یائسگی زودرس چیست و چه علائمی دارد؟
در این مقاله میخوانید:
بدون شک، آغاز عادت ماهانه در دوران بلوغ را می‌توان یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی زنان عنوان کرد که نقش مهمی در سلامت آن‌ها دارد. عادت ماهانه، اغلب تا حدود ۳۰ سال ادامه می‌یابد و در نهایت با دوران پسا قاعدگی یا یائسگی پایان می‌یابد؛ اما در برخی زنان، این دوران با چالش‌هایی همراه است و امکان دارد ۳۰ سال به طول نینجامد. در این وضعیت که از آن به‌عنوان «یائسگی زودرس» یاد می‌شود، عادت‌ماهانه زنان در سنینی پایین‌تر از سن نرمال و زیر ۴۰ سالگی پایان می‌یابد.
افزایش دمای بدن و گرگرفتگی، مشکلات مربوط به خواب، ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند پوکی‌استخوان، تغییر در خلق‌و‌خو و از همه مهم‌تر ازدستدادن توانایی باروری، از مشکلات اصلی یائسگی زودرس هستند. ژنتیک، سابقه خانوادگی، ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند اختلالات تیروئید، شیمی‌درمانی، برداشتن تخمدان و … از دلایل اصلی بروز یائسگی زودرس به شمار می‌آیند.
یائسگی زودرس چیست؟
به طور متوسط، تمام زنان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی، پساقاعدگی را تجربه می‌کنند و دوران پریود آن‌ها به پایان می‌رسد؛ اما گاهی اوقات این اتفاق زودتر از زمانی که باید می‌افتد. یائسگی زودرس (premature menopause) شرایطی است که در آن پساقاعدگی زودتر از زمان مقرر و پیش از ۴۰ سالگی رخ می‌دهد. به‌طور معمول، افرادی که به مدت ۱۲ ماه متوالی قاعدگی نداشته‌اند و هیچ دارویی مصرف نمی‌کنند که باعث توقف پریود شود، ممکن است به یائسگی زودهنگام رسیده باشند.
این شرایط میتواند به دلایل نامشخص یا در نتیجه ابتلا به برخی بیماری‌ها و انجام درمان‌های پزشکی مختلفی مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، جراحی برداشتن تخمدان‌ها رخ دهد. زنانی که دارای سابقه خانوادگی یائسگی زودرس هستند، احتمال بیشتری دارد که این دوران را زودتر پشت سر بگذارند.
لازم به ذکر است که زنانی که زودتر وارد دوران یائسگی می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به برخی مشکلات مانند ابتلا به بیماری‌ها قلبی، سکته مغزی، زوال عقل و پوکی‌استخوان قرار دارند. همچنین، یائسگی زودرس، برای زنانی که تمایل به بارداری و مادر شدن دارند، میتواند یک مشکل جدی به‌حساب آید؛ چرا که در چنین شرایطی زنان دچار ناباروری می‌شوند و توانایی باردار شدن را از دست میدهند.
علائم یائسگی زودرس در زنان چیست؟
برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم یائسگی زودرس شامل موارد زیر است:
- پریود نامنظم
- لکه‌بینی بین دو پریود
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه
- خشکی واژن
- عفونت ادراری مکرر (UTIs)
- مشکل در خواب (اغلب بی‌خوابی)
- علائم عاطفی مانند تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی یا اضطراب
- خشکی پوست، چشم یا دهان
- تند شدن ضربان قلب
- سردرد
- درد مفاصل و عضلات
- تغییر میل جنسی
- فراموشی و کاهش تمرکز
- افزایش یا کاهش وزن
- ریزش یا نازک شدن مو
علت یائسگی زودرس چیست؟
گاهی اوقات، علت بروز یائسگی زودرس ناشناخته است و فرد بدون هیچ دلیلی، زودتر از زمان مقرر دچار یائسگی می‌شود. به‌طورکلی می‌توان گفت هر چیزی که به تخمدان‌های فرد آسیب برساند یا بدن را از تولید استروژن باز دارد، میتواند باعث این مشکل شود. برخی از علل رایج یائسگی زودهنگام عبارت‌اند از:
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان
- جراحی برداشتن تخمدان‌ها
- سابقه خانوادگی یائسگی در سنین پایین
- بروز اولین قاعدگی قبل از 11 سالگی
- ناهنجاری‌های کروموزومی مانند X شکننده یا سندرم ترنر
- ابتلا به بیماریهای خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، کرون یا اختلالات تیروئید
- سیگار کشیدن
- آنسفالومیلیت میالژیک یا سندرم خستگی مزمن
- ابتلا به بیماری ایدز
- ابتلا به عفونت‌هایی مانند اوریون
لازم به ذکر است ورزش سنگین نمی‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود، اما ممکن است باعث پریود نامنظم و اختلال در سیکل قاعدگی گردد؛ در این شرایط بازگشت پریود و طبیعی شدن سیکل با کاهش شدت فعالیت، امکان پذیر است.
آزمایش یائسگی زودرس (تشخیص یائسگی زودرس)
اگر پیش از ۴۵ سالگی علائم یائسگی را تجربه کنید، پزشک معالج شما ممکن است چندین آزمایش انجام دهد و سؤالاتی را برای کمک به تشخیص بهتر مطرح کند. پروسه تشخیص یائسگی زودرس شامل موارد زیر است:
- سوال در مورد منظم بودن دوره‌های قاعدگی
- بحث در مورد سابقه خانوادگی
- انجام معاینات فیزیکی
- انجام آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها
- بررسی سایر شرایط سلامتی مانند وضعیت تیروئید
شما می‌توانید با استفاده از اپلیکیشن ایمپو، اطلاعات دقیقی درمورد سیکل قاعدگی خود به پزشک ارائه دهید. ایمپو برای شما تاریخ پریود، PMS و روز تخمک گذاری را پیش بینی می‌کند. همچنین در بخش گزارش‌گیری به اطلاعات سیکل خود در بازهای زمانی 3، 6 و 12 دسترسی دارید و می‌توانید نامنظمی پریود را تشخیص دهید. علاوه بر آن، این گزارش را می‌توانید به صورت PDF به پزشک خود ارائه دهید.
درمان قطعی یائسگی زودرس و بارداری
درمان یائسگی زودرس با توجه به دلیل آن، متفاوت است. باتوجه‌به خطرات یائسگی زودهنگام، پزشکان اغلب درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را توصیه می‌کنند؛ مگر اینکه به دلایلی مانند ابتلا به سرطان سینه، هورمون‌درمانی برای فرد مناسب نباشد.
در درمان HRT، برخی از هورمون‌های ازدست‌رفته در بدن فرد، جایگزین می‌شوند؛ این امر به کاهش علائم و عوارض جانبی یائسگی کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماریهای ناشی از آن را کاهش می‌دهد.
ازآنجایی‌که یائسگی زودرس منجر به ناباروری می‌شود، در شرایطی مانند داشتن سابقه خانوادگی یا انجام برخی درمان‌ها (مانند شیمی‌درمانی)، می‌توان با فریز تخمک یا حتی بافت تخمدان، توانایی باروری فرد را حفظ کرد.
تفاوت بین یائسگی زودرس و نارسایی تخمدان چیست؟
نارسایی تخمدان، یکی دیگر از مشکلاتی است که در خانم ها رخ می دهد و اغلب با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می‌شود. نارسایی زودرس تخمدان که به‌عنوان نارسایی اولیه تخمدان (POI) نیز از آن یاد می‌شود، وضعیتی است که در آن قاعدگی به طور ناگهانی و خود‌به‌خود، متوقف می‌شود.
این عارضه با یائسگی زودهنگام تفاوت دارد؛ چرا که در POI احتمال بازگشت قاعدگی وجود دارد و افراد مبتلا همچنان امکان تخمک‌گذاری، قاعدگی یا باردارشدن را دارند؛ این در حالی است که در یائسگی زودرس، تخمک‌گذاری و قاعدگی به طور کامل متوقف می‌شود و شما توانایی باردارشدن را از دست می‌دهید.
آیا پس از تشخیص یائسگی زودرس، همچنان می‌توان باردار شد؟
یائسگی زودرس، به دلیل متوقف‌شدن تخمک‌گذاری، بر توانایی شما برای باردارشدن تأثیر منفی می‌گذارد. اگر باردارشدن برای شما مهم است، پیشنهاد می‌کنیم حتماً با یک متخصص باروری مشورت کرده و گزینه‌های موجود را بررسی کنید.
برای مثال، باردارشدن از طریق لقاح آزمایشگاهی (IVF) یکی از گزینه‌های موجود در این شرایط است. می‌توانید از تخمک‌های اهدایی یا تخمک‌های خود استفاده کنید؛ البته اگر تخمک‌های خود را قبل از یائسگی فریز کرده باشید.
درمان یائسگی زودرس با طب سوزنی
یکی از روش‌هایی که برای درمان یائسگی زودرس به کار برده می‌شود، طب سوزنی است. طب سوزنی با کاهش هورمون‌های FSH و LH و افزایش سطح هورمون استرادیول، عوارض مربوط به یائسگی زودهنگام شامل گرگرفتگی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و تعریق شبانه را تا حدودی بهبود می‌بخشد. همچنین، طب سوزنی در تولید مجدد استروژن طبیعی بدن نیز مؤثر است و میتواند از نارسایی تخمدان و نارسایی هورمونی جلوگیری کند.
بازگشت پریود بعد از یائسگی زودرس
بعد از بروز یائسگی زودرس، به‌هیچ‌وجه امکان بازگشت پریود وجود ندارد و قاعدگی به طور کامل متوقف می‌شود؛ بنابراین هنگامی که به یائسگی رسیدید، هرگونه خونریزی واژینال طبیعی نیست و در صورت مشاهده لکه‌بینی، باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و معاینه شوید.
جلوگیری از یائسگی زودرس
بیشتر علل یائسگی زودهنگام خارج از کنترل افراد هستند و روش مشخصی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این حال، ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی مانند ترک سیگار، میتواند خطر بروز یائسگی را کاهش دهد. سایر علل یائسگی زودرس مانند ابتلا به برخی بیماری‌ها، جراحی یا ابتلا سرطان، در بیشتر موارد غیرقابل‌پیشگیری هستند.
یائسگی زودرس چه خطری دارد؟
افرادی که یائسگی زودرس را تجربه می‌کنند، علائم شدیدتری از یائسگی در آن‌ها رخ می‌دهد. این علائم میتواند منجر به اختلال عملکرد جنسی یا ازدستدادن میل جنسی شود. علاوه‌برآن، افرادی که یائسگی زودهنگام را تجربه می‌کنند، به دلیل عدم وجود مقادیر کافی استروژن در بدن، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی بیماری‌ها هستند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- پوکی استخوان
- بیماریهای قلبی
- افسردگی
- بیماریهای عصبی مختلف مانند زوال عقل و بیماری پارکینسون
سخن پایانی
داشتن سیکل‌های قاعدگی نامنظم، دوره‌های طولانی یا کوتاه، لکه بینی بین پریود و تغییر در خونریزی، از نشانه‌های رایج یائسگی زودرس است. یائسگی پیش از ۴۵ سالگی، در حدود ۵ درصد از زنان، و یائسگی پیش از ۴۰ سالگی نیز در حدود ۱٪ از زنان اتفاق می‌افتد. ازآنجایی‌که این عارضه منجر به ناباروری می‌شود و میتواند فرد را در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها قرار دهد، مشکلی جدی و مهم است.
مهم‌ترین چالش مربوط به یائسگی زودهنگام را می‌توان غیر‌قابل پیشگیری و غیر‌قابل درمان بودن آن عنوان کرد. در این مقاله از مجله سلامت ایمپو، تلاش کردیم تا به طور کامل به یائسگی زودهنگام بپردازیم. شما می‌توانید تمامی سوالات خود را در این زمینه از بهترین متخصصا زنان، زایمان و نازایی ایمپو بپرسید و در سریع ترین زمان ممکن نگرانی های خود را رفع کنید. همچنین، می‌توانید در بخش اشتراک تجربه با کاربرانی که شرایط مشابه شما را دارند، تبادل نظر کنید.
منابع
بروز یائسگی در چه سنی زودرس تلقی می‌شود؟
یائسگی پیش از ۴۰ سالگی تا ۴۵ سالگی، یائسگی زودهنگام نامیده می‌شود.
آیا ورزش و فعالیت بدنی شدید میتواند باعث یائسگی زودهنگام شود؟
خیر، یافتهها نشان میدهند که هیچ ارتباطی بین سطح فعالیت بدنی در هر سنی و تجربه یائسگی زودرس وجود ندارد؛ اما در بعضی شرایط ممکن است فعالیت و ورزش سنگین باعث اختلال سیکل قاعدگی و توقف پریود شود.
عوارض یائسگی زودرس چیست؟
عوارض یائسگی زودرس شامل افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریهای از قبیل پوکی استخوان، افسردگی، بیماری قلبی و بیماری های عصبی است. همچنین، امکان بارداری پس از یائسگی وجود ندارد. علائم یائسگی زودرس نیز شدیدتر از پساقاعدگی طبیعی است و میتواند منجر به کاهش میل جنسی شود.
آزمایش یائسگی زودرس چیست؟
پزشک برای تشخیص یائسگی زودرس، آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها و اختلالات تیروئید تجویز می‌کند.