فرسودگی شغلی به چه معناست؟
در این مقاله میخوانید:
طبیعتا انسان به کسب و کار نیاز داره و برای برآورده کردن نیازهای خودش باید از روش‌های مختلفی درآمدزایی کنه. با توجه به اینکه چه کسب و کاری دارین و اینکه چطور باید کار خودتون رو انجام بدین ممکنه خستگی به سراغتون بیاد و این خستگی بعد از مدتی استراحت رفع می‌شه.
اما شاید شما هم متوجه شده باشین که گاهی اوقات بعد از چند روز تعطیلات و رفع خستگی باز هم دوست ندارین به کار برگردین که این نوع خستگی باید بررسی بشه چون ممکنه همون فرسودگی شغلی باشه. در این مقاله قراره یاد بگیرین که چطور از این حالت در بیاین و با پر کردن پرسشنامه‌ایی که براتون گذاشتیم در انتها متوجه میشین به چه میزان درگیر این مسئله هستین و قبل از همه اینها، بهتره که بدونین که فرسودگی شغلی یعنی چی که در ادامه براتون توضیح میدیم.
فرسودگی شغلی به چه معناست؟
فرسودگی شغلی ناشی از استرس‌های مربوط به شغله. در بعضی شرایط کاری فرد به دلیل استرس و فشار موجود در کار دچار کارزدگی و رخوت می‌شه و توان کاهش استرس شغلی رو از دست می‌ده. در این حالت فرد دچار نوعی بی تفاوتی می‌شه و هیچ چیز اون رو به هیجان نمی‌آره و یا رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به محیط شغلی از خودش نشان می‌ده.
فرسودگی شغلی معمولا به دلیل وقوع یکی دو حادثه فشارآور و دردناک زندگی اتفاق نمی‌افته بلکه بر اثر انباشت تدریجی فشارهای روانی حاصل از کار و فعالیت‌های روزمره ایجاد می‌شه و باعث می‌شه شخص، حالات مختلفی از جمله ناامیدی، خستگی مزمن و کم شدن انرژی رو تجربه کنه. می‌شه این‌طوری مثال زد: شخصی که دچار فرسودگی شغلی شده، به طور دائم و مکرر در محیط کاریش به علت حضور عوامل تکراری و پیاپی احساس فشار می‌کنه و این فشار به دلیل چندین باره بودن اون، در نهایت به احساس فرسودگی این شخص تبدیل می‌شه و لزوما این فرسودگی در اثر کار زیاد و طولانی ایجاد نمی‌شه.
ابعاد فرسودگی شغلی
زمانی نام خستگی و دلزدگی رو فرسودگی شغلی می‌گن که فرد بعد از استراحت و یا گذراندن وقت و تفریحات خودش، باز هم انگیزه‌ای برای برگشت به کار نداشته باشه. این مرحله در اصل اولین مراحل دلزدگی شغلی هست.
فرسودگی شغلی در اکثر مواقع زمانی رخ می‌ده که فرد انگیزه کافی برای ادامه کار نداره و کار مورد علاقه خودش رو انتخاب نکرده. همچنین ممکنه مدیران و رهبران، فشارهای عصبی و روانی زیادی رو در جهات مختلف به کارکنان خودشون وارد کنن که این عامل میتونه دلیل اصلی فرسودگی شغلی در بین کارمندان باشه.جالبه بدونین که در حال حاضر بیشترین درصد فرسودگی شغلی و دلزدگی از کار رو پزشکان عمومی و کارمندان تجربه می‌کنن.
همون طور که گفته شد فرسودگی شغلی از سه بعد مهم تشکیل شده: «خستگی هیجانی»، «شخصیت زدایی» و «کاهش کارآمدی حرفه ای». هر کدام از این ابعاد برای خودشون نتایجی رو در این فرسودگی به همراه می‌آرن.
خستگی هیجانی
تجربه احساس تنش، مخصوصا احساس خستگی مزمن که ناشی از کار زیاده. برای مثال، کارمندی که دیگه دوست نداره هر روز سر ساعت مقرر، در محل کار خودش حضور داشته باشه و از این حالت تکراری خسته شده و حوصله انجام وظایف خودش رو به صورت مطلوب نداره.
