همه چیز درباره ایدز: علل، راه‌های انتقال، پیشگیری و درمان

ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) نه تنها یک بیماری ترسناک بلکه یکی از چالش‌های جدی بهداشت جهانی است که  طبق آمار سازمان سلامت جهانی(WHO)، تا کنون جان 42.3 میلیون نفر را گرفته ‌است. بیماری ایدز که به‌ واسطه ویروس HIV ایجاد می‌شود، با تضعیف سیستم ایمنی بدن، فرد را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر آسیب‌پذیر و ضعیف می‌کند. عدم آگاهی کافی از این بیماری و تاثیر آهسته آهسته و خاموش این ویروس، HIV را به یک دردسر اساسی تبدیل کرده است. در این مقاله، به بررسی علل، روش‌های انتقال، پیشگیری و درمان ایدز می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم به سوالات شما پاسخ دهیم.

ایدز چیست؟

AIDS یا Acquired Immune Deficiency Syndrome مرحله پیشرفته‌ای از عفونت ویروس HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی) است که در آن سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف شده و در نتیجه نسبت به عفونت و برخی سرطان‌ها حساس‌تر می‌شود و توانایی مقاومت علیه حتی ساده‌ترین بیماری‌ها را از دست می‌دهد.

تشخیص زودهنگام HIV بسیار مهم است، چراکه شروع به‌موقع درمان می‌تواند ویروس اچ ای وی را به‌طور مؤثر کنترل کند، از پیشرفت به ایدز جلوگیری کند و به فرد کمک کند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. آزمایش منظم و آگاهی از وضعیت HIV از عناصر ضروری پیشگیری و درمان هستند. نکته مهم این است که هرچند HIV یک بیماری مادام‌العمر است، اما پیشرفت‌های پزشکی آن را به یک بیماری مزمن قابل‌کنترل تبدیل کرده است. با مراقبت‌های پزشکی مناسب و هوشمندانه، افراد مبتلا به HIV می‌توانند در سطح قابل کنترل آن برسند، طوری که ویروس به دیگران منتقل شود.

بر خلاف تصور عموم، به محض دریافت ویروس اچ آی وی، فرد به به بیماری ایدز مبتلا نمی‌شود بلکه این بیماری به مرور زمان و در سه مرحله شکل می‌گیرد و بدن فرد را در برمی‌گیرد. مراحل بیماری ایدز عبارتند از:

• مرحله اول: عفونت حاد

این مرحله که عفونت حاد HIV یا سندروم حاد رتروویروسی نام دارد، معمولا بین 2 تا 4 هفته بعد از اینکه فرد در معرض ویروس HIV  قرار میگیرد خود را  به صورت چیزی شبیه یک آنفولانزا نشان می‌دهد. علائم مرحله اول اچ ای وی شامل تب، سردرد، خارش‌های پوستی، زخم دهان و آلت تناسلی و گلودرد یا فارنژیت است. افراد در مرحله عفونت حاد معمولاً از ابتلای خود به ویروس HIV آگاه نیستند، زیرا ممکن است علائم قابل‌توجهی نداشته باشند؛ این موضوع خطر انتقال ویروس را افزایش می‌دهد. برای کاهش خطر انتقال، استفاده از کاندوم در روابط جنسی، آزمایش‌های منظم HIV، و در صورت قرار گرفتن در معرض خطر، مصرف داروی PEP توصیه می‌شود.

• مرحله دوم: دوره نهفتگی

بعد از مرحله عفونت حاد که یک مرحله کوتاه و زودگذر  است، فرد مبتلا به ویروسHIV، وارد دوره نهفتگی یا HIV مزمن می‌شود. این مرحله بسته به قدرت سیستم ایمنی می‌تواند سال‌ها طول بکشد و معمولاً فرد مبتلا احساس سلامت دارد و علائم خاصی مشاهده نمی‌شود.

