آشنایی با نحوه مصرف قرص اورژانسی، عوارض و اثرگذاری

اگر قصد اقدام به بارداری ندارید، باید با یکی از روش‌های پیشگیری از بارداری مانند آی یو دی، کاندوم، آمپول و... از بارداری ناخواسته جلوگیری کنید. گاهی به دلیل اینکه رابطه جنسی محافظت نشده دارید یا روش کنترل بارداری شما شکست‌خورده (مانند پاره شدن کاندوم)، باید از روش‌های اضطراری پیشگیری کمک بگیرید. قرص اورژانسی یک نوع پیشگیری از بارداری در این شرایط است.

درواقع، قرص اورژانسی، به‌عنوان روش پشتیبانی برای پیشگیری از بارداری در نظر گرفته می‌شود و نباید از آن به‌عنوان روش دائمی و اولیه استفاده کرد. اگر می‌خواهید با بهترین قرص اورژانسی، نحوه عملکرد آن‌ها، عوارض، بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی و نحوه مصرف آن، آشنا شوید، حتما تا انتها مقاله با ما همراه باشید.

قرص اورژانسی چیست؟

این قرص با نام قرص صبح روز بعد یا قرص اورژانسی ضد بارداری هم شناخته می‌شود. همان‌طور که از نامش پیداست، این قرص فقط باید در موارد اورژانسی مصرف شود و نباید از آن به‌عنوان روش پیشگیری از بارداری استفاده کرد. به‌عبارت‌دیگر، میزان مصرف نرمال قرص اورژانسی تنها 2 الی 3 بار در سال است و استفاده بیشتر از آن احتمال دارد که بر سلامتی شما تاثیر منفی بگذارد. اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشتید یا اگر حین رابطه کاندوم پاره شده است، می‌توانید برای جلوگیری از بارداری ناخواسته از قرص اورژانسی استفاده کنید.

در این روش، از تخمک‌گذاری یا لقاح اسپرم و تخمک، جلوگیری می‌شود. به‌عبارت‌دیگر این قرص باعث سقط‌جنین نمی‌گردد و اگر اسپرم تخمک را بارور کند، دیگر موثر نخواهد بود؛ بنابراین بهتر است در ظرف 24 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شود.

لازم به ذکر است که قرص اورژانسی اثر طولانی‌مدت ندارد و نباید به طور منظم نیز استفاده شود. همچنین، این روش فقط از بارداری جلوگیری می‌کند و مانع انتقال عفونت‌های مقاربتی (STIs) نمی‌شود.

حقایقی درباره قرص اورژانسی

حقیقت‌هایی در مورد قرص اورژانسی ضد بارداری وجود دارد که هر خانمی باید قبل از مصرف، از آن آگاه باشد. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

• اگر بعد از گذشت 3 تا 4 هفته پس از مصرف قرص اورژانسی، پریود نشدید، بهتر است که آزمایش بارداری دهید.
• اگر خونریزی بیشتر از 2 تا 3 هفته طول کشید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
• ممکن است باتوجه‌به واکنش هر فرد، یک یا چند دوره پریود نامنظم را تجربه کنید و حتی احتمال دارد دچار لکه بینی غیرطبیعی شوید که جای نگرانی ندارد.
• هر بار که قرص اورژانسی مصرف می‌کنید، فقط برای همان رابطه جنسی موثر است و اثرش فقط تا 72 ساعت باقی می‌ماند. بنابراین، در رابطه‌هایی که بعد از آن زمان دارید، باعث پیشگیری از بارداری نمی‌شود.
• اگر بعد از مصرف قرص اورژانسی خونریزی و لکه بینی شما بیشتر از 2 تا 3 هفته طول کشید یا دردهای شدیدی را تجربه کردید، بهتر است که به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمال بارداری خارج از رحم‌ وجود دارد.
• قرص اورژانسی از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کند و در روابط پرخطر باید حتما از کاندوم استفاده شود تا احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی کاهش یابد.
• مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری باعث سقط‌جنین نمی‌شود و اگر ندانسته و با وجود بارداری استفاده گردد، مشکلی برای جنین پیش نمی‌آید.