شخصیت زدایی
نگرش بی تفاوت نسبت به کار و افرادی که با آنها کار می‌کنه و از دست دادن علاقه نسبت به کار و بی معنا دانستن اون‌ها برای خود. برای مثال، کارمندی که از دیدن هر روز همکاران خودش در یک مکان خسته شده و حوصله معاشرت با اون‌ها رو نداره و مدام به دنبال بهانه‌ای هست تا با تک تک کارمندان دیگه دعوا کنه.
کاهش کارآمدی حرفه ای
به احساس شایستگی پایین و همین‌طور احساس پایین کسب موفقیت هم در شغل و هم در سازماندهی کلی وظایفش بر‌می گرده. برای مثال، کارمندی که بعد از گذشت ده سال، به جایی رسیده که دیگه در کار خودش پیشرفتی رو احساس نمی‌کنه و فکر می‌کنه کارش تکراری شده و تلاشی هم در جهت بهبود شغل خودش نمی‌کنه. در نتیجه به طور دائم از شغلش انتقاد می‌کنه و هر روز خودش رو ناتوان‌تر جلوه می‌ده.
دلایل بروز فرسودگی شغلی یا کارزدگی
فرسودگی شغلی هم منشأ درونی و هم منشأ بیرونی داره. همچنین وضعیت تأهل فرد هم روی ابتلاش به این اختلال تأثیرگذاره. تحقیقات نشون می‌ده فرسودگی شغلی در افراد متأهل کمتر از افراد مجرد به چشم می‌خوره چون از حمایت عاطفی و روابط نزدیک بهره‌مند هستن.
و البته پژوهش‌ها نشون می‌ده یکی از مهم‌ترین عوامل فرسودگی شغلی در محیط‌های صنعتی و سازمانی سبک رهبری سرپرستان و مدیران سازمان هست. به بیان ساده، سازمان‌ها و کسب‌وکارهایی که کمتر ملاحظه‌کار هستن، کارکنان خودشون رو بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی قرار می‌دن.
مدیران و سرپرستانی که رفتار کاملاً خشک و رسمی در سازمان دارن باید بدونن که به فرسودگی شغلی کارمندان خودشون دامن می‌زنن و در نتیجه بهره‌وری و درآمدشون رو کاهش می‌دن.
فرسودگی اغلب ناشی از کاره ولی فقط به خاطر استرس کار یا مسئولیت‌های بیش‌ازحد نیست. عوامل دیگری هم در بروز فرسودگی نقش دارن که در ادامه با اون‌ها آشنا می‌شیم.
عوامل مرتبط با محیط کار
- احساس نداشتن کنترل روی کار
- محیط کاری دلگیر
- مطلع نبودن از اهداف سازمان و نقش خود
- عدم تناسب حقوق و کار انجام شده
- مورد قدردانی قرار نگرفتن یا پاداش نگرفتن بابت عملکرد خوب
- انتظارات شغلی نامشخص یا بیش‌ازحد زیاد
- کار یکنواخت یا تکراری
- کار کردن در یک محیط تحت فشار یا پر هرج‌ومرج
علل مرتبط با سبک زندگی
- کار کردن بیش‌ازحد بدون زمان گذاشتن برای معاشرت یا استراحت
- نداشتن روابط نزدیک و حمایت‌گر
- قبول کردن مسئولیت‌های زیاد و کمک نگرفتن از دیگران
- نخوابیدن به اندازه کافی
علل مرتبط با ویژگی‌های شخصیتی
- تمایلات ایده‌آل گرایی
- دیدگاه بدبینانه در مورد خود و دنیا
- نیاز به کنترل کردن و بی‌میلی به واگذار کردن وظایف به دیگران
- تیپ شخصیتی جاه‌طلب
چه افرادی در معرض فرسودگی شغلی قرار دارن؟
افرادی که تعادل در زندگی شخصی و کاری خودشون ایجاد نمی‌کنن و کارشون معمولاً به صورت یکنواخت پیش می‌ره یا افرادی که حجم کاری بسیار بالایی دارن، جزو کسانی هستن که در معرض فرسودگی شغلی قرار دارن. همچنین کسانی که مثل پزشکان و کادرهای درمانی، درگیر تصمیم‌گیری درباره مرگ و زندگی افراد یا درگیر بیان طرح‌های بسیاری برای دیگران هستن مثل گروه رهبران و کسانی‌که تحت شرایط سخت کار می‌کنن، جزو این گروه‌ها هستن.
