اهدای خون چه مزایایی دارد و چگونه انجام میشود؟
در این مقاله میخوانید:
شاید دلتان بخواهد که یکی از میلیونها نفری باشید که برای کمک به دیگران، اقدام به اهدای خون میکنند. اهدای خون شاید در نگاه اول، ترسناک به نظر برسد، اما فرآیند آسانی است که میتواند جان دریافتکننده را نجات دهد. طبق گفته صلیب سرخ آمریکا در هر دو ثانیه یک نفر به خون نیاز دارد. شما با هر بار اهدای خون میتوانید جان سه نفر را نجات دهید.
خون اهدایی شما میتواند به افراد مختلفی، از مبتلایان به سرطان گرفته تا افرادی که در تصادفات رانندگی آسیب میبینند، کمک کند. البته اهدای خون فقط به نفع، گیرندگان آن نیست. علاوه بر حس خوبی که درنتیجه کمک به دیگران تجربه میکنید، باعث حفظ سلامت شما میشود. اما دقیقا چه فوایدی برای سلامت بدن دارد؟ از بروز چه بیماریهایی جلوگیری میکند؟ با خواندن این مقاله به پاسخ این سوالات پی خواهید برد.
فواید اهدای خون برای اهداکننده
در ادامه در مورد فواید اهدای خون برای اهدای کننده صحبت خواهیم کرد.
1. غربالگری رایگان سلامت
دکتر دسیمون گفته است: «با اهدای خون، یک مینی چکاپ فیزیکی انجام میشود».
قبل از اینکه از شما خون گرفته شود، علائم حیاتی شما بررسی شده تا مطمئن شوند که میتوانید خون دهید. در زمان معاینه، اگر علائم فشار خون بالا یا آریتمی قلبی مثل فیبریلاسیون دهلیزی داشته باشید، از آن باخبر میشوید. علاوه بر این، برای بیماریهای عفونی که ممکن هست از آنها بیخبر باشین، غربالگری میشوید.
دکتر دسیمون میگوید: «اگه مشکلی در علائم حیاتی شما باشد یا علائم دیگری مشاهده شود، به شما توصیه میشود که برای معاینه بیشتر به پزشک مراجعه کنید».
همچنین، غربالگری سلامت پیش از اهدای خون، نشان میدهد که آیا گروه خونی کمیابی دارید یا خیر. به اهمیت این اطلاعات زمانی پی میبرید که به به عمل جراحی یا خدمات پزشکی نیاز دارید که باید به شما خون تزریق شود.
پیش از اهدای خون چه علائمی بررسی میشوند؟
پیش از اهدای خون، باید وضعیت سلامت شما بررسی شود. این کار توسط پرسنل آموزش دیده مرکز اهدای خون انجام میشود.
لیست بررسی وضعیت شلامت شامل موارد زیر است:
- نبض؛
- فشار خون؛
- دمای بدن؛
- سطح هموگلوبین؛
حتما بخوانید : فشار خون حاملگی چیست و چه علائم و روش درمانی دارد؟
این چکاپ رایگان انجام میشود که اطلاعاتی در مورد وضعیت سلامتی در اختیار شما میگذارد. بنابراین، در صورت وجود بیماری از وجودش مطلع میشوید.
علاوه بر بررسی علائم حیاتی اولیه، خون شما هم از نظر وجود چندین بیماری، آزمایش میشود. این موارد عبارتند از:
- هپاتیت B؛
- هپاتیت C؛
- ایدز؛
- ویروس نیل غربی؛
- سیفلیس؛
- تریپانوزوما کروزی؛
- گروه خونی؛
2. قلب و سیستم عروقی سالمتر
اهدای خون به صورت منظم با کاهش فشار خون و کاهش خطر حملات قلبی ارتباط دارد. طبق گفته دکتر DeSimone: «اهدای خون، ریسک بروز بیماری قلبی عروقی را کم میکند».
