راهنمای کامل آندومتریوز از علائم و علل تا درمان

در این مقاله میخوانید:
آندومتریوز یک بیماری شایع اما کمتر شناختهشده است که 10 الی 15 درصد زنان در سنین باروری آن را تجربه میکنند. این بیماری به معنی رشد غیرطبیعی بافت دیواره رحم (آندومتر) خارج از رحم است. دردهای مزمن و شدید، اختلالات قاعدگی و حتی مشکلات باروری تنها بخشی از چالشهایی هستند که زنان مبتلا با آن مواجه میشوند. در واقع آندومتریوز چیزی فراتر از یک بیماری جسمی است؛ چرا که بر احساسات، تواناییهای روزمره و حتی روابط شخصی تأثیر میگذارد. در این مقاله، با بررسی دقیقتر آندومتریوز، به علل، علائم، روشهای تشخیص و راهکارهای درمانی آن خواهیم پرداخت تا از این طریق آگاهی عمومی را افزایش داده و به افرادی که با این بیماری دستوپنجه نرم میکنند، اطلاعاتی ارزشمند ارائه دهیم. فراموش نکنید که شما شایسته سلامتی و آرامش هستید، و آگاهی اولین قدم در این مسیر است.
بیماری آندومتریوز چیست؟ (آندومتریوزیس چیست)
آندومتریوز یک بیماری شایع است که حدود 1 نفر از هر 10 زن در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار میدهد و در اثر آن بافتی شبیه به آندومتر (لایه داخلی رحم) در خارج از رحم رشد میکند. این بافت معمولاً در تخمدانها، لولههای فالوپ و سایر نواحی لگن منتشر میشود، اما در موارد نادر حتی ممکن است به سایر بخشهای بدن نیز گسترش یابد و مشکلات جدیتری را ایجاد کند.
این بافت به تغییرات هورمونی دوره قاعدگی واکنش نشان میدهد و میتواند سبب التهاب، ایجاد بافت اسکار یا چسبندگی و گاهی تشکیل کیستهای تخمدانی شود. این شرایط ممکن است منجر به درد لگن، مشکلات باروری و علائم دیگری نظیر خستگی، نفخ یا حالت تهوع در دوران قاعدگی شود. در مواردی، آندومتریوز میتواند باعث نفوذ بافتهای اندومتری به داخل این لایه شود و شرایطی به نام آدنومیوز ایجاد کند، که باعث ضخیم شدن دیواره رحم و دردهای شدید میگردد.
بیشتر بخوانید: چسبندگی رحم چیست و چگونه درمان میشود؟
علت آندومتریوز چیست؟
با وجود اینکه علت دقیق آندومتریوز هنوز مشخص نیست، اما محققان در حال بررسی ارتباط بین آندومتریوز و شرایطی مانند قاعدگی برگشتی هستند. قاعدگی یا پریود برگشتی زمانی رخ میدهد که جریان قاعدگی به جای خروج کامل از بدن، به عقب حرکت کرده و از طریق لولههای فالوپ به حفره لگن میرود. این بازگشت میتواند باعث رشد بافت اندومتر در بخشهایی غیر از رحم و ابتلا به اندومتریوزیس شود. علاوه بر این اختلال، برخی دانشمندان معتقدند که نقص در سیستم ایمنی ممکن است مانع شناسایی و تخریب بافت اندومتر در بافتهای غیرمعمول شود و رشد اندومتر در بخشهای دیگر گسترش پیدا کند.
یکی از نظریههایی که به تازگی بین افراد پخش شده، ارتباط میان استفاده از کاپ قاعدگی و ابتلا به اندومتروز رحم است؛ اما در حقیقت هیچ مدرکی مبنی بر اینکه کاپ قاعدگی به طور مستقیم باعث آندومتریوز میشود وجود ندارد. با این حال، استفاده نادرست از این کاپها، مانند تخلیه دیرهنگام، ممکن است احتمال عفونت را افزایش دهد و به طور غیرمستقیم سلامتی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در مقاله کاپ قاعدگی، نحوه درست استفاده از آن را توضیح دادهایم.