افرادی که نیاز دارن توجه و تمرکز بالایی در هنگام کار داشته باشن هم ممکن هست دچار اختلال کارزدگی بشن. احتمال بروز این مساله زمانی بیشتر می‌شه که تلاش افراد به نتیجه نرسه و یا نتیجه مطلوبی نگیرن. علاوه بر این افراد، فرسودگی شغلی ممکنه در افرادی مثل دانش‌آموزان و یا دانشجویان مقاطع بالای تحصیلی و افراد جویای علم که پس از مدتی احساس می‌کنن، نتیجه‌ای که دوست دارن رو به دست نمی‌آرن هم دیده بشه. البته نمی‌شه گفت هر بی‌انگیزگی مقطعی ناشی از فرسودگی کاره. برای این که بشه این معضل رو بیشتر شناخت باید علائم و نشونه‌های اون رو بشناسیم.
تحقیقات نشون می‌ده به‌طورکلی افرادی که کمال طلب، رقابت‌جو و اهل پیشرفت شغلی هستن، معمولاً بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی قرار دارن.
این افراد نسبت به زمان، حساسیت بیشتری دارن و هدف‌های غیرواقعی و مبالغه‌آمیزی برای خودشون در نظر می‌گیرن و به خاطر نرسیدن به اون‌ها سرخورده می‌شن. این دسته از افراد معمولاً بسیار سخت‌گیر هستن و بدون گله و شکایت تا سر حد توان کار می‌کنن اما بعضی دیگه از افرادی که در معرض فرسودگی شغلی قرار دارن عبارت‌اند از:
- افرادی که بين کار و زندگي شخصیشون تعادل ندارن
- افرادی که کارشون يکنواخته
- افرادی که از کارشون راضی نیستن
- افرادی که درگير تصميم‌گيری در مورد زندگي و مرگ دیگران هستن (مثل پزشکان)
- افرادی که تحت شرايط دشوار و سخت کار می‌کنن
- افرادی که کارشون به توجه دقيق نياز داره
- افرادی که کارشون تکراریه
- افرادی که با ارباب‌رجوع سروکار دارن
- مأموران امنیتی، اساتید دانشگاه و وکلا بيشتر از همه در معرض فرسودگي شغلي قرار دارن.
عوامل ایجاد کننده فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی توسط استرس ایجاد می‌شه و این استرس هم ناشی از عوامل متعددی هست. عوامل به وجود آورنده فرسودگی شغلی عبارتند از:
- آشنایی نداشتن با اهداف سازمان محل کار
- سختی و غیر قابل انعطاف بودن قوانین محل کار
- ارتباط از بالا به پایین سخت در سازمان‌های کاری
- توجه نکردن مدیران به کارگران و افراد رده پایین
- ابهام در نقش فرد در سازمان و کارهایی که باید انجام بده
- نارضایتی فرد از شغل و محل کار خودش
- کمبود شرایط و فرصت برای رشد فرد در زمینه کاری
- تحمیل کارهای زیاد به فرد که توانایی انجام آنها را نداره
- قبول نقش‌های متعدد و متعارض در سازمان
- فقدان نظام ارزیابی عملکرد شغلی مناسب
- ترجیح رابطه به ضابطه برای ارتقای شغلی
- عدم آموزش موثر و مناسب برای کارکنان
- عدم همخوانی بین حقوق و کاری که فرد انجام می‌ده
- محیط شغلی دلگیر و غیرمفرح
- شرایط سخت و طاقت فرسای کاری
- ناکامی ها و فشارهای عصبی فراوان
- فشار مداوم برای سعی و تلاش بیشتر
- صرف وقت و انرژی زیاد و نا ملموس و بی ثمر
- تعارض مستمر بین فعالیت هایی که زمان و تلاش می طلبند
- فقدان بازخورد مثبت و پاداش دهنده
- بی‌توجهی و روشن نبودن انتظارات و توقعات کاری
- محیط شغلی غم افزا (مثل کار کردن در بهشت زهرا)
- روابط ضعیف انسانی
- کار زیاد و بدون تفریح
مراحل فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی به تدریج و طی مراحلی اتفاق می‌افته که در ادامه می‌خونیم:
- مرحله ماه عسل
در این مرحله، فرد به خاطر شغل جدیدش احساساتی مثل شادمانی، هیجان، اشتیاق و غرور داره. نشونه‌های این مرحله عبارتند از تعهد کاری، قبول راحت مسئولیت‌های مختلف، سطح انرژی پایدار، سطوح بهره‌وری بالا و خلاقیت.