اما این دو، چه ارتباطی باهم دارند؟ دکتر DeSimone میگوید: «اگر هموگلوبین خون شما خیلی بالا باشد، اهدای خون به کاهش ویسکوزیته خون کمک میکند. بالا بودن هموگلووبین باعث تشکیل لختههای خون، حملات قلبی و سکته مغزی میشود».
جالب اینجاست که این مزایا در مردان نسبت به زنان بیشتر است. شاید دلیلش این باشد که خانمها دورههای پریود دارند، بنابراین، این کار را به طور طبیعی، بدون اهدای خون انجام میدهند.
از طرفی، افراد مبتلا به بیماری به نام هموکروماتوز ارثی، باید به طور منظم، خون بدهند. چراکه، این کار از تجمع آهن جلوگیری میکند. خوشبختانه، این خون میتواند برای دیگران مفید باشد.
این بیماران جهش ژنی دارند که باعث شده خون بیشتری از میزان طبیعی تولید کنند. بنابراین، میتوانیم از این میزان مازاد نیاز استفاده کنیم. بهتر هست که به جای مراجعه به کلینیک، هر چند ماه یکبار به مراکز اهدای خون مراجعه کنند تا حجم خون آنها کم میشود.
آیا اهدای خون خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش میدهد؟
اینکه نتیجه تحقیقات در مورد اینکه آیا اهدای خون واقعاً خطر بیماری قلبی و حمله قلبی رو کاهش میدهد یا خیر، متفاوت هست. در ادامه به این نتایج اشاره کردهایم.
- مطالعهای که در سال 2017 انجام شد، نشان داد که اهدای منظم خون به کاهش ریسک بیماری قبلی ناشی از کلسترول بالا مرتبط هست.
- مطابق تحقیقاتی معتبری که در سال 2013 انجام شد، اهدای خون منظم ممکن هست ذخایر آهن رو کاهش داده و خطر بروز حمله قلبی کم میکند. چراکه، ذخایر بالای آهن در بدن، خطر حمله قلبی را افزایش میدهد.
- تصور بر این است که اهدای خون منظم، باعث کاهش فشار خون میشود. اما تحقیقی که در سال 2017 انجام شد، نشان داد که این واقعیت چندان درست نیست.
3. داشتن زندگی شادتر و طولانیتر
به گفته دکتر دیسیمون، با هر بار اهدای خون، جان سه نفر نجات پیدا میکند. این حس کمک کردن و نوع دوستی در کنار فوایدی که برای سلامت دارد باعث میشود که خطر افسردگی کاهش یابد و انگیزه برای طول عمر بیشتر پیدا کنید.
دکتر وثوقی افزود که: «خون دادن، راهی برای مشارکت در جامعه و کمک به اطرافیانتان هست. افرادی که این نوع کارها را انجام میدهند و به این طریق در اجتماع خود مشاکرت دارند، سالمتر هستند و زندگی طولانیتری خواهند داشت».
4. یک میان وعده بدون کالری
دکتر وثوقی میگوید: «با هر بار اهدای خون، بدن شما حدود 500 کالری برای جایگزینی خونی که از دست دادید، مصرف میکند. بنابراین، آبمیوه و کلوچههایی که بعد از خون دادن به شما داده میشود، میانوعدهای بدون کالری به حساب میآید».
حتی میتونید به سراغ یک دسر خوشمزهتر بروید، بدون اینکه نگران کالری آن باشید!
5. بهبود سلامت روحی
اهدای خون برای سلامت روحی و جسمی شما فوایدی دارد. طبق گزارش بنیاد سلامت روان، کمک به دیگران میتواند، مزیتهای زیر را داشته باشد:
- کاهش استرس؛
- بهبود حال عاطفی؛
- کمک به سلامت جسمی؛
- کمک به خلاص شدن از شر احساسات منفی؛
- ایجاد حس تعلق و کاهش انزوا؛
اما باز هم نیاز به تحقیقات بیشتری برای اثبات تاثیر اهدای خون بر سلامت روان هست.