اگرچه متخصصان هنوز دلیل ابتلا به اندومتریوز را نمی دانند، اما طبق تحقیقات ارتباطی میان سابقه ابتلا خانواده نزدیک به این بیماری و افزایش خطر ابتلا به آن وجود دارد. توصیه میکنیم که اگر یکی از اعضای خانواده مانند مادر، مادربزرگ یا خواهرتان به آندومتریوز مبتلا است، حتماً با پزشک متخصص زنان و زایمان در مورد خطر ابتلا به این بیماری صحبت کنید و به سلامت خود بیش از پیش اهمیت دهید.
انواع آندومتریوز چیست؟
اگر خودتان یا نزدیکانتان به اندومتریوز رحم مبتلا شده باشید احتمالاً شنیدهایدکه نوع اندومتروز افراد میتواند متفاوت باشد. در واقع اندومتریوز به دستهبندیهای مختلفی تقسیم میشود که شامل موارد زیر است:
آندومتریوز لگنی
اندومتروز لگنی شایعترین نوع اندومتریوزیس است که در لگن و نواحی اطراف تخمدانها، لولههای فالوپ و دیواره لگن رخ میدهد. این نوع ممکن است باعث درد شدید در طول قاعدگی و ایجاد مشکلات باروری شود.
آندومتریوز جدار شکم
این نوع اندومتریوز زمانی ایجاد میشود که بافت آندومتر رحم در دیواره شکم رشد میکند، معمولاً پس از جراحیهایی مانند سزارین این وضعیت میتواند منجر به ایجاد تودههای دردناک شود.
آندومتریوز در محل سزارین
پس از عمل سزارین، بافت آندومتر ممکن است در محل برش جراحی رشد کند و منجر به ایجاد درد یا توده در این محل شود.
متخصصین بیماری اندومتریوز رحم را بر اساس شدت نیز تقسیمبندی میکنند که انواع اندومتروز بر اساس شدت عبارتند از:
- اندومتروزیس گرید 1 یا خفیف که شامل ضایعات سطحی کوچک است.
- اندومتریوز گرید 2 یا خفیف متوسط که در آن ضایعات بیشتر بوده اما عمق کمی دارند.
- اندومتریوز گرید 3 یا متوسط که ضایعات ناشی از آن عمیقتر هستند و چسبندگیهای بیشتری ایجاد میکنند.
- اندومتریوز گرید 4 یا شدید که شامل ضایعات گسترده و چسبندگیهای شدید است و معمولاً تخمدانها، لولههای فالوپ، روده یا مثانه را درگیر میکند.
این دستهبندیها بر اساس شدت بیماری، موقعیت ضایعات و تأثیرات آن بر اندامهای مجاور رحم تعیین میشود و به پزشک متخصص کمک میکند تا برنامه درمانی مناسبی برای بیمار انتخاب و تنظیم کند؛ پس فراموش نکنید که نوع درمان و کنترل اندومتریوز رحم بسته به نوع و شدت آن متفاوت و منحصر به فرد است و نباید بدون مراجعه به پزشک به درمان خود بپردازید.
کیست آندومتریوز چیست؟
کیست اندومتریوز که به آن اندومتریوما یا کیست شکلاتی نیز گفته میشود، یک نوع کیست تخمدانی است که از تجمع بافت اندومتریال-که شبیه به پوشش خارجی رحم است- در محلی خارج از رحم بهویژه در تخمدانها تشکیل میشود. این کیستها اغلب پر از مایع قهوهای رنگ هستند که ناشی از خون قدیمی و بافتهای تخریبشده هستند. علائم کیست اندومتروز عبارتند از:
- درد زیر شکم و لگنی بهویژه در دوران قاعدگی
- درد هنگام رابطه جنسی ودخول
- اختلالات قاعدگی
- ناباروری
برای آشنایی با انواع کیست تخمدان میتوانید مقاله مربوطه را مطالعه کنید.