اگرچه در سال‌های اول دوره نهفتگی مریضی اچ ای وی، معمولا علائم و نشانه‌های خاصی دیده نمی‌شود، اما هرچقدر فرد مبتلا به پایان این دوره نزدیک می‌شود علائم بیشتری نمایان شده که بسته به قدرت سیستم ایمنی فرد شامل تب، کاهش شدید وزن، دردهای عضلانی و مشکلات گوارشی است. در صورتی که درمان مناسب صورت نگیرد، HIV  به مرحله سوم، یعنی ایدز، پیشرفت می‌کند.

• مرحله سوم: ایدز

این مرحله پیشرفته‌ترین و جدی‌ترین وضعیت HIV است که در صورت عدم درمان در مراحل پیشین رخ می‌دهد. در این مرحله، سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف شده و توانایی مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها را از دست می‌دهد. حالا عفونت‌های فرصت‌طلب مانند عفونت ریوی (پنومونی)، عفونت قارچی، و برخی سرطان‌ها بروز می‌کنند و فرد را ضعیف‌تر می‌کنند. علائم دیگر مرحله سوم ایدز شامل علائم گوارشی و کاهش شدید وزن است که در ادامه بیشتر به آن‌ها می‌پردازیم.

نکته قابل اهمیت این است که تشخیص و درمان به موقع با استفاده از داروهای ضدویروسی  می‌تواند مانع از پیشرفت HIV به مرحله ایدز شود و کیفیت و طول عمر افراد مبتلا را به طور چشمگیری افزایش دهد.

علائم ایدز چیست؟

علائم ایدز و اچ آی وی بسته به مرحله بیماری و شرایط فرد متفاوت است. در ادامه با علائم اولیه و سپس علائم بیماری پیشرفته ایدز آشنا خواهیم شد:

علائم اولیه ایدز

برخی از افرادی که به ویروس HIV آلوده می‌شوند، طی ۲ تا ۴ هفته پس از ورود ویروس به بدنشان دچار علائمی شبیه به علائم  آنفولانزا می‌شوند. مرحله اول اچ ای وی یا مرحله اول (عفونت حاد) ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد و با وجود اینکه برخی افراد در این مرحله هیچ علامتی ندارند برخی دیگر علائم مختلفی را تجربه می‌کنند.

علائم اولیه HIV  در مرحله اول ممکن است از چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشد و معمولاً بین زنان مردان یکسان است. این علائم عبارتنداز:

• تب

• لرز

• بثورات پوستی

• تعریق شبانه

• دردهای عضلانی

• گلودرد

• خستگی

• اسهال

• تورم غدد لنفاوی

• زخم‌های دهانی

علائم دوره نهفتگی یا مرحله دوم اچ ای وی

در این مرحله، ویروس در بدن فعال است اما به کندی تکثیر می‌شود و فرد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد یا علائم خفیفی نظیر خستگی یا تب موقت را تجربه کند. این دوره می‌تواند بین 3 تا 20 سال طول بکشد. با این حال، در اواخر دوره نهفتگی، ممکن است علائم زیر شروع شوند:

• تب‌های مکرر یا طولانی‌مدت
• کاهش وزن بی‌دلیل
• خستگی شدید
• دردهای عضلانی و مفصلی
• اسهال مزمن
• عفونت‌های مکرر مانند قارچ‌ها یا عفونت‌های دستگاه تناسلی

علائم مرحله سوم یا ایدز

در پیشرفته ترین مرحله این بیماری یعنی ایدز، سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف می‌شود و فرد به عفونت‌های جدی و بیماری‌های خطرناک مانند سرطان‌ها آسیب‌پذیر می‌شود. علائم مشترک این مرحله در میان زنان و مردان عبارت است از:

• کاهش وزن شدید و غیرقابل توضیح
• تعریق شبانه و تب‌های شدید
• خستگی مفرط و عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزانه
• درد و تورم غدد لنفاوی
• اسهال مزمن یا مشکلات گوارشی
• عفونت‌های فرصت‌طلب مانند پنومونی، سل، یا عفونت‌های قارچی
• مشکلات عصبی و شناختی مانند اختلال در حافظه یا گیجی

