همه چیز درباره دندانپزشکی در بارداری؛ راهنمای جامع مراقبت و درمان

بارداری، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی یک زن است که تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی متعددی را به همراه دارد؛ این تغییرات نه تنها بر سلامت عمومی بدن تاثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند بر سلامت دهان و دندان نیز اثرات قابل توجهی داشته باشند.

بسیاری از زنان باردار ممکن است دچار مشکلاتی نظیر التهاب و خونریزی لثه، پوسیدگی دندان و افزایش حساسیت دندان‌ها شوند. از سوی دیگر، نگرانی از تاثیرات منفی درمان‌های دندانپزشکی بر سلامت جنین باعث می‌شود برخی مادران از رفتن به دندانپزشکی در بارداری خودداری کنند؛ که این امر می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تر شود.

سوال اصلی بسیاری از مادران این است که آیا انجام خدمات دندانپزشکی در بارداری ایمن است؟ چه زمانی برای مراجعه به دندانپزشک مناسب‌تر است؟ آیا کشیدن دندان یا عصب‌کشی در بارداری خطر دارد؟ و کدام داروها را می‌توان بدون نگرانی مصرف کرد؟

در این مقاله، به‌طور جامع به بررسی تمام جنبه‌های دندان پزشکی در بارداری پرداخته‌ایم تا مادران بتوانند با آگاهی کامل از سلامت دهان و دندان خود مراقبت کنند و در صورت نیاز، درمان‌های ایمن و مناسب را دریافت نمایند.

چرا دندانپزشکی در بارداری مهم است؟

در دوران حاملگی، تغییرات هورمونی می‌توانند بر لثه‌ها و دندان‌ها تاثیر بگذارند؛ یکی از مشکلات رایج در این دوران، التهاب لثه‌ها است که به آن ژنژیویت بارداری گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند منجر به خونریزی و تورم لثه‌ها شود و اگر به موقع درمان نشود، ممکن است به بیماری‌های جدی‌تر لثه یا دندان منجر گردد.

علاوه بر این، عفونت‌های دندانی در دوران بارداری می‌توانند باعث بروز مشکلاتی برای جنین، از جمله زایمان زودرس و وزن کم نوزاد شوند؛ بنابراین، مراقبت از دهان و دندان‌ها در این دوران اهمیت بسیاری دارد. در مقاله دندان درد در بارداری به بررسی کامل این موارد و راه‌های درمان سریع و خانگی برای درد دندان پرداخته‌ایم.

اقدامات دندانپزشکی در بارداری شامل چیست؟

بارداری، دوره‌ای حساس است که نیاز به مراقبت ویژه از سلامت دهان و دندان دارد. تغییرات هورمونی، افزایش میل به غذاهای شیرین، حالت تهوع و کاهش بزاق، همگی می‌توانند خطر پوسیدگی دندان و مشکلات لثه را افزایش دهند. در ادامه، اقدامات ایمن و غیر مجاز دندانپزشکی در حاملگی را معرفی و بررسی می‌کنیم:

1. خدمات ایمن دندانپزشکی در اوایل بارداری

سه ماهه اول بارداری، یکی از حساس‌ترین دوران رشد جنین محسوب می‌شود. در این دوره، سیستم عصبی، قلب، دستگاه گوارش و دیگر اندام‌های اصلی جنین در حال شکل‌گیری و تکامل هستند. به همین دلیل، خدمات دندانپزشکی در این مرحله باید با دقت و احتیاط بیشتری انجام شوند. به دلیل اینکه، هرگونه اختلال در این فرایند مانند مداخله پزشکی، دارویی یا استرس ممکن است باعث مشکلات مادرزادی یا تاخیر در رشد جنین شود.

برخی از خدمات دندانپزشکی در زمان بارداری، ایمن محسوب می‌شوند، که شامل موارد زیر است:

•  معاینه و چکاپ دندان‌ها برای بررسی پوسیدگی و بیماری‌های لثه

•  جرم‌گیری و پاکسازی حرفه‌ای دندان‌ها برای جلوگیری از عفونت لثه و پوسیدگی دندان

•  درمان‌های اورژانسی مانند آبسه یا عفونت شدید(با تجویز پزشک)

• رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان شامل استفاده از مسواک، نخ دندان و دهان‌شویه‌های ایمن مانند کلرهگزیدین

2. خدمات ایمن دندان پزشکی در سه ماهه دوم بارداری

سه ماهه دوم بارداری، بهترین زمان دندان پزشکی در بارداری محسوب می‌شود؛ در این دوره، خطر سقط کاهش یافته، رشد حیاتی جنین کامل‌تر شده و مادر از نظر جسمی وضعیت پایدارتری نسبت به سه ماهه اول دارد.