آندومتریوز در دختران
آندومتریوز میتواند در هر سنی از دوران باروری زنان، از اولین دوره قاعدگی تا زمان یائسگی (پساقاعدگی)، را تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس مطالعات 38% از مبتلایان به اندومتریوز قبل از سن 15 سالگی، علائم این بیماری را نشان میدهند؛ اما به طور متوسط بیشتر از نه سال طول میکشد تا تشخیص و درمان آن انجام شود. در واقع بخش عمدهای از جوانی یک دختر ممکن است با دردهای غیر قابل توضیح و شدیدی سپری شود که میتواند مانع از عملکرد و فعالیتهای او شود.
شایع ترین علائم اندومتریوز در دختران، پریودهای دردناک همراه با گرفتگی عضلات و درد زیر شکم است که میتواند با مشکلات دیگری مانند حالت تهوع و استفراغ همراه باشد. متاسفانه دردهای ناشی از اندومتریوز در دختران شدید بوده و گاهی به مسکنهای خفیف معمولی یا حتی هورمون درمانی پاسخ نمیدهد و با گذشت زمان ممکن است منجر به درد لگن شود. اگر خودتان یا فرزندتان علائم ذکر شده را تجربه میکنید حتماً به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
عوارض آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز میتواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا میگذارد. یکی از اصلیترین مشکلات، دردهای مزمن است که میتواند بر فعالیتهای روزانه فرد تاثیر بگذارد. همچنین، آندومتریوز یکی از علل اصلی ناباروری به شمار میرود؛ زیرا رشد بافتهای غیرطبیعی میتواند مانع از حرکت صحیح تخمک و اسپرم یا حتی کاشت تخمک در رحم شود. علاوه بر این، آندومتریوز ممکن است مشکلات گوارشی و ادراری ایجاد کند. در مواردی که بافتهای آندومتریوز در نزدیکی روده یا مثانه رشد میکنند، افراد ممکن است با خونریزی در مدفوع یا ادرار و درد هنگام دفع مواجه شوند. در موارد نادر، آندومتریوز میتواند بر ریهها یا دیافراگم تأثیر بگذارد و مشکلات تنفسی ایجاد کند.
علائم آندومتریوز چیست؟
علاوه بر عوارض اندومتریوزس که بیان کردیم، این بیماری به کمک علائم مختلف خود را بروز میدهد تا شما را از ابتلا به این بیماری مطلع کند. در واقع این علائم، هشدارهایی برای پیگیری و مراجعه به پزشک هستند و نباید آنها را نادیده گرفت. با توجه به تنوعهای این بیماری زنانه، علائم اندومتریوز ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما شایعترین آنها عبارتاند از:
درد لگن
درد لگن ناشی از اندومتریوز معمولاً به شکل مزمن یا شدید در دوران قاعدگی تجربه میشود.
قاعدگیهای دردناک
درد پریود در اندومتریوز ممکن است پیش از شروع و در طول قاعدگی شدیدتر شود. علت این دردها انقباضات شدیدتر رحم و خونریزی و التهاب در پلاک های اندومتریوزی خارج از رحم است و میتواند بر فعالیت روزانه فرد تاثیر میگذارد.
درد در زمان رابطه جنسی
یکی از علائم آزاردهنده اندومتریوز درد در زمان رابطه جنسی است؛ اگرچه ممکن است بسیاری از زنان مبتلا آن را تجربه نکنند. این درد را ممکن است به شکل درد زیر شکم تجربه کنید. در صورتی که با چنین مشکلی رو به رو هستید مقاله رابطه جنسی دردناک میتواند به شما کمک کند.
مشکلات گوارشی
مشکلات گوارشی ناشی از اندومتروز شامل درد هنگام اجابت مزاج، یبوست، اسهال، یا نفخ، بهویژه در زمان قاعدگی است که رعایت رژیم غذایی میتواند به بهبود آنها کمک کند.
خونریزیهای شدید یا غیرطبیعی
اندومتریوز میتواند منجر به لکهبینی بین پریودها، خونریزی شدید پریود، یا طولانیتر شدن مدت خونریزیهای ماهیانه شود.
ناباروری
همانطور که پیشتر توضیح دادیم اندومتریوزیس میتواند یکی از دلایل مشکلات باروری باشد که درمان آن به بررسی و درمانهای تخصصی احتیاج دارد که میتواند دارودرمانی و هورمونتراپی را در برداشته باشد.
در نظر داشته باشید که اندومتریوز گاهی بدون علائم و نشانههای آشکار است و تنها زمانی تشخیص داده میشود که فرد برای مشکلاتی مانند ناباروری تحت بررسی قرار میگیرد. به همین دلیل متخصصین ایمپو توصیه میکنند در صورت وجود سابقه این بیماری در خانواده حتماً چکاپ منظم و لازم را داشته باشید و رژیم غذایی و سبک زندگی خود را کنترل کنید.
در اپلیکیشن ایمپو، شما میتوانید نشانههای خود را به صورت روزانه ثبت کنید. پس از گذشت حداقل یک ماه، نشانههای پرتکرار خود را میتوانید در بخش گزارش سلامت مشاهده کنید و آن را به پزشک خود ارائه دهید. همچنین، با توجه به نشانههای که ثبت میکنید توصیههای تخصصی برای شما نمایش داده میشود. علاوه بر آن ایمپو باتوجه به شرایطی که دارید به شما رژیم غذایی مخصوص به خودتان را پیشنهاد میکند تا شدت علائمتان کاهش یابد.
آندومتریوز و کمر درد
کمردرد ناشی از اندومتریوز معمولاً قسمت پایین کمر، لگن و استخوان خاجی را تحت تأثیر قرار میدهد. با این حال، گاهی اوقات این درد ممکن است به قسمت بالای کمر، پاها، باسن و رانها گسترش یابد یا به صورت یک درد مداوم و مبهم که به شکل تیز ناگهانی، کشیدگی یا ضرباندار احساس شود. کمردرد ناشی از اندومتریوزاغلب در دوران قاعدگی یا تخمکگذاری تشدید شده و میتواند بر عملکرد روزانه را دشوار کند.
آندومتریوز و چسبندگی روده
اندومتریوز میتواند منجر به بیماریها یا مشکلات رودهای از قبیل چسبندگی روده و انسداد روده کوچک شود. درواقع چسبندگیها که همان بافتهای اسکار یا جای زخم هستند میتوانند به دلیل اندومتریوز به وجود آیند و باعث شوند که اندامها مانند رودهها به هم بچسبند.
این چسبندگیها ممکن است منجر به درد مزمن یا مشکلات شدیدتری مانند انسداد روده شوند. روشهای درمانی این اختلال معمولاً شامل جراحی برای برداشتن بافت آسیبدیده است؛ بهویژه زمانی که علائم شدیدی مانند درد یا انسداد روده ایجاد کند. تکنیکهای جراحی بسته به شدت و محل اندومتریوز متفاوت هستند.
تشخیص آندومتریوز
برای تشخیص اندومتریوز بدون جراحی، آزمایش خون، آزمایش خاصی یا تصویربرداری وجود ندارد. با این حال، مطالعات تصویربرداری میتوانند در یافتن نشانههای اندومتریوز مفید باشند. آزمایشهای رایج تصویربرداری تشخیصی عبارتند از:
- سونوگرافی
سونوگرافی واژینال به پزشک شما اجازه میدهد تا داخل حفره لگن شما را بررسی کند و نمای نزدیکی از اندامهای شما را که بیشتر تحت تأثیر اندومتریوز هستند، مانند تخمدانها، مثانه و روده، ارائه میدهد.
- ام آر آی(MRI)
این اسکن غیرتهاجمی از امواج مغناطیسی برای دیدن اندامها و بافتهای داخل بدن استفاده میکند. ام آر آی به پزشکان اجازه میدهد تا با تجزیه و تحلیل رحم، تخمدانها، مثانه، روده و فضاهای اطراف لگن، محلهای اندومتریوز عمیق را تشخیص دهند. این اسکن میتواند به برنامهریزی درمانی و برداشتن بافت اندوومتریوز کمک کند.
معنی endometrial در سونوگرافی
در سونوگرافی، endometrial به لایه داخلی رحم اشاره دارد. در آندومتریوز، ممکن است به رشد بافت شبیه اندومتر در خارج از رحم یا تشکیل کیستهای اندومتریوما در تخمدانها اشاره کند. تفسیر دقیق این اصطلاح نیاز به بررسی گزارش توسط پزشک متخصص دارد.
درمان آندومتریوز چیست؟
درمان آندومتریوز برای کاهش علائم و کنترل عوارضی مانند درد و ناباروری طراحی تاثیر دارد و شامل روشهای زیر است:
-
هورموندرمانی اندومتریوز
هورمون درمانی برای درمان اندومتریوز با استفاده از قرص ضدبارداری، پروژسترون و داروهای مهارکننده GnRH برای کاهش رشد بافت اندومتریوز و کاهش درد توصیه میشود و باید تحت نظر پزشک انجام شود.
-
جراحی لاپاراسکوپی اندومتریوز
جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن بافتهای اندومتریوز و چسبندگیها، بهویژه در موارد شدید یا زمانی که حفظ باروری اهمیت دارد، به عنوان یک روش استاندارد برای درمان اندومتریوز استفاده میشود.
-
جراحی اندومتریوز پیشرفته (اسکلروتراپی)
روشهای جدید از جمله اسکلروتراپی، یک روش درمانی است که در برخی موارد برای کیستهای اندومتریوز، بهویژه کیستهای تخمدانی (اندومتریوما)، استفاده میشود. در این روش، یک ماده شیمیایی خاص به داخل کیست تزریق میشود تا بافت داخلی کیست تخریب و تخلیه شود. این روش میتواند به کاهش اندازه کیست و بهبود علائم کمک کند، اما معمولاً بهعنوان یک روش کمکی یا در شرایط خاص توصیه میشود.
درمان آندومتریوز در طب سنتی
در طب سنتی، درمان اندومتریوز معمولاً شامل استفاده از گیاهان دارویی است که به تنظیم هورمونها و کاهش التهاب کمک میکنند. گیاهانی مانند کورکومین (ماده فعال زردچوبه)، زنجبیل، دارچین، میخک و گل رز برای کاهش التهاب و تنظیم هورمونهای مرتبط با اندومتریوز موثرند. همچنین، گیاه پنج انگشت برای بهبود ناباروری و تنظیم قاعدگی توصیه میشود.
علاوه بر موارد گفته شده درمانهای خانگی مانند استفاده از دمنوش بابونه برای کاهش درد و التهاب ناشی از اندومتریوز توصیه میشوند، اما فراموش نکنید درمان اندومتروز باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.
آندومتریوز و بارداری
با وجود اینکه اندومتریوز میتواند مشکلاتی مانند ناباروری را به دنبال داشته باشد، اما بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری یا کیست اندومتریوما باردار شده و حتی بارداریهای موفقی را تجربه میکنند؛ هرچند در دوران بارداری خود با چالشهای مختلفی رو به رو میشوند و به درمانهای کمکی تحت نظر پزشک متخصص احتیاج دارند.
برخی از زنان مبتلا به آندومتریوز خفیف به صورت طبیعی و بدون مشکل باردار میشوند، اما ابتلا به اندومتروز متوسط تا شدید ممکن است عملکرد اندامهای تولیدمثل را مختل کند و توان باروری را کاهش دهد. علائم آندومتریوز پس از زایمان معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی که رشد بافت آندومتر را سرکوب میکنند، کاهش مییابند.
رژیم غذایی آندومتریوز
رژیم غذایی و سبک زندگی سالم میتواند تأثیر قابل توجهی در کاهش علائم و مشکلات ناشی از آندومتریوز داشته باشد. اگرچه رژیم غذایی به تنهایی نمیتواند این بیماری را درمان کند، اما انتخاب غذاهای مناسب میتواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به اندومتریوزس را بهبود بخشد. مصرف مواد غذایی غنی از فیبر مانند غلات کامل و سبزیجات، منابع و مکملهای آهن و غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان مانند میوههای قرمز، اسفناج و شکلات تلخ میتواند التهاب و آسیبهای ناشی از اندومتریوز را کاهش دهد و از تشدید آن جلوگیری کند. علاوه بر آن مصرف خوراکیهایی مانند الکل، قهوه، گوشت قرمز و غذاهای چرب و فراوری شده میتواند با بر هم زدن تعادل هورمونها و افزایش التهاب در بدن درد و گسترش اندومتروز را افزایش دهد.
آیا آندومتریوز باعث مرگ میشود؟
اندومتریوز به خودی خود به عنوان یک بیماری کشنده شناخته نمیشود. با این حال، اگر درمان نشود، میتواند منجر به عوارض شدید شود که سلامت فرد را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. در موارد نادر، عوارض ناشی از اندومتریوز میتوانند تهدیدی برای زندگی فرد بهویژه زمانی که اندومتریوز به اندامهای حیاتی مانند ریهها یا دیافراگم حمله کند، محسوب شود. با این حال، درمان مناسب و به موقع اندومتریوز میتواند علائم و خطرات ناشی از آن را بهطور مؤثر کنترل کند و از بروز عوارض تهدیدکننده دیگر نیزجلوگیری کند.
آیا آندومتریوز سرطان است؟
اندومتروز به عنوان نوعی سرطان در نظر گرفته نمیشود؛ اما میتواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد. در موارد نادر، نوعی سرطان به نام آدنوکارسینومای مرتبط با اندومتریوز ممکن است در افرادی که سالهاست به اندومتریوز مبتلا هستند بروز کند.
کلام آخر
آندومتریوز یک بیماری پیچیده است که نه تنها سلامت جسمی بلکه روحی و اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد. آگاهی از علائم، تشخیص به موقع و درمان مناسب میتواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. اگر شما یا عزیزانتان با این بیماری دست و پنجه نرم میکنید، حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کرده و گزینههای درمانی مناسب را بررسی کنید.
شما میتوانید تمامی سوالات خود را از پزشکان متخصص زنان و زایمان ایمپو به صورت آنلاین بپرسید و در سریعترین زمان ممکن نگرانیهای خود را رفع کنید. همچنین، در بخش اشتراک تجربه میتوانید با دیگر کاربرانی که در شرایط مشابه شما هستند تبادل نظر کنید. فراموش نکنید که شما شایسته زندگی سالم و بدون درد هستید. اپلیکیشن ایمپو همواره مانند یک دوست آگاه و مشاور هوشمند، مراقب سلامتی شما است.
منابع
- Healthline
- Mayoclinic bowel endometriosis
- clevelandclinic
- Mayoclinic
- verywellhealth
- Medical news today
- childrens Mercy

۲. علت اندومتریوز چیست؟
علت دقیق اندومتریوز مشخص نیست، اما عوامل مانند قاعدگی معکوس، ژنتیک و مشکلات سیستم ایمنی میتوانند سبب رشد بافت مشابه اندومتریال خارج از رحم و شروع اندومتریوز شوند.
۳. برای درمان اندومتریوز چه بخوریم؟
مصرف غذاهایی مانند سبزیجات، میوهها، غلات کامل و منابع آهن به بهبود عوارض اندومتریوز و کاهش التهاب ناشی از آن کمک میکند. اما رعایت رژیم غذایی روشی برای درمان اندومتریوزیس در نظر گرفته نمیشود و برای درمان مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.