- مرحله شروع استرس
در این مرحله، فرد متوجه می‌شه که بعضی از روزهای کاری سخت‌تر از بقیه هستن و دچار احساس خستگی و سردرگمی می‌شه. نشونه‌های این مرحله اضطراب، فشارخون بالا، عدم تمرکز، خستگی، تغییر اشتها، فراموش‌کاری، کاهش تعاملات اجتماعی، کاهش بهره‌وری و سردرد هستن.
- مرحله استرس مزمن
در این مرحله، فرد مدام استرس داره و بعضی از علائم مرحله دوم شدیدتر می‌شن. علائم این مرحله عبارتند از بی‌تفاوتی، رفتار خشونت‌آمیز، احساس ترس و تنفر، بدبینی و افزایش مصرف کافئین و نیکوتین.
- مرحله فرسودگی
در صورتی که نشونه‌های مرحله سوم نادیده گرفته بشه و بهشون رسیدگی نشه، مرحله چهارم آغاز می‌شه. این مرحله معمولاً به عنوان فرسودگی شغلی در نظر گرفته می‌شه و مستلزم مداخله هست.
علائم رایج این مرحله شامل تغییرات رفتاری، سردردهای مزمن، وسواس در مورد مسائل کاری، تمایل به ترک کردن جامعه، انزوای اجتماعی و نادیده گرفتن نیازهای شخصی می‌شه.
علائم فرسودگی شغلی
دلزدگی شغلی نشونه‌های مختلفی داره که میتونه روی جسم و روح تاثیر بذاره که ما سه دسته مهم آن را در ادامه بررسی می‌کنیم.
علائم فیزیکی
- احساس خستگی و بی انرژی بودن مداوم
- سردرد یا بدن درد مزمن
- سیستم ایمنی ضعیف و بیمار شدن مداوم
- تغییر در اشتها یا عادات خواب
علائم عاطفی
- حس شکست و زیر سؤال بردن خود
- از دست دادن انگیزه
- احساس درماندگی، گیر افتادن و شکست خوردن
- انزوا و حس تنها بودن در دنیا
- افزایش دیدگاه منفی و بدبینی
- کاهش رضایت و حس موفقیت
علائم رفتاری
- شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت‌ها
- رو آوردن به غذا، الکل یا مواد برای کنار آمدن با شرایط
- فاصله گرفتن از دیگران
- خالی کردن خشم خود روی دیگران
- وقت‌کشی و تعلل
- فرار کردن از کار یا دیر کردن و غیبت‌های مداوم
پرسشنامه فرسودگی شغلی
پرسشنامه فرسودگی شغلی توسط “مسلش” در سال ۱۹۸۱ ساخته شده. این پرسشنامه ۲۲ بند داره که به خستگی عاطفی و پدیده‌های شخصیت زدایی و فقدان موفقیت فردی در چارچوب فعالیت‌های کاری پرداخته. این پرسشنامه برای پیشگیری از فرسودگی کاری در افرادی مانند معلمان، پرستاران و… به کار برده می‌شه. گزینه‌های این پرسشنامه با کلماتی مانند هرگز، خیلی کم، کم، متوسط، بالای متوسط، زیاد، خیلی زیاد پاسخ داده می‌شه.
اطلاعات این سوال‌ها مسائل مربوط به مقیاس خستگی عاطفی، مقیاس شخصیت زدایی و مقیاس فقدان موفقیت فردی رو بررسی می‌کنه.
برای بررسی این پرسشنامه پاسخ‌های هرگز (0)، خیلی کم (۱)، کم (۲)، متوسط (۳)، بالای متوسط (4)، زیاد (5) و خیلی زیاد (6) مورد بررسی قرار می‌گیرن. سوالات شامل موارد زیر هستن و در نهایت با بررسی مجموع امتیازات، میزان خستگی عاطفی مورد بررسی قرار می‌گیره.
