اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
در این مقاله میخوانید:
به‌طور کلی اختلال شخصیت به مجموعه‌ای از اختلالات روانشناختی گفته می‌شه که اصلی‌ترین ویژگیش، رفتار خشک و غیرقابل‌انعطاف در فرده که باعث ناسازگاری بیماران با مسایل روزمره می‌شه، روابط اجتماعی اونها رو مختل می‌کنه و چند شاخه داره. یکی از اون شاخه‌ها دسته B هست که اختلال شخصیت نمایشی هم جزوشون قرار می‌گیره. خصوصیت کلی افراد این دسته، نمایشی، نامتعادل و دمدمی مزاج بودن اون‌هاست.
تو این مقاله قراره راجع به اختلال نمایشی بیشتر بدونیم، نشانه‌ها و ویژگی‌هاش رو بشناسیم. در مورد دلایل به‌وجود اومدنش بخونیم، انواع اون رو بشناسیم، ببنیم ازدواج با این افراد چه شرایطی رو به‌وجود میاره و در آخر از نحوه تشخیص و درمان این اختلال آگاه بشیم.
ویژگی‌های افراد با اختلال شخصیت نمایشی:
اختلال شخصیت نمایشی یا همون histrionic personality disorder به اختصار HPD نامیده می‌شه. افرادی با شخصیت نمایشی احساسات شدید و ناپایداری رو تجربه می‌کنن، تصویر ذهنی تحریف شده‌ای از خودشون دارن، عزت نفس و خودباوری اونها ناشی از احساس ارزش درونی نیست و به تایید دیگران بستگی داره.
افرادی که به این اختلال مبتلا هستن می‌خوان که به هر قیمتی در مرکز توجه باشن و نگاه دیگران رو به خودشون جلب کنن. هر کاری می‌کنن که به این هدف برسن. آرایش خاص و نامتعارف، خالکوبی‌های عجیب غریب و زیادی، لباس‌های عجیب و رفتارشون طوری هست که انگار در حال اجرای تئاتر هستن.
با صدای بلند می‌خندن و رفتارشون صمیمی و مهربان دیده می‌شه، اما اگر در کانون توجه نباشن یا مورد بی‌توجهی قرار بگیرن، ممکنه به خودشون یا دیگران آسیب برسونن. شخصیت‌های نمایشی شدیدا از محیط و دیگران تاثیر می‌گیرن. تصمیمات هیجانی، آنی و غیرمنطقی می‌گیرن و دست به اغواگری و تحریک دیگران می‌زنن.
این افراد بدون توجه دیگران نمی‌تونن زندگی کنن و مثل یه غذا یا دارو بهش احتیاج دارن. ممکنه شخصیت نمایشی در ابراز و بیان هیجاناتش خیلی اغراق‌آمیز عمل کنه و موقع تماشای یه فیلم غمگین به طرز غیرقابل‌کنترل و باوری شروع به گریه و زاری کنه. اختلال شخصیت نمایشی در زنان بیشتر از مردان شایعه. معمولا در دوران نوجوانی و آغاز جوانی به‌وجود میاد. خودباوری در این افراد نشات گرفته از توجه دیگرانه.
البته که به طورطبیعی اغلب انسان‌ها دوست دارن که مورد توجه دیگران قرار بگیرن و خیلی از تلاش‌های یه انسان در طول زندگی از تحصیل گرفته تا رسیدگی به ظاهر برای جلب توجه و تایید دیگران هست. اما نکته‌ای که اینجا وجود داره اینه که این ویژگی در شخصیت‌های نمایشی خیلی شدیدتر از افراد عادیه.
نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی
بر اساس نسخه DSM5 حداقل 5 مورد از موارد زیر باید در فرد دیده بشه:
- اگر به هر دلیلی مورد توجه واقع نشن، احساس ناراحتی و کلافگی می‌کنن.
- معمولا رفتارشون تحریک‌کننده و از نظر جنسی اغواگرانه است.
- احساسات خودشون رو سطحی نشون میدن یا هیجاناتشون خیلی سریع تغییر می‌کنه.