حتما بخوانید : استرس چیست ؟ راههای مقابله با استرس
فرایند اهدای خون
برای اهدای خون، باید ثبت نام کنید. یعنی مدارک شناسایی و سابقه پزشکی را ارائه دهید و معاینه فیزیکی انجام دهید. سپس به شما بروشوری در مورد اهدای خون و مراقبتهاش داده میشود که باید مطالعه کنید.
نحوه انجام اهدای خون کامل:
- در طول اهدای خون، روی صندلی، درازی می نشینید یا داراز میکشید و دست خود را روی تکیه گاه میگذارید.
- پرستار، کافی یا تورنیکت فشار خون را به به بازوی شما میبندد تا رگهای دستتان از خون پر شود.
- پس از تمیز کردن پوست قسمت داخلی یکی از آرنجهای شما، پرستار، سوزن استریلی که متصل به یک لوله پلاستیکی نازک و کیسه خون هست را در یکی از رگهای شما وارد میکند.
- سوزن حدود 10 دقیقه یا در طول مدت اهدای خون در بازوی شما میماند.
- هنگامی که یک پیمانه خون جمع آوری شد، سوزن درآورده میشود و پانسمانی روی آن قرار میگیرد.
- پس از تکمیل فرایند، یک میان وعده و نوشیدنی به شما داده میشود و بهتر است که قبل از بلند شدن در حدود 10 یا 15 دقیقه بنشینید و استراحت کنید. اگه احساس ضعف یا حالت تهوع دارید، داراز بکشید تا احساس بهتری پیدا کنین.
انواع روشهای اهدای خون
اهدای خون کامل، رایجترین نوع اهدا هست. به این دلیل هم به صورت خون کامل استفاده میشود و هم میتوان با جدا کردن گلبولهای قرمز، پلاکتها و پلاسما آن را به دریافت کننده تزریق کرد.
انواع دیگر اهدا عبارتند از:
- اهدای پلاکت (پلاکت فرزیس)؛
- اهدای پلاسما (پلاسمافرزیس)؛
- اهدای دو برابر گلبول قرمز؛
این نوع اهداها با استفاده از فرآیندی به نام آفرزیس انجام میشود. یک دستگاه آفرزیس به هر دو بازوی شما متصل میشود. مقدار کمی خون گرفته شده و سپس اجزای مورد نیاز جدا شده و مابقی به بدنتان برگردانده میشود. این چرخه چندین بار در طول تقریباً دو ساعت تکرار میشود.
نکاتی مربوط به پیش از اهدای خون برای آقایان و خانمها
در ادامه چند پیشنهاد برای کمک به آمادگی جهت اهدای خون ذکر شده:
- برای اهدای خون کامل، باید 18 سال یا بیشتر داشته باشید.
- برای اهدای خون باید وزن شما حداقل 50 کیلوگرم باشد و سلامت باشید.
- حتما در مورد وضعیت سلامت و دارویی که مصرف میکنید، اطلاع دهید. این اطلاعات میتوانید در تعیین واجد شرایط بودن برای اهدای خون، کمککننده باشد.
- شما باید حداقل 8 هفته، بین اهدای خون کامل و 16 هفته بین اهدای گلبول قرمز صبر کنید.
- اهدای پلاکت میتواند هر 7 روز یکبار و حداکثر 24 بار در سال انجام شود.
آمادگی قبل از اهدای خون
در زیر چند پیشنهاد برای کمک به آمادگی برای اهدای خون آوردیم:
- قبل از روز اهدای خون، نیم لیتر، آب اضافی بنوشید.
- وعده غذایی سالم و کم چربی بخورید.
- پیراهن آستین کوتاه یا پیراهن آستینداری بپوشید که به راحتی آستین آن بالا رود.
- زمانی که میخواهند از شما خون بگیرند، بازویی که میخواهید از ان خون گرفته شود یا حالت خونگیری (نشسته یا درازکش) را به پرستار بگویید.
- گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب یا صحبت کردن با شخص دیگری می تواند به شما کمک کند تا در طول فرآیند اهدا، آرام باشید.
عوارض اهدای خون
شکی نیست که اهدای خون میتواند فواید زیادی داشته باشد. به گفته صلیب سرخ آمریکا، اهدای تنها یک پیمانه خون میتواند جان بیش از یک نفر را نجات دهد. البته اهدای خون عوارض جانبی جزئی دارد که شامل موارد زیر است:
- کبودی؛
- خونریزی؛
- سرگیجه، سبکی سر و حالت تهوع؛
- درد؛
- ضعف جسمانی؛
اگر نکاتی که در ادامه گفتیم را رعایت کنید، هیچگاه این عوارش را تجربه نخواهید کرد.
حتما بخوانید : خونریزی شدید پریود چیست و آیا خطرناک است؟
1. کبودی
هنگامی که سوزن را داخل رگ بیرون میآوردند، شاید کمی کبودی در اطراف محلی که سوزن وارد شده، ایجاد شود. رنگ کبودیها از زرد تا آبی تا بنفش متغیر هست. کبودی خفیف تا متوسط معمولاً جای نگرانی نداره. اگه دچار کبودی شدید، در 24 ساعت اول پس از اهدای خون، هر چند ساعت یک بار به مدت چند دقیقه کمپرس سرد رو روی ناحیه کبودی بذارین.
2. قطع نشدن خونریزی
هنگامی که اهدای خون تکمیل شد، سوزن را از رگ خارج کرده و بانداژی، روی محل سوزن قرار میدهند. بانداژ و فشار پانسمان به منظور قطع جریان خون از رگ انجام میشود. توصیه میشود که بانداژ و پانسمان را حداقل، چهار تا پنج ساعت باز نکنید.
گاهی اوقات پس از چند ساعت نگه داشتن باند و پانسمان، همچنان خونریزی دارید. در این مورد، باید بر روی محل سوزن را فشار دهید و بازوی را به مدت سه تا پنج دقیقه، بالای قلب نگه دارید. اگه بعد از این مدت خونریزی متوقف نشد، باید با پزشک تماس بگیرید.
3. سرگیجه، سبکی سر و حالت تهوع
پس از انجام اهدای خون، به شما گفته میشه که به مدت 15 دقیقه بنشینید. در این مدت مایعاتی مثل آب یا آب میوه بنوشید و میان وعده سبکی میل کنید. خوردن، آشامیدن و استراحت باعث میشود که سرگیجه، سبکی سر و حالت تهوع که نتیجه اهدای خون هست، کاهش پیدا کند. اکثر افراد شاید حالت فیفی سرگیجه را تجربه کرده باشند.
اگه بعد از اتمام دوره استراحت، هنوز هم احساس سرگیجه، سبکی سر یا حالت تهوع داشتید، دراز بکشید و پاهای خود را بالا برده تا زمانی که احساس بهتری پیدا کنید. اگه چندین ساعت پس از اهدای خون، همچنان این علائم رو تجربه کردید با مرکز اهدای خون تماس بگیرید تا توصیههای لازم را به شما ارائه دهند.
4. درد
نمیتوان گفت که اهدای خون، تجربهای بدون درد است. هنگامی که سوزن در بازوی شما وارد میشود، شاید کمی درد داشته باشید. اما در حین خونگیری نباید دردی احساس کنید. البته ممکن هست در محلی که سوزن در بازوی شما وارد شده، احساس ناراحتی کنید.
همچنین پس از اهدای خون، محل سوزن، شاید کمی درد کند، به خصوص اگه بازوی شما کبود شده باشد. اگه بعد از اهدای خون،داشتین از مسکن استامینوفن استفاده کنید.
5. ضعف جسمانی
پس از اهدای خون، به احتمال زیاد دچار ضعف جسمانی خواهید شد، به خصوص در بازویی که سوزن به آن وارد شده است. به همین دلیل، پرستاران به شما توصیه میکنند تا پنج ساعت پس از اهدای خون، فعالیتهای فیزیکی شدید نداشته باشید یا اجسام سنگین بلند نکنید.
6. زمانبر بودن
اهدای خون، فرآیندی زمانبر است؛ از زمان رسیدن به مرکز اهدای خون تا خروج از آن، حدود یک ساعت و 15 دقیقه طول میکشد. این فرایند شامل مراحل آزمایش و پرکردن فرم قبل از آن است. سپس، بای دقبل از خونگیری، 15 دقیقه استراحت کنید. در نهایت خونگیز 10 دقیق طول میکشد.
جواب آزمایش اهدای خون چند روز طول میکشد؟
یک هفته بعد از اهدای خون جواب آزمایش به شما داده میشود. همچنین، کارت اهدای خونی برای شما صادر میشود که با مراجعه به نزدیکترین پایگاه اهدا، میتوانید آن را دریافت کنید.
سخن آخر
در این مقاله در مورد شرایطی که باید برای اهدای خون داشته باشید، صحبت کردیم و سپس به سراغ کارهایی که بهتر هست، قبل از مراجعه به مرکز اهدای خون انجام دهید، گفتیم. شما با خواندن این مقاله، از تمام مراحل مطلع شدید و دیگر جای نگرانی بای نمیماند، چون هیچ چیز غیرمنتظرهای در انتظارتان نیست. اگر به دنبال حفظ سلامت خود هستید، میتوانید سایر مقالات وبلاگ ایمپو که از محبوبترین پلتفرمهای حوزه سلامت است را مطالعه کنید.
سوالات متداول
چرا بعد از اهدای خون احساس بهتری دارم؟
زمانی که خون اهدا میکنید، بدن شما ظرف 48 ساعت پس از اهدای خون، حجم خون از دست رفته را جایگزین میکند. به طوری که تمام گلبولهای قرمز خونی که در طی اهدای خون از دست دادید، طی چهار تا هشت هفته به طور کامل جایگزین میشود. این فرآیند ترمیم، میتونه به بدن شما کمک کند تا سالم بماند و کارآمدتر و فعالتر کار کند.
پرتقاضاترین گروه خونی برای اهدا کدام است؟
گروه خونی O، پرتقاضاترین گروه خونی است. چون به هر یک از چهار گروه خونی A، B، AB و O میتواند خون اهدا کند.
آیا خون دادن باعث سم زدایی بدن میشود؟
بدن به طور طبیعی خودش رو سم زدایی میکند (به عنوان مثال با کمک کبد)، اما خون دادن باعث میشود که پتانسیل سمزدایی آن بیشتر شود. به عنوان مثال، نتیجه تحقیقات، نشان داده است که اهدای خون (و پلاسما) بر سطح مواد پرفلوئوروآلکیل و پلی فلوروآلکیل (PFASs) تأثیر میگذارد.
چرا اهدای خون برای جوانی صورت مفید است؟
اهدای خون باعث کاهش رسوب آهن و افزایش TGF-β1 در پوست میشود که همین امر باعث حوانی پوست میشود.
آیا اهدای خون باعث کاهش وزن میشود؟
بله. اهدای خون، کالری میسوزاند و به کاهش وزن کمک میکند. اهدای خون به دفع تقریباً 650 کالری کمک میکند که معادل طنابزدن به مدت 50 دقیقه است. هر بار که خون اهدا میشود، بدن این مقدار کالری را مصرف میکند تا دوباره خون تولید کند.
آیا خون دادن برای کبد مفید است؟
اهدای منظم خون میتواند سلامت کبد را با حذف آهن اضافی از بدن بهبود ببخشد. وظیفه کبد این هست که سموم را از بدن خارج کند، اما زمانی که آهن اکسید شده در اون انباشته شده باشد، نمیتواند این کار را به شکل موثری انجام دهد.
چقدر زمان میبره تا بدن بعد از اهدای خون بهبود پیدا کند؟
چهار تا هشت هفته. بدن شما ظرف 48 ساعت حجم خون (پلاسما) رو جایگزین خواهد کرد. چهار تا هشت هفته طول میکشد تا بدن به طور کامل، گلبولهای قرمز اهدایی رو جایگزین کند. یک فرد بالغ، به طور متوسط 8 تا 12 پیمانه خون دارد.