انواع قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی در انواع مختلفی ارائه می‌شوند. در ادامه به معرفی 2 نوع قرصی که به عنوان بهترین قرص اورژانسی شناخته می‌شوند می‌پردازیم:

1. آشنایی با قرص لوونورژسترول (لوونل)

این نوع قرص اورژانسی، با نام تجاری لوونورژسترول (Levonorgestrel) شناخته می‌شود و حاوی هورمون پروژسترون است. شما می‌توانید این قرص را در دو نوع 1 عددی و قرص اورژانسی دوتایی از داروخانه‌ها تهیه کنید:

• نوع یک عددی قرص اورژانسی در یک دوز 1.5 میلی گرمی تهیه می‌شود که بعد از رابطه‌ جنسی محافظت نشده باید از آن استفاده کنید.
• قرص اورژانسی دوتایی، در دو دوز 0.75 میلی‌گرمی ارائه می‌شود. یکی از آن‌ها را باید بلافاصله بعد از رابطه‌ جنسی محافظت نشده مصرف کنید و دومی 12 ساعت بعد باید استفاده شود. البته می‌توان هر دو را همزمان نیز مصرف کرد.

عملکرد قرص لوونل

لوونل حاوی لوونورژسترل است. لوونورژسترل نوع مصنوعی هورمون پروژسترون (پروژستین)‌ است که توسط تخمدان‌ها تولید می‌گردد. مصرف این هورمون، باعث توقف یا به تاخیر انداختن تخمک‌گذاری می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده قرص اورژانسی حاوی پروژستین، نسبت به انواع دیگر، عوارض جانبی کمتری دارد.

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی لوونل برای جلوگیری از بارداری حداکثر تا 72 ساعت (3 روز) پس از رابطه جنسی است. مصرف این قرص با روش معمول جلوگیری از بارداری شما تداخلی ایجاد نمی‌کند. لوونورژسترول در تمامی داروخانه‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک ارائه می‌شود و احتمال بارداری را 75 تا 98 درصد کاهش می‌دهد. قرص لوونورژسترول را می‌توانید در برندهای تجاری زیر تهیه کنید:

• مای وی
•  پلن وان استپ
•   پرونتزا
•  تِیک اکشن
•  قرص اورژانسی تنسی

قرص اورژانسی تنسی، نسبت به انواع دیگر محبوبیت بیشتری دارد و با ایجاد تداخل در تخمک‌گذاری، لقاح و لانه‌گزینی، از بارداری جلوگیری می‌کند. درصورتی‌که تا 72 ساعت پس از رابطه جنسی، قرص اورژانسی تنسی را مصرف کنید، تا 89 در صد از بارداری پیشگیری می‌کند.

2. آشنایی با قرص الا

 Ella، نوع دیگری از قرص اورژانسی ضد بارداری است که غیر هورمونی بوده و فقط با تجویز پزشک عرضه می‌شود. این قرص ضد پروژستین است و در صورت مصرف طی ۵ روز اول بعد از رابطه جنسی محافظت نشده، می‌تواند از بارداری جلوگیری می‌کند.

عملکرد قرص الا یا الاوان (ellaOne)

قرص اورژانسی ellaOne، حاوی اولیپریستال استات است که عملکرد طبیعی پروژسترون را متوقف می‌کند. همچنین، این قرص آزادشدن تخمک را به تاخیر می‌اندازد یا متوقف می‌کند.

برای جلوگیری از بارداری، ellaOne باید تا حداکثر 120 ساعت (5 روز) پس از رابطه جنسی مصرف شود.

نکته‌ای مهم درباره قرص اورژانسی ضد بارداری لوونل و الاوان

اگر پس از مصرف دو قرص Levonelle و ellaOne مجددا رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید، در جلوگیری از بارداری موثر نخواهند بود. این قرص‌ها به‌عنوان روش‌های معمول و روتین پیشگیری از بارداری محسوب نمی‌شوند؛ اما در شرایط اضطراری می‌توانید بیش از یک‌بار در چرخه قاعدگی، از این قرص‌ها برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید. به‌طورکلی توصیه می‌شود که از این روش در سال بیشتر از 2 تا 3 بار استفاده نشود.

جایگزین قرص اورژانسی چیست؟

اگر بعد از یک رابطه محافظت نشده قرص اورژانسی در دسترس نبود، می‌توانید از قرص‌ ضدبارداری LD یا HD برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. این قرص‌ها نسبت به دیگر مدل‌های قرص اورژانسی، تاثیر کمتری دارند؛ بنابراین، باید در هر نوبت، بیش از 2 دوز استفاده شوند. همچنین، ممکن است که پس از مصرف آن‌ها، احساس تهوع بیشتری را تجربه کنید.

نحوه مصرف قرص ضد بارداری به‌عنوان قرص اورژانسی به‌صورت زیر است:

• قرص‌های ال دی (LD) را باید 4 عدد به‌صورت هم‌زمان مصرف کنید و بعد از 12 ساعت دوباره 4 قرص ال دی دیگر استفاده کنید.
• قرص اچ دی(HD) باید 2 عدد به شکل هم‌زمان مصرف کنید و 12 ساعت بعد مجدد دو قرص اچ دی دیگر استفاده کنید.

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی ضد بارداری از آزادشدن تخمک یا قرارگرفتن تخمک بارور شده در رحم جلوگیری می‌کند؛ بنابراین باید این قرص، قبل از آزادشدن یا قرارگرفتن تخمک در رحم مصرف شود. ازاین‌رو بهتر است که قرص اورژانسی را بلافاصله بعد از رابطه جنسی محافظت نشده، مصرف کنید. بااین‌وجود تحقیقات نشان داده است که مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری در 72 ساعت اول پس از رابطه جنسی، موفقیت بالایی در پیشگیری از بارداری دارد. در جدول زیر بهترین زمان مصرف 3 نوع رایج قرص اورژانسی ضد بارداری را مشاهده می‌کنید:

 عوارض قرص اورژانسی چیست؟

مصرف قرص ضد بارداری اورژانسی عوارض جدی یا طولانی‌مدتی ندارد، اما می‌تواند باعث مشکلات زیر شود:

• تهوع و استفراغ
• سردرد و دل‌درد
• خونریزی
• ضعف و بی‌حالی
• حساسیت سینه‌ها
• دردهای شکمی و لگنی
• گرفتگی عضلات
• تغییرات در خلق‌وخو
•  پریود نامنظم
• معده درد
• مشکلات پوستی
• سرگیجه

اگرچه قرص‌های ضد بارداری سلامت تخمک‌ها را به خطر نمی‌اندازند و باعث ناباروری نمی‌شوند، اما استفاده مکرر آن مانند هر داروی دیگری می‌تواند به‌سلامت شما آسیب برساند. بنابراین، بهتر است که یک روش پیشگیری از بارداری مطمئن انتخاب کنید تا مجبور به استفاده از قرص اورژانسی نشوید و مصرف آن را فقط برای شرایط خاص بگذارید.

بیشتر بخوانید: مزایا و معایب ایمپلنت ضد بارداری چیست؟

نحوه استفاده قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی ضد بارداری، انواع مختلفی دارد که نحوه مصرف هرکدام از آن‌ها با هم متفاوت است. معمولا بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی حداقل در فاصله 72 ساعت پس از رابطه جنسی و حداکثر 5 روز بعد از آن است. اگر از قرص اورژانسی دوتایی استفاده می‌کنید، معمولا بعد از 12 ساعت باید دوز دوم را استفاده کنید. فراموش نکنید که قرص اورژانسی باید همراه با آب فراوان مصرف شود.

 لازم به ذکر است که برای جلوگیری از حالت تهوع ناشی از قرص اورژانسی، می‌توانید نیم ساعت قبل از آن، قرص ضد تهوع مصرف کنید و سپس قرص را همراه با غذا میل کنید. اگر پس از مصرف قرص اورژانسی دچار خونریزی غیرعادی شدید، حتما به دکتر زنان اطلاع دهید.

بیشتر بخوانید: علائم باردار نبودن چیست؟

چه مواقعی باید از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده کنیم؟

در این بخش بهترین شرایط استفاده از قرص اورژانسی را آورده‌ایم:

• اگر از هیچ روش پیشگیری از بارداری استفاده نکرده‌اید؛
• اگر کاندوم در حین رابطه پاره شده است؛
• اگر ای یو دی از جای خود خارج شده است؛
• اگر مصرف قرص ضد بارداری را در یک یا چند نوبت فراموش کرده‌اید؛
• اگر دچار استفراغ یا اسهال هستید یا آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید. (این موارد از عملکرد قرص‌های ضدبارداری معمولی جلوگیری می‌کنند)
• درصورتی‌که فرد مورد تجاوز جنسی قرار گرفته است. 

از کجا بفهمیم قرص اورژانسی اثر کرده است؟

اگر در عرض 5 روز پس از رابطه جنسی محافظت نشده، از این قرص‌ها استفاده کنید، از بارداری با احتمال بالایی جلوگیری می‌شود. پس از مصرف قرص اورژانسی ضدبارداری، ممکن است که دوره قاعدگی کمی دیرتر یا زودتر از حد معمول شروع شود؛ بنابراین این تاخیر و نامنظمی جای نگرانی ندارد و طبیعی است.

بااین‌حال اگر نگران هستید، با انجام تست بارداری یا بی بی چک، پس از 3 هفته از مصرف قرص می‌توانید متوجه شوید که آیا قرص اورژانسی اثر کرده است یا خیر.

در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمیکند؟

قرص اورژانسی تا 85 درصد از بارداری پیشگیری می‌کند. تحقیقات نشان داده است که در صورت مصرف لوونورژسترل در عرض 24 ساعت، پس از رابطه جنسی، تا 95 درصد از بارداری جلوگیری می‌شود. با گذشت 48 ساعت این احتمال به 85 درصد می‌رسد و هنگامی که ظرف 72 ساعت مصرف شود، تا 58 درصد موثر است. بنابراین، قرص اورژانسی هر چه زودتر مصرف شود، اثرگذاری بیشتری دارد. همچنین، موارد زیر در عملکرد قرص اورژانسی می‌تواند اختلال ایجاد کند:

• درصورتی‌که فرد، اضافه‌وزن دارد یا BMI (میزان چربی بدن نسبت به قد و وزن) بالای 30 داشته باشد؛ در این صورت تاثیر قرص کمتر می‌شود و حتی ممکن است کاملا بی اثر شود.
• زمانی که فرد داروهایی مصرف می‌کند که با قرص‌های اورژانسی تداخل دارند؛ مانند داروهای ضدافسردگی یا باربیتورات‌ها، کاربامازپین، فنی‌توئین و...
• زمانی که تخمک گذاری انجام شده باشد؛ زیرا قرص اورژانسی ضدبارداری با استفاده از مکانیسم تاخیر تخمک گذاری و یا عدم تخمک گذاری از بارداری جلوگیری می‌کنند.

حتما بخوانید : علائم بارداری

موارد منع مصرف قرص اورژانسی چیست؟

درصورتی‌که هر یک از بیماری‌های زیر را دارید، حتما قبل از مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری با پزشک خود مشورت کنید:

• فشارخون بالا
• بیماری قلبی
• دیابت
• بیماری شدید کبدی
• سرطان سینه
•  آسم شدید

همچنین، در صورتی داشتن شرایط زیر، حتما زیر نظر پزشک، از قرص اورژانسی مناسب استفاده کنید:

• مصرف قرص اورژانسی در شیردهی
•  اگر دارو خاصی مصرف می‌کنید (مانند داروهای ضد صرع و سل، برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها از قبیل ریفامپیسین و ریفابوتین، داروهای کاهش‌دهنده اسید معده از قبیل امپرازول)
• اگر به هریک از ترکیبات قرص اورژانسی حساسیت دارید.
• اگر سابقه خونریزی غیرعادی دارید.
• اگر احتمال می‌دهید که باردار هستید.
• اگر بیش از 3 نوبت در یک سال از این روش استفاده کرده‌اید.
•  اگر اضافه‌وزن زیادی دارید.
• در سنین قبل از قاعدگی (قبل از 17 سالگی)

عوارض قرص اورژانسی بر پریود

مطالعات نشان می‌دهد که خانم‌هایی که از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده می‌کنند، 3 تا 4 روز زودتر یا دیرتر از تاریخ واقعی، پریود می‌شوند. علاوه بر این، حدود 13 تا 14 درصد از این خانم‌ها، دردهای شدید قاعدگی را تجربه می‌کنند.

بهتر است بدانید که سازمان بهداشت جهانی، قرص لوونورژسترل را به‌عنوان استاندارد در پیشگیری از بارداری اورژانسی هورمونی (EC) اعلام کرده است؛ چرا که بهترین قرص اورژانسی بوده و یک روش ایمن برای پیشگیری از بارداری در شرایط اضطراری محسوب می‌شود. بااین‌حال بسیاری از خانم‌ها عوارض قرص اورژانسی بر پریود را تجربه می‌کنند.

سیکل قاعدگی خانم‌ها معمولا 28 روز است. طبق مطالعات انجام شده، خانم‌های که از قرص‌های اورژانسی استفاده می‌کنند، دچار تغییر در طول چرخه و طول دوره قاعدگی می‌شوند. این تغییر در چرخه به دلیل نوسان هورمونی ناشی از قرص اورژانسی ایجاد می‌شود. باتوجه‌به اینکه در چه زمانی از سیکل قاعدگی، قرص مصرف شود، تغییر در چرخه شما متفاوت است. تعدادی از این تغییرات و عوارض قرص اورژانسی بر پریود عبارت‌اند از:

• اگر قرص اورژانسی ضدبارداری در دو هفته اول سیکل قاعدگی در یک نوبت مصرف شود، پریود خیلی زودتر رخ می‌دهد.
• اگر قرص هورمونی اورژانسی در هفته چهارم سیکل مصرف شود، زمان پریود شدن تغییر نمی‌کند، اما مدت‌زمان آن کمی طولانی‌تر می‌شود.
• اگر قرص ضد بارداری اورژانسی دو روز قبل یا بعد از تخمک گذاری مصرف شود، هیچ تغییر قابل‌توجهی روی نخواهد داد؛ البته اگر مجدد از این روش استفاده نکنید.
• اگر قاعدگی‌ها بیش از یک هفته یا بیشتر به تعویق افتاد، بهتر است آزمایش بارداری انجام دهید تا مطمئن شوید که قرص اورژانسی اثر کرده است.

در مقاله اثرات قرص اورژنسی بر پریود به طور کامل این عوارض را بررسی کرده‌ایم.

آیا بعد از مصرف قرص اورژانسی نیاز به مراجعه به پزشک دارم؟

بله. اگر این قرص را مصرف کرده‌اید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید یا به مراکز بهداشت مراجعه کنید. پزشک در موارد زیر به شما کمک خواهد کرد:

• انجام تست بارداری برای بررسی موثر بودن قرص اورژانسی
• در صورت نیاز تجویز آزمایش غربالگری برای تشخیص بیماری‌های مقاربتی
•  انتخاب روش مناسب و طولانی‌مدت پیشگیری از بارداری 

شما می‌توانید با نصب اپلیکیشن ایمپو، تمامی سوالات خود را به‌صورت آنلاین از بهترین متخصصان بپرسید و نگرانی خود را در مورد پیشگیری از بارداری و قرص اورژانسی در سریع‌ترین زمان ممکن رفع کنید. همچنین، شما می‌توانید در مورد انتخاب روش‌های جلوگیری از بارداری با پزشکان ایمپو مشورت کنید تا باتوجه‌به شرایط خود بهترین و مناسب‌ترین انتخاب را انجام دهید.

لازم به ذکر است که عدم آگاهی از روز دقیق تخمک گذاری علت اصلی بسیاری از بارداری‌های ناخواسته محسوب می‌شود. در ایمپو روز دقیق تخمک گذاری، دوره پریود و pms نمایش داده می‌شود؛ بنابراین باتوجه‌به آن می‌توانید از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده در دوران باروری خودداری کنید.

اگه می خوای استرس بارداری ناخواسته رو تجربه نکنی، ایمپو برات روز دقیق تخمک گذاری رو محاسبه میکنه.

نصب اپلیکیشن ایمپو

در صورت خارج‌شدن قرص اورژانسی با حالت تهوع چه کنیم؟

در مواردی که طی نیم ساعت پس از مصرف قرص اورژانسی، حالت تهوع شدید داشتید و باعث شد که قرص با محتویات معده خارج شود، باید دوباره آن را استفاده کنید؛ زیرا در این حالت قرص فرصت جذب در دستگاه گوارش را نداشته و برای جلوگیری از بارداری باید دوباره مصرف شود. پیشنهاد می‌کنیم که در صورت بروز این مشکل حتما با پزشک خود مشورت کنید.

از چه سنی به بعد می‌توان قرص اورژانسی را مصرف کرد؟

باتوجه‌به اینکه قرص اورژانسی، هورمونی است، اصلا برای سنین قبل از شروع دوره قاعدگی و زیر 17 سال مجاز نیست؛ اما سنین بالاتر می‌توانند این قرص را مصرف کنند.

مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی

امکان بارداری مجدد خانم‌ها پس از زایمان و در دوران شیردهی حتی اگر پریود رخ ندهد هم وجود دارد. بنابراین، در صورت نیاز درمورد مصرف قرص اورژانسی در شیردهی حتما با پزشک خود مشورت کنید. معمولا در دوران شیردهی از قرص لوونورژسترول یا اولیپریستال استات از روز 21 پس از زایمان می‌توان استفاده کرد. همچنین استفاده از IUD پس از زایمان امکان‌پذیر است.

سخن آخر

اگر گمان می‌کنید، روش پیشگیری از بارداری که دارید در رابطه جنسی شما با شکست مواجه شده (مانند پاره شدن کاندوم)، حتما باید از قرص اورژانسی استفاده کنید. قرص‌های لوونورژسترول مانند قرص اورژانسی تنسی، برای پیشگیری از بارداری در شرایط اضطراری بسیار پرمصرف هستند. بعد از رابطه جنسی هر چه سریع‌تر قرص مصرف شود، احتمال موثر بودن آن افزایش می‌یابد.

از عوارض قرص اورژانسی ضدبارداری می‌توان به سرگیجه، حالت تهوع، قاعدگی نامنظم، سردرد و معده درد اشاره کرد. این قرص‌ها نباید اصلا به‌عنوان روش معمول و روتین پیشگیری از بارداری استفاده شوند. شما می‌توانید سوالات خود را در مورد قرص اورژانسی از کارشناسان مامایی و متخصص زنان ایمپو بپرسید. فقط کافیست تا اپلیکیشن ایمپو را نصب کنید و به بخش کلینیک مراجعه کنید. همچنین، اپلیکیشن ایمپو دوره باروری و تخمک گذاری را نیز به شما یادآوری می‌کند تا بهتر بتوانید از بارداری ناخواسته جلوگیری کنید.

منابع

TeensHealth

healthdirect