همه‌چیز درباره اختلال شخصیت نمایشی؛ از تشخیص تا درمان

آیا تاکنون با شخصی برخورد داشته‌اید که انگار همیشه روی صحنه تئاتر زندگی می‌کند؟ یا فردی که با هر ترفندی تلاش می‌کند نگاه‌ها و توجه‌ها را به سوی خود بکشد؟ این ویژگی‌ها می‌توانند نشانه‌های «اختلال شخصیت نمایشی» باشند، اختلالی که زندگی را به نمایشی پررنگ و اجرایی تماشایی تبدیل می‌کند.

اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder)، یکی از اختلالات شخصیت دسته B است که با الگوهای رفتاری مشخص، از جمله نیاز شدید به جلب‌توجه، رفتارهای اغراق‌آمیز و احساسی و تمایل به خودنمایی شناخته می‌شود.

افراد مبتلا به این اختلال اغلب به دنبال تایید و توجه دیگران هستند و ممکن است از خودنمایی، جذابیت ظاهری یا رفتارهای نمایشی برای جلب توجه در روابط و موقعیت‌های اجتماعی استفاده کنند.

در این مقاله از ایمپو، به بررسی «اختلال hpd چیست» و علائم آن می‌پردازیم و دلایل، راه‌های درمان و تاثیر ارتباط با این افراد را معرفی می‌کنیم.

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

اختلالات شخصیت، الگوهای پایدار، ناسازگار و فراگیری از تفکر، احساس، رفتار و ارتباط هستند که منجر به ناراحتی قابل‌توجه و اختلال در عملکرد فرد می‌شوند. این اختلالات به سه دسته(کلاستر) A، B و C طبقه‌بندی می‌شوند.

یکی از انواع اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت نمایشی است که در دسته B قرار می‌گیرد و با اختلال شخصیت مرزی، ضد اجتماعی و خودشیفته هم‌گروه است.

اختلال شخصیت نمایشی یا Histrionic Personality Disorder که به‌اختصار HPD نامیده می‌شود، یک اختلال روانی است که با عواطف پر‌شور و تمایل زیاد به مرکز توجه بودن مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولا وقتی در مرکز توجه نیستند، احساس نادیده‌گرفته‌شدن یا بی‌اهمیت‌بودن می‌کنند.

این افراد، از ظاهر فیزیکی خود استفاده کرده و با رفتار‌هایی بیش از حد اغواکننده یا تحریک‌آمیز توجه دیگران را جلب می‌کنند. آن‌ها اغلب به‌عنوان افرادی دراماتیک، معاشقه‌گر، خودمحور و به‌شدت برون‌گرا توصیف می‌شوند و حتی ممکن است به آن‌ها خودشیفته گفته شود.

مانند سایر اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت نمایشی نیز مزمن است و افراد معمولا همراه با ویژگی‌ها و چالش‌های آن زندگی می‌کنند. به طور معمول، این اختلال در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود و می‌تواند بر روابط بین‌فردی، عملکرد شغلی و سلامت روان فرد تاثیر منفی بگذارد.

البته، هر کسی که تمایل به توجه‌طلبی دارد، لزوما دچار اختلال شخصیت نیست اما وقتی این رفتارها به افراط کشیده شوند، می‌توانند نشانه‌هایی از اختلال HPD باشند. 

ویژگی‌های شخصیت نمایشی چیست؟

افراد با ویژگی‌های شخصیت نمایشی، به دنبال جلب‌توجه یا نشان‌دادن پاسخ‌های عاطفی افراطی هستند. همانند سایر اختلالات شخصیت، ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی نیز شامل بی‌ثباتی قابل‌توجه، هیجان‌زدگی، نوسان‌پذیری و تمایل به “بیش از حد” بودن است.

افراد مبتلا به این اختلال ممکن است سعی کنند با اغواگری، تلاش برای جذاب بودن یا دستکاری ذهنی، دیگران را تحت تاثیر قرار دهند. 

این افراد اغلب سریع به دیگران اعتماد می‌کنند و وابسته می‌شوند؛ زیرا عزت نفس آنها معمولا به تایید و توجه دیگران وابسته است. آن‌ها احساسات قوی و پرشوری را تجربه می‌کنند که به‌سرعت تغییر می‌یابد و این ممکن است باعث شود دیگران احساساتشان را سطحی یا ساختگی تلقی کنند. علاوه بر این، این افراد ممکن است با رفتارهای دراماتیک و ابراز بیش از حد احساسات، اعضای خانواده و دوستان خود را دچار تناقض کنند. 

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، اغلب به دلیل تمایل به جلب‌توجه با ظاهر خود، بیش از حد به ظاهرشان اهمیت می‌دهند و ممکن است در موقعیت‌های مختلف با لباس‌هایی بیش از حد فریبنده یا تحریک‌آمیز ظاهر شوند.

برقراری صمیمیت عاطفی یا جنسی با آنها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا ممکن است ناخودآگاه نقشی مانند «قربانی» ایفا کنند. آنها گاهی با استفاده از جذابیت یا دستکاری‌های روانی تلاش می‌کنند شریک عاطفی خود را تحت تاثیر قرار دهند یا کنترل کنند.

به طور معمول، این افراد به دنبال تازگی و هیجان هستند و به‌سرعت از افراد یا موقعیت‌ها خسته می‌شوند؛ بنابراین ممکن است شغل یا دوستان خود را به طور مرتب تغییر دهند. اگر شما نیز در این شرایط قرار دارید، مشورت با روانشناس متخصص بهترین اقدام است؛ در اپلیکیشن ایمپو، شما می‌توانید به صورت آنلاین با روانشناسان با تجربه کلینیک سلامت در ارتباط باشید تا جسم و روان سالم‌تری داشته باشید.

علل و ریشه اختلال شخصیت نمایشی 

علت دقیق اختلال شخصیت نمایشی ناشناخته است، اما احتمالا ترکیبی از عوامل ارثی (انتقال از والدین) و تجربیات یا آموخته‌های فرد در این امر نقش دارند. داشتن اعضای خانواده با هر نوع اختلال شخصیت، اختلال روان‌پزشکی یا اختلال سوء مصرف مواد می‌توانند خطر ابتلا به اختلال نمایشی را افزایش دهند.

علاوه بر این، والدینی که خود رفتارهای عاطفی شدید و توجه‌طلبانه نشان می‌دهند یا سبک فرزندپروری آنها ناسازگار یا به طور قابل توجهی سهل‌انگارانه است، ممکن است فرزندان خود را مستعد ابتلا به اختلال HPD کنند. 

همچنین، تروما‌های دوران کودکی نیز ممکن است فرد را در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دهند؛ زیرا روش‌هایی که کودکان برای کنار‌آمدن با تروما یاد می‌گیرند، می‌تواند آنها را به سمت اتخاذ پاسخ‌های رفتاری و عاطفی مشخصه اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، سوق دهد.

علائم اختلال شخصیت نمایشی 

اختلال شخصیت نمایشی به افرادی اشاره دارد که دارای الگوهای رفتاری توجه‌طلب و اغلب نمایشی برای جلب تایید و توجه دیگران هستند. علائم این اختلال در زنان معمولا مشابه مردان است اما به‌دلیل عوامل فرهنگی و اجتماعی، ممکن است در رفتارهای ظاهری یا عاطفی نمود بیشتری داشته باشد.

به طور کلی، علائم جامع اختلال شخصیت نمایشی در DSM-5 شامل موارد زیر است:

• نیاز شدید به جلب‌توجه و قرار گرفتن در مرکز توجه دیگران

• رفتار‌ها و گفتار‌های نمایشی و‌ اغراق‌آمیز

• احساسات کم عمق و متغیر

• تلاش برای کسب تایید و اطمینان از دیگران

• برقراری صمیمیت ظاهری یا فرضی با دیگران

• حساسیت زیاد به انتقاد یا عدم تایید

• بروز رفتار‌های دستکاری‌کننده روان

• واکنش‌های احساسی نامتناسب با موقعیت

• رفتارهای تحریک‌آمیز جنسی

• میل اجباری به دیده شدن

• توجه بیش از حد به ظاهر و جذابیت فیزیکی

• مشکل در حفظ روابط

• درک نادرست از روابط و صمیمیت

• تلقین‌پذیری و تاثیرپذیری بالا

• تغییر سریع هیجانات و احساسات

اختلال شخصیت نمایشی در کودکان

اختلال شخصیت هیستریونیک یا نمایشی، معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ زندگی شروع می‌شود. از‌این‌رو کمتر ممکن است در دوران کودکی علائم آن قابل‌مشاهده و تشخیص باشد.

شخصیت افراد در دوران کودکی هنوز در حال شکل‌گیری است و رفتارهای نمایشی یا توجه‌طلبانه ممکن است بخشی از رشد طبیعی یا واکنش به محیط کودکان باشد؛ با‌این‌حال، برخی ویژگی‌های مرتبط با این اختلال می‌توانند در دوران کودکی نیز مشاهده شوند.

اختلال شخصیت نمایشی در نوجوانان

نوجوانی دورانی پر چالش است که با تغییرات عاطفی، روانی و اجتماعی قابل‌توجهی مشخص می‌شود. بسیاری از نوجوانان، در این دوران طغیان‌های عاطفی را تجربه می‌کنند، نسبت به مسائل بیش از حد واکنش نشان می‌دهند، به دنبال جلب‌توجه هستند، لباس‌های غیر‌ عادی می‌پوشند و رفتارهای مخاطره‌آمیزی داشته باشند.

با‌این‌حال، ممکن است این رفتارهای هیستریونیک نوجوانان با اختلال شخصیت نمایشی یکسان نباشد. در ادامه، نشانه‌های این اختلال در نوجوانان را بیان می‌کنیم:

• نیازمند تایید

نوجوانان مبتلا به HPD اغلب با کمبود احساس خود ارزشمندی مواجه‌اند و به تایید و توجه دیگران وابسته هستند. اگر در کانون توجه قرار نگیرند، احساس نادیده‌گرفته‌شدن یا بی‌ارزشی می‌کنند و ممکن است برای جلب‌توجه، دست به رفتارهای افراطی یا نامناسب بزنند. 

• واکنش‌های اغراق‌آمیز

این نوجوانان معمولا سرزنده، نمایشی، پرشور و خودمحور توصیف می‌شوند؛ آنها ممکن است احساسات خود را به شیوه‌ای بیش از حد نمایشی، با اشتیاق، خشم یا غم اغراق‌آمیز که با موقعیت نامتناسب به نظر می‌رسد، بیان کنند. 

• تغییر سریع احساسات

نوجوانان مبتلا به اختلال HPD اغلب احساساتی پرشور اما ناپایدار و ظاهرا سطحی را تجربه می‌کنند. ممکن است در یک لحظه شاد و سرزنده به‌نظر برسند و لحظه‌ای بعد به‌سرعت غمگین یا ناراحت شوند.

• درک نادرست از روابط

آن‌ها ممکن است بر این باور باشند که روابط آنها صمیمی‌تر یا نزدیک‌تر از واقعیت است؛ این تفکر منجر به انتظارات غیر واقعی و درگیری‌های ذهنی می‌شود. 

• حساسیت بیش از حد به انتقاد

ممکن است نسبت به انتقاد بیش از حد حساس باشند و حتی به بازخوردهای منفی جزئی واکنش‌های شدیدی نشان دهند.

انواع الگوهای رفتاری در اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی در DSM-5، به صورت یک تشخیص واحد تعریف شده و زیرنوع‌های رسمی یا انواع مجزا برای آن مشخص نشده است. با‌ این‌حال، برخی روان‌شناسان و محققان بر اساس الگوهای رفتاری یا شدت علائم، به‌صورت غیر رسمی، این اختلال را به انواع زیر تقسیم می‌کنند:

1. شخصیت نمایشی کودک

این الگو به بخش «کودک» در ساختار شخصیت فرد برمی‌گردد. در افراد دچار اختلال شخصیت نمایشی، اغلب حالت «کودک» غالب است و ویژگی‌های زیر را شامل می‌شود:

• رفتارهای هیجانی و واکنشی مانند گریه ناگهانی، قهر کودکانه یا خنده‌های اغراق‌آمیز
• توقع زیاد برای جلب توجه و مراقبت دیگران
• رفتارهای خودمحورانه و ناتوانی در درک دیدگاه دیگران
• واکنش‌های سریع و گاه بدون منطق، مشابه واکنش‌های دوران کودکی

۲. شخصیت نمایشی سرزنده

«کودک سرزنده» یا Free Child بخش بازیگوش، پرانرژی و بی‌پرده‌ی شخصیت است که به طور معمول، در افراد نمایشی شدیدا فعال است. این بخش، همان چیزی است که باعث می‌شود فرد نمایشی در جمع‌ها بدرخشد، اما رفتار او گاه ساختگی یا اغراق‌آمیز به نظر برسد. این افراد دارای ویژگی‌های زیر هستند:

• ابراز هیجان بدون فیلتر (با حرکات زیاد، نمایش‌گونه و احساسی)
• نیاز به سرگرمی، تحرک و تحریک بیرونی
• برخورداری از جذابیت اجتماعی سطحی و استفاده از آن برای جلب توجه
• بی‌ثباتی در خلق‌وخو، با تغییرات سریع هیجانی

۳. شخصیت نمایشی موافق

«کودک موافق» یا Adapted Child بخشی از شخصیت است که خودش را با محیط یا دیگران تطبیق می‌دهد. در شخصیت نمایشی، این بخش باعث رفتارهایی می‌شود که ظاهر آرام یا هماهنگ دارند، ولی هدف اصلی آن کسب تایید است:

• اغواگری پنهان یا رفتارهای جذاب اما ساختگی برای خوشایند بودن
• تمایل به مطیع بودن یا هماهنگی افراطی با خواسته دیگران
• ترس از طرد یا نادیده گرفته شدن، که باعث می‌شود فرد خود واقعی‌اش را پنهان کند
• رفتارهایی که ممکن است ظاهرا کنترل‌شده به نظر برسند اما در اصل برای جلب محبت یا توجه‌اند

چه کسانی جذب شخصیت نمایشی می‌شوند؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، اغلب با رفتار‌های بیش از حد اغواکننده و تحریک‌آمیز، سعی می‌کنند دیگران را تحت تاثیر قرار دهند و آن‌ها را جذب خود کنند. به همین دلیل، افراد در برخوردهای اولیه ممکن است به دلیل جذابیت، انرژی بالا و رفتارهای نمایشی و عاطفی این افراد به سمت آنها جذب شوند. 

این گروه ممکن است شامل افرادی باشد که به دنبال هیجان و تحریک عاطفی‌اند، از رفتارهای سرگرم‌کننده و غیر قابل پیش‌بینی این شخصیت‌ها لذت می‌برند یا از تلقین‌پذیری و وابستگی عاطفی شخصیت‌های نمایشی بهره‌مند می‌شوند.

همچنین، افرادی با عزت نفس پایین پایین یا نیاز به تایید نیز ممکن است مجذوب توجه و صمیمیت ظاهری این شخصیت‌ها شوند، هرچند این روابط اغلب سطحی و ناپایدار باقی می‌مانند.

اختلال شخصیت نمایشی و ازدواج

رابطه با فردی که دارای اختلال شخصیت نمایشی(HPD) است، می‌تواند به معنای مواجهه با رفتارهای غیر قابل پیش‌بینی و نمایشی بیش از حد باشد. شخصیت هیستریونیک معمولا در تنظیم احساسات خود با چالش‌هایی همراه است؛ برای مثال، ممکن است در دعوا و بحث‌های ساده زناشویی، رفتار‌ها و واکنش‌های احساسی شدید و غیر منتظره‌ای از خود نشان دهد. 

از طرفی، رفتارهایی با‌هدف جلب‌توجه نیز گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد تعارض در یک رابطه شود. گاهی، رفتارهای تحریک‌آمیز جنسی مکرر این افراد نیز به چالش مهمی برای شریک عاطفی آن‌ها تبدیل می‌شود.

اگرچه این رفتار‌ها همیشه به معنای خیانت نیستند اما ممکن است گاهی فرد نا‌خواسته از مرزهای اخلاقی رابطه عبور کند. گاهی نیز ممکن است متوجه شوید که شریک شما از یک حالت عاطفی به حالت دیگر تغییر می‌کند و حتی با طغیان‌‌های عاطفی مواجه شوید. 

عدم صداقت یکی دیگر از چالش‌های رابطه با فرد HPD است. گاهی این افراد به زیباسازی داستان‌ها یا گفتن دروغ‌های آشکاری که فکر می‌کنند به نفع آنها خواهد بود، روی می‌آورند. افراد مبتلا به این اختلال گاهی ممکن است از تاکتیک‌ها و رفتارهای دستکاری روانی نیز استفاده کنند تا توجهی را که احساس می‌کنند از دست داده‌اند، مجدد به دست آورند.

رابطه با فردی دارای شخصیت نمایشی می‌تواند با موفقیت پیش برود، به شرطی که درباره این اختلال بیشتر بدانید و همدلی و صبر داشته باشید؛ برای مثال، حفظ آرامش در شرایطی که فرد احساسات شدید و واکنش‌های تندی بروز می‌دهد، می‌تواند آن‌ها را متوجه کند که با این کار، توجهی که به دنبال آن هستند را دریافت نخواهند کرد.

از‌آنجایی‌که این افراد معمولا خودآگاهی محدودی دارند و ممکن است گاهی برخی از رفتارهای خرابکارانه خود را نادیده بگیرند، تعیین مرز برای رفتار‌هایی که شما را آزرده می‌کند نیز روش موثری است.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد مشاوره قبل ازدواج

تشخیص و تست اختلال شخصیت نمایشی

اولین قدم برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی، مراجعه به روانشناس متخصص یا روان‌پزشک است. از‌آنجایی‌که افراد HPD اغلب معتقد هستند که هیچ مشکلی وجود ندارد و به درمان نیازی ندارند، از‌این‌رو ممکن است تشخیص کمی دشوار باشد.

اختلالات شخصیت نمایشی در DSM-5، بر اساس معیارهای مندرج در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی که مرجع استانداردی از انجمن روان‌پزشکی آمریکا است، تشخیص داده می‌شوند. 

برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در DSM-5، فاکتور‌هایی مشخص شده است که فرد باید حداقل پنج مورد از آن‌ها را داشته باشد:

• احساس ناراحتی در صورت قرار‌نگرفتن در مرکز توجه 

• داشتن رفتار‌های جنسی نامناسب، اغوا‌کننده یا تحریک‌آمیز در هنگام تعامل با دیگران 

• داشتن احساسات کم‌عمق و به‌سرعت در حال تغییر 

• استفاده از ظاهر فیزیکی برای جلب‌توجه دیگران

• سخنرانی دراماتیک و امپرسیونیستی که مبهم و فاقد جزئیات است

• بیان احساسات خود به شکل اغراق‌آمیز و نمایشی

• تاثیرپذیری آسان از دیگران

• صمیمیت بیش از حد با افراد

پرسشنامه شخصیت نمایشی

متخصصان سلامت روان علاوه بر مصاحبه تشخیصی ساختارمند، برای شخصیت شناسی و بررسی الگوهای رفتاری، از ابزارهای ارزیابی مانند پرسشنامه‌ها نیز استفاده می‌کنند. چند پرسشنامه برای ارزیابی اختلال شخصیت نمایشی وجود دارد که در زیر به دو مورد از معتبر‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• پرسشنامه هاتاوی و مک‌کنیلی (1943)

این پرسشنامه با ۲۴ سوال و بر اساس مقیاس لیکرت پنج‌درجه‌ای طراحی شده است. در ایران اغلب از این ابزار برای تشخیص HPD استفاده می‌شود.

• پرسشنامه شخصیتی چندوجهی مینه‌سوتا (MMPI)

اگرچه MMPI به طور خاص برای HPD طراحی نشده، اما شامل مقیاس‌هایی است که می‌توانند ویژگی‌های مرتبط با شخصیت نمایشی، مانند هیجان‌خواهی و توجه‌طلبی، را شناسایی کنند. تست شخصیت MMPI دارای دو فرم بلند و کوتاه است که فرم کوتاه آن با ۷۱ سوال، کاربرد زیادی در فعالیت‌های پژوهشی بالینی دارد.

این پرسشنامه‌ها برای خودارزیابی اولیه مناسب هستند و نمی‌توان از آن‌ها برای تشخیص قطعی HPD استفاده کرد. تشخیص و ارزیابی قطعی این اختلال، تنها توسط روان‌شناس متخصص یا روان‌پزشک انجام می‌شود.

شما می‌توانید برای بررسی علائم و پاسخ به دغدغه‌های خود، از پزشکان و روانشناسان پلتفرم ایمپو کمک بگیرید. در بخش کلینیک ایمپو، پزشکان و روان‌شناسان مجربی وجود دارند که آماده پاسخ‌گویی به سوالات شما هستند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی چگونه است؟

اصول کلی درمان اختلال شخصیت نمایشی مشابه سایر اختلالات شخصیت است و معمولا به صورت روان‌درمانی و در برخی موارد نادر دارو‌درمانی را شامل می‌شود. در بیشتر موارد، افراد مبتلا به اختلال HPD باور ندارند که رفتارهایشان غیر‌ عادی است و از مراجعه به روانشناس امتناع می‌کنند.