- احساس می‌کنم کارم به لحاظ قوانین توان و نیرویی مرا گرفته است.
- در پایان یک روز کاری احساس می‌کنم مورد سوء استفاده قرار گرفته‌ام.
- صبح روزی که باید سرکار بروم از تصور رفتن به سر کار احساس خستگی می‌کنم.
- به آسانی می‌توانم احساسات همکارانم را درک کنم.
- با برخی از همکارانم به صورت اشیای بدون شخصیت انسانی برخورد می‌کنم.
- با همکارانم برای تمام روز واقعا برایم سخت و طاقت فرسا است.
- به راحتی می‌توانم با مشکلات همکارانم کنار بیایم.
- احساس می‌کنم کارم به لحاظ روانی توان و نیرویی مرا گرفته است.
- احساس می‌کنم از طریق شغلم بر زندگی همکارانم تاثیر مثبت می‌گذارم.
- از زمانی که این شغل را انتخاب کرده‌ام نسبت به دیگران بی تفاوت شده‌ام.
- نگرانم که این شغل مرا نسبت به مردم سنگدل کند.
- احساس می‌کنم سرشار از نیرو و انرژی هستم.
- شغلم باعث شده که احساس بیهودگی می‌کنم.
- احساس می‌کنم کار را به سختی انجام می‌دهم.
- واقعا برایم مهم نیست بر سر بعضی از همکارانم چه می‌آید.
- سر و کار داشتن با همکارانم سخت است و ما را تحت فشار روانی قرار می‌دهد.
- به آسانی می‌توان محیط آرامی برای همکارانم فراهم کنم.
- پس از کار با همکارانم احساس شادمانی و نشاط می‌کنم.
- کارم نتایج مهم و با ارزشی برایم داشته است.
- احساس می‌کنم به آخر خط رسیده‌ام.
- در حیطه شغلی خود با مشکلات روانی و عاطفی بسیاری برخورد می‌کنم.
- احساس می‌کنم همکارانم برای برخی از مشکلات مرا مقصر می‌دانند.
البته بعضی از این سوالات به صورت معکوس و بعضی به صورت مستقیم امتیاز بندی می‌شن. سوال‌هایی که دارای بار منفی هستن امتیازبندی مستقیم می‌شن. یعنی هرگز در آنها با عدد 0 امتیازبندی می‌شه و… هر چه میزان امتیازات بالاتر باشه، فرد فرسودگی شغلی وضعیت نامساعدتری داره و باید هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنه.
راهکارهای مقابله با فرسودگی شغلی
اگر احساس می‌کنین دچار فرسودگی شغلی شدین اون را نادیده نگیرین و به فکر راه‌حل باشین. برای مثال:
- اولویت‌های کاری رو ارزیابی کنین
نگرانی‌هایی که دارین رو با مافوقتون در میون بگذارین و برای تغییر دادن انتظارات یا پیدا کردن راه‌حل همکاری کنین. کارهایی که باید انجام بشن و کارهایی که می‌تونین به آینده موکول کنین رو مشخص کنین.
- در کارتون ارزش پیدا کنین
حتی در کارهای خسته‌کننده هم می‌تونین روی کمک کردن به دیگران یا نقش‌تون در فراهم کردن خدمات یا کالاهای موردنیاز تمرکز کنین. روی جنبه‌هایی از کارتون تمرکز کنین که از اون‌ها لذت می‌برین، حتی اگر صحبت کردن با همکارانتون باشه. تغییر نگرش در کارتون به پس‌گرفتن حس هدف‌گذاری و کنترل اوضاع کمک می‌کنه.
- کمک بگیرین
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مرتبط با فرسودگی شغلی اینه که بسیاری از افراد به دلیل نیاز به کمک، احساس شرمندگی می‌کنن،چون محیط کار اغلب از ضعیف شدن عملکرد پشتیبانی نمی‌کنه.
مطمئن باشید تنها نیستین و می‌تونین از حمایت همکاران، دوستان یا اعضای خانواده بهره‌مند بشین. اگر برای انجام کاری نیاز به راهنمایی دارین یا فشار کاری‌تون زیاده از همکارانتون کمک بگیرین.
- مشورت کنین
اگر احساس می‌کنین کنترل شرایط از دستتون خارج شده باید از یک روانپزشک، روانشناس و یا مشاور کمک بگیرین و در صورت نیاز درمان‌های دارویی استفاده کنین.
- فعالیتی آرامش‌بخش داشته باشین
برای مقابله با استرس کار و بازیابی سطح انرژی از یوگا، مدیتیشن یا تای چی کمک بگیرین.
- ورزش کنین
فعالیت فیزیکی منظم به مقابله بهتر با استرس کمک می‌کنه و باعث می‌شه کمتر به کار فکر کنین.
- خواب کافی داشته باشین
خوابیدن باعث بازیابی انرژی و حفظ سلامت می‌شه. چرت زدن در طول روز انرژی رو بیشتر می‌کنه و روحیه رو هم بهتر می‌کنه.
- ذهن آگاهی رو تمرین کنین
ذهن آگاهی به معنای تمرکز روی تنفس و آگاهی کامل از احساسات و عواطف در هر لحظه بدون تفسیر یا قضاوته. ذهن آگاهی در محیط کار شامل صبر داشتن در برابر شرایط و پذیرفتن اون‌ها بدون قضاوت هست.
- مرخصی بگیرین
به تعطیلات برین و کمی از کارتون فاصله بگیرین. از این زمان برای بازیابی انرژی و بهبود روحیه‌تون استفاده کنین. سعی کنین به وظایف و کارهای روزهای بعد فکر نکنین. وقتی ساعت کاری تمام شد دیگه درگیر مشکلاتی که روز بعد باید حل کنین نباشین و سعی کنین فعالیت‌های مفرح انجام بدین.
- خلاقیت به خرج بدین
برای کاهش دادن استرس کار کمی خلاقیت به خرج بدین و روش‌های بهتری برای انجام وظایفتون پیدا کنین.
با این کار نه تنها شایستگی‌تون رو نشان می‌دین، بلکه اعتمادبه‌نفس و وقت آزاد بیشتری هم به دست می‌آرین.
- عزت نفس داشته باشین
خیلی از افرادی که دچار فرسودگی شغلی هستن از نداشتن عزت نفس رنج می‌برن. فهرستی از مهارت‌ها و توانایی‌هاتون رو تهیه کنین و خودتون رو باور کنین.
درمان فرسودگی شغلی
برای درمان فرسودگی شغلی روش‌های درمانی متعددی وجود داره که با توجه به شرایط فرد مورد استفاده قرار می‌گیره. این روش‌ها عبارتن از:
- روان درمانی
با استفاده از روان درمانی نگرش‌های فرد اصلاح می‌شه و دید مثبتی نسبت به خود و زندگی پیدا می‌کنه. در این روش فرد یاد می‌گیره که در شرایط استرس‌زا چگونه برخورد کنه و توانمندی و سازگاریش با محیط رو افزایش بده.
- ماساژ درمانی
ماساژ یکی از بهترین راه‌های غلبه بر خستگی و فرسودگی شغلیه. در این روش درمانی، خون در بدن به جریان درمی‌آد و با دفع سموم بدن، خستگی جسم و روان کاهش پیدا می‌کنه.
- دارو درمانی
برخی مواقع علت خستگی و فرسودگی شغلی، عصبی و روانیه که در این شرایط علاوه بر روان درمانی، به دارو درمانی هم نیاز می‌شه. دارو درمانی باید تحت نظر پزشک باشه و در صورت مصرف خودسرانه دارو، مشکلات بیشتر خواهد شد.
نتیجه گیری
همین‌طور که در این مقاله دیدیم فرسودگی شغلی نشونه‌های متعددی در زمینه‌های مختلف زندگی ایجاد می‌کنه، هر کدوم از این نشونه‌ها به تنهایی می‌تونن بر عملکرد شغلی و حتی روابط خارج از محل کار فرد هم تاثیر بذارن. در بسیاری از مواقع با بروز نشونه‌های فرسودگی شغلی، فرد اون‌ها را نادیده می‌گیره و به بدتر شدن اوضاع دامن می‌زنه. با اقدامات به موقع و مراجعه به روانشناس می‌شه از وخیم‌تر شدن شرایط پیشگیری کرد.پس ایمپویی عزیز اگر فکر می‌کنی با نوعی از فرسودگی شغلی دست به گریبان هستی حتما به خودت کمک کن و در صورت نیاز از یک متخصص هم کمک بگیر.