در مراحل پیشرفته مریضی ایدز که سیستم ایمنی به شدت ضعیف شده و در برابر بیماری‌های ساده و پیچیده به سختی از خود دفاع می‌کند. زنان و مردان با توجه به فیزیولوژی متفاوتشان ممکن است علائم متفاوتی را مشاهده کنند. برای مثال از جمله علائم ایدز در زنان عبارتند از:

• تغییرات در دوره قاعدگی مانند خونریزی سبک‌تر یا سنگین‌تر، قطع شدن پریود، یا سندرم پیش از قاعدگی شدید (pms).
• واژینوز باکتریال که یک عفونت منتقله از راه جنسی است و علائمی مانند ترشحات واژن، درد و خارش واژن یا بوی بد واژن  (شبیه به ماهی) را به همراه دارد. شما می‌توانید تمامی علائم خود را در اپلیکیشن ثبت کنید و پس از گذشت یک دوره نشانه‌های پرتکرار و هرگونه تغییر در پریود خود را در بخش گزارش سلامت مشاهده کنید. در صورتی که نگران تغییرات سیکل قاعدگی خود هستید، می‌توانید به صورت آنلاین با متخصص زنان مشورت کنید و ویزیت شوید.
• علائم ناشی از بیماری مقاربتی مانند تبخال تناسلی، کلامیدیا، سوزاک، و سیفلیس ممکن است در مبتلایان به ایدز بیشتر ظاهر شوند و حتی علائم شدیدتری ایجاد کنند.

برخی از علائم نیز ممکن است فقط در مردان مبتلا به ایدز ظاهر شوند؛ اما نکته بسیار پراهمیت در مورد این علائم آن است که تجربه آن‌ها لزوماً به معنی ابتلا به بیماری ایدز نیست، بلکه ممکن است ناشی از اختلالات و مشکلات دیگری در شما ایجاد شوند. پس در صورت مشاهده این علائم پیش از استرس و نگرانی حتماً با پزشک خود مشورت کرده و آزمایش HIV بدهید. این علائم عبارتنداز:

• کاهش میل جنسی که می‌تواند نشانه‌ای از هیپوگنادیسم باشد. هیپوگنادیسم وضعیتی که در آن بیضه‌ها به اندازه کافی هورمون جنسی تستوسترون تولید نمی‌کنند.کاهش شدید میل جنسی در میان افراد مسن‌تر مبتلا به اچ آی وی نیز شایع است.
• یکی از علائم HIV زخم‌های باز و دردناک در دهان یا مری است؛ اما این زخم‌ها ممکن است در مقعد یا آلت تناسلی مردانه نیز ظاهر شوند که اغلب بهبود می‌یابند، اما به طور مکرر بازمی‌گردند.
• درد یا سوزش هنگام ادرار به طور معمول نشانه‌ای از یک عفونت مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا است؛ اما امکان دارد نشانه ابتلا به عفونت دستگاه ادراری ناشی ضعف سیستم ایمنی در ایدز نیز باشد.

اگه از شیوه زندگیت ناراضی هستی، اصلاح اون به تصمیم قوی نیاز داره ، ایمپو رو نصب کن تا توی این تغییر همراهت باشه.

نصب اپلیکیشن ایمپو

آفت دهان و ایدز

آفت دهان نوعی زخم کوچک و دردناک است که معمولاً در داخل دهان، روی لثه‌ها یا سطح داخلی گونه‌ها و لب‌ها ایجاد می‌شود. این زخم‌ها مسری نیستند و اغلب به دلایلی مانند استرس، حساسیت غذایی، کمبود ویتامین مانند کمبود ویتامین B12 یا آهن، یا آسیب به بافت دهان ایجاد می‌شوند. افراد مبتلا به بیماری ایدز به دلیل ضعف سیستم ایمنی، بیشتر در معرض مشکلات دهانی مانند آفت‌ها هستند و حتی علاوه بر آفت، مشکلات دیگری مانند برفک دهان (عفونت قارچی که به صورت پوشش سفید روی زبان ظاهر می‌شود)، لکوپلاکی مویی دهان (لکه‌های سفید روی زبان)، و زخم‌های هرپسی (تبخال) نیز ممکن است در این افراد دیده شود.