با‌این‌حال، ممکن است در صورت بروز مشکلاتی مانند افسردگی به دنبال کمک باشند و در طی درمان متوجه اختلال خود شوند. در ادامه، راه‌های درمان این اختلال را بررسی می‌کنیم:

1. روان‌درمانی

معمولا درمان انتخابی برای اختلال شخصیت نمایشی یا سایر اختلالات شخصیت، روان‌درمانی است. این درمان برای کشف انگیزه‌ها، علل یا عوامل موثر بر رفتارهای فرد و کمک به برقراری روابط مثبت با دیگران انجام می‌شود.

انواع تکنیک‌های روان‌درمانی موثر برای افراد مبتلا به اختلال HPD عبارت است از:

• گروه‌درمانی

این نوع روان‌درمانی شامل گردهمایی گروهی از افراد مبتلا به اختلال نمایشی است که تحت‌نظارت یک درمانگر یا روان‌شناس، مشکلات خود را توصیف و در مورد آن بحث می‌کنند. درمان گروهی به فرد کمک می‌کند رفتارهای خود را از طریق بازتاب رفتار دیگران مشاهده کند.

• روان‌درمانی روان‌پویشی

این نوع درمان بر ریشه‌های روان‌شناختی ناراحتی‌های عاطفی تمرکز دارد. فرد از طریق خود اندیشی و خودکاوی، الگوهای مشکل‌ساز روابط در زندگی خود را بررسی می‌کند.

• روان‌درمانی حمایتی

این نوع درمان با‌هدف بهبود علائم، حفظ، بازسازی یا ارتقای عزت نفس و مهارت‌های مقابله‌ای انجام می‌شود. روان‌درمانی حمایتی شامل بررسی روابط و الگوهای پاسخ عاطفی یا رفتاری است.

• درمان شناختی - رفتاری(CBT)

این یک نوع درمان ساختار یافته و هدف‌محور است. درمانگر به شما کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را دقیق بررسی کرده و درک کنید که چگونه افکارتان بر رفتارهایتان تأثیر می‌گذارند. از طریق CBT، می‌توانید الگوهای منفی فکری و رفتاری را کنار بگذارید و الگوهای فکری و عادات سالم‌تری را جایگزین کنید.

2. دارو‌درمانی

در حال حاضر، هیچ داروی مشخصی برای درمان اختلالات شخصیت وجود ندارد؛ اما در شرایطی که فرد مشکلات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب نیز داشته باشد، ممکن است روان‌پزشک درمان دارویی را توصیه کند. درمان این مشکلات می‌تواند به آسان‌تر شدن درمان اختلال نمایشی کمک کند.

عوارض اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند بر روابط اجتماعی، حرفه‌ای یا عاشقانه افراد و نحوه واکنش آن‌ها به فقدان‌ها یا شکست‌ها تاثیر بگذارد. همچنین، این افراد در مقایسه با جمعیت عمومی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی و سوءمصرف مواد قرار دارند.

گاهی حتی برخی ویژگی‌های اصلی این اختلال مانند توجه‌طلبی افراطی، ممکن است شامل تهدید به خودکشی یا آسیب به خود نیز باشد. از طرفی، اگر مبتلا به HPD باشید، احتمال بیشتری دارد که به برخی مشکلات روان‌شناختی دیگر نیز دچار شوید، از جمله:

• اختلال علائم جسمانی

در این اختلال، افراد نسبت به یک علامت جسمانی بیش از حد احساس ناراحتی می‌کنند. همچنین ممکن است افکار، احساسات و رفتارهای غیر عادی در پاسخ به این علائم از خود نشان دهند.

• حملات پانیک

حملات پانیک باعث ایجاد احساس ناگهانی و کوتاه‌مدت ترس و واکنش‌های جسمانی شدید در پاسخ به موقعیت‌های معمولی و غیر تهدیدآمیز می‌شوند. در مقاله حمله پانیک بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.

• اختلالات تبدیلی

اختلال تبدیلی، به از‌دست‌دادن عملکرد بخشی از سیستم عصبی اشاره دارد. در این اختلال، مغز و بدن باور دارند که بخشی از سیستم عصبی عملکرد ندارد، در‌حالی‌که هیچ شواهدی از آسیب ساختاری مشاهده نمی‌شود.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی

به طور معمول، اختلال شخصیت هیجانی نمایشی در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی شکل می‌گیرد؛ اگرچه نمی‌توان با قطعیت از بروز این اختلال جلوگیری کرد اما برخی اقدامات می‌توانند خطر شکل‌گیری آن را کاهش دهند:

• تقویت عزت‌نفس در دوران کودکی

کودکانی که به شیوه‌ای سالم و واقع‌بینانه تشویق می‌شوند و یاد می‌گیرند که بدون جلب توجه نیز ارزشمند هستند، در آینده کمتر به رفتارهای نمایشی متوسل می‌شوند.

• ایجاد محیط خانوادگی با ثبات عاطفی

رشد در خانواده‌ای با روابط قابل پیش‌بینی، حمایت عاطفی کافی و مرزهای مشخص، نقش مهمی در پیشگیری از اختلالات شخصیت ایفا می‌کند.

• آموزش مدیریت هیجانات

یادگیری نحوه شناسایی، بیان و کنترل احساسات به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند هیجانات خود را به شکل متعادل‌تری ابراز کنند و به رفتارهای افراطی و جلب توجه نیازی نداشته باشند.

• شناسایی زودهنگام الگوهای رفتاری ناسازگار

در صورت مشاهده علائمی مانند وابستگی زیاد به تایید دیگران، نمایش‌گری افراطی یا نوسانات خلقی شدید، مراجعه به روانشناس می‌تواند مانع تثبیت این الگوها شود.

• رفتار الگوگونه والدین

کودکان با مشاهده رفتار والدین، نحوه تنظیم هیجانات و تعامل با دیگران را می‌آموزند. والدینی که هیجانات خود را به‌طور سازگار بیان می‌کنند و برای جلب توجه رفتارهای افراطی نشان نمی‌دهند، الگویی سالم برای فرزندان خود ایجاد می‌کنند.

نحوه تعامل با افراد دچار اختلال شخصیت نمایشی

زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک می‌تواند چالش‌برانگیز باشد اما برخی راهبردهای مقابله‌ای می‌توانند در تعامل با این افراد کمک‌کننده باشند:

• به‌عنوان فردی که در تعامل با این افراد است، به‌هیچ‌وجه نباید در جهت تغییر دیدگاه و جهان‌بینی آن‌ها تلاش کنید.
• از‌آنجایی‌که این افراد آگاهی کاملی از رفتار‌های خود ندارند، نباید رفتارهای آن‌ها را سوء‌نیت یا قصد و غرض تلقی کرد؛ چرا که هدف اصلی این افراد قرار‌گیری در مرکز توجه دیگران است.
• رفتارهای هیستریونیک این افراد اغلب ظاهری هستند و ممکن است اعتقاد اصلی آن‌ها نباشند. 
• پند و نصیحت هیچ تاثیری بر کاهش رفتار‌های این افراد ندارد؛ بنابراین نصیحت‌کردن شما نتیجه مثبتی نخواهد داشت.
• تغییر در این افراد به‌کندی اتفاق می‌افتد؛ بنابراین باید صبور باشید.  
• با عوامل محرک رفتار‌های این افراد آشنا شوید.
• آنها را تشویق کنید تا در مورد اعمال خود فکر کنند.
• مرزبندی مشخصی برای خود داشته باشید و برای حفظ آن تلاش کنید.
• رفتار‌های توجه‌جویانه آن‌ها را تشویق نکنید.

سخن پایانی

اختلال شخصیت نمایشی (HPD) یک اختلال روانی است که در آن فرد رفتارهای عاطفی اغراق‌آمیز و توجه‌طلبانه نشان می‌دهد. افراد مبتلا به این اختلال وقتی در مرکز توجه نیستند، احساس نادیده‌گرفته‌شدن یا بی‌اهمیت‌بودن می‌کنند.

آن‌ها اغلب به‌عنوان افرادی دراماتیک، هیجان‌زده، غیر قابل پیش‌بینی، جذاب، اغواکننده، تکانشی و تلقین‌پذیر توصیف می‌شوند. علت دقیق اختلال HPD ناشناخته است، اما تصور می‌شود که عوامل ارثی و رفتارهای آموخته‌شده از کودکی در آن نقش دارند.

توصیه می‌شود با مشاهده چند نشانه، به‌هیچ‌وجه دست به خود‌تشخیصی نزنید و برای تشخیص، به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنید. ایمپو، مانند یک دوست و مشاور دلسوز، امکان ارتباط به صورت آنلاین با روانشناسان مجرب را برای شما فراهم کرده است.

منابع

msdmanuals.com / osmosis.org / psychcentral.com / webmd.com / verywellmind.com / highfocuscenters.com