بسیاری از اقدامات درمانی و پیشگیرانه که در اوایل بارداری قابل انجام نبودند، اکنون می‌توانند با ایمنی بیشتری انجام شوند. این خدمات شامل موارد زیر هستند:

•  معاینه و جرم‌گیری دندان‌ها برای جلوگیری از بیماری‌های لثه، کاهش خطر ورم لثه بارداری و از بین بردن پلاک و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها

•   پر کردن دندان‌های پوسیده با مواد ایمن مانند کامپوزیت یا آمالگام بدون جیوه و استفاده از بی‌حسی موضعی بدون اپی‌نفرین برای کنترل درد

•  عصب‌کشی(درمان ریشه) در صورت عفونت شدید یا درد غیر قابل تحمل با استفاده از بی‌حسی لیدوکائین بدون اپی‌نفرین. در این درمان، اگر نیاز به عکس‌برداری باشد، باید با محافظ سربی انجام شود.

•  کشیدن دندان‌های عفونی در شرایط اضطراری

در مقاله سه ماهه دوم بارداری، صفر تا صد مراقبت‌های ضروری در این دوران را بررسی کردیم؛ جهت آگاهی بیشتر مطالعه فرمایید.

3. خدمات ایمن دندان پزشکی در سه ماهه سوم بارداری

دندانپزشکی در ماه هفتم بارداری، که آغاز سه ماهه سوم حاملگی است و بدن مادر برای زایمان آماده می‌شود، محدودیت‌های بیشتری نسبت به سه ماهه دوم دارد؛ به دلیل رشد سریع جنین و تغییرات فیزیولوژیکی در مادر، رعایت نکات ایمنی اهمیت زیادی دارد. 

سه ماهه سوم بارداری، مرحله پایانی رشد جنین است و بدن مادر تغییرات زیادی را تجربه می‌کند. بنابراین احتمال دارد انجام خدمات دندانپزشکی در بارداری دشوار باشد؛ زیرا ممکن است مادر به دلیل افزایش وزن و فشار رحم بر روی اندام‌ها با دراز کشیدن طولانی‌مدت روی صندلی دچار افت فشار خون و سرگیجه شود؛ به همین دلیل، بهتر است درمان‌های غیرضروری به بعد از زایمان موکول شوند.

با این حال، برخی از درمان‌های اورژانسی و پیشگیرانه همچنان ایمن و قابل انجام هستند:

•  درمان‌های اورژانسی مانند کنترل عفونت و درد شدید

•  جرم‌گیری و رعایت بهداشت دهان و دندان

• کشیدن دندان‌هایی با عفونت شدید و غیرقابل درمان

•  درمان عفونت‌های دهان و دندان با مصرف داروهای ایمن مانند بی‌حسی موضعی بدون اپی‌نفرین و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های ایمن مانند آموکسی‌سیلین یا کلیندامایسین تحت نظر پزشک

احتمال بارداری و دندان پزشکی؟

گاهی ممکن است قبل از آگاهی از بارداری، به دندانپزشکی بروید و بی‌حسی، عکس‌برداری یا دارو دریافت کنید. در این شرایط، ممکن است نگرانی‌های زیادی برای شما پیش بیاید. اما آیا این مسئله برای جنین خطرناک است؟ اگر بدون اطلاع از بارداری به دندانپزشکی رفته‌اید، معمولا جای نگرانی زیادی نیست.

اشعه دندانپزشکی دوز کمی دارد و به طور معمول، در اوایل بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند. اگر از پیش‌بند سربی استفاده نکرده باشید، باز هم احتمال آسیب بسیار کم است، اما برای اطمینان بیشتر، انجام سونوگرافی و مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند خیالتان را راحت کند.

لیدوکائین بدون اپی‌نفرین(پرکاربردترین داروی بی‌حسی) به‌طور کلی بی‌خطر است؛ اما بی‌حسی‌های حاوی اپی‌نفرین، ممکن است باعث افزایش ضربان قلب شود، که معمولا یک بار تزریق مشکلی ایجاد نمی‌کند. در صورتی که درمانی مثل عصب‌کشی، کشیدن دندان یا جراحی انجام داده‌اید یا دارویی خاص مصرف کرده‌اید، بهتر است به پزشک زنان اطلاع دهید.

آیا دندانپزشکی در بارداری خطرناک است؟

رفتن به دندانپزشکی در بارداری خطرناک نیست، بلکه برای حفظ سلامت مادر و جنین ضروری است. با این حال، برخی از اقدامات دندانپزشکی باید با احتیاط و در زمان مناسب انجام شوند تا از هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود.

همچنین، توصیه می‌شود که زنان باردار حتما برای چکاپ و درمان‌های پیشگیرانه به دندانپزشک مراجعه کنند؛ اما به طور کلی بهتر است پیش از اقدام به بارداری از وضعیت سلامت جسمی خود مطمئن شوید. انجام آزمایش ژنتیک قبل از بارداری نیز در این مسیر بسیار کمک‌کننده است؛ جهت آگاهی بیشتر مقالات مربوطه را مطالعه کنید.

