اسپرم اهدایی؛ راهی نو برای تجربه بارداری موفق 

داشتن فرزند برای بسیاری از افراد یک فصل از زندگی مشترکشان است اما برای عده‌ای دیگر به چالشی بزرگ و گاه دشوار تبدیل می‌شود. در چنین شرایطی، «اسپرم اهدایی» به‌عنوان راهی امیدوارکننده و نجات‌بخش برای کسانی که آرزوی در آغوش گرفتن نوزادی را دارند، مطرح می‌شود.

تا چند سال پیش، تلاش‌های زوج‌هایی که با ناباروری مواجه بودند، اغلب به ناامیدی و بن‌بست می‌انجامید اما امروز می‌توان گفت مسیرهای متعددی برای غلبه بر مشکلات ناباروری وجود دارد که «اسپرم اهدایی» تنها یکی از آن‌هاست.

در این مقاله به طور کامل با اسپرم اهدایی، روش بارداری با اسپرم اهدایی و معایب و مزایای آن آشنا می‌شویم و به شما کمک می‌کنیم تا بهترین تصمیم را در مسیر فرزندآوری داشته باشید.

اسپرم اهدایی چیست؟

اسپرم اهدایی یکی از روش‌های موثر در علم پزشکی است که امکان تجربه بارداری و فرزندآوری را برای بسیاری از زوج‌ها، که در شرایط عادی امکان این تجربه را ندارند، فراهم می‌کند. به طور دقیق‌تر، اسپرم اهدایی به اسپرم مردی گفته می‌شود که شرایط جسمی‌، ژنتیکی و سلامت جنسی متناسب برای باروری را دارد؛ و آن را در اختیار افرادی قرار می‌دهد که به دلایل مختلف با مشکل ناباروری روبه‌رو بوده و نمی‌توانند از اسپرم خود برای بارداری استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: روش‌های تقویت اسپرم در ده روز

باروری با اسپرم اهدایی

در بارداری با اسپرم اهدایی ، فرد اهداکننده‌ از لحاظ سلامت و باروری اسپرم‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرد؛ در صورت تایید پزشکی، در زمان مقرر جهت اهدای اسپرم به بانک اسپرم مراجعه خواهد کرد تا از طریق انزال، نمونه اسپرم جمع‌آوری شود. زن دریافت‌کننده نیز پیش از شروع درمان باید آزمایش‌های لازم را برای ارزیابی وضعیت هورمونی و آمادگی بدن برای بارداری انجام دهد.

اگر در مسیر لقاح مشکلی وجود نداشته باشد، پزشک با تجویز داروهای محرک تخمک‌گذاری و مکمل‌های ویتامینی، شرایط را برای آزادسازی تخمک یا استفاده از تخمکی که در گذشته با روش فریز تخمک حفظ شده، آماده می‌کند.

انتخاب اسپرم اهدایی در ایران معمولا بر اساس بیشترین شباهت ممکن از نظر ویژگی‌های ظاهری مانند رنگ پوست، مو، چشم و حتی گروه خونی بین اهداکننده و زوج گیرنده انجام می‌گیرد. این فرآیند بدون بیهوشی و در اغلب موارد بدون درد و با حداقل تهاجم انجام می‌شود.

مراحل و روش بارداری با اسپرم اهدایی

بارداری با اسپرم اهدایی یکی از روش‌های کمک‌باروری است که به زوج‌هایی که با مشکل ناباروری مواجه هستند، این امکان را می‌دهد که باردار شوند. این روش کاملا علمی، ایمن و تحت نظارت مراکز درمان ناباروری انجام می‌شود. در ادامه با مراحل انجام این روش بیشتر آشنا می‌شویم:

1. مشاوره اولیه و بررسی پزشکی

در اولین قدم، زوج متقاضی باید به یک مرکز ناباروری معتبر مراجعه کنند. در این مرحله، پزشک متخصص، سابقه پزشکی و باروری زوجین را بررسی می‌کند. پس از آن آزمایش‌های هورمونی و غربالگری‌ها انجام می‌گیرد. مشاوره روان‌شناسی و حقوقی، مخصوصا درباره پذیرش موضوع اسپرم اهدایی از نظر روانی و فرهنگی نیز ارائه می‌شود.

2. انتخاب اسپرم اهدایی

اسپرم‌های اهدایی از بانک‌های اسپرم معتبر گرفته می‌شوند. اهداکنندگان کاملا ناشناس هستند و از نظر ژنتیکی، عفونی(از جمله HIV، هپاتیت) و سلامت عمومی غربالگری می‌شوند. سپس، اطلاعات کلی مثل نژاد، گروه خونی، قد، رنگ چشم و تحصیلات‌شان ثبت شده تا زوجین یا فرد گیرنده، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنند.

3. آماده‌سازی تخمک و زمان‌بندی تخمک‌گذاری

در این مرحله متناسب با شرایط فرد، ممکن است پزشک از چرخه طبیعی تخمک‌گذاری کمک بگیرد؛ یا با داروهای تحریک تخمک‌گذاری(مثل کلومیفن سیترات یا گنادوتروپین‌ها) تخمک‌گذاری را تنظیم و تقویت کند. سونوگرافی‌های مکرر برای بررسی رشد فولیکول‌ها و تعیین زمان دقیق تخمک‌گذاری  نیز انجام می‌شود.

4. تلقیح اسپرم

در این روند، اسپرم اهدایی می‌تواند از طریق آی یو آی یا آی وی اف با تخمک زن ترکیب شده و جنین تشکیل شود. در آی یو آی یا تلقیح داخل رحمی(IUI) اسپرم اهدایی مستقیما به رحم زن دریافت‌کننده منتقل می‌شود؛ در این روش احتمال آزادسازی تخمک بالغ با کمک دارو افزایش پیدا می‌کند. سپس اسپرم موجود به داخل رحم تزریق‌شده و ادامه روند بارداری به صورت طبیعی طی می‌شود؛ در مقاله آی یو آی چیست به طور کامل به بررسی این روش پرداخته‌ایم.

در روش آی وی اف، اسپرم اهدایی با تخمک زن در محیط آزمایشگاه ترکیب شده و پس از تشکیل جنین، به رحم زن دریافت‌کننده منتقل می‌شود. طبیعتا نوزاد حاصل از نظر خصوصیات بیولوژیک مشابه فرد اهداکننده اسپرم خواهد بود.

5. آزمایش بارداری و مراقبت‌ها

پس از 10 تا 14 روز بعد از انجام عمل تلقیح، آزمایش خون بارداری انجام می‌گیرد. در صورت مثبت بودن، بارداری به‌صورت معمول پیگیری می‌شود.

درصد موفقیت اسپرم اهدایی

با توجه به وجود متغیرهای بسیاری مانند سن و شرایط جسمانی زن گیرنده، کیفیت و شرایط اسپرم اهدایی و روش باروری نمی‌توان عدد و احتمالات دقیقی برای درصد موفقیت بارداری با اسپرم اهدایی، برای همه زوج‌ها، مشخص کرد. با این حال بسیاری از پزشکان درصد موفقیت بارداری با اسپرم اهدایی را 60 الی 80 درصد تخمین می‌زنند.

همچنین، در نظر داشته باشید که شانس بارداری با اسپرم اهدایی به کمک روش آی وی اف بیشتر از آی یو آی است. اگر در دوراهی انتخاب روش اسپرم اهدایی برای فرزندآوری قرار گرفته‌اید یا در مورد اهدای اسپرم خود شک دارید، کافیست با متخصصین و پزشکان اپلیکیشن ایمپو درباره نگرانی‌ها و سوالات خود مشورت کنید؛ تا آگاهی و شناخت کافی درباره این مسئله را کسب کنید.

شرایط اهدای اسپرم در ایران چیست؟

قبل از تصمیم‌گیری برای اهدای اسپرم، لازم است بدانید که فرد اهدا کننده باید از نظر چندین مولفه تایید شود. در واقع پیش از آن‌که فردی بتواند اسپرم خود را اهدا کند، لازم است تحت بررسی‌های دقیق پزشکی، روان‌شناختی و سبک زندگی قرار گیرد. این ارزیابی‌ها به منظور حفظ سلامت کودک آینده و جلوگیری از انتقال بیماری‌ها یا مشکلات ژنتیکی صورت می‌گیرد. مهم‌ترین شرایط اسپرم اهدایی عبارتند از:

• سن مناسب

بهترین کیفیت اسپرم اهدایی مربوط به مردان بین ۱۸ تا ۳۵ سالگی است. با افزایش سن، احتمال کاهش کیفیت، تحرک و قدرت باروری اسپرم افزایش می‌یابد.

• سلامت کامل جسمانی

فرد اهدا کننده باید از نظر جسمی کاملا سالم باشد و هیچ‌گونه بیماری مزمن، ارثی یا عفونی همچون ایدز، تالاسمی یا سرطان نداشته باشد.

• سلامت روانی

افراد دارای اختلالات روان‌پزشکی شدید مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی شدید یا افسردگی کنترل‌نشده نمی‌توانند اسپرم اهدا کنند. در مقاله افسردگی، با روش‌های متعدد درمان متعدد بیشتر آشنا شوید.

• اطلاع از سوابق پزشکی

سابقه پزشکی فرد اهداکننده باید مشخص باشد؛ بنابراین کسانی که اطلاع دقیقی از سابقه خود یا خانواده خود ندارند مجاز به اهدای اسپرم نیستند.

• تست اسپرموگرام

پیش از تایید فرد برای اهدای اسپرم آزمایش تجزیه مایع منی یا اسپرموگرام الزامی است. آزمایش اسپرم به بررسی تعداد، تحرک و شکل ظاهری اسپرم‌ها می‌پردازد.

آیا در ایران اسپرم اهدایی وجود دارد؟

بانک اسپرم مؤسسه‌ای است که اسپرم مردان سالم و واجد شرایط را جمع‌آوری، آزمایش، فریز و ذخیره می‌کند تا در آینده به زوج‌هایی که به دلیل ناباروری با آن نیاز دارند، ارائه شود. با وجود آنکه چند بانک اسپرم در ایران وجود دارد اما هیچ قانون یا حتی پروتکلی در مورد آن وجود ندارد. هدف اصلی این مراکز ذخیره‌سازی اسپرم پیش از درمان‌های سرطانی است؛ بنابراین مراکز رسمی ناباروری معمولا به این روش نمی‌پردازند.

شرایط استفاده از اهدای اسپرم در ایران چگونه است؟

با توجه به قوانین و مقررات موجود در ایران، تنها زوج‌هایی می‌توانند از اسپرم اهدایی استفاده کنند که مشکلات خاص در زمینه باروری مردانه دارند. از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آزواسپرمی

آزواسپرمی وضعیتی است که در آن مرد هیچ اسپرم فعالی در مایع منی خود ندارد و توانایی باردار کردن همسر خود را ندارد.

• کیفیت پایین یا غیرقابل استفاده بودن اسپرم

در شرایطی که اسپرم‌های اهدا‌شده فاقد تحرک بوده یا ناهنجاری‌های شدید مورفولوژیکی که منجر به ناتوانی در لقاح می‌شوند، دارند، استفاده از اهدای اسپرم توصیه نمی‌شود.

• اختلالات شدید کروموزومی یا ناهنجاری‌های ساختاری در DNA اسپرم

زمانی که آزمایش ژنتیک قبل از بارداری و تست‌های تشخیص اختلالات ژنتیکی، سلامت اسپرم را تایید نکند امکان ایجاد جنین سالم نیز وجود ندارد و استفاده از اسپرم اهدایی اشتباه است.

اهدای اسپرم از نظر شرعی

استفاده از اسپرم اهدایی در ایران، به دلیل ابهامات فقهی و چالش‌های حقوقی، با محدودیت‌های بسیاری مواجه است. با این حال برخی از مراجع تقلید مانند آیت‌الله خامنه‌ای، اهدای اسپرم را به شرط رعایت مسائل شرعی مانند عدم نگاه و لمس حرام در فرآیند درمانی اساسا جایز دانسته‌اند.

طبق نظر ایشان، اگر تلقیح از طریق عدم تماس جنسی و با رعایت اصول شرعی انجام شود، بارداری با اسپرم اهدایی جایز و حلال است. با این حال در صورتی که فتوای مرجع زن دریافت‌کننده اسپرم، حرام بودن آن را اعلام کند، یا ازدواج موقت نیز صورت نگیرد، این عمل شرعی نبوده و حلال نیست.

بیشتر بخوانید: همه چیز درمورد اهدای تخمک

آزمایش‌های لازم قبل از اهدای اسپرم

قبل از انجام اهدای اسپرم، انجام مجموعه‌ای از آزمایشات و غربالگری‌های دقیق ضروری است تا سلامت اسپرم و احتمال انتقال بیماری‌ها به گیرنده یا جنین به حداقل برسد. این آزمایشات عبارتند از:

• آزمایش کیفیت و تعداد اسپرم

• آزمایش گروه خونی و فاکتورهای مرتبط برای جلوگیری از ناسازگاری‌های خونی بین اهداکننده و گیرنده

• آزمایش عفونت‌های مقاربتی

• آزمایش ایدز یا HIV

• آزمایش هپاتیت B و C

انجام آزمایش‌های ذکر شده و سایر آزمایشات قبل بارداری که توسط پزشک متخصص برای اطمینان از سلامت جنین پس از لقاح توصیه شده، ضروری است.

معایب اسپرم اهد‌ایی

با وجود اینکه اهدای اسپرم یک راهکار ساده برای بارداری و تغییر زندگی برخی از زوج‌ها شناخته می‌شود اما آگاهی از معایب اسپرم اهدایی پیش از اقدام به آن امری ضروری است. در ادامه به طور کامل با معایب اسپرم اهدایی آشنا خواهیم شد:

• وجود بیماری‌های ژنتیکی نهفته

اگرچه پیش از اهدای اسپرم، غربال‌گری‌‌های مختلف و آزمایش اسپرم انجام می‌شود اما ممکن است اهداکننده، ناقل بیماری‌های ژنتیکی نادری باشد که در آزمایش‌های اولیه مشخص نمی‌شوند.

• نگرانی و سردرگمی‌های هویتی در فرزند

کودک ممکن است در نوجوانی یا بزرگسالی با بحران هویتی یا کنجکاوی در مورد ریشه‌های بیولوژیکی خود مواجه شود.

• هزینه بالای بارداری با اسپرم

فرآیند انتخاب اسپرم، انجام آزمایش‌ها، انتقال به رحم و پیگیری‌های پزشکی ممکن است زمان‌بر و پرهزینه شوند. همچنین، در صورت نیاز به IVF هزینه‌ها به مراتب بیشتر خواهند شد.

تصمیم‌گیری برای استفاده از اسپرم اهدایی فقط یه موضوع پزشکی نیست. اگر درباره پذیرش نقش پدر غیر ژنتیکی، احساسات خود یا همسرتان یا نحوه اطلاع‌رسانی به فرزندتان در آینده سوال دارید، می‌توانید با سکس‌تراپ‌های ایمپو مشورت کنید.

قیمت اسپرم اهدایی در سال 1404

در سال ۱۴۰۴، هزینه استفاده از اسپرم اهدایی در ایران متناسب با نوع بانک اسپرم، کیفیت اسپرم، آزمایشات قبل بارداری و خدمات ارائه‌شده، متغیر است. در برخی مراکز خصوصی، هزینه‌ها ممکن است به دلیل ویژگی‌های خاص اسپرم‌ها و شرایط سخت پذیرش اسپرم‌ها بیشتر نیز باشد. برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر و به‌روزتر، توصیه می‌شود با مراکز درمان ناباروری معتبر در شهر خود تماس بگیرید.

کلام آخر

باردار شدن همیشه به آن سادگی نیست که تصور می‌کنیم. بسیاری از زوج‌ها در مسیر فرزندآوری با چالش‌ها و سختی‌هایی رو‌به‌رو می‌شوند که ممکن است به ناامیدی ختم شود. در چنین شرایطی، اسپرم اهدایی می‌تواند نقطه نجاتی برای زوج‌هایی باشد که سال‌ها درگیر ناباروری بوده‌اند. اسپرم اهدایی روشی از درمان ناباروری است که در آن اسپرم فردی خارج از زوج با تخمک زن ترکیب شده و از طریق تلقیح داخل رحمی یا لقاح آزمایشگاهی منجر به بارداری می‌شود.

این روش زمانی مطرح می‌شود که مرد دچار ناباروری کامل شده یا انتقال بیماری‌های ژنتیکی از سوی او محتمل است. هرچند این روش با شک و ملاحظات اخلاقی، شرعی و اجتماعی همراه است اما با آگاهی کافی، مشاوره تخصصی و رعایت اصول علمی و شرعی، می‌توان آن را به گزینه‌ای سنجیده و مسئولانه برای ساختن آینده‌ای متفاوت تبدیل کرد. 

اپلیکیشن ایمپو از ابتدای مسیر بارداری با اسپرم اهدایی و تصمیم‌گیری‌های سخت، تا زمان زایمان به عنوان یک مشاور و متخصص در کنار شماست تا هر مرحله را به سلامت و با نهایت آرامش و آگاهی سپری کنید و با خیالی آسوده فرزند عزیزتان را در آغوش بگیرید.

منابع

ovumia/ stanford / jessopfertility / fertility.womenandinfants.org