی مرگ مادر و جنین بشه. به دلیل این خطرات، ممکن است لازم باشد که نوزاد زودتر، قبل از هفته 37 بارداری به دنیا بیاد.
می تونین مراقبت های هر دوره از بارداری رو در مقالات زیر بخونین:
علائم فشار خون حاملگی چیست؟
موارد زیر شایعترین علائم فشار خون بالا در بارداری هستن. با این حال، هر خانمی ممکن است علائم متفاوتی رو تجربه کنه. از طرفی ممکن هست هیچ نشونهای نداشته باشه.
اما در مجموع علائم فشار خون حاملگی، شامل موارد زیر هست:
- افزایش فشار خون؛
- عدم وجود یا وجود پروتئین در ادرار (برای تشخیص فشار خون حاملگی یا پره اکلامپسی)؛
- ادم (تورم در ناحیه دست و پایین تنه)؛
- افزایش وزن ناگهانی؛
- تغییرات بینایی مانند تاری دید یا دوبینی؛
- حالت تهوع، استفراغ؛
- درد سمت راست بالای شکم یا درد در اطراف معده؛
- ادرار کردن به مقدار کم؛
- تغییرات در تستهای عملکرد کبد یا کلیه؛
حتما بخوانید: توصیه هایی برای کنترل اضافه وزن در بارداری
فشار خون حاملگی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص اغلب براساس افزایش سطح فشار خون هست، اما علائم فشار خون بالا در بارداری هست که به ایجاد فشار خون حاملگی کمک کنه.
آزمایشات فشار خون حاملگی شامل موارد زیر هست:
- اندازه گیری فشار خون؛
- آزمایش ادرار برای رد پره اکلامپسی؛
- ارزیابی ادم؛
- اندازه گیری مداوم وزن؛
- آزمایش عملکرد کبد و کلیه برای بررسی پره اکلامپسی؛
- آزمایش لخته شدن خون برای بررسی پره اکلامپسی؛
بهترین زمان گرفتن فشار خون در بارداری
بهتر هست که فشار خون خودتون رو در زمانهای زیر اندازه بگیرین:
- صبح زود، یک ساعت پس از بیدار شدن از خواب و ناشتا.
- عصر، 1 ساعت یا بیشتر، پس از خوردن شام و قبل از مصرف هر گونه دارویی.
گاهی فشار خون صبح بیشتر از عصر هست. برای اینکه میانگین فشار خون خودتون رو بدونین، باید حداقل نیمی از میزان فشار خون خودتون رو در صبح اندازه بگیرین.
دکتر بهتون میگه که هر چند وقت یکبار، فشار خون خودتون رو اندازه گیری بگیرین. به برخی از افراد، توصیه میشه که 1 تا 2 بار در روز فشارشون رو بگیرن. برخی دیگه هم ممکن هست 3 تا 4 بار در هفته باید این کار رو انجام بدن.
نکاتی برای اندازه گیری فشار خون
مراحل زیر رو برای اندازه گیری فشار خون دنبال کنین:
- اول به دستشویی برید.
- در یک اتاق ساکت بنشینید.
- روی یک صندلی بنشینید و تکیه بدن و دوتا پاتون رو روی زمین قرار بدین.
- بازوی خودتون رو از آرنج خم کنین و ساعدتون رو روی یک میز صاف یا سطح سفت دیگهای قرار بدین.
- کاف رو طوری قرار بدین که با پوست بازوی شما تماس داشته باشه.
کارهای زیر رو زمان اندازه گیری فشار خون، انجام ندین:
- پاهای خودتون رو روی نذارین.
- کاف رو روی لباس نبندین.
- صحبت نکنین.
- 30 دقیقه قبل، نوشیدنیهای کافئین دار نخورده باشین یا ورزش نکرده باشین.
حتما بخوانید: ورزش های نامناسب در دوران بارداری
درمان فشار خون حاملگی
درمان خاص فشار خون حاملگی توسط پزشک از روشهای زیر انجام میشه:
- بررسی شرایط بارداری، سلامت کلی و سابقه پزشکی؛
- میزان شدت بیماری؛
- میزان تحمل شما برای داروها یا درمانهای خاص؛
- انتظارات از سیر بیماری؛
- نظر یا ترجیح شما؛
هدف از درمان، جلوگیری از بدتر شدن وضعیت و جلوگیری از ایجاد عوارض دیگه هست.
درمان فشار خون حاملگی، شامل موارد زیر هست:
- استراحت در تختخواب، چه در خانه و چه در بیمارستان؛
- بستری شدن در بیمارستان (در صورت نیاز به پرسنل و تجهیزات تخصصی)؛
- مصرف داروهای سولفات منیزیم (یا سایر داروهای ضد فشار خون برای فشار خون حاملگی در صورتی که فشار خون، شدید باشه)؛
نظارت بر جنین (برای بررسی سلامت جنین) که شامل موارد زیر هست:
- شمارش حرکات جنین، پیگیری ضربات و حرکات جنین. تغییر در تعداد یا دفعات حرکت میتونه به این معنی باشه که جنین، استرس داره.
- تست بدون استرس جنین یا همان تست ان اس تی (NST). ضربان قلب جنین رو در پاسخ به حرکات جنین اندازه گیری میکنن.
- بیوفیزیکال پروفایل جنین یا تست BPP. آزمایشی هست که از ترکیب روش تست بدون استرس با سونوگرافی بهره میگیره تا جنین رو مشاهده کنه.
- سونوگرافی فراصوت داپلر (Doppler ultrasound). در این آزمایش با کمک جریان داپلر که نوعی سونوگرافی هست که از امواج صوتی هست برای اندازه گیری جریان خون در رگ خونی استفاده میکنن.
- انجام آزمایشات آزمایشگاهی ادرار و خون (برای تغییراتی که شاید نشون بدتر شدن فشار خون حاملگی یا پیشرفت به پره اکلامپسی باشه).
- داروهایی به نام کورتیکواستروئیدها که ممکن هست به رشد ریههای جنین کمک کنند (نابالغی ریه مشکل اصلی نوزادان نارس هست).
پیشگیری از فشار خون حاملگی
شناسایی زودهنگام خانمهایی که ریسک ابتلا به فشار خون حاملگی دارن، میتونه به پیشگیری از برخی عوارض این بیماری کمک کنه. همچنین خانمها باید در مورد علائم هشدار دهنده ین بیماری اطلاع داشته باشن. در این صورت، میتونن با تشخیص زودهنگام، سریعتر درمان بشن و از بدتر شدن بیماری جلوگیری بشه.
در حال حاضر هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از فشار خون بالا وجود نداره. برخی از عوامل موثر در فشار خون بالا قابل کنترل هستند، در حالی که برخی دیگه رو نمیش. دستورات پزشکتون رو در مورد رژیم غذایی و ورزش حتما رعایت کنین.
برخی از راه هایی که می تونن به جلوگیری از فشار خون بارداری کمک کنن، عبارتند از:
- از نمک، کم استفاده کنین؛
- حداقل 8 لیوان آب در روز بنوشین؛
- مقدار پروتئین دریافتی خودتون رو افزایش بدین و از خوردن غذاهای سرخ شده و غذاهای ناسالم مصرفی اجتناب کنین؛
- استراحت کافی داشته باشین؛
- به طور منظم ورزش کنین؛
- در طول روز چندین بار پاهای خودتون رو بالا ببرین؛
- از نوشیدن الکل خودداری کنین؛
- از نوشیدنی های حاوی کافئین خودداری کنین؛
برای کاهش فشار خون در بارداری چه بخوریم؟
غذاهایی هستن که به کاهش فشار خون حاملگی، کمک میکنن. چراکه بسیاریشون، الکترولیتهایی دارن که به کلیهها کمک میکنه تا از شر مایعات موجود در رگهای خونی خلاص بشین. همین عملکرد باعث میشه که به طور طبیعی فشار داخل رگها کمتر بشه.
برای کاهش فشار خون در بارداری چه بخوریم و کدو غذاها رو در رژیم غذایی خودمون قرار بدیم.
در زیر لیستی از بهترین غذاها رو آوردیم:
- میوههای تازه. بیشتر میوهها سرشار از پتاسیم هستن و به طور طبیعی فشار خون رو کم میکنه. میوههایی که بالاترین میزان پتاسیم دارن عبارتند از، موز، گل ساعتی، جک فروت، زردآلو، پرتقال، شلیل، طالبی و گریپ فروت.
- آبمیوه ها. آبمیوهها هم گزینههای عالی برای کاهش فشار خون هستن. آب پرتقال، آب آلو، و بیشتر آب سبزیجات حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستن.
- آووکادوها. این میوهها هم همان خواص موز رو در کاهش فشار خون دارن و چربیهای تک غیراشباع سالم دارن.
- میوههای خشک شده. از اونجایی که میوه ها، خشک هستن، برای کاهش فشار خون، پتاسیم بیشتری دریافت میکنین. موز خشک و زردآلو، بالاترین میزان پتاسیم رو دارن. همینطور میتونین از کشمش، سیب خشک، آلو، پاپایا و انجیر هم استفاده کنین.
- سبزیجات. بسیاری از سبزیجات به اندازه میوه ها، پتاسیم دارن. برای اینکه بیشتر استفاده رو ازشون کنین، بهتر هستش که تازه مصرفش کنین. در میون سبزیجاتی که پتاسیم دارن، اسفناج در صدر فهرست قرار داره. سایر سبزیجات که برای کاهش فشار خون خوب هستن، عبارتند از، چغندر، سیب زمینی شیرین، سیب زمینی پخته شده (با پوست)، هویج، کدو حلوایی و کلم بروکلی.
- لوبیا و عدس. میتونین سوپهای درست کنین که این دو نوع حبوبات رو داشته باشه.
- آب نارگیل. به نوشیدن آب، آب نارگیل سرد رو امتحان کنید که حاوی پتاسیم برای کاهش فشار خون هست
- محصولات لبنی. اینها پتاسیم فوق العاده بالایی ندارن، اما همچنان گزینههای خوبی برای میان وعده هستن. تخقیقات نشون داده که ماست و شیر گیاهی (شیر سویا یا بادام) فشار خون رو کاهش میدن.
- گوشت و ماهی. مرغ و سالمون بهترین گزینه هستن.
- آجیل و خشکبار. هم بادام و هم بادام هندی برای میان وعده، عالی هستن. اونها رو با میوههای خشک مخلوط کنین تا اثرات کاهش فشار خون بیشتری داشته باشن.
هر دو رژیم مدیترانهای و رژیم غذایی DASH اثراتی رو در کاهش فشار خون از خودشون نشون دادن. علاوه برا این، چون چربیهای سالمی که در دوران بارداری بهش نیاز دارین رو شامل میشن، میتونن بهتون برای اینکه دوران بارداری سالمی داشته باشین، کمک کنن.
چه غذاهایی مانع از کاهش فشار خون حاملگی میشن؟
غذاهایی هستن که به شما در کاهش فشار خون کمکی نمیکنن و در صورت مصرف، کاهش فشار خون رو دشوارتر میکنن:
- میان وعدههای شور. میان وعدههای نمکی، سدیم دارن که باعث تجمع مایع در رگها و افزایش فشار خون میشن. برخی از اونها ممکن هست طعم شوری هم نداشته باشن اما باز هم باید از خوردنش دوری کنین. از خوردن چیپس، سیب زمینی سرخ کرده، ذرت بو داده و پیراشکی خودداری کنین.
- نان و ساندویچ فرآوری شده. نان، پیتزا، و رول ها، سدیم بیشتری نسبت به آن چیزی دارند که با چشیدن حس میکنین. ساندویچهایی با گوشتهای پخته شده، بیکن و آب سرد به دلیل گوشتهای فرآوری شده، نمک زیادی دارن. ساندویچ کره بادام زمینی، بهش سدیم (نمک) اضافه میکنن.
- سوپها سوپهای کنسرو شده و برخی از سوپهایی که در خانه درست میکنید. برخیشون نسبت به طعمی که دارن، نمیزیادی در طبخشون استفاده میشه. اگه سوپ درست میکنین، میتونین میزان نمک سوپ رو کم کنین. اما اگه از سوپ کنسرو شده استفاده کنین، نمیتونین برای کم کردن نمکش کاری کنین.
- دسرهای فرآوری شده. دسرها، فشار رو بالا نمیبرن اما باعث افزایش وزن میشن. وزن بیشتر به این معنی هست که احتمال ابتلا به فشار خون یا فشار خون بالا در دوران بارداری رو بیشتر خواهد کرد.
- غذایی از پیش آماده. درست کردن این غذاها ساده است اما سدیم بیشتری از غذایی داره که در خونه درست میکنن.
- گوشت قرمز. گوشت قرمز به روشی در بدن متابولیزه میشه که فشار خون رو بالا میبره، حتی اگه گوشتتون نمک هم نزنین. اگه میخواین، فشار خونتون پایی باشه، باید از گوشت گاو، بره و گوساله دوری کنین.
- نوشیدنیهای با قند بالا. از جمله نوشابههای گازدار و انرژی زا. شکر باعث افزایش وزن میشه و کافئین با انقباض شریانها باعث افزایش فشار خون میشه.
- چربیهای اشباع شده. چربیهای اشباع شده باعث افزایش وزن میشن و فشار خون رو بالا میبرن. غذاهایی مثل دسرهای شکلاتی، شیرینی، پای، کیک، دونات و محصولات لبنی پرچرب رو باید ازشون دوری کنین. روغن و مارگارین هم چربیهای اشباع شده دارن. البته رژیم کتو برای دوران بارداری بی خطر نیست.
- چاشنی ها. ما اغلب به چاشنیها به عنوان غذاهای حاوی سدیم نگاه نمیکنیم. با این حال، سس کچاپ، سس سویا، سس ماهی، سس فلفل قرمز، و سس سالاد، مقدار زیادی سدیم دارن.
- کافئین. کافئین فشار خون شما رو بالا میبره و اگه فشار خون شما بالاست باید از مصرف اون دوری کنین. نوشابه ها، چای سیاه و قهوه رو میشه با چای سبز جایگزین کرد تا به کاهش فشار خون کمک کنن.
سخن آخر
در دوران بارداری باید مراقبت خودتون و فرزندتون باشین. حتما در این دوره به صورت مداوم به پزشک مراجعه کنین تا تمامی علائم و نشونه ها رو بررسی کنه تا از سلامت خودتون و فرزندتون مطمئن بشین. اینطوری اگه مشکلی هم پیش بیاد، سریع متوجه میشین و رفعش می کنین.
در این مقاله، فشار خون حاملگی رو تعریف کردیم، علائمش رو بررس کردیم، روش اندازه گیری صحیح فشار خون رو گفتیم و در هایت راه های پیشگیری، افزایش ریسک و رژیم غذایی مناسبش رو هم معرفی کردیم. اگه فکر می کنید به صورت آنلاین راحت تر هستین تا با پزشک در ارتباط باشین، حتما از اپلیکیشن محبوب ایمپو رو نصب کنین و از متخصصین زنان و بارداری برای اینکه بتونین حاملگی راحتی رو پشت سر بذارین، کمک بگیرین.
سوالات متداول
فشار خون ۱۴ در بارداری خطرناکه؟
اگر فشار خون شما خفیف باشه، به همین شکل باقی میمونه یا حتی در دوران بارداری به حالت عادی بر میگرده. اما اگه فشار خون شما 140/90 میلی متر جیوه یا بالاتر هست، احتمالا پزشک داروی فشار خون رو براتون تجویز میکنه.
آیا فشار خون 14 روی 7 در دوران باردار طبیعی هست؟
طبق تحقیقات انجمن قلب آمریکا (AHA)، فشار خون طبیعی 120/80 میلیمتر جیوه و کمتر هست. مقادیر کمتر از 90/60 میلی متر جیوه نشان دهنده فشار خون پایین یا افت فشار خون هست. مقادیر بالای 140/90 میلی متر جیوه در بارداری نشان دهنده فشار خون بالا هست.
آیا فشار خون 140/100 در بارداری طبیعی هست؟
فشار خون طبیعی زیر 140/90 میلی متر جیوه هست. در دوران بارداری، فشار خون خفیف، بین 140/90 و 149/99 میلی متر جیوه هست (یعنی عدد سیستولیک یا بالا بین 140 تا 149 و عدد پایین یا دیاستولیک بین 90 تا 99 هست.
آیا فشار خون 140 مشکلی ندارد؟
فشار معمولی 120/80 یا کمتر هست. فشار خون شما بالا در استیج 1، فشار خون 13 در دوران بارداری هست. در استیج 2، فشار خون بالاتر یعنی 140/90 یا بالاتر قرار داره. اگه بیش از یک بار فشار خون 180/110 یا بالاتر داشتین، فورا به پزشک مراجعه کنین.
فشار خون بالا در هفته ۲۵ بارداری چیست؟
پس از هفته 20 بارداری، فشار خون بالاتر از 140/90 میلیمتر جیوه بدون هیچ آسیبی به اندامهای دیگر، فشار خون حاملگی در نظر گرفته میشه.
آیا امکانش هست که در هفته 25 بارداری به عارضه پره اکلامپسی مبتلا بشیم؟
پره اکلامپسی معمولاً بعد از هفته 20 بارداری رخ میده، اما شاید زودتر هم اتفاق بیافته. بیشتر پره اکلامپسی نزدیک هفته 37 بارداری رخ میده. پره اکلامپسی ممکن هست بعد از زایمان هم بروز کنه (پره اکلامپسی پس از زایمان) که معمولا بین چند روز اول تا یک هفته پس از زایمان اتفاق میافته.
اگه فشار خون من 13/9 باشه آیا نیاز هست دارو مصرف کنم؟
12 تا 12.9 / کمتر از 8 (بالا): احتمالاً نیازی به دارو ندارین. 13/8 تا 13.9/8.9 (استیج 1 فشار خون بالا)، ممکن هست نیاز به دارو داشته باشین. 14/9 یا بالاتر (استیج 2، پرفشاری خون)، احتمالاً به دارو نیاز دارین.
منابع
- https://www.chop.edu/conditions-diseases/gestational-hypertension
- https://zayacare.com/blog/diet-to-reduce-high-blood-pressure-during-pregnancy/
- https://mydoctor.kaiserpermanente.org/ncal/article/taking-your-blood-pressure-at-home-during-and-after-pregnancy-1927614
- https://americanpregnancy.org/healthy-pregnancy/pregnancy-complications/gestational-hypertension/