با کمک برنامه بارداری ایمپو، که به صورت هفتگی، تمامی ویزیت‌های دوره‌ای، آزمایش‌های مهم و تاریخ‌های ضروری برای مراجعه به پزشک را به شما یادآوری می‌کند، از سلامت جنین خود مراقبت کنید. همچنین، با ثبت روزانه نشانه‌های خود در ایمپو، می‌توانید از توصیه‌های تخصصی و رژیم غذایی مناسب خود استفاده کنید.

ممنوعیت‌های دندانپزشکی در بارداری چه مواردی هستند؟

انجام برخی از درمان‌های دندانپزشکی بارداری ممکن است خطراتی برای مادر و جنین ایجاد کنند؛ اگرچه مراقبت از سلامت دهان و دندان بسیار مهم است، اما برخی از روش‌های درمانی باید به تعویق بیفتند یا با احتیاط انجام شوند. در ادامه، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های دندان پزشکی در بارداری را بررسی می‌کنیم:

1. پرهیز از درمان‌های غیرضروری و زیبایی

روش‌های زیبایی دندان مانند بلیچینگ(سفید کردن دندان)، لمینت، کامپوزیت، روکش‌های زیبایی و ایمپلنت دندان باید به بعد از زایمان موکول شوند؛ این روش‌ها ممکن است نیاز به بی‌حسی یا مواد شیمیایی داشته باشند که اثرات آن‌ها بر جنین کاملا مشخص نیست.

شروع درمان ارتودنسی(سیم‌کشی دندان) در بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا تغییرات هورمونی می‌توانند بر سلامت لثه‌ها تاثیر داشته و موجب التهاب شوند.

2. بی‌حسی دندانپزشکی در بارداری

داروها و آمپول‌های بی‌حسی حاوی اپی‌نفرین ممکن است باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون مادر شده و خطر زایمان زودرس را افزایش دهند. مصرف بی‌حسی ایمن مانند لیدوکائین بدون اپی‌نفرین با دوز کم، مجاز است.

استفاده از داروهای ایمن‌تر مانند استامینوفن(پاراستامول) و برخی از آنتی‌بیوتیک‌های تجویز‌شده توسط پزشک مانند آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین، کلیندامایسین در شرایط اورژانسی مجاز هستند.

داروهای مسکن و ضدالتهاب غیر مجاز مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، که ممکن است باعث مشکلات قلبی و کلیوی در جنین شوند، منع مصرف دارند. استفاده از آسپرین نیز به دلیل افزایش احتمال خونریزی مادر و جنین ممنوع است.

استفاده از داروهای قوی ضد درد مانند کدئین و آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین بدون تجویز پزشک نباید در دوران بارداری مصرف شوند.

3. عکس و اشعه دندانپزشکی در بارداری

به صورت کلی، عکس‌برداری با اشعه ایکس(رادیوگرافی دندان) در دوران بارداری به دلیل حساسیت جنین نسبت به اشعه، باید در شرایط کاملا اورژانسی و با رعایت محافظت کامل با استفاده از پیش‌بند سربی روی شکم و تیروئید انجام شود.

میزان اشعه‌ای که در عکس‌برداری دندان استفاده می‌شود، بسیار کم است و معمولا خطر جدی برای جنین ندارد؛ با این حال، به دلیل اینکه سه ماهه اول حساس‌ترین دوره برای رشد جنین است، فقط در مواقع اضطراری باید از عکس‌برداری استفاده شود.

رادیوگرافی ساده(پری آپیکال و بایت‌ وینگ) که برای بررسی پوسیدگی، عفونت و درمان ریشه استفاده می‌شود، با رعایت محافظت کامل، بی‌خطر است. در این دوران، رادیوگرافی پانورامیک(OPG) برای بررسی کلی فک و دندان‌ها در صورت ضرورت انجام می‌شود، اما بهتر است تا سه ماهه دوم یا بعد از زایمان به تعویق بیفتد.

سی‌تی‌اسکن دندان‌ها یا CBCT، که برای ایمپلنت و ارتودنسی کاربرد دارد، به دلیل وجود اشعه بیشتر در دوران بارداری توصیه نمی‌شود و بهتر است پس از زایمان انجام شود.

4. کشیدن دندان در بارداری

کشیدن دندان در بارداری به‌طور کامل ممنوع نیست، اما فقط در شرایط ضروری و با رعایت نکات ایمنی انجام می‌شود. این کار در برخی موارد می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین داشته باشد، بنابراین باید با دقت و در زمان مناسب انجام شود.

سه ماهه دوم بهترین زمان برای انجام کار دندانپزشکی در بارداری است؛ در سه ماهه اول، به دلیل رشد جنین و خطر سقط و در سه ماهه آخر به دلیل احتمال ایجاد ناراحتی شدید، فشار به شکم و افت فشار خون، تنها در شرایط اضطراری مجاز است.

5. عصب‌کشی دندان در بارداری

عصب‌کشی دندان در بارداری ایمن است، اما باید در شرایط ضروری و با رعایت نکات ایمنی مانند استفاده از بی‌حسی مناسب، محافظ سربی هنگام عکس‌برداری و اجتناب از داروهای غیرمجاز انجام شود.

ایمن‌ترین زمان برای انجام درمان‌های دندانپزشکی از جمله عصب‌کشی، سه ماهه دوم بارداری است؛ در این دوران وضعیت جنین تثبیت شده و حساسیت بدن مادر کمتر می‌شود. البته چنانچه دندان دچار عفونت یا درد شدید باشد، نباید درمان را به تعویق انداخت، زیرا ممکن است سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد.

6. اجتناب از جلسات درمانی طولانی‌مدت

نشستن طولانی‌مدت روی صندلی دندانپزشکی احتمال سرگیجه، افت فشار خون و کاهش جریان خون به جنین را افزایش می‌دهد. همچنین، در سه ماهه سوم، خوابیدن به پشت ممکن است به وریدهای اصلی فشار بیاورد و موجب افت فشارخون مادر شود.

بهتر است در جلسات طولانی، هر چند دقیقه وضعیت خود را تغییر دهید و در حالت نیمه‌نشسته قرار بگیرید. همچنین، از دندانپزشک بخواهید جلسات درمانی را کوتاه‌تر کند.

7. خودداری از استرس و اضطراب شدید

اضطراب و استرس زیاد در دندانپزشکی ممکن است باعث افزایش فشار خون و زایمان زودرس شود. بنابراین، بهتر است در صورت نیاز از روش‌های آرام‌سازی مانند نفس عمیق، موسیقی ملایم و مشورت با دندانپزشک برای کاهش استرس خود کمک بگیرید.

عوارض دندانپزشکی در بارداری چیست؟

دندانپزشکی بارداری به طور کلی ایمن است، اما ممکن است برخی از درمان‌های دندانپزشکی در صورت عدم رعایت نکات لازم، عوارضی برای مادر و جنین ایجاد کنند؛ این عوارض می‌توانند ناشی از استرس، داروهای نامناسب، اشعه ایکس، و اقدامات درمانی پرخطر باشند. از جمله این عوارض می‌توان موارد زیر را نام برد::

•  خطر سقط جنین یا زایمان زودرس

•  عوارض اشعه ایکس یا رادیوگرافی دندان

•  واکنش‌های نامطلوب به بی‌حسی و داروها و افزایش ضربان قلب جنین

•  افت فشار خون و سرگیجه در سه ماهه سوم

• افزایش التهاب و خونریزی لثه‌ها

انجام آزمایشات قبل بارداری و چکاپ دهان و دندان پیش از حاملگی به شما کمک می‌کند تا این دوران را بدون نگرانی و درد سپری کنید.

سخن آخر

دندانپزشکی در دوران بارداری می‌تواند با رعایت اصول ایمنی به بهبود سلامت دهان و دندان مادر کمک کند و از بروز مشکلاتی چون بیماری‌های لثه و عفونت‌های دندانی جلوگیری کند. با توجه به تغییرات هورمونی در دوران بارداری، نیاز به مراقبت‌های ویژه وجود دارد، بنابراین مراجعه به دندانپزشک در زمان مناسب و استفاده از درمان‌های ایمن، از اهمیت بالایی برخوردار است.

سه ماهه دوم بارداری، بهترین زمان برای درمان‌های دندانپزشکی است اما درمان‌هایی مانند کشیدن دندان و عصب‌کشی در موارد ضروری نباید به دلیل ترس از بارداری به تاخیر بیفتند. در حاملگی و پیش از آن، مراقبت منظم از دندان‌ها، مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و رژیم غذایی سالم بسیار مهم است.

با رعایت این نکات، مادران باردار می‌توانند بدون نگرانی از سلامت دندان‌های خود مراقبت کنند و بارداری سالمی داشته باشند. در طول دوران حاملگی، اپلیکیشن ایمپو با ارائه توصیه‌های تخصصی و یادآوری مراقبت‌های ضروری مانند یک دوست همراه شما خواهد بود.

یک مامان ایمپویی، یک مامان آگاهه؛

ایمپو رو نصب کن تا با توصیه‌های آگاهی بخش در این مسیر همراهت باشه!

دانلود اپلیکیشن بارداری ایمپو

منابع

• michiganmedicine.org
• health.clevelandclinic.org
• /utswmed.org