ناباروری مردان چیست؟ از علل و علائم تا درمان

ناباروری مردان، موضوعی حساس و پیچیده است که نه تنها زندگی فردی، بلکه بنیان خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. امروزه، با پیشرفت علم و تکنولوژی، بسیاری از علل ناباروری مردان قابل تشخیص و درمان هستند. اما ناباروری مردان چیست؟ به ناتوانی یک مرد در باردار کردن همسر خود پس از یک سال تلاش برای بارداری، بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، ناباروری مردان گفته می‌شود. از مهم‌ترین نشانه‌های ناباروری در مردان، می‌توان به مشکلات در نعوظ یا انزال، درد یا تورم بیضه، کاهش میل جنسی، کاهش تعداد اسپرم و مشکلات ادراری اشاره کرد.

در این مقاله، به بررسی جامع و تخصصی ناباروری مردان، علل، عوامل خطر، علائم ناباروری در مردان و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. هدف ما، ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی به شماست تا بتوانید با آگاهی کامل، در مسیر فرزندآوری گام بردارید و در صورت لزوم، بهترین تصمیمات را برای خود و خانواده‌تان بگیرید.

ناباروری مردان چیست؟

«ناباروری مردان» که در زبان انگلیسی به آن «Male infertility» می‌گویند، به ناتوانی در باردار کردن همسر پس از یک سال تلاش و مقاربت منظم بدون پیشگیری اطلاق می‌شود. این مسئله پیچیده، ناشی از اختلال در یکی یا چند مرحله از فرآیند تولید مثل مردانه است. این فرآیند شامل موارد زیر می‌شود:

1. تولید اسپرم

 بیضه‌ها مسئول تولید اسپرم هستند. هرگونه اختلال در عملکرد بیضه‌ها، مانند کاهش تعداد اسپرم، کاهش حرکت اسپرم یا تولید اسپرم‌های غیرطبیعی، می‌تواند منجر به ناباروری شود.

2. انتقال اسپرم

اسپرم‌ها پس از تولید، از طریق مجاری مختلفی مانند مجاری وابران، لوله‌های منی‌بر و مجرای ادرار منتقل می‌شوند. انسداد در این مجاری می‌تواند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شود.

3. انزال

 انزال فرایندی است که طی آن اسپرم از طریق آلت تناسلی مردانه خارج می‌شود. اختلال در انزال، مانند انزال زودرس یا انزال retrograde (برگشت اسپرم به داخل مثانه یا انزال معکوس)، می‌تواند از بارداری جلوگیری کند.

4. هورمون‌ها

 هورمون‌های مختلفی مانند تستوسترون، FSH و LH در تولید و عملکرد اسپرم نقش دارند. هرگونه اختلال در سطح این هورمون‌ها می‌تواند بر باروری مردان تأثیر بگذارد.

تشخیص و درمان ناباروری مردان معمولا توسط متخصص اورولوژی انجام می‌شود و شامل بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های مختلف مانند آنالیز اسپرم و آزمایش خون است.

مهم ترین علت ناباروری و عقیم شدن مردان

کاهش تعداد اسپرم (الیگواسپرمی)، کاهش حرکت اسپرم (آستنوزواسپرمی) و ناهنجاری‌های شکل اسپرم (تراتوزواسپرمی) از جمله اختلالاتی هستند که می‌توانند مانع از بارور شدن تخمک شوند. واریکوسل، یا همان گشاد شدن وریدهای بیضه، نیز از دیگر عوامل شایع ناباروری است که با افزایش دمای بیضه، می‌تواند به اسپرم‌ها آسیب برساند.

مشکلات هورمونی، مانند کمبود تستوسترون، نیز می‌توانند بر تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارند. علاوه بر این، عفونت‌ها، به ویژه عفونت‌های دستگاه تناسلی، می‌توانند باعث التهاب و آسیب به اندام‌های تولید مثل شوند. عوامل ژنتیکی، مانند سندرم کلاین‌فلتر، نیز می‌توانند در ناباروری مردان نقش داشته باشند. در نهایت، عوامل سبک زندگی، مانند مصرف دخانیات و الکل، اضافه وزن، تغذیه نامناسب و استرس، همگی می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر باروری مردان تأثیر بگذارند. شناخت این عوامل و اتخاذ سبک زندگی سالم می‌تواند به پیشگیری از ناباروری و بهبود باروری در مردان کمک کند.

برای آشنایی با سایر علل ناباروری در زنان و مردان، پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

بررسی علل ناباروری صرفا قدمی برای فرزندآوری نیست، بلکه نشانه‌ای از توجه شما به سلامت کلی بدنتان است. با ثبت علائم، سابقه پزشکی و نتایج آزمایش‌ها در اپلیکیشن ایمپو، توصیه‌های تخصصی دریافت کنید.

علائم ناباروری در مردان چیست؟

برخی از نشانه‌های احتمالی «علائم ناباروی در مردان» وجود دارند که می‌توانند در تشخیص زودهنگام این مشکل کمک کنند. این نشانه‌ها لزوما به معنای ناباروری قطعی نیستند. در ادامه به مهم‌ترین علائم ناباروری در مردان اشاره می‌کنیم:

• مشکلات در نعوظ یا انزال

اختلال نعوظ (ناتوانی در رسیدن یا حفظ نعوظ یا انزال (انزال زودرس، انزال معکوس یا عدم انزال می‌تواند از علائم ناباروری باشد.

• کاهش میل جنسی

کاهش میل جنسی یا ناتوانی جنسی نیز می‌تواند با مشکلات هورمونی مرتبط باشد که بر باروری تاثیر می‌گذارند. اگر دچار این مشکل هستید پیشنهاد می‌کنیم، مقاله افزایش میل جنسی آقایان را مطالعه کنید.

• درد یا تورم در بیضه‌ها

وجود هرگونه درد، تورم یا احساس ناراحتی در بیضه‌ها می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات بیضه، مانند واریکوسل (گشاد شدن رگ‌های بیضه) باشد که می‌تواند بر تولید اسپرم تاثیر بگذارد.

• تعداد کم اسپرم

این علامت معمولا بدون انجام آزمایش اسپرم قابل تشخیص نیست. با این حال، برخی از مردان ممکن است متوجه کاهش حجم مایع منی در هنگام انزال شوند که می‌تواند نشانه‌ای از تعداد کم اسپرم باشد.

• مشکلات ادراری

برخی از مشکلات ادراری مانند درد هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار یا احساس سوزش می‌توانند با عفونت‌ها یا مشکلات پروستات مرتبط باشند که می‌توانند بر باروری تاثیر بگذارند.

• تغییرات در ظاهر اسپرم

 تغییر رنگ، بو یا قوام مایع منی نیز می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات احتمالی باشد.

درمان قطعی ناباروری مردان

در حالی که برخی از علل ناباروری مردان قابل درمان قطعی هستند، برخی دیگر ممکن است نیاز به مدیریت طولانی‌مدت داشته باشند. امروزه، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که می‌تواند به بهبود باروری مردان و حتی درمان قطعی برخی از علل ناباروری کمک کند. تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) یا لقاح آزمایشگاهی  (IVF)، که در آن‌ها اسپرم مرد به طور مستقیم به تخمک زن تزریق می‌شود یا در محیط آزمایشگاه با آن لقاح می‌یابد،  قطعی‌ترین راه درمان ناباروری مردان است. روش‌های درمان ناباروری مردان متنوع هستند و بسته به علت ناباروری و شرایط فردی بیمار، توسط پزشک متخصص اورولوژی تجویز می‌شوند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

1. جراحی

جراحی یکی از روش‌های مؤثر در درمان ناباروری مردان است که در موارد خاصی کاربرد دارد. برای مثال، جراحی واریکوسل (بزرگ شدن ورید‌های بیضه) می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم و افزایش شانس باروری کمک کند. همچنین، جراحی انسداد مجاری که از خروج اسپرم جلوگیری می‌کنند، می‌تواند با باز کردن این مجاری، مشکل ناباروری را برطرف کند. در برخی موارد، جراحی برای بازیابی اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم (محل ذخیره اسپرم) انجام می‌شود که در روش‌های کمک باروری مانند IVF مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. تکنولوژی‌های کمک باروری

تکنولوژی‌های کمک باروری (ART) نقش مهمی در درمان ناباروری مردان دارند. در روش تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) یک اسپرم منفرد مستقیماً به داخل تخمک تزریق می‌شود و برای مردانی که تعداد اسپرم آن‌ها کم است یا اسپرم‌ها حرکت کافی ندارند، بسیار مؤثر است. در روش لقاح آزمایشگاهی آی وی اف (IVF) تخمک‌ها و اسپرم در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب می‌شوند و پس از لقاح، جنین به رحم منتقل می‌شود. این روش، برای مواردی که مشکلات ناباروری پیچیده‌تر است، کاربرد دارد.

 در مواردی که اسپرم در انزال وجود ندارد، می‌توان با استفاده از روش  TESE، اسپرم را مستقیماً از بیضه استخراج کرد و در روش‌های  ICSI یا IVF استفاده کرد. آی یو آی یا تلقیح داخل رحم (IUI)  از دیگر روش‌های کمک باروری است که در آن اسپرم‌های آماده شده، توسط پزشک با استفاده از یک لوله نازک به طور مستقیم به داخل رحم زن منتقل می‌شوند. این روش معمولاً در مواردی که مشکلات ناباروری خفیف تا متوسط ​​استفاده می‌شود.

3. بهترین قرص برای ناباروری مردان

درمان ناباروری مردان، بسته به علت و شرایط خاص هر فرد، متفاوت است و لزوماً نمی‌توان یک قرص را به عنوان «بهترین قرص» برای همه مردان معرفی کرد. با این حال، برخی از داروها و مکمل‌ها وجود دارند که می‌توانند به بهبود کیفیت اسپرم و افزایش شانس باروری کمک کنند. یکی از داروهایی که گاهی اوقات برای درمان ناباروری مردان تجویز می‌شود، قرص کلومیفن است.

 این دارو در واقع برای تحریک تخمک‌گذاری در زنان استفاده می‌شود، اما در برخی موارد، پزشکان آن را برای افزایش تولید تستوسترون و بهبود کیفیت اسپرم در مردان نیز تجویز می‌کنند. داروی کلومیفن با تحریک غده هیپوفیز، باعث افