وسواس فکری چیست و چطور درمان می‌شود؟

ذهن ما روزانه میزبان افکار متنوعی است که می‌تواند ایده‌ها، برنامه‌ریزی‌های روزمره، خیال‌پردازی‌ها و حتی افکاری غیر قابل پیش‌بینی و بی‌معنی را شامل شود. برخی از این افکار ممکن است زود‌گذر بوده و ذهن ما را درگیر نکنند، اما گاهی به‌صورت افکار مزاحم و ناخواسته، به شکل «وسواس فکری» ظاهر می‌شوند. 

وسواس فکری که به‌عنوان بخشی از اختلال وسواسی جبری(OCD) شناخته می‌شود، به افکار، تصاویر ذهنی یا انگیزه‌های ناخواسته و تکرارشونده‌ای اشاره دارد که ذهن را درگیر می‌کنند و باعث اضطراب و ناراحتی می‌شوند. برخلاف افکار معمول، افراد مبتلا به وسواس فکری در چرخه‌ای ناسالم گرفتار می‌شوند که در آن سعی می‌کنند با رفتارهای اجباری، افکار مزاحم را سرکوب یا خنثی کنند.

این اختلال تاثیر منفی بر کیفیت زندگی، روابط و عملکرد روزمره فرد دارد، اما با آگاهی و تشخیص به‌موقع می‌توان تا حد زیادی آن را مدیریت کرد. در ادامه این مقاله از ایمپو که به بررسی «وسواس فکری چیست» می‌پردازیم و علل، علائم و راه‌های مدیریت و درمان اختلال وسواس فکری و عملی را بررسی می‌کنیم، همراه ما باشید.

وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری، به‌عنوان بخشی از اختلال وسواسی - جبری(OCD یا Obsessive-Compulsive Disorder)، شامل افکار، ایده‌ها، تصاویر ذهنی یا تکانه‌های تکراری مزاحم و ناخواسته‌ای است که به آگاهی هجوم می‌آورند و خارج از کنترل هستند. در واقع وسواس را می‌توان یک اختلال روانی معرفی کرد که با افکار اذیت‌کننده و تکراری و رفتارهای اجباری برای کاهش اضطراب مشخص می‌شود.

این افکار، بدون خواست فرد ظاهر می‌شوند و او تمایلی به داشتن آن‌ها ندارد. در نتیجه، می‌توانند ناراحت‌کننده، اضطراب‌آور یا حتی شرم‌آور باشند، به‌ویژه زمانی که با ارزش‌ها و باورهای شخصی ما در تناقض هستند. به طور مثال، شامل محتوای خشونت‌آمیز، جنسی، مذهبی یا مغایر با اصول و باورهای فرد باشند.

افراد مبتلا به وسواس فکری باورهای ناکارآمدی از جمله احساس مسئولیت بیش‌ازحد، کمال‌گرایی، ناتوانی در تحمل ابهام، اهمیت بیش‌ازحد به افکار و نیاز به کنترل آن‌ها دارند. این افکار خارج از کنترل فرد بوده و حتی با آگاهی از غیر منطقی یا اغراق‌آمیز بودنشان، فرد نمی‌تواند از آن‌ها رهایی یابد؛ برای مثال، افکار مزاحم درباره آسیب‌زدن به خود یا دیگران(بدون اینکه واقعا چنین قصدی داشته باشد)، نگرانی بیش از حد درباره نظم، تقارن یا دقت در کارها و ترس غیر منطقی از آلودگی، نمونه‌هایی از افکار مزاحم در وسواس ocd هستند.

اختلال وسواس جبری چیست؟

اختلال وسواس - جبرى(Obsessive-Compulsive Disorder)، یک اختلال روانی است که با وسواس فكرى يا عملى يا هر دو مشخص مى‌شود. وسواس‌هاى فكرى شامل افكار، تمايلات یا تصورات مكرر و پايدارى هستند که به شكل مزاحم و خواسته ظاهر مى‌شوند. وسواس‌هاى عملى-اجباری نیز رفتارها يا فعاليت‌هاى ذهنى تكرارى هستند که فرد احساس مى‌كند بايد آنها را در پاسخ به افکار مزاحم انجام دهد.

رفتار‌های اجباری، یکی از بخش‌های مهم اختلال وسواس فکری عملی هستند که در آن، فرد مبتلا باور دارد باید اجبار را تا زمانی که ناراحتی یا تردید او برطرف شود، ادامه دهد. در واقع، اختلال وسواس جبری را می‌توان رفتارها یا اعمال تکراری عنوان کرد که برای کاهش ناراحتی ناشی از وسواس‌ انجام می‌شوند. ممکن است فرد آگاه باشد که انجام این اجبار منطقی نیست، اما همچنان نتواند در برابر انجام آن مقاومت کند.

اجبارها ممکن است در ابتدا باعث احساس بهتری شوند، اما بعد‌ها متوجه شوید هرچه بیشتر آن‌ها را انجام می‌دهید، میل به تکرارشان قوی‌تر می‌شود. این موضوع می‌تواند در بلندمدت اضطراب و ناراحتی را افزایش دهد و به یک چرخه ناسالم از افکار و رفتارها منجر شود. رفتار و افکار اجباری اغلب بسیار وقت‌گیر، خسته‌کننده و طاقت‌فرسا هستند و می‌توانند منجر به اختلال در كاركردهای اجتماعي، شغلي يا ساير حوزه‌هاى مهم كاركردى شوند.

درجه بينش افراد مبتلا به وسواس OCD در مورد درستی باورهاى زمينه‌ساز افكار و اعمال وسواسى متفاوت است. بسيارى از آن‌ها بينش خوب و كافى دارند؛ مانند كسى كه می‌داند اگر اجاق گاز را بار‌ها بررسی نكند، خانه قطعا آتش نخواهد گرفت، اما آن را انجام می‌دهد. بعضى افراد اما بينش كمی دارند مانند كسى كه عقيده دارد اگر اجاق گاز را چند بار چک نکند، خانه حتما آتش خواهد گرفت.

انواع وسواس فکری چیست؟ 

انواع وسواس فکری بر اساس محتوای افکار و موضوعاتی که ذهن فرد را درگیر می‌کنند، طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه شایع‌ترین انواع وسواس‌های فکری آورده شده است:

1. وسواس فکری آلودگی 

وسواس آلودگی یکی از رایج‌ترین انواع وسواس است که ترس از آلودگی یا میکروب‌ها برای مثال ترس و اجتناب از لمس اشیا، دست‌دادن یا لمس سطوح عمومی را شامل می‌شود. این افراد اغلب دچار رفتار‌های اجباری مانند شست‌وشوی مکرر دست‌ها یا رفتار‌های اجتنابی مانند اجتناب از حضور در مکان‌های خاص هستند. محتوای وسواس فکری مانند آلوده بودن یک مکان، منجر به وسواس عملی و شستشوی مداوم دست‌ها می‌شود. 

2. وسواس آسیب‌رساندن

این نوع، وسواس فکری آسیب زدن به دیگران و خود(برای مثال فکر‌کردن به صدمه‌زدن به کسی با چاقو یا ماشین) را شامل می‌شود. این افکار اغلب با ارزش‌های فرد مخالف هستند و باعث شرم یا اضطراب شدید او می‌شوند.

3. وسواس تقارن و نظم

این نوع وسواس فکری شدید به شکل نیاز به مرتب‌کردن یا چیدن اشیا به شکلی خاص یا متقارن ظاهر می‌شود. این افراد اغلب فکر می‌کنند که اگر همه چیز درست، متقارن و طبق افکار مزاحم ذهن آن‌ها نباشد، اتفاقات بدی رخ خواهد داد.‌ ازاین‌رو، برای رهایی از این افکار و کاهش اضطراب، دست به رفتار‌های عملی مانند مرتب‌کردن افراطی فضا می‌زنند. 

4. وسواس فکری بررسی(شک‌و‌تردید)

افراد مبتلا به این نوع وسواس فکری، دچار تردید و نگرانی مداوم درباره اشتباهات احتمالی هستند؛ برای مثال ممکن است پس از خروج از خانه دچار شک شوند که آیا در را قفل کردم؟ آیا گاز را خاموش کردم؟و…. این افراد ممکن است بارها‌و‌بارها چیزی را چک کنند، اما همچنان از درستی آن مطمئن نباشند.

5. وسواس فکری مذهبی یا اخلاقی

نگرانی بیش از حد درباره گناه، مسائل اخلاقی یا مذهبی در گروه وسواس فکری مذهبی قرار می‌گیرد. برای مثال، فرد افکار آزار‌دهنده‌ای در مورد گناه‌کردن، ترس از توهین به خدا یا انجام کار غیر اخلاقی دارد. از این‌رو این افراد ممکن است به دعا‌ و نیایش مکرر روی بیاورند.

6. وسواس فکری جنسی

در وسواس فکری جنسی، فرد افکار ناخواسته‌ای درباره موضوعات جنسی یا تابو‌ها دارد که با ارزش‌ها، باورها و تمایلات واقعی فرد در تضاد هستند و باعث شرم و احساس گناه می‌شوند. برای مثال، فرد افکار‌های غیر‌ اخلاقی مانند برقراری رابطه جنسی با اعضای خانواده یا دوستان خود دارد که خود او را نیز آزار می‌دهد.

7. وسواس فکری سلامت

یکی از رایج‌ترین انواع وسواس فکری شدید، وسواس سلامت است که گاهی به‌صورت وسواس فکری ترس از مرگ نیز ظاهر می‌شود؛ و با افکار ناخواسته، تکرار‌شونده و اضطراب‌آور درباره مرگ، چه مرگ خود فرد و چه مرگ عزیزان، همراه است. برای مثال، فرد با شنیدن خبری درباره بیماری یا مرگ تصور می‌کند خودش یا یکی از عزیزانش مریض می‌شوند یا به‌زودی خواهند مرد.

همچنین ممکن است در مواردی با افکار مزاحم و نگرانی مداوم درباره ابتلا به بیماری‌های جدی به صورت وسواس فکری سرطان، وسواس فکری ایدز، بیماری قلبی، وسواس فکری حالت تهوع و ..  همراه شود.

8. وسواس فکری روابط

تردید و نگرانی مداوم درباره روابط عاطفی در دسته وسواس فکری روابط قرار می‌گیرد. این افراد اغلب در مورد عشق و علاقه دیگران نسبت به خود دچار وسواس فکری شک و ترید می‌شوند یا بیش از حد روابط خود را تجزیه و تحلیل می‌کنند. در مواردی نیز ممکن است با وسواس فکری خیانت روبه‌رو شوند؛ برای مثال، مدام در مورد اینکه «آیا واقعا همسرم من را دوست دارد؟» «آیا همسرم در حال خیانت به من است؟» نشخوار فکری می‌کنند.

9. وسواس فکری ترس از اتفاقات بد

این نوع وسواس، با افکار مزاحم ناخواسته و اضطراب‌آور پیرامون وقوع اتفاقات ناگوار یا فاجعه‌بار همراه است. برای مثال، فرد مدام افکاری در مورد اتفاقات بد و ناگوار مانند بیماری، تصادف، مرگ عزیزان یا شکست در زندگی دارد و با فکر به این موضوعات دچار اضطراب شدید می‌شود. 

10. وسواس فکری اطمینان‌جویی

در این نوع وسواس، فرد مدام در پی اطمینان‌جویی از دیگران است. برای مثال، درخواست مکرر از دیگران برای اطمینان‌دادن که همه چیز خوب است، کسب اطمینان در مورد موضوعاتی مانند امنیت، درستی تصمیمات یا جلوگیری از خطا، همگی از این نوع وسواس فکری هستند.

11. وسواس فکری کامل‌گرایی

نگرانی بیش از حد در مورد کافی‌نبودن، ناتوانی در انجام وظایف به طور کامل و دقیق، نیاز به دانستن یا به‌خاطر سپردن و ترس از اشتباه‌کردن،  در دسته وسواس فکری کامل‌گرایی قرار می‌گیرند.

تفاوت وسواس فکری و توهم چیست؟

به طور معمول، وسواس فکری و توهم دو مشکل روان جدا از هم هستند که اغلب ارتباطی با هم ندارند. وسواس، افکار ناخواسته و تکرارشونده‌ای را شامل می‌شود که با اضطراب شدید همراه است. توهم نیز تجربه‌ای حسی غیر واقعی است که فرد آن را واقعی می‌پندارد و اغلب در اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی دیده می‌شود.

در مقاله اختلالات روانی با این مفهوم روانشناختی و انواع آن بیشتر آشنا می‌شویم.

برخلاف وسواس که با اجبارهای ذهنی یا فیزیکی برای کاهش اضطراب همراه است، توهم معمولا اضطراب ایجاد نمی‌کند و فرد به واقعی‌بودن آن باور دارد. در موارد نادر، وسواس ممکن است در مراحل بعدی با محتوای هذیانی یا توهمات مرتبط شود و شبیه توهم به نظر برسد. این حالت می‌تواند به سندرم‌های پیچیده روان‌شناختی که به‌عنوان «هذیان‌ها یا توهمات وسواسی» شناخته می‌شوند، منجر شود.

بیشتر بخوانید: خودمراقبتی به چه معناست؟

تفاوت وسواس فکری و نشخوار فکری چیست؟

وسواس فکری و نشخوار فکری، هر‌دو افکار مزاحمی هستند که در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کنند، اما با‌این‌حال تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. وسواس فکری، شامل افکار مزاحم، ناخواسته و تکراری است که بر‌خلاف میل فرد هستند. افرادی که به این افکار دچار می‌شوند، تلاش می‌کنند تا با انجام رفتارهای اجتنابی و وسواسی از آن‌ها دوری کنند. 

این در حالی است که نشخوار فکری به معنی بازنگری مکرر یک موضوع یا اتفاق خاص است که فرد در آن به طور مداوم به اتفاقات گذشته فکر می‌کند یا راجع به اتفاقات آینده نگران است. نشخوار فکری نسبت به وسواس فکری آگاهانه‌تر بوده و در جهت حل مسئله است، اما در نهایت به افسردگی، استرس ‌و اضطراب شدید منجر می‌شود. همچنین، افراد مبتلا به نشخوار فکری این افکار را معمولا منطقی می‌دانند، درحالی‌که افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است از غیر منطقی بودن افکار خود آگاه باشند.

شدت و نوع وسواس ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. از‌این‌رو برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب باید به متخصص مراجعه کنید. در پلتفرم ایمپو می‌توانید به صورت آنلاین، به روان‌شناسان و روان‌پزشکان مجرب دسترسی داشته باشید و پیرامون وسواس و انواع آن مشاوره دریافت کنید.

ازدواج با آدم وسواس فکری 

ازدواج با فردی که دچار وسواس فکری شدید است می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و رابطه را تحت تاثیر قرار دهد. به‌عنوان‌مثال، فرد ممکن است بیش از حد نگران افکاری مانند خیانت، پاکیزگی یا سلامت پارتنر خود باشد و همین موضوع نیز باعث بروز تنش و اختلاف در رابطه شود. همچنین، در‌صورتی‌که این اختلال توسط شریک زندگی نادیده گرفته شود، فرد ممکن است فشار روانی زیادی را متحمل شود. آگاهی از ماهیت بیماری، صبر و دریافت درمان حرفه‌ای می‌تواند به داشتن رابطه‌ای سالم و رضایت‌بخش کمک کند.

وسواس فکری عملی در کودکان چگونه است؟

وسواس فکری عملی در کودکان به نگرانی‌های روزمره درباره امتحانات، ورزش یا دوستان شباهت ندارد و افکار مزاحم و تکراری همراه با رفتارهای اجباری است. OCD در کودکان می‌تواند ریشه بیولوژیکی و ارثی داشته یا به عوامل محیطی مانند تربیت بیش از حد سختگیرانه والدین مرتبط باشد. رفتارهایی که ممکن است نشان‌دهنده OCD در کودک باشند عبارتند از:

• ترس از کثیفی، میکروب‌ها و آلودگی 
• تردید درباره ایمنی خانه مانند قفل بودن در، بسته‌بودن پنجره یا خاموش‌بودن وسایل برقی
• رفتار‌های افراطی درباره انجام تکالیف مدرسه یا چیدمان متقارن اشیا، لباس یا غذا
• اضطراب درباره آسیب به والدین، خواهر و برادر یا دوستان
• داشتن افکار مزاحم آزار‌دهنده مانند نیاز به تکرار کلمات یا اعداد برای جلوگیری از اتفاقات بد
• تمیزی بیش از حد یا حمام‌کردن و تعویض لباس مداوم
• جستجوی دریافت اطمینان از والدین، معلمان یا دیگران

علت وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری عملی، یک اختلال پیچیده است که احتمالا در ترکیبی از عوامل مختلف بروز پیدا می‌کند و هیچ دلیل واحدی برای این اختلال وجود ندارد. در ادامه، به عوامل مؤثر در بروز اختلال وسواس می‌پردازیم.

• عوامل مغزی و عصبی

در تصویربرداری‌های مغزی نشان داده‌شده است که در وسواس OCD، بخش‌هایی از مغز شامل قشر اوربیتوفرونتال(با وظیفه شکل‌دهی به افکار، خاطرات و احساسات) و قشر قدامی که محل تشخیص یا پیش‌بینی خطاها، توجه، انگیزه و حافظه است، تحت تاثیر قرار می‌گیرند؛ همچنین، تالاموس که محل تقویت و پردازش اطلاعات است همراه با عقده‌های قاعده‌ای(محل کنترل حرکات ارادی و غیر‌ ارادی) از این قاعده مستثنی نیستند. اگرچه به طور دقیق تایید نشده است، اما بیش‌فعالی در این مناطق مغزی می‌تواند به افکار وسواسی و رفتارهای اجباری منجر شود.

• عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی

اگرچه داروهایی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین(SRIs) می‌توانند به کاهش علائم وسواس فکری کمک کنند، اما هیچ شواهد تحقیقاتی قطعی وجود ندارد که OCD صرفا به دلیل اختلال در سطح سروتونین یا سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی ایجاد شده باشد. با‌این‌حال، عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی، به‌ویژه سروتونین و تفاوت در انتقال‌دهنده‌های عصبی دیگری مانند دوپامین، گلوتامات و گابا نیز می‌توانند در بروز و پیشرفت وسواس OCD نقش داشته باشند.

• عوامل ژنتیکی

مطالعات نشان می‌دهند که OCD می‌تواند ریشه ارثی داشته باشد. بین 10 تا 20 درصد از کودکانی که والد مبتلا به OCD دارند، به این اختلال مبتلا می‌شوند. به‌طور‌کلی، اگرچه ژن‌ها ممکن است در بروز وسواس نقش داشته باشند، اما به‌تنهایی تعیین‌کننده نیستند و عوامل محیطی نیز تاثیر گذارند.

• عوامل محیطی 

محیط زندگی، فرهنگ و تجارب شخصی می‌توانند در بروز وسواس‌ موثر باشند. برای مثال، در زمان شیوع بیماری‌هایی مانند ایدز یا کووید-19، وسواس‌های مرتبط با بیماری افزایش یافت. همچنین، استرس‌های شدید، تروما یا تغییرات در زندگی(مانند از‌دست‌دادن عزیزان) ممکن است OCD را تحریک یا تشدید کنند.

درمان وسواس فکری چگونه است؟

موثرترین درمان‌ها برای اختلال وسواس فکری شامل روان‌درمانی و دارو‌درمانی است. در ادامه، هر یک از راه‌های مدیریت و درمان اختلال وسواس را بررسی می‌کنیم:

1. مواجهه و پیشگیری از پاسخ(ERP)

نوع خاصی از درمان شناختی رفتاری(CBT)، به نام تکنیک مواجهه‌سازی و پیشگیری از پاسخ (ERP)، بهترین و مؤثرترین روش درمان وسواس فکری است. این روش اغلب به‌عنوان رویکرد طلایی رفتار‌درمانی برای OCD شناخته می‌شود. در این درمان، بیمار در معرض محرک‌هایی که باعث اضطراب او می‌شوند قرار می‌گیرد و آموزش‌هایی برای عدم پاسخ به این محرک‌ها یا اجبارها دریافت می‌کند. 

2. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(ACT)

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به فرد کمک می‌کند تا استرس و اضطراب ناشی از اختلال وسواس‌ را بپذیرد و با آن کنار بیاید. این روش برای افرادی که تمایلی به امتحان ERP ندارند، بسیار مفید است. متناسب با بیمار، این درمان ممکن است به‌تنهایی یا در کنار ERP به کار برده شود.

3. درمان نورومدولاسیون

برخی مطالعات جدید نشان می‌دهند که تحریک مغناطیسی (TMS)، در ترکیب با روان‌درمانی و دارو‌درمانی، می‌تواند برای درمان OCD بسیار موثر باشد. TMS از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی مغز استفاده می‌کند و معمولا نتایج اثربخشی دارد. 

4. دارودرمانی

داروهای مختلفی برای کاهش علائم وسواس فکری وجود دارند. این داروها تنها باید از سوی متخصص روان‌پزشکی تجویز شوند و مصرف خودسرانه آن‌ها به‌هیچ‌وجه جایز نیست. نمونه‌هایی از داروهای مورد استفاده برای درمان OCD شامل بتابلاکرها، ضد افسردگی‌ها و داروهای ضد‌ اضطراب هستند. 

بهترین دارو و قرص برای وسواس فکری چیست؟

دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) برای درمان اختلال وسواس موثر هستند و نسبت به سایر انواع داروها اثربخشی بیشتری دارند. فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام، فلووکسامین و پاروکستین از کاربردی‌ترین SSRIs برای درمان وسواس فکری به‌شمار می‌آیند. کلومیپرامین، از خانواده دارو‌های ضد‌ افسردگی سه حلقه‌ای (TCA)، نیز یک داروی موثر برای درمان OCD است. مصرف دارو‌های روان برای درمان وسواس باید حداقل به مدت 12 هفته ادامه داشته باشد تا نتیجه مورد‌نظر حاصل شود.

دمنوش و داروهای گیاهی برای وسواس فکری

اگرچه درمان و بهبود اختلال وسواس تنها با تکنیک‌های روان‌درمانی و دارو‌درمانی میسر است، اما مصرف برخی دمنوش‌ها و داروهای گیاهی نیز می‌تواند موجب کاهش علائم وسواس فکری شود. در ادامه به معرفی برخی از دمنوش‌ و داروهای گیاهی مفید برای اختلال وسواس می‌پردازیم:

• دمنوش بادرنجبویه
• دمنوش گل گاو‌زبا
• گیاه خار مریم
• دمنوش اسطوخودوس
• دمنوش سنبل‌الطیب
• گیاه جینکو بیلوبا

عوارض وسواس فکری چیست؟

اختلال وسواس فکری در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات و عوارض جدی برای فرد داشته باشد که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

• افسردگی
• استرس و اضطراب
• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی
• ایجاد مشکل در روابط فردی و اجتماعی
• بروز اختلال در عملکرد روزانه
• بروز تنش و اختلالات خانوادگی
• مشکلات جسمانی
• کاهش اعتماد‌به‌نفس
• مشکلات خواب
• تمایل به مصرف مواد مخدر و الکل
• افکار یا اقدام به خودکشی

وسواس فکری و عدم تمرکز

وسواس فکری یکی از اختلالات روانی است که با افکار مزاحم، مکرر و ناخواسته تشخیص داده می‌شود. این افکار اکثر اوقات اضطراب‌زا هستند و باعث عدم تمرکز می‌شوند. افراد مبتلا به وسواس، به طور مداوم نگرانی‌هایی مانند اشتباه‌‌کردن، آسیب‌رساندن به دیگران و حتی ترس از کثیف‌‌شدن دارند.

این افکار گاهی به قدری شدید هستند و ذهن را درگیر می‌کنند که موجب اختلال در تمرکز، توانایی مطالعه و حتی انجام کارهای روزمره می‌شوند. در این اختلال، مغز دچار یک درگیری ذهنی است که عملکرد شناختی، پردازش اطلاعات، تصمیم‌گیری و حتی تمرکز را برای فرد دشوار می‌کند.

وسواس فکری و تکرر ادرار

تکرر ادرار می‌تواند یکی از علائم جسمانی ناشی از وسواس فکری عملی یا بخشی از یک وسواس خاص(مانند وسواس آلودگی یا سلامت) باشد. اختلال وسواس‌ با اضطراب شدید همراه است. اضطراب سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند و باعث تحریک مثانه و احساس نیاز مکرر به دفع ادرار می‌شود.

این وضعیت در افرادی که با افکار ترس از آلودگی یا ابتلا به بیماری درگیر هستند، شایع‌تر است؛ چرا که اضطراب مداوم می‌تواند علائم جسمانی مانند تکرر ادرار را تشدید کند. برای مثال، فرد مبتلا به وسواس آلودگی ممکن است پس از هر بار دستشویی رفتن، احساس کند کاملا تمیز نشده و مجدد به توالت بازگردد.

راه‌های جلوگیری از وسواس فکری چیست؟

به طور‌کلی، جلوگیری کامل از وسواس فکری ممکن نیست اما می‌توان با کمک راهکارهایی از تشدید آن پیشگیری کرد و علائم را مدیریت نمود. در ادامه این راهکار‌ها را بررسی می‌کنیم.

• آگاهی از علائم و تمرکز بر زمان حال
• انجام تمرینات ذهن‌آگاهی و تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن
• تاثیر یوگا بر وسواس فکری مثبت است و به مدیریت استرس کمک می‌کند.
• داشتن خواب منظم و رژیم غذایی مناسب
• کاهش مصرف کافئین و سیگار؛ چرا که تاثیر سیگار و قهوه بر وسواس فکری در بلندمدت، منفی است.
• مراجعه به روان‌پزشک و روان‌شناس و‌ دریافت درمان حرفه‌ای

راه‌های مقابله با وسواس فکری تنها به تلاش شخصی محدود نمی‌شود؛ حمایت تخصصی نقش مهمی در کنترل این افکار مزاحم دارد. در اپلیکیشن ایمپو می‌توانید از طریق ثبت علائم روزانه، انجام تمرینات ذهن‌آگاهی و ارتباط با روان‌شناس یا روان‌پزشک به صورت آنلاین، مسیر مدیریت وسواس فکری را علمی و هدفمند طی کنید؛ یادتان باشد که سلامت جسم به سلامت روان گره خورده است، از هر دو مراقبت کنید.

معرفی کتاب وسواس فکری

در زمینه وسواس فکری، کتاب‌های بسیار مفید و معتبری وجود دارند که هم برای عموم و هم برای درمانگران نوشته شده‌اند. در ادامه چند کتاب شناخته‌شده و کاربردی در این حوزه رو را معرفی می‌کنیم:

1.  مغزت را از نو برنامه‌ریزی کن - Brain Lock

این کتاب به نویسندگی دکتر جفری ام. شوارتز، یکی از معروف‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های OCD است که بر پایه روش ۴مرحله‌ای درمان شناختی-رفتاری نوشته شده و به فرد کمک می‌کند افکار مزاحم را بشناسد و کنترل کند.

2.  شیطان ذهن - The Imp of the Mind

تمرکز این کتاب بر روی افکار وسواسی شدید و مزاحم مثل ترس از آسیب زدن یا افکار جنسی ناخوشایند است؛ لی بییر(نویسنده کتاب) با زبانی ساده و علمی، به فرد کمک می‌کند آن‌ها را بهتر درک و مدیریت کند.

3.  رهایی از وسواس فکری‌-عملی - Freedom from Obsessive-Compulsive Disorder

جاناتان گرینبرگر، این کتاب را به صورت قابل فهم برای عموم همراه با مثال‌های کاربردی نوشته است؛ که راهنمایی کامل برای درک OCD محسوب می‌شود و دارای تمرین‌های عملی برای رهایی از چرخه وسواس و اجبار است.

4.  زندگی با وسواس فکری؛ از شناخت تا رهایی

این کتاب توسط روانشناس ایرانی، خانم دکتر ناهید رمضانی با تمرکز بر تجربه‌ها، درمان و راهکارهای فرهنگی‌ـ‌محور برای ایرانی‌ها نوشته شده است.

سخن پایانی

وسواس فکری، به‌عنوان بخشی از اختلال وسواسی جبری(OCD)، یک اختلال روانی مزمن است که در آن فرد دچار افکار، تصاویر یا تکانه‌های مزاحم، ناخواسته و تکرار‌شونده می‌شود و برای کاهش اضطراب، دست به رفتار‌های اجباری می‌زند. نادیده‌گرفتن این افکار و تلاش برای کنار‌آمدن با آن‌ها تنها باعث بدتر شدن شرایط می‌شود و جنبه‌های مختلف زندگی افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

ازاین‌رو بهتر است در صورت مشاهده هر یک از علائم این اختلال، به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کرده و درمان‌های حرفه‌ای دریافت کنید. همچنین برای دسترسی راحت‌تر به پزشک متخصص یا روان‌درمانگر، می‌توانید اپلیکیشن ایمپو را نصب کنید و به‌صورت آنلاین با پزشکان این مجموعه در ارتباط باشید.

منابع:

mind.org /iocdf.org /mcleanhospital.org /psychiatry.org /yalemedicine.org