شخصیت‌شناسی یا روانشناسی شخصیت چیست؟

شخصیت، به الگوهای منحصربه‌فرد افکار، احساسات و رفتارهایی اشاره دارد که یک فرد را از دیگران متمایز می‌کند. به‌عنوان‌مثال، می‌توان به صفاتی مانند بخشنده، دلسوز، وفادار، کم‌رو و غیره اشاره کرد که برای توصیف افراد به کار می‌روند. شخصیت انسان پیچیدگی عمیقی دارد که باعث می‌شود رفتار افراد در موقعیت‌های مختلف به سختی قابل‌پیش‌بینی باشد.

به دلیل همین پیچیدگی، سال‌هاست که «شخصیت‌شناسی»، در قالب روان‌شناسی شخصیت موضوع بررسی و مطالعه محققان بوده است. «روانشناسی شخصیت»، دریچه‌ای به‌سوی رازهای وجود انسان است؛ جایی که الگوهای منحصربه‌فرد افکار، احساسات و رفتارها هویت هر فرد را شکل می‌دهند.

این حوزه از روان‌شناسی به مطالعه چگونگی شکل‌گیری شخصیت می‌پردازد و تاثیر عوامل ژنتیکی، تجربیات و محیط را بر شکل‌دهی ذهن و روان انسان بررسی می‌کند. در این مقاله از ایمپو، قصد داریم نگاهی عمیق به روان‌شناسی شخصیت بیندازیم و تیپ‌های شخصیتی، نظریه‌ها و به‌طور‌ کلی «شخصیت‌شناسی افراد» را بررسی کنیم.

شخصیت چیست؟

پیش از آشنایی با شخصیت‌شناسی، بهتر است در ابتدا با مفهوم شخصیت آشنا شویم. شخصیت(Personality)، به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و رفتارهای پایدار شامل صفات اصلی، علایق، انگیزه‌ها، ارزش‌ها، خودپنداره، توانمندی‌ها و الگوهای عاطفی اشاره دارد که سازگاری منحصربه‌فرد یک فرد با زندگی را شکل می‌دهند.

نظریه‌های مختلف روانشناسی همگی بر این نکته توافق دارند که شخصیت در تعیین رفتار نقش دارد. توصیف‌هایی که دیگران از ما می‌کنند، مانند صبور، خوش‌اخلاق، عصبی و… همه بیانگر شخصیت ما هستند. شخصیت شما نشان‌دهنده نحوه تفکر، احساس و رفتار شما در تعامل با جهان است.

در واقع رویکرد منحصربه‌فرد شما به زندگی، الگویی نسبتا ثابت ایجاد می‌کند که برای دیگران قابل‌شناسایی است. در شکل‌گیری شخصیت، عوامل متعددی از جمله عوامل زیستی، ژنتیکی، محیطی و تجربیات زندگی نقش دارند. این عوامل به‌صورت پیچیده‌ای با یکدیگر تعامل می‌کنند و هویت منحصربه‌فرد هر فرد را شکل می‌دهند. 

شخصیت‌شناسی یا روانشناسی شخصیت چیست؟

با‌توجه به پیچیدگی شخصیت، سال‌های زیادی محققان و روان‌شناسان برای درک این مفهوم و شناسایی ابعاد آن تلاش کرده و نظریه‌های گوناگونی در حوزه روانشناسی شخصیت«Personality Psychology» ارائه داده‌اند. حوزه شخصیت‌شناسی، به مطالعه ماهیت و تعریف شخصیت، چگونگی شکل‌گیری و توسعه آن، ساختار، ویژگی‌ها، فرآیندهای پویا، تفاوت‌های فردی پایدار و اشکال ناسازگار آن می‌پردازد.

این شاخه از روانشناسی نه‌تنها به ما کمک می‌کند تا خود و دیگران را بهتر بشناسیم، بلکه پلی است به‌سوی فهم عمیق‌تر از انگیزه‌ها و انتخاب‌هایی که زندگی‌مان را می‌سازند. روانشناسی شخصیت، در واقع به مطالعه الگوها و رفتارهای شکل‌دهنده شخصیت بیرونی و فرایندهای روان‌شناختی درونی فرد می‌پردازد.

این رشته در پی درک ماهیت پیچیده شخصیت انسان و تاثیرات آن بر رفتار فردی و روابط بین‌فردی است و بررسی می‌کند که چگونه ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند در طول زمان یا در موقعیت‌های مختلف تغییر کنند. در روانشناسی شخصیت، افراد به دسته‌های «شخصیت خوب» یا «شخصیت بد» تقسیم‌بندی نمی‌شوند؛ بلکه شخصیت هر فرد به‌صورت علمی و با رویکردی بی‌طرفانه بررسی می‌شود.

انواع تیپ‌های شخصیتی چیست؟

در شخصیت‌شناسی، تیپ‌های شخصیتی متعددی وجود دارند که افراد را بر اساس الگوهای رفتاری مشترک به گروه‌های مختلفی دسته‌بندی می‌کنند. در ادامه با انواع تیپ‌های شخصیتی و ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شویم:

1. نظریه تیپ‌های شخصیتی A، B، C و D 

نظریه تیپ‌های شخصیتی A، B، C و D برای توصیف الگوهای رفتاری، عاطفی و فکری افراد به کار می‌رود و شامل چهار تیپ شخصیتی است:

• تیپ A

کمال‌گرا، بی‌صبر، رقابتی، بسیار با انگیزه، سازمان‌یافته و موفقیت‌محور 

• تیپ B

آرام، انعطاف‌پذیر، خلاق، سازگار با تغییرات و صبور

• تیپ C

بسیار وظیفه‌شناس، کمال‌گرا، منظم و ناتوان در بیان احساسات(چه مثبت و چه منفی)

• تیپ D

نگران، غمگین، ناامید، زودرنج، بدبین، بدون اعتمادبه‌نفس و ترس از طرد‌شدن

2. نظریه مایرز-بریگز(MBTI)

نظریه مایرز-بریگز(Myers-Briggs Personality) شخصیت را بر اساس جایگاه فرد در چهار طیف زیر دسته‌بندی می‌کند: 

• درونگرایی(I) یا برون‌گرایی(E)

تمرکز بر دنیای درونی(افکار و ایده‌ها) یا بیرونی(مردم و فعالیت‌ها)

• حسی(S) یا شهودی(N)

توجه به اطلاعات واقعی و ملموس یا الگوها و احتمالات 

• فکری(T) یا احساسی(F)

تصمیم‌گیری بر اساس منطق و تحلیل یا احساسات و ارزش‌ها

• قضاوت‌گر(J) یا ادراکی(P)

ترجیح‌دادن برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی یا انعطاف‌پذیری

3. مدل پنج عاملی(Big Five)

یک طبقه‌بندی رایج دیگر برای تیپ‌های شخصیتی، طبق نظریه پنج عاملی است که شخصیت را بر اساس پنج ویژگی اصلی زیر توصیف می‌کند:

• گشودگی به تجربه(Openness): خلاقیت، کنجکاوی، تخیل و علاقه‌مندی به یادگیری.

• وظیفه‌شناسی(Conscientiousness): نظم، مسئولیت‌پذیری و هدفمندی.

• برونگرایی(Extraversion): معاشرتی بودن، علاقه‌مندی به اجتماع، خوش‌بینی و پر‌انرژی بودن.

• سازگاری(Agreeableness): مهربانی، همدردی، همکاری و همدلی.

• روان‌رنجوری(Neuroticism): پایداری احساسات منفی مانند اضطراب، عصبانیت و افسردگی.

در صورتی که متوجه بروز مداوم احساسات منفی مانند اضطراب یا افسردگی هستید، می‌توانید با ثبت علائم خود در اپلیکیشن ایمپو، توصیه‌های علمی و تخصصی دریافت کرده و با روانشناسان مجرب به صورت آنلاین گفتگو کنید. همچنین می‌توانید سوالات و نظرات خود را در تالار  تجربه با سایر کاربران به اشتراک بگذارید. این مسیر می‌تواند گامی موثر برای بهبود سلامت روان شما باشد.

4. تیپ‌های شخصیتی بر اساس انیاگرام(Enneagram)

انیاگرام، نه تیپ شخصیتی را توصیف می‌کند که هر کدام دارای انگیزه‌ها، ترس‌ها و الگوهای رفتاری خاصی هستند و شخصیت فرد را شکل می‌دهند. این تیپ‌ها در سه گروه (تریاد) دسته‌بندی می‌شوند: 

• قلبی یا احساسی: نوع دو، سه و چهار

• ذهنی: نوع پنج، شش و هفت

• جسمانی یا غریزی: نوع هشت، نه و یک

• تیپ یک: اصلاح‌گرا (improver): کمال‌گرا، ترس از اشتباه‌کردن یا ناقص بودن، منظم، سخت‌کوش، مسئولیت‌پذیر و کنترل‌گر.

• تیپ دو: یاری‌رسان (The Helper): نیازمند دوست داشته شدن و مورد قدردانی قرار‌گرفتن از طریق کمک به دیگران، ترس از طرد‌شدن، مهربان، همدل، سخاوتمند، حمایتگر و فداکار.

• تیپ سه: موفقیت‌طلب (The Achiever): نیازمند موفقیت و تایید، ترس از شکست، جاه‌طلب، باانگیزه، هدف‌محور، الهام‌بخش، پرانرژی و رقابتی.

• تیپ چهار: فردگرا (The Individualist): نیاز به بیان خود، ترس از نداشتن هویت، خلاق، حساس، درون‌نگر، همدل، منزوی و بیش از حد احساسی.

• تیپ پنج: جستجوگر (The Investigator): نیازمند کسب دانش، خودکفا، ترس از ناتوانی و نادانی، کنجکاو، مستقل، متفکر ‌و علاقه‌مند به حفظ حریم خصوصی.

• تیپ شش: وفادار (The Loyalist): نیاز به امنیت، اطمینان و حمایت، ترس از رها‌شدن، مسئولیت‌پذیر، محتاط، وفادار، متعهد، قابل‌اعتماد و حامی.

• تیپ هفت: ماجراجو (The Enthusiast): نیاز به شادی، آزادی و تجربه‌های جدید، ترس از محرومیت یا گرفتار‌شدن در رنج، پرانرژی، خوش‌بین، خلاق، ماجراجو، سرزنده، الهام‌بخش و انعطاف‌پذیر.

• تیپ هشت: چالشگر (The Challenger): نیاز به قدرت و محافظت از خود و دیگران، ترس از آسیب‌پذیری یا کنترل‌شدن توسط دیگران، قدرتمند، قاطع، با اعتمادبه‌نفس، تمایل به رهبری و دفاع از عدالت، شجاع، حمایتگر و الهام‌بخش.

• تیپ نه: صلح‌جو (The Peacemaker): نیازمند آرامش، ترس از جدایی یا از‌دست‌دادن روابط، آرام، همدل و تمایل به اجتناب از درگیری.

مدل شخصیت‌شناسی disc

مدل دیسک (DISC) بر چهار سبک رفتاری شامل Dominance(تسلط)، Influence(تاثیر)، Steadiness(ثبات) و Conscientiousness(وظیفه‌شناسی) متمرکز است. در ادامه، هر تیپ شخصیت‌شناسی DISC را توضیح می‌دهیم:

• تسلط (D)

افرادی با اعتمادبه‌نفس، نتیجه‌گرا و هدف‌محور هستند و ترجیح می‌دهند کنترل موقعیت‌ها را در دست بگیرند.

• نفوذ (I)

افرادی خوش‌بین، پرانرژی، پرشور و الهام‌بخش هستند و از تعامل با دیگران لذت می‌برند و مهارت بالایی در متقاعد‌کردن دارند.

• ثبات (S)

افرادی آرام، حمایتگر و قابل‌اعتماد هستند که به همکاری و حفظ هماهنگی در گروه اهمیت می‌دهند و از تغییرات ناگهانی خوششان نمی‌آید.

• وظیفه‌شناسی (C)

افرادی وظیفه‌شناس، دقیق و تحلیلگر هستند، به جزئیات و رعایت استانداردها اهمیت زیادی می‌دهند و در تصمیم‌گیری‌ها منطقی و محتاط عمل می‌کنند.

شخصیت نمایشی

شخصیت نمایشی(Histrionic Personality)، جزء تیپ‌های شخصیتی نیست، بلکه یکی از اختلالات روانی مربوط به شخصیت است. اختلال شخصیت نمایشی به‌عنوان یک الگوی ناسالم و پایدار رفتاری در نظر گرفته می‌شود که با ویژگی‌های شخصیتی متفاوت است و نیاز به مداخله درمانی دارد.

شخصیت خودشیفته

شخصیت خودشیفته نیز مانند شخصیت نمایشی، یک تیپ شخصیتی رسمی در مدل‌های روان‌شناختی نیست، بلکه به‌عنوان یکی از اختلالات روانی شخصیتی در DSM-5 تعریف می‌شود. این اختلال با الگوهای پایدار خودبزرگ‌بینی، نیاز بیش از حد به تحسین و کمبود همدلی مشخص می‌شود.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت مرزی چیست؟

شخصیت آلفا

شخصیت آلفا، به‌عنوان یک تیپ شخصیتی رسمی در مدل‌های روان‌شناختی مانند MBTI تعریف نشده است. این اصطلاح بیشتر در فرهنگ عامه، روان‌شناسی زرد و نامعتبر و گفتمان‌های اجتماعی سطحی به کار می‌رود؛ و به افرادی اشاره دارد که از ویژگی‌های رهبری، اعتمادبه‌نفس بالا و قاطعیت برخوردار هستند.

شخصیت سیگما

شخصیت سیگما نیز مانند شخصیت آلفا، یک تیپ شخصیتی رسمی در مدل‌های روان‌شناختی معتبر نیست. این اصطلاح بیشتر در رسانه‌های اجتماعی و روان‌شناسی زرد به کار می‌رود و به افرادی اشاره دارد که ویژگی‌های استقلال و خودمختاری دارند. مفهوم سیگما اغلب در مقابل شخصیت آلفا قرار می‌گیرد و به‌عنوان فردی توصیف می‌شود که تمایل دارد از هنجارهای اجتماعی پیروی نکند و مسیر خود را بسازد.

تست شخصیت‌شناسی

تست‌‌های شخصیت‌شناسی، برای درک بهتر ویژگی‌های شخصیت افراد در شرایط مختلف کاربرد دارد. در ادامه رایج‌ترین تست‌های شخصیت را معرفی می‌کنیم:

1. تست MBTI

یکی از شناخته‌شده‌ترین و بهترین تست شخصیت‌شناسی جهان، MBTI است. این تست افراد را بر اساس چهار طیف دسته‌بندی می‌کند که به‌صورت ترکیبی، ۱۶ تیپ شخصیتی زیر را تشکیل می‌دهند:

• ISTJ: دقیق، مسئولیت‌پذیر، متعهد به وظایف و پایبند به سنت‌ها و قوانین.

• ISFJ: مهربان، وظیفه‌شناس، دلسوز، حامی، محافظه‌کار، خجالتی، فروتن و قابل‌اعتماد.

• INFJ: ایده‌آل‌گرا، همدل، دلسوز، مصمم، هدفمند، درونگرا و خلاق. 

• INTJ: استراتژیست، مستقل، منطقی، خود‌مختار، مبتکر، آینده‌نگر و دارای ذهن تحلیلگر.

• ISTP: عمل‌گرا، منطقی، ماجراجو، خونسرد، کم‌حرف، انعطاف‌پذیر، مستقل و توانمند در حل مسائل.

• ISFP: حساس، انعطاف‌پذیر، احساساتی، فروتن، کم‌حرف، خلاق، پایبند به ارزش‌های شخصی. 

• INFP: ایده‌آل‌گرا، خلاق، همدل، درونگرا، حساس به انتقاد، همدل، ارزش‌محور و به دنبال معنا در زندگی 

• شخصیت‌شناسی INTP: تحلیلگر، کنجکاو، مستقل، خلاق، منطقی، درونگرا و توانمند در حل مسائل.

• ESTP: پرانرژی، عمل‌گرا، ماجرا‌جو، ریسک‌پذیر، واقع‌بین، سازگار و علاقه‌مند به چالش‌های جدید

• ESFP: پر‌انرژی، شاد، اجتماعی، خلاق، همدل، عمل‌گرا و عاشق تعامل با دیگران

• ENFP: خلاق، پرشور، انعطاف‌پذیر، اجتماعی، همدل، ارزش‌محور، ماجراجو و آزاد‌اندیش.

• ENTP: مبتکر، خلاق، برونگرا، کنجکاو، منعطف، منطقی و عاشق بحث و چالش فکری

• ESTJ: منظم، رهبر، قاطع، قانون‌مدار، اجتماعی، مقاوم در برابر تغییر، قابل‌اعتماد و توانمند در سازمان‌دهی.

• ESFJ: اجتماعی، مهربان، وظیفه‌شناس، همدل، پایبند به سنت‌ها، برونگرا، منظم و متعهد به مسئولیت‌های اجتماعی.

• ENFJ: الهام‌بخش، همدل، ارزش‌محور، برونگرا، انعطاف‌پذیر، پایبند به ارزش‌ها و توانمند در رهبری.

• ENTJ: رهبر، هدفمند، منطقی، مستقل، جاه‌طلب و مهارت بالا در رهبری و سازمان‌دهی. 

بیشتر بخوانید: میانگرایی چیست؟

2. تست دیسک (DISC)

دیسک یک تست خود ارزیابی شخصیتی بسیار محبوب با 24 سوال است که بر اساس ۴ ویژگی(تسلط، تأثیرگذاری، ثبات و وظیفه‌شناسی) طراحی شده است.

3. تست انیاگرام(Enneagram)

این تست افراد را به ۹ تیپ شخصیتی تقسیم می‌کند که هر کدام انگیزه‌ها و ویژگی‌های مختلفی دارند.

4. تست Big Five(پنج عاملی)

این تست یکی از معتبر‌ترین تست‌های شخصیت‌شناسی است که بر اساس ۵ ویژگی اصلی شخصیت(برون‌گرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، روان‌رنجویی و گشودگی به تجربه) طراحی شده است.

تست شخصیت‌شناسی ازدواج

تست‌های شخصیت‌شناسی در ازدواج به زوجین کمک می‌کنند تا ویژگی‌ها، نیازها و الگوهای رفتاری یکدیگر را بهتر درک کنند. روانشناسان با کمک این ابزارها می‌توانند به نقاط قوت و چالش‌های رابطه پی ببرند و راهکارهایی برای سازگاری و بهبود ارتباط ارائه دهند. دو تست شخصیت‌شناسی مرتبط با ازدواج در ادامه معرفی شده است:

• تست MBTI

این تست برای ارزیابی سازگاری زوجین در ازدواج استفاده می‌شود و به زوجین کمک می‌کند تفاوت‌ها و شباهت‌های شخصیتی خود را درک کنند. برای مثال، یک فرد برون‌گرا ممکن است با یک فرد درون‌گرا چالش‌هایی در نیاز به معاشرت یا خلوت داشته باشد.

• تست انیاگرام

این تست به زوجین کمک می‌کند تا انگیزه‌ها، ترس‌ها و الگوهای رفتاری خود و شریک‌شان را درک کنند. برای مثال، تایپ شخصیتی ۸(چالشگر) در این آزمون ممکن است در بحث‌ها سلطه‌جو باشد، در‌حالی‌که تایپ ۹(صلح‌جو) از درگیری اجتناب می‌کند.

اگر قصد دارید رابطه خود را عمیق‌تر کنید و درک متقابل را افزایش دهید، بخش «همدل» در اپلیکیشن ایمپو برای همین هدف طراحی شده است. در این فضای امن، شما می‌توانید با شریک احساسی خود گفتگو کرده و احساساتتان را به اشتراک بگذارید؛ و در کنار آن، از مشاوره روان‌شناسان مجرب و توصیه‌های تخصصی برای بهبود رابطه بهره‌مند شوید.

نظریه‌های شخصیت‌شناسی 

در طول تاریخ، نظریه‌ها و مفاهیم بی‌شماری برای درک مفهوم شخصیت پیشنهاد شده است. در ادامه، نظریه‌های اصلی شخصیت‌شناسی که در کتاب جامع و کامل نظریه‌های شخصیت شولتز آورده شده، بیان شده‌اند:

• نظریه شناختی-عاطفی (CAPS)

طبق این نظریه شخصیت‌شناسی، حتی فردی که ویژگی‌های خاصی مانند رفتار پرخاشگرانه دارد، لزوما در هر موقعیت یا تعامل اجتماعی به یک شکل رفتار نمی‌کند. نظریه شخصیت شناختی-عاطفی (CAPS)، توسط روان‌شناسان والتر میشل و یوئیچی شودا در دهه ۱۹۹۰ توسعه یافت. آن‌ها به دنبال حل تعارض بودند که هم ثبات ویژگی‌های فردی و هم تنوع رفتار در موقعیت‌های مختلف را نشان می‌دادند.

• نظریه‌های روان‌پویشی

زیگموند فروید، نظریه روان‌کاوانه یا روان‌پویشی را که به بررسی نحوه عملکرد ذهن و رفتار انسان می‌پردازد، بیان کرد. او شخصیت را تعامل بین سه مؤلفه توصیف کرد: «نهاد» (id) که تحت‌تأثیر غرایز است، «فرامن» (super-ego) که به اخلاقیات وابسته است، و «من» (ego) که نسبتاً معتدل است.

به گفته فروید، بسیاری از جنبه‌های افکار، احساسات و اعمال ما توسط انگیزه‌ها و امیال پنهانی شکل می‌گیرند که از آن‌ها آگاه نیستیم. او معتقد بود که تجربیات کودکی، تأثیر عمده‌ای بر شخصیت فرد دارند. بسیاری از نظریه‌پردازانی که پس از فروید آمدند، ایده‌های او را تکمیل کردند. یکی از آن‌ها کارل یونگ بود که الهام‌بخش تست معروف مایرز-بریگز شد.

• نظریه‌های انسان‌گرایانه

یک نظریه شخصیت‌شناسی دیگر، نظریه انسان‌گرایانه است که در اواسط قرن بیستم توسط شخصیت‌هایی مانند آبراهام مازلو و کارل راجرز توسعه یافت. این نظریه بر اراده آزاد، رشد شخصی و ویژگی‌های مثبت افراد تمرکز دارد. مازلو بیشتر با هرم سلسله‌مراتب نیازها شهرت دارد که در آن نیازهای اساسی مانند تغذیه و امنیت در پایین و خودشکوفایی در بالا قرار دارند.

• نظریه رفتارگرایانه

نظریه رفتارگرایانه شخصیت، دیدگاهی متمایز درباره چگونگی شکل‌گیری شخصیت افراد ارائه می‌دهد. این نظریه که توسط روان‌شناسان جان بی. واتسون و بی.اف. اسکینر توسعه یافته است، تأکید می‌کند که رفتارهای قابل‌مشاهده، با تمرکز بر فرایند‌های یادگیری و تاثیرات محیطی، عوامل اصلی تعیین‌کننده شخصیت هستند.

• نظریه اجتماعی-شناختی 

نظریه اجتماعی - شناختی که توسط آلبرت بندورا معرفی شد، دیدگاه یکپارچه‌تری ارائه می‌دهد که بر تعامل فرایند‌های شناختی، رفتار و زمینه اجتماعی تأکید دارد. مفهوم تعیین‌گری متقابل بندورا توضیح می‌دهد که چگونه شخصیت افراد هم بر محیط خود تاثیر می‌گذارند و هم از آن تاثیر می‌پذیرند.

ایده‌های کلیدی مانند یادگیری مشاهده‌ای(یادگیری از طریق مشاهده دیگران) و خودکارآمدی(باور به توانایی‌های خود) نشان می‌دهند که شخصیت نه‌تنها رفتار آموخته‌شده است، بلکه توسط نحوه تفسیر ما از تجربیاتمان نیز شکل می‌گیرد.

• نظریه مدل شخصیت هانس آیزنک

نظریه شخصیت هانس آیزنک بررسی می‌کند که چگونه ژن‌ها بر رفتار، احساسات و تفکر تاثیر می‌گذارند. این نظریه بیان می‌کند که ویژگی‌های شخصیتی عمدتا ارثی هستند و تحت‌تأثیر ژنتیک قرار دارند که الگویی ثابت از رفتار را در طول عمر ایجاد می‌کند. نظریه شخصیت آیزنک، شخصیت انسانی را به سه بخش اصلی برونگرایی-درونگرایی، روان‌رنجوری-ثبات عاطفی، و روان‌پریشی-نرمال بودن تقسیم می‌کند.

شخصیت‌شناسی از روی انگشتان پا

شخصیت‌شناسی از روی انگشتان پا نیز درست مانند شخصیت‌شناسی چهره نامعتبر است و به باورهای سنتی و شبه‌علم مربوط می‌شود. با‌این‌حال، در برخی فرهنگ‌ها اعتقاد بر این است که شکل پاها می‌تواند بینش‌هایی درباره ویژگی‌های شخصیتی افراد ارائه دهد. برای مثال، افرادی با انگشتان کوتاه اغلب به‌عنوان افرادی صادق، وظیفه‌شناس و سنتی توصیف می‌شوند؛ در‌حالی‌که افرادی با انگشتان بلند معمولاً افرادی خلاق و خیال‌پرداز هستند.

از طرفی، اگر انگشت شست پا بزرگ‌تر و برجسته‌تر از سایر انگشتان باشد، ممکن است در برخی فرهنگ‌ها به‌عنوان نشانه‌ای از اراده قوی و اعتمادبه‌نفس تفسیر شود.

شخصیت‌شناسی از روی حرف زدن

در ارتباطات انسانی، گفتار نه‌تنها پیام‌های منتقل‌شده را شامل می‌شود، بلکه جنبه‌هایی از هویت مانند سن، فرهنگ و لایه‌های عمیق‌تر شخصیت را نیز نشان می‌دهد. شخصیت‌شناسی از روی حرف‌زدن، به تحلیل ویژگی‌های روانی و شخصیتی از طریق الگوهای کلامی می‌پردازد. در واقع صدا از طریق زیر‌و‌بمی، بلندی، رنگ صوتی یا تن صدای تولیدشده، اطلاعاتی درباره فرایند‌های روانی فرد منتقل می‌کند.

علاوه بر این، در ترکیب با محتوای گفتار و سرعت صحبت، پتانسیل تبدیل‌شدن به منبعی معتبر و قابل‌اعتماد برای پیش‌بینی شخصیت را نیز دارد. برای مثال، افراد پرشور ممکن است سریع و با‌انرژی صحبت کنند، در‌حالی‌که افراد آرام معمولا آهسته‌تر و با مکث سخن می‌گویند. با‌این‌حال، این روش‌ها از نظر علمی اعتبار دارند و به‌تنهایی برای قضاوت شخصیت کافی نیستند.

شخصیت‌شناسی رنگ‌ها

روانشناسی رنگ، به مطالعه تاثیر رنگ‌های مختلف بر خلق‌وخو و رفتار انسان می‌پردازد. برخی معتقدند که علاقه‌مندی افراد به رنگ‌های خاص می‌تواند جنبه‌هایی از شخصیت آن‌ها را نشان دهد. البته این ادعا غیرعلمی و مبتنی بر تجربه است و هیچ پشتوانه علمی ندارد. در مقاله روانشناسی رنگ به بررسی رنگ‌های اصلی و ویژگی‌های شخصیتی مرتبط با آن‌ها پرداخته‌ایم.

روانشناسی شخصیت از روی چهره

همه ما به‌صورت ناخودآگاه، بر اساس ویژگی‌های چهره افراد قضاوت‌هایی در مورد آن‌ها انجام می‌دهیم. تحقیقات نشان داده‌اند که این پیش‌داوری‌ها درباره شخصیت و خلق‌وخو، اغلب حتی پس از آشنایی بیشتر نیز ادامه می‌یابند؛ برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که افرادی با ویژگی‌های ظاهری متعارف و خوشایند بیشتر احتمال دارد در جرایم تبرئه شوند. 

شخصیت‌شناسی از روی چهره یا همان فیزیوگنومی(Physiognomy)، رویکردی است که در آن تلاش می‌شود ویژگی‌های شخصیتی، رفتارها یا خصوصیات روانی افراد از طریق ظاهر چهره‌شان تحلیل شود. در این باور‌ها، ویژگی‌هایی مانند شکل صورت، چشم‌ها، بینی، دهان و لب‌ها و پیشانی مورد توجه قرار می‌گیرند.

گاهی حتی برخی حالات چهره مانند لبخند یا اخم نیز می‌توانند بر برداشت اولیه افراد تاثیر بگذارند. البته اگرچه این موضوع در گذشته بسیار محبوب بود و در فرهنگ‌های مختلف مورد توجه قرار می‌گرفت، اما از نظر علمی معتبر نیست و شواهد کافی برای تایید صحت آن وجود ندارد. 

بیشتر بخوانید: اختلال دوقطبی چیست؟

شخصیت‌شناسی گروه خونی

شخصیت‌شناسی بر اساس گروه خونی، مفهومی ژاپنی به نام کِتسوئِکی-گاتا است که بیان می‌کند گروه خونی بر خلق‌وخوی فرد تأثیر می‌گذارد. البته این نظریه به‌عنوان یک شبه‌علم در نظر گرفته می‌شود و چندان ریشه‌ای در واقعیت و علم ندارد.

طرفداران این نظریه معتقدند که هر یک از چهار گروه خونی ویژگی‌های شخصیتی متمایزی دارند که می‌تواند بر سازگاری برخی گروه‌های خونی با یکدیگر تأثیر بگذارد. در ادامه، ویژگی‌های شخصیتی مرتبط با هر گروه خونی آورده شده است:

• گروه خونی A

این افراد ویژگی‌های مثبتی مانند خلاقیت و همکاری و ویژگی‌های منفی مانند لجبازی و سخت‌گیری دارند. 

• گروه خونی B

این افراد ظاهراً قوی، پرشور، همدل و قاطع هستند، اما ممکن است خودخواه نیز باشند. گفته می‌شود افراد با این گروه خونی با کسانی که گروه خونی A دارند، ناسازگار هستند.

• گروه خونی AB

این گروه خونی به‌عنوان ترکیبی از ویژگی‌های افراد با گروه‌های خونی A و B در نظر گرفته می‌شود. افراد با گروه خونی AB بیشتر سازگار و منطقی هستند و از طرفی نیز نقاط ضعف آن‌ها شامل عدم توانایی تصمیم‌گیری، انتقادگری و فراموش‌کاری است. 

• گروه خونی O

این افراد ویژگی‌هایی مانند اعتمادبه‌نفس، انعطاف‌پذیری و شهود دارند اما گفته می‌شود که خودمحور و بی‌ثبات نیز هستند. 

شخصیت‌شناسی از روی ماه تولد

حتما تاکنون در مورد شخصیت ماه‌های مختلف سال و تاثیری که ماه تولد بر رفتار افراد دارد، شنیده‌اید. اگرچه این ادعا چندان معتبر نیست و هیچ پشتوانه علمی ندارد؛ اما افراد زیادی به‌طور‌قطع معتقدند که هر ماه انرژی منحصر‌به‌فردی دارد و بر افرادی که در آن ماه متولد شده‌اند تأثیر گذاشته است. برخی باور‌ها در مورد متولدین هر ماه به شرح زیر است:

• ژانویه(دی و بهمن): مصمم، مسئولیت‌پذیر، منضبط، هدف‌محور و صبور.

• فوریه(بهمن و اسفند): خلاق، خیال‌پرداز، حساس، مستقل و عاشق آزادی.

• مارس(اسفند و فروردین): درونگرا، حساس، توانایی درک دیگران، پرانرژی، ماجراجو، شجاع و تکانشی.

• آوریل(فروردین و اردیبهشت): با اراده، عمل‌گرا، وفادار، گاهی لجباز و قابل‌اعتماد.

• مه(اردیبهشت و خرداد): کنجکاو، اجتماعی، باهوش، سازگار و عاشق تنوع.

• ژوئن(خرداد و تیر): احساسی، مهربان، خلاق و حمایتگر.

• ژوئیه(تیر و مرداد): پرشور، وفادار، محافظ، عاطفی و خانواده‌دوست.

• اوت(مرداد و شهریور): با اعتمادبه‌نفس، جاه‌طلب، کاریزماتیک، رهبر و سخاوتمند.

• سپتامبر(شهریور و مهر): دقیق، تحلیلگر، منظم، کمال‌گرا و کمک‌رسان.

• اکتبر(مهر و آبان): متعادل، جذاب، عاشق عدالت و اجتماعی.

• نوامبر(آبان و آذر): عمیق، شهودی، مصمم، رازدار و گاهی مرموز.

• دسامبر(آذر و دی): خوش‌بین، ماجراجو، سخاوتمند، عاشق یادگیری، منضبط، منظم و مغرور.

کتاب روانشناسی شخصیت

در طی سال‌ها، کتاب‌های زیادی در حوزه روانشناسی شخصیت تالیف و چاپ شده است که در ادامه، چند مورد از بهترین آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

• کتاب «ریشه‌های ناخودآگاه شخصیت» نوشته لیندا کربی

•  کتاب «معرفی شخصیت، تفاوت‌های فردی و هوش» نوشته Nick Haslam

• کتاب «تیپ‌های شخصیتی» نوشته داریل شارپ

• کتاب «شخصیت: ما چه هستیم و چرا این‌گونه‌ایم» نوشته جری ام. برگر

• کتاب «شخصیت‌شناسی آرکتایپی» نوشته فرناز شایگان مجد

• کتاب «شخصیت‌شناسی کودک MBTI» نوشته سعیده صیمری

سخن پایانی

روانشناسی شخصیت به مطالعه الگوها و رفتارهایی که شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند، می‌پردازد. این شاخه فرایند‌های روان‌شناختی زیربنایی که بر شخصیت درونی فرد تأثیر می‌گذارند را بررسی می‌کند. شخصیت‌شناسی به فهم و درک عمیق خود و دیگران کمک می‌کند و منجر به بهبود روابط، رشد شخصی و زندگی بهتر می‌شود. با شناخت ویژگی‌های شخصیتی، می‌توانیم رفتارهای خود را مدیریت کنیم و زندگی کارآمد‌تری داشته باشیم. 

مطالعه کتاب‌های شخصیت‌شناسی و راهنمایی گرفتن از روانشناسان می‌تواند در مسیر آشنایی با شخصیت و درک عمیق ویژگی‌های شخصیتی خود کمک‌کننده باشد. در اپلیکیشن ایمپو، شما می‌توانید به‌راحتی به روانشناسان حرفه‌ای دسترسی پیدا کنید و به‌صورت آنلاین، سؤالات و نگرانی‌های خود درباره شخصیت را مطرح کرده و راهنمایی‌های تخصصی دریافت کنید.

منابع

ebsco.com / apa.org / psychologytoday.com / chus.vn / verywellmind.com / unstop.com / personalitypath.com / verywellmind.com / crystalknows.com / helpguid.org