- در گفتگو به جزییات نمی‌پردازن و کلی‌گو هستن.
- در بروز هیجانات و احساساتشون بزرگنمایی می‌کنن و نمایش نشان میدن.
- به راحتی تحت‌تاثیر شرایط و دیگران قرار می‌گیرن و تلقین پذیرن.
- روابطشون رو بیشتر از اون چیزی که هست صمیمی می‌دونن.
علایم دیگه‌ای که گاهی دیده می‌شه:
- نسبت به انتقاد یا عدم پذیرش بیشتر از اندازه حساس هستن.
- سریع ناامید می‌شن.
- به سرعت از روال عادی هر کاری خسته می¬شن و در اغلب موارد پروژه ها رو بدون اتمام رها می‌کنن و از شاخه‌ای به شاخه‌ی دیگه می‌پرن.
- تصمیمات عجولانه می‌گیرن.
- خودمحور هستن و به ندرت برای دیگران نگران می‌شن.
- ممکنه برای جلب توجه دیگران تهدید یا اقدام به خودکشی کنن.
- به خاطر احساسات کم‌عمق و نمایشی در حفظ ارتباط با دیگران مشکل دارن.
دلایل ایجاد شخصیت نمایشی
تحقیقات نشون داده که هر دو عامل محیط و وراثت در بروز اون نقش دارن. مبتلا شدن فرزندان به این اختلال در خانواده‌هایی که سابقه HPD دارن، این فرضیه رو مطرح می‌کنه که این بیماری ممکنه متاثر از عوامل ژنتیکی باشه. از طرفی این احتمال وجود داره که فرزندان مبتلا به شخصیت نمایشی، رفتاری که از والدین خودشون یاد گرفتن رو به نمایش می‌گذارن.
ممکنه عدم وجود انضباط یا تقویت رفتارهای نمایشی در کودک باعث بروز این اختلال بشه. احتمال داره که کودک رفتارهای نمایشی رو به عنوان روشی برای جلب توجه والدینش استفاده کنه. اگه وقتی کودک کار مشابهی رو در مهمانی‌ها یا جمع‌های خانوادگی انجام می‌ده، برخلاف موقعی که در منزل اون کار رو می‌کنه، مورد تذکر قرار نگیره، دوگانگی در رفتار کودک بوجود میاد و در تشخیص مرز بین رفتارهای اشتباه و صحیح دچار مشکل می‌شه.
توجه بیش از اندازه و غیرقابل پیش‌بینی والدین و تشویق و توجه به رفتارهای خاص کودک هم می‌تونه از علل ایجاد چنین اختلالی باشه. این افراد معمولا در خانواده ای بزرگ شدن که شیوه تربیتی متضادی داشتن.
افرادی با این اختلال احتمالا در کودکی مورد بی‌اعتنایی پدر و مادر قرار گرفتن، به ویژه از سمت مادر به اونها توجهی نشده و مادر ابراز محبت نکرده و وقتی به کودک توجه شده که رفتار اغراق آمیز و نمایشی داشته و یاد گرفته که از این طریق توجه والدین رو بدست بیاره.
انواع شخصیت های نمایشی
شخصیت نمایشی کودک
به دیگران وابسته هستن و با رفتارهای فریب دهنده یا اغراق آمیز مثل گریه شدید یا غش‌کردن اون هم به شکلی کودکانه سعی در جلب نظر دیگران دارن. هر چه بلوغ روانی کمتر باشه رفتار کودکانه بیشتر می‌شه. هیجانات و احساسات این گروه سریع تغییر می‌کنه. عشق زیاد خیلی سریع به احساس گناه و خشم تبدیل می‌شه. در صورت مخالفت با اونها به سرعت کج‌خلق می‌شن و نظرشون درباره فرد تغییر می‌کنه.
شخصیت نمایشی سرزنده
در نگاه اول عادی هستن. خوش برخورد، اجتماعی، صمیمی، گرم و مهربان، پرتکاپو و هیجان. اما بعد مدتی تغییر رویه میدن و زیر حرفاشون می‌زنن و رابطه رو به تلخی می‌کشونن.
شخصیت نمایشی موافق
تمام زندگی خودشون رو وقف خشنود کردن دیگران می‌کنن و شدیدا نیاز دارن دیگران اونها رو دوست داشته باشن. تحسین، چاپلوسی و موافقت با تمام افکار دیگران از مشخصه‌های اون‌هاست. این گروه مخالفت یا خشم خودشون رو پشت چهره آرام و مهربانشون پنهان می‌کنن.
ازدواج با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی
این افراد با وجود اینکه به همسر خودشون وابسته هستن، سعی در جلب توجه دیگران دارن و کوچکترین بی‌توجهی از سوی شما رو تاب نمیارن و باید انرژی مضاعفی برای رسیدگی به اونها و دنیاشون صرف کنین. دمدمی مزاج هستن و توانایی حفظ روابط بلندمدت رو ندارن و رفتارهای غیرعادی که برای جلب توجه دیگران انجام میدن ممکنه شما رو در مقابل دوستانتون سرافکنده کنه. از توجه جنس مخالف لذت می‌برن و به همین دلیل بیشترین دوستانشون از بین جنس مخالف هست.
تشخیص اختلال شخصیت نمایشی
اول با آزمایش و معاینه باید اطمینان حاصل بشه که بیماری فیزیکی باعث بروز این حالات نشده باشه. بعد بیمار رو به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع میدن. این افراد معمولا کاملا همکاری می‌کنن و تاریخچه شون رو با جزییات ارائه میدن.موقع گفتگو ژست، مکث و تاکیدهای نمایشی دارن. اظهارنظرهای عاطفی زیادی می‌کنن و وجود عواطف و احساسات خاص مثل خشم، غم و میل جنسی رو انکار می‌کنن.
اغلب اعتقاد دارن که به درمان یا کمک احتیاجی ندارن و همین مساله تشخیص رو دشوار می‌کنه. معمولا برای درمان افسردگی یا اضطراب ناشی از یه رابطه ناموفق مراجعه می‌کنن.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
این بیماران معمولا از احساسات خودشون بی خبر هستن و همین که بتونن اونها رو بشناسن قدم مهمی در درمان اون‌هاست. روان‌درمانی بر پایه‌ی روانکاوی به دو صورت گروهی و فردی می‌تونه برای درمان این افراد مفید باشه، هم‌چنین طرح‌واره‌درمانی، درمان شناخت‌رفتاری و دارودرمانی هم از اقدامات دیگه‌ای هست که می‌تونه به این افراد کمک کنه.
نحوه تعامل با افراد دچار اختلال شخصیت نمایشی
- چون این افراد از این اختلالشون آگاهی ندارن، نحوه رفتار باهاشون پیچیده است. به عنوان یه فردی که باهاشون رابطه نزدیک داریم، به هیچ وجه نباید در جهت عوض‌کردن دیدگاه و جهان بینیشون تلاش کنیم.
- نباید رفتارهاشون رو به حساب سوء نیت و قصد و غرض گذاشت. چون که هدف اصلی این افراد به دست آوردن توجه و نشستن در مرکز توجه دیگران هست.
- این افراد با پند و نصیحت هیچ سنخیتی ندارن، پس اونها رو نصیحت نکنین.
- باید قبول کنین که تغییردر این افراد به کندی اتفاق میفته.
- سعی کنین درک کنین که ریشه رفتار مشکل‌سازشون چه افکار و ترس‌هاییه.
- مرزبندی مشخص خودتون رو بهش نشون بدین.
جمع بندی
توجه داشته باشین اگه چند تا از این ویژگی‌ها رو در خودتون یا اطرافیانتون دیدین، لزوما به این معنی نیست که مبتلا به این اختلال هستین، اگه چنین شکی داشتین می‌تونین در ایجاد رابطه با افرادی که ممکنه دارای این اختلال باشن جانب احتیاط رو پیش بگیرین و با مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و کمک تخصصی گرفتن در جهت تشخیص و بهبودش تلاش کنین.