 اگر آفت‌های دهانی مکرر یا طولانی‌مدت ظاهر شوند، مراجعه به پزشک برای تشخیص علت آن ضروری است و به درمان حرفه‌ای نیاز دارد.

راه‌های انتقال ایدز

به طور کلی راه انتقال ویروس اچ ای وی از طریق رد و بدل شدن مایعات بدن زیر است:

• خون
• مایع منی
• مایع واژن و مایعات رکتوم
• شیر مادر

آگاهی از راه‌های انتقال بیماری ایدز در جامعه امروزی با رفتارها و فعالیت‌های جنسی متنوع و گرایش‌های متفاوت بسیار پراهمیت و ضروری است. برخی از راه‌های شایع انتقال این ویروس خطرناک عبارتند از:

• رابطه جنسی واژینال یا سکس مقعدی
• استفاده مشترک از سرنگ، سوزن و سایر لوازم تزریق
• استفاده مشترک از لوازم و سوزن‌های تتو یا خال‌کوبی و ضدعفونی نکردن آن‌ها
• بارداری، زایمان و شیردهی
• استفاده از مسواک آلوده به خون

انتقال ویروس HIVاز طریق روش‌های زیر بر اساس نظری و مطالعات انجام شده امکان پذیر است؛ اما در واقعیت بسیار نادر است:

• سکس دهانی (فقط در صورتی که لثه‌ها خونریزی داشته باشند یا زخم باز در دهان فرد وجود داشته باشد.)

• گاز گرفته شدن توسط فرد مبتلا به HIV در صورتی که  بزاق فرد حاوی خون باشد یا زخم باز در دهانش وجود داشته باشد.

• تماس با پوست آسیب‌دیده، زخم‌ها یا غشاهای مخاطی و خون فرد مبتلا به HIV

علاوه بر شناخت راه‌های انتقال ویروس ایدز، شناخت و آگاهی از راه‌هایی که این ویروس به فرد سالم منتقل نمی‌شوند؛ نیز در برخورد با افراد مبتلا به ایدز بسیار مهم است.  ویروس HIV از طریق موارد زیر منتقل نمی‌شود:

• تماس پوست با پوست

• در آغوش گرفتن، دست دادن یا بوسیدن

• هوا یا آب

• اشتراک غذا یا نوشیدنی

• بزاق، اشک یا عرق (مگر اینکه با خون فرد مبتلا به HIV مخلوط باشند)

• استفاده مشترک از توالت، حوله یا ملحفه

• نیش پشه یا دیگر حشرات

توجه به این نکته مهم است که اگر فرد مبتلا به HIV تحت درمان باشد و بار ویروسی غیرقابل‌تشخیصی داشته باشد، انتقال ویروس به فرد دیگر عملاً غیرممکن است.

بیشتر بخوانید: کاندوم زنانه چیست؟

احتمال انتقال ایدز در اولین رابطه

متاسفانه باید بگوییم که حتی پس از یک بار مواجهه با این ویروس از هر طریقی از جمله رابطه جنسی محافظت نشده هم امکان انتقال وجود دارد؛ اما خطر انتقال زمانی که عوامل خاصی مانند عفونت‌های مقاربتی (STIs) یا بار ویروسی بالا وجود داشته باشد، به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و با افزایش تعداد دفعات مواجهه‌ با این ویروس، خطر کلی انتقال ایدز را بیشتر می‌کند. لازم به ذکر است که تعداد بسیاری از از موارد انتقال HIV از طریق رابطه جنسی محافظت‌نشده (بدون استفاده از کاندوم) در رابطه‌های مقعدی و واژینال اتفاق می‌افتد.

روش‌های مختلفی برای کاهش خطر انتقال HIV پس از مواجهه وجود دارد، مانند:

• استفاده از پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP)
• استفاده از درمان‌های ضدویروسی برای کاهش بار ویروسی
• ختنه
• درمان عفونت‌های مقاربتی
• انجام فعالیت‌های جنسی کم‌خطرتر

با این حال، پس از وقوع مواجهه، هیچ راهی برای کاهش خطر انتقال HIV به صفر وجود ندارد و برای تشخیص ابتلا حتماً باید آزمایش تشخیصی ایدز انجام شود.

آزمایش ایدز

پزشکان برای شناسایی و تشخیص HIV از سه نوع آزمایش استفاده می‌کنند:

• آزمایش اسید نوکلئیک (NAT)

این آزمایش خون، مقدار ویروس اچ آی وی موجود در خون فرد را تشخیص می‌دهد و سریع‌ترین آزمایشی است که می‌تواند HIV را شناسایی کند؛ به طوری که بین ۱۰ تا ۳۳ روز پس از مواجهه می‌توان از این آزمایش برای تشخیص ایدز استفاده کرد.

• آزمایش آنتی‌ژن/آنتی‌بادی

این آزمایش از طریق خون‌گیری از ورید یا با استفاده از سوزن انگشت، آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌ها را شناسایی می‌کند و می‌تواند HIV  را حدود ۱۸ تا ۹۰ روز پس از مواجهه در نمونه خون شناسایی کند.

• آزمایش‌های سریع و کیت ایدز

این آزمایش‌های خانگی آنتی‌بادی‌های موجود در مایعات دهانی یا خون را شناسایی می‌کنند. این کیت‌ها می‌توانند آنتی‌بادی‌های HIV را بین ۲۳ تا ۹۰ روز پس از مواجهه تشخیص دهند. اگرچه دقت کیت‌های خانگی معمولاً بالا است، اما در صورت مثبت بودن نتیجه، توصیه می‌شود که آزمایش‌های تأییدی در مراکز درمانی انجام شود.

با توجه به آزمایشات ایدز  و سریع‌ترین زمان تشخیص آن‌ها، به یاد داشته باشید که زمان مناسب برای آزمایش HIV بستگی به دوره پنجره (window period) دارد. دوره پنجره به مدت زمان قرار گرفتن در معرض ویروس HIV تا زمانی که آزمایش بتواند ویروس یا آنتی‌بادی‌های مربوط به آن را شناسایی کند، اشاره دارد. این دوره معمولاً بین 2 تا 12 هفته پس از آلودگی زمان می‌برد؛ اما برخی از آزمایش‌های پیشرفته می‌توانند HIV را زودتر تشخیص دهند.

نتایج آزمایش ایدز نیز بسته به نوع آزمایش متفاوت است؛ اما در مورد آزمایش خون ایدز باید گفت که نتیجه معمولاً در همان روز یا چند روز پس از انجام آن در دسترس بیمار قرار می‌گیرد. در حالی که کیت‌های خانگی نتیجه را حدود 15 الی 30 دقیقه پس از انجام تست اطلاع می‌دهند.

درمان ایدز چیست؟

در حال حاضر درمان قطعی برای ایدز وجود ندارد. با این حال، درمان‌های موجود می‌توانند به حفظ سلامت و کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کنند. نکته مهم درباره درمان ایدز زمان تشخیص و اقدام به درمان آن است. درمان باید هرچه زودتر پس از تشخیص HIV، بدون توجه به بار ویروسی شروع شود.

درمان اصلی اچ ای وی، درمان ضدویروسی (آنتی‌رتروویروسی) است که ترکیبی از داروهایی است که از تکثیر ویروس جلوگیری می‌کنند. این درمان به محافظت از سلول‌های CD4 کمک می‌کند و سیستم ایمنی بدن را به اندازه کافی قوی نگه می‌دارد تا بتواند در برابر بیماری‌ها مقابله کند و تسلیم نشود. درمان ضدویروسی کمک می‌کند تا HIV به ایدز تبدیل نشود. علاوه بر آن این درمان خطر انتقال HIV به دیگران را نیز کاهش می‌دهد.

زمانی که درمان مؤثر باشد، بار ویروسی تقریبا غیرقابل شناسایی می‌شود و با وجود اینکه فرد هنوز HIV دارد، اما ویروس در نتایج آزمایش‌ها قابل مشاهده نیست و اگر فرد مصرف درمان ضدویروسی را قطع کند، بار ویروسی دوباره افزایش می‌یابد و HIV می‌تواند دوباره به سلول‌های CD4 حمله کند و سلامت جان فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

درمان ایدز در 72 ساعت اولیه

PEP HIV  یا پیشگیری پس از مواجهه باHIV، یک دوره کوتاه مدت مصرف داروهای اچ آی وی است که باید بلافاصله پس از یک مواجهه احتمالی با ویروس مصرف شود تا از وارد و تکثیر شدن ویروس به بدن شما جلوگیری کند. این درمان باید حداکثر تا ۷۲ ساعت (۳ روز) پس از مواجهه احتمالی با HIV شروع شود در غیر این صورت اثر نخواهد داشت.

داروی پیشگیری از ایدز

PrEP یا  pre-exposure prophylaxis دارویی است که به افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به HIV هستند، توصیه می‌شود. این داروها با مصرف روزانه می‌توانند از ورود ویروس HIV به بدن جلوگیری کنند. بر اساس مطالعات، این دارو تا ۹۹٪ در برابر ابتلا به HIV از طریق رابطه جنسی مؤثر است؛ به شرط آن‌ که به درستی و بر اساس تجویز پزشک متخصص مصرف شود. PrEP  با مسدود کردن آنزیمی که ویروس HIV برای تکثیر خود به آن نیاز دارد، عمل می‌کند.

پس از شروع مصرف داروی پیشگیری از ایدز، این دارو به سطحی در جریان خون و غشاهای مخاطی شما می‌رسد که از ابتلا به HIV جلوگیری می‌کند. PrEP ممکن است بعد از چند روز شروع به اثرگذاری کند؛ درواقع برای اثر گذاری نیاز به زمان دارد تا به سطح مشخصی در بدن شما برسد تا بیشترین میزان حفاظت را فراهم کند. با وجود اینکه هنوز هیچ واکسن مؤثری که بتواند به‌طور کامل از ابتلا به HIV جلوگیری کند، ساخته نشده است این دارو دستاورد بزرگی در علم پزشکی برای پیش‌گیری بیماری ایدز محسوب می‌شود.

آیا کسانی که ایدز دارند می‌میرند؟

ایدز به‌تنهایی باعث مرگ نمی‌شود؛ بلکه هنگامی که اچ آی وی درمان نشود و به ایدز پیشرفت کند، سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف می‌شود و فرد در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر آسیب‌پذیر می‌شود. با این حال، فراموش نکنید که امروزه با درمان‌های ضدویروسی مؤثر و پیشرفته افراد مبتلا به HIV می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند و در صورتی که درمان به ‌موقع و منظم انجام شود، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد و حتی HIV را تحت کنترل درآورد.

کلام آخر

ایدز یکی از مشکلات جدی بهداشتی جهانی است که نیاز به توجه و آگاهی بیشتر دارد خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی و داروهای ضدویروسی، اچ آی وی دیگر به عنوان یک حکم قطعی برای پایان زندگی شناخته نمی‌شود و افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند با درمان مناسب و به موقع، به زندگی سالم و طولانی خود ادامه دهند.

آگاهی از علائم و راه‌های انتقال HIV، به ویژه در مراحل اولیه، برای جلوگیری از گسترش این بیماری ضروری است. این امر می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا، پیشگیری و درمان کمک کند. تلاش برای افزایش آگاهی، فراهم کردن دسترسی به درمان‌های موثر و مقابله با برچسب‌های اجتماعی مرتبط با بیماری، از جمله اولویت‌هایی هستند که باید به آن‌ها توجه کنیم.

اپلیکیشن ایمپو با جدیدترین مقالات علمی، توصیه‌های تخصصی، کلینیک آنلاین، اشتراک تجربه و... در مسیر خودمراقبتی همراه شماست.

وقتشه که حال و احوال زندگیتو بهتر کنی و بیشتر مراقب خودت باشی، برای این‌کار کافیه ایمپو رو نصب کنی.

نصب اپلیکیشن ایمپو

منابع

• WebMD/HIV Symptoms in Men
• Webmd/hiv symptoms in women
• Stanford medicine
• hiv.gov
• Mayo clinic
• Healthline
• Medical news today