زایمان در آب چگونه انجام می‌شود و چه خطرات و مزایایی دارد؟

«زایمان در آب»، تجربه‌ای منحصربه‌فرد و آرامش‌بخش است که ممکن است بسیاری از مادران در سراسر جهان برای به‌دنیا‌آوردن فرزند خود آن را انتخاب کنند.  زایمان در آب به معنای قرار‌گرفتن شکم مادر در آب گرم، در طول فرایند زایمان است. این روش نه‌تنها به کاهش درد و استرس کمک می‌کند، بلکه حس امنیت و صمیمیت را برای مادر و نوزاد به ارمغان می‌آورد. در این مقاله از ایمپو قصد داریم به بررسی کامل «زایمان در آب چگونه است» بپردازیم و مزایا، چالش‌ها و نحوه انجام این شیوه زایمان را بیان کنیم تا مادران آینده بتوانند با آگاهی کامل تصمیم‌گیری کنند.

زایمان در آب چگونه است؟ 

زایمان در آب به این معنی است که فرایند به‌دنیا‌آوردن نوزاد یا حداقل بخشی از زایمان در استخری پر از آب گرم انجام می‌شود. این کار معمولاً در بیمارستان یا در خانه  تحت نظارت ماما یا متخصص زنان صورت گیرد. در این روش، مادر به شیوه طبیعی در وان یا حوضچه‌ای پر از آب گرم (معمولاً با دمای 35 تا 37 درجه سانتی‌گراد) قرار می گیرد و زایمان می‌کند. 

آب گرم به زایمان بدون درد، کاهش درد انقباضات، شل‌شدن عضلات و ایجاد حس آرامش کمک می‌کند و به مادر اجازه می‌دهد زایمان راحت‌تری داشته باشد. این روش نه‌تنها استرس را کاهش می‌دهد، بلکه با ایجاد محیطی آرام، حس امنیت را در مادر و نوزاد تقویت می‌کند. 

برخی پزشکان معتقدند که در طول زایمان در آب، یک واکنش شیمیایی و هورمونی رخ می‌دهد که بر اکسی‌توسین تأثیر می‌گذارد و به تنظیم شدت انقباضات کمک می‌کند. وقتی بدن آرام می‌شود، اکسی‌توسین بیشتری ترشح شده و اندورفین‌های مهارکننده درد مغز را پر می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به نیاز کمتر به داروها شود.

انواع زایمان در آب چگونه است؟

زایمان در آب به دو روش اصلی زایمان کامل در آب و زایمان نا‌کامل در آب انجام می‌شود که بسته به شرایط مادر، امکانات موجود و ترجیحات او متفاوت است. در ادامه این دو نوع زایمان کردن در آب را توضیح می‌‌دهیم:

• زایمان کامل در آب

 در زایمان کامل در آب، مادر در تمام فرایند زایمان، از جمله خروج نوزاد، در داخل وان یا حوضچه آب گرم قرار دارد. این روش به دلیل کاهش قابل‌توجه درد و ایجاد محیطی آرام و شبیه به رحم، برای نوزاد گزینه عالی است. 

• زایمان جزئی یا نا‌کامل در آب

 در این نوع زایمان مادر تنها در مراحل اولیه یا میانی زایمان (مانند انقباضات اولیه) در آب قرار می‌گیرد و برای مرحله نهایی خروج نوزاد، از آب خارج می‌شود تا زایمان روی تخت یا سطح خشک انجام گیرد. 

انتخاب هر یک از این دو نوع زایمان تو آب، به شرایط پزشکی مادر، توصیه‌های پزشک متخصص و امکانات موجود بستگی دارد.

فواید زایمان در آب برای نوزاد و مادر

زایمان‌کردن در آب، با فواید و مزایای زیادی برای جنین و مادر همراه است. گذراندن پروسه زایمان در آب گرم می‌تواند آرامش‌بخش باشد و باعث تسکین درد شود. سایر فواید زایمان داخل آب عبارت‌اند از:

• زایمان کوتاه‌تر

 قرار‌گرفتن در آب گرم می‌تواند انقباضات رحمی را تقویت کرده و زایمان را تسریع ببخشد.

• افزایش جریان خون به سمت نوزاد

آب گرم گردش خون مادر را بهبود می‌بخشد و می‌تواند اکسیژن‌رسانی به نوزاد را افزایش دهد.

• کاهش انقباضات

 زایمان‌کردن در آب می‌تواند به کاهش ناراحتی ناشی از انقباضات، از جمله انقباضات براکستون هیکس در مراحل اولیه زایمان، کمک کند. 

• کاهش احتمال نیاز به اپیزیوتومی (برش پرینه)

شناوری آب، فشار بر پرینه را کاهش می‌دهد و نیاز به برش را کم می‌کند.

• کاهش احتمال درد و خونریزی پس از زایمان

 آب گرم التهاب را کاهش داده و به ریکاوری سریع‌تر کمک می‌کند.

• کمک به کاهش دردهای حین زایمان

شناوری و گرمای آب باعث کاهش فشار و تسکین دردهای انقباضی می‌شود.

• کاهش شدت پارگی

آب گرم بافت‌های پرینه را نرم‌تر می‌کند و احتمال پارگی شدید را کاهش می‌دهد.

• ایجاد حس آرامش و راحتی بیشتر برای مادر

محیط گرم و شناور آب، استرس مادر را کاهش می‌دهد و احساس آرامش را تقویت می‌کند.

• انتقال آرام‌تر به دنیای خارج

 آب گرم محیطی شبیه به رحم مادر فراهم می‌کند که می‌تواند شوک انتقال از رحم به محیط خارجی را برای نوزاد کاهش دهد.

• کاهش استرس

 محیط آرام و گرم آب می‌تواند تجربه‌ای آرام‌تر برای نوزاد و مادر فراهم کند.

اگر قصد زایمان کردن در آب را دارید، مهم است که در ابتدا با ماما یا پزشک خود مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند در مورد مزایا و خطرات احتمالی این شیوه زایمان با شما صحبت کنند تا بتوانید انتخابی آگاهانه داشته باشید. برای ارتباط با پزشکان متخصص زنان و زایمان و ماما، می‌توانید اپلیکیشن ایمپو را نصب کرده و با پزشکان مجرب این پلتفرم گفتگو کنید. همچنین، در بخش اشتراک تجربه ایمپو، می‌توانید مادرانی که تجربه این نوع زایمان را داشته‌اند صحبت کنید.

زایمان در آب بهتر است یا سزارین؟

انتخاب بین زایمان طبیعی در آب و سزارین، به شرایط پزشکی مادر و جنین، ترجیحات شخصی و توصیه پزشک بستگی دارد. زایمان در آب با مزایایی چون آرامش، کاهش درد و تسهیل حرکت در آب همراه است و می‌تواند تجربه‌ای طبیعی و عالی باشد. از طرفی اما در شرایطی مانند پره‌اکلامپسی یا مشکلات جنینی چندان توصیه نمی‌شود و خطر عفونت یا محدودیت دسترسی به مداخلات فوری دارد. 

در مقابل، زایمان سزارین یک روش جراحی است که در آن نوزاد از طریق برشی در شکم و رحم مادر به دنیا می‌آید و می‌تواند با خطراتی مانند عفونت، خونریزی و دوره نقاهت طولانی‌تر همراه باشد. در برخی شرایط، پزشک زایمان‌کردن در آب را مناسب نمی‌داند و سزارین را توصیه می‌کند. برای مثال، اگر در سه‌ماهه‌ سوم بارداری خود هستید و به تبخال تناسلی مبتلا شده‌اید، زایمان سزارین پیشنهاد می‌شود. این به این دلیل است که سزارین خطر انتقال عفونت به نوزاد را کاهش می‌دهد.

از‌این‌رو، تصمیم‌گیری راجع‌به زایمان سزارین یا طبیعی در آب باید با مشورت پزشک متخصص و در‌نظر‌گرفتن شرایط فردی انجام شود. در نهایت، پزشک با‌توجه‌به شرایط مادر و نوزاد، بهترین گزینه را پیشنهاد می‌دهد.

خطرات و عوارض زایمان در آب چگونه است؟

اگرچه تحقیقات بیشتری در مورد زایمان در آب لازم است، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این روش مادر یا نوزاد را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. البته اگر در محیطی خارج از بیمارستان انجام شود، احتمال بروز خطر افزایش می‌یابد؛ زیرا در چنین شرایطی مادر به کمک‌های پزشکی اورژانسی فوری دسترسی ندارد. 

در ادامه به برخی از مشکلات احتمالی و نادری که ممکن است در حین زایمان‌کردن در آب رخ دهند، اشاره شده است:

• غرق‌شدن

 غرق‌شدن و همچنین خفگی را می‌توان به‌عنوان خطرات و عوارض احتمالی زایمان در آب بیان کرد. ممکن است نوزاد برای مدت طولانی زیر آب بماند و ریه‌های او پر از آب شود. در یک محیط پزشکی، تیم زایمان با قرار‌دادن سر نوزاد در بالای آب به‌محض تولد، به جلوگیری از این امر کمک می‌کنند تا او بتواند اکسیژن کافی برای تنفس داشته باشد.

• پارگی بند‌ناف

 در طول زایمان کردن در آب، نوزاد معمولاً به‌سرعت و با سر به سطح آب آورده می‌شود. این حرکت سریع به او کمک می‌کند تا هر چه زودتر نفس‌کشیدن را آغاز کند، اما خطر پارگی بند‌ناف وجود دارد. پارگی بند‌ناف می‌تواند جنین را زیر آب نگه دارد و منجر به از‌دست‌دادن خون جنین شود.

• عفونت نوزاد

 زایمان در آب به معنای نشستن، زور زدن و زایمان در یک وان است. نوزادی که در چنین محیطی به دنیا می‌آید، ممکن است آب آلوده را ببلعد و خطر عفونت در او افزایش یابد. این به این دلیل است که به‌محض اینکه فرد باردار در وان می‌نشیند، حتی اگر آب استریل باشد، وان با فلورای واژینال و مقعدی آلوده می‌شود.

• عفونت مادر

 در زایمان در آب، اگر آب وان یا تجهیزات به‌خوبی استریل نشده باشد یا آب به‌موقع تعویض نشود، ممکن است خطر عفونت برای مادر افزایش یابد. باکتری‌هایی مانند E. coli یا Pseudomonas در آب آلوده می‌توانند باعث عفونت‌های پوستی، ادراری یا رحمی شوند. 

• کمبود منابع در موارد اضطراری

در طول زایمان کردن در آب، توانایی رسیدگی به شرایط اورژانس در حین زایمان (مانند خونریزی مادر، نیاز به سزارین و غیره) محدود است. این می‌تواند منجر به پیامدهای منفی برای مادر یا نوزاد شود.

• بالا‌رفتن بیش از حد دمای بدن شما یا نوزاد

 در زایمان در آب، اگر دمای آب بیش از حد بالا باشد (معمولاً بالاتر از 37.5-38 درجه سانتی‌گراد)، ممکن است دمای بدن مادر یا نوزاد بیش از حد افزایش یابد. این موضوع ممکن است باعث استرس گرمایی، افزایش ضربان قلب یا در موارد نادر، مشکلات تنفسی برای مادر یا نوزاد شود. 

با‌توجه‌به خطرات و عوارض احتمالی، اگر بارداری شما پرخطر در نظر گرفته شود، ممکن است پزشک گزینه زایمان در آب را به شما پیشنهاد نکند.

آیا نوزاد در زایمان در آب ممکن است غرق یا خفه شود؟

در زایمان در آب، خطر غرق‌شدن یا خفگی نوزاد بسیار کم است، به شرطی که فرایند تحت نظارت ماما یا پزشک متخصص انجام شود. نوزادان تا لحظه‌ای که بند‌ناف قطع نشده و در معرض هوا قرار نگرفته‌اند، به دلیل “رفلکس غواصی” (dive reflex) نفس نمی‌کشند. این رفلکس باعث می‌شود نوزاد به‌جای تنفس، اکسیژن را از طریق بند‌ناف دریافت کند. 

بااین‌حال، اگر نوزاد به‌سرعت از آب خارج نشود یا در صورت وجود مشکلاتی مانند استنشاق مکونیوم، ممکن است خطر خفگی یا غرق‌شدن او را تهدید کند. از‌این‌رو، حضور و نظارت دقیق ماما یا پزشک متخصص و رعایت پروتکل‌های ایمنی در طول انجام این نوع زایمان اهمیت زیادی دارد و این ریسک را به حداقل می‌رساند.

 

آمادگی لازم برای زایمان در آب چگونه است؟

اینکه آیا زایمان داخل آب برای شما مناسب است یا خیر، به شرایط فردی شما بستگی دارد. این تصمیمی است که بهتر است با همکاری پزشک خود بگیرید. اگر پس از سنجیدن مزایا و معایب، همچنان می‌خواهید زایمان کردن در آب را امتحان کنید، باید برای انجام آن آماده باشید. 

برای آمادگی جهت زایمان کردن در آب، باید اقدامات و برنامه‌ریزی‌های لازم را با‌دقت انجام دهید تا تجربه‌ای ایمن و راحت داشته باشید. در ادامه، نکات کلیدی که باید به آن‌ها توجه کنید آورده شده است:

• مشاوره با پزشک یا ماما

اولین قدم، مشورت با یک متخصص زنان و زایمان یا مامای آموزش‌دیده در زمینه زایمان در آب است. آنها می‌توانند شرایط سلامت شما و جنین را ارزیابی کنند تا مطمئن شوند این روش برای شما مناسب است یا خیر. شما می‌توانید در صفحه دکتر زنان آنلاین یا دکتر مامایی آنلاین، در کوتاه ترین زمان جواب سوالات خود را از بهترین متخصصان بگیرید.

• انتخاب مکان مناسب

محل انجام زایمان (خانه یا بیمارستان) را انتخاب کنید. بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز زایمان مجهز به وان‌های مخصوص زایمان کردن در آب هستند. اما اگر در خانه زایمان می‌کنید، وان زایمان مناسب (عمیق و جادار) تهیه کنید و از تمیز و استریل بودن آن مطمئن شوید.

• تهیه تجهیزات لازم

 وان زایمان باید تمیز، با دمای آب کنترل‌شده (بین 36 تا 37.5 درجه سانتی‌گراد) باشد. همچنین باید وسایلی مانند حوله، دماسنج آب و تجهیزات ضدعفونی‌کننده را نیز آماده کنید.

• آمادگی ذهنی

 پیش از زایمان توصیه می‌کنیم برای تقویت آرامش، تمرینات تنفسی، یوگا یا مدیتیشن انجام دهید. همچنین تکنیک‌های آرام‌سازی در آب، مانند شناوری و حرکات آرام، را نیز تمرین کنید.

• آمادگی جسمی

 رژیم غذایی سالم داشته باشید و برای جلوگیری از کم‌آبی بدن در طول زایمان، آب فراوان بنوشید.

• تنظیم درجه آب

 دمای آب باید به‌خوبی تنظیم شود و معمولاً بین ۳۶ تا ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد باشد.

• برنامه‌ریزی برای شرایط اضطراری

 حتماً باید برنامه‌ای برای خارج‌کردن شما از وان در شرایط اضطراری وجود داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که تیم پزشکی آماده واکنش به هرگونه مشکل احتمالی هستند.

• کنترل بهداشت و ایمنی

 وان و تجهیزات که برای زایمان در آب استفاده می‌شوند باید قبل و حین زایمان کاملاً ضدعفونی شوند. آب باید به‌صورت دوره‌ای تعویض یا تصفیه شود تا از تجمع باکتری‌ها جلوگیری به عمل آید.

• انتخاب لباس مناسب

 برای زایمان‌کردن در آب، پوشیدن لباس تمیز، راحت و سبک که به بدن نچسبد مناسب است تا احساس آزادی و آرامش داشته باشید. همچنین، استفاده از شورت یک‌بارمصرف یا شورت مخصوص زایمان که راحت و قابل‌تعویض باشد نیز توصیه می‌شود.

• مراقبت بعد از زایمان

بعد از زایمان‌کردن در آب باید خونریزی مادر بررسی شود و نوزاد و ناحیه پرینه مادر بلافاصله خشک شوند. برای آشنایی با مراقبت بعد از زایمان می‌توانید مقاله آن را مطالعه کنید.

زایمان در آب مناسب چه کسانی نیست؟

عواملی وجود دارند که ممکن است شما را از انجام زایمان در آب منع کنند. اگر شرایط زیر را دارید، این روش مناسب شما نیست.

• سن کمتر از ۱۷ یا بیشتر از ۳۵ سال

• ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشار‌خون بالای بارداری) یا دیابت

• بارداری دوقلو یا چندقلو

• قرار‌گرفتن نوزاد در وضعیت بریچ (پایین نبودن سر)

• نارس بودن نوزاد (تولد قبل از هفته ۳۷) 

• بزرگ‌بودن نوزاد (ماکروزومی)

• ابتلای مادر به عفونت 

• بارداری پر‌خطر و مشکل سلامتی مادر

• اضافه‌وزن داشتن مادر

زایمان در آب یک تصمیم شخصی است که به تفکر و تحقیق زیادی نیاز دارد. برای آشنایی بیشتر با این روش و تصمیم‌گیری بهتر، با پزشک خود صحبت کنید تا از خطرات کامل و واقعیت انتخاب‌های خود مطلع شوید. برای این منظور می‌توانید با پزشکان متخصص اپلیکیشن ایمپو ارتباط برقرار کرده و مشاوره‌های لازم را دریافت کنید.  

زایمان در آب مناسب چه کسانی است؟

اغلب پزشکان و ماماها بر این باورند که افرادی با شرایط زیر می‌توانند زایمان در آب انجام دهند:

• بارداری کم‌خطر و داشتن سلامت عمومی 

• رسیدن به هفته ۳۷ بارداری

• تک‌قلو بودن نوزاد 

• قرارگیری سر نوزاد به سمت پایین

• نداشتن اضافه‌وزن زیاد

• پیشرفت طبیعی زایمان

روش های کاهش درد هنگام زایمان در آب

زایمان در آب روشی است که می‌تواند به کاهش درد کمک کند، اما برخی روش‌های مکمل نیز وجود دارند که می‌توانند تجربه درد را در این نوع زایمان بیشتر کاهش دهند. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• مدیتیشن و تنفس عمیق

 از تکنیک‌های تجسم و تکنیک‌های تنفسی مانند تنفس آهسته و عمیق یا تنفس‌های ریتمیک استفاده کنید. این روش می‌تواند به آرامش ذهن و بدن کمک کند و درد را کاهش دهد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله مدیتیشن را مطالعه کنید.

• تغییر موقعیت در آب

 هنگام قرار‌گرفتن در آب، مادر می‌تواند به‌راحتی در موقعیت‌هایی مانند چمباتمه‌زدن، تکیه‌دادن یا شناور ماندن قرار بگیرد که فشار را از لگن و کمر کم می‌کنند.

• ماساژ در آب

 ماساژ ملایم کمر، شانه‌ها یا ناحیه لگن توسط ماما یا همراه می‌تواند به تسکین دردهای انقباضی مادر کمک کند. به همین دلیل زایمان در آب با حضور همسر بیشتر توصیه می‌شود. 

• استفاده از آب گرم

 قرارگیری در آب با دمای بین 35 تا 37 درجه سانتی‌گراد منجر به شل‌شدن عضلات و کاهش شدت انقباضات و درد در حین زایمان می‌شود.

• موسیقی آرام‌بخش

 گوش‌دادن به موسیقی آرام در محیط زایمان می‌تواند به آرامش و کاهش احساس درد مادر کمک زیادی کند.

 آیا با اضافه وزن میتونم زایمان در آب داشته باشم؟

اضافه‌وزن به‌خودی‌خود مانع زایمان در آب نیست، اما می‌تواند بر ایمن بودن این روش تأثیرگذار باشد. از‌‌این‌رو باید با پزشک مشورت کنید تا شرایط خاص شما بررسی شود.

هزینه زایمان در آب چقدر است؟

هزینه زایمان در آب در ایران، بسته به خصوصی یا دولتی بودن بیمارستان و نوع بیمه متفاوت است. اما معمولاً مشابه زایمان طبیعی است و در بیمارستان‌های دولتی حدود ۱ تا ۳ میلیون تومان و در بیمارستان‌های خصوصی حدود ۵ تا ۱۵ میلیون تومان یا بیشتر هزینه دارد. (با بیمه تکمیلی کاهش می‌یابد).

سخن پایانی

زایمان در آب، روشی منحصربه‌فرد برای زایمان است که مزایای متعددی برای مادر و نوزاد ارائه می‌دهد. از کاهش درد تا ایجاد تجربه زایمانی آرام‌تر، این روش می‌تواند زایمان را راحت‌تر و توانمندتر کند. اگر پزشک شما پس از بررسی شرایط این روش را تأیید می‌کند، زایمان‌کردن در آب می‌تواند انتخابی فوق‌العاده باشد. بااین‌حال، هر مادری باید تصمیمی بگیرد که با شرایط او سازگار باشد و زایمان ایمن و سالمی را تضمین کند.

چه زایمان کردن در آب را انتخاب کنید و چه روش دیگری، هدف نهایی تجربه‌ای ایمن و رضایت‌بخش برای زایمان و حفظ سلامت مادر و نوزاد است. در این فرایند، مشورت با پزشک و ماما بسیار مهم است. آنها می‌توانند با‌توجه‌به شرایط جسمانی و پزشکی شما، بهترین گزینه‌ها را برای زایمان پیشنهاد دهند و اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهند تا تصمیم آگاهانه‌ای بگیرید.

با نصب اپلیکیشن ایمپو می‌توانید به ماما‌ها و پزشکان متخصص مجربی دسترسی داشته باشید و پس از ویزیت آنلاین، در زمینه مزایا و معایب زایمان در آب مشاوره‌ تخصصی دریافت نمایید. 

منابع

webmd.com / parents.com / britishcyprusivf.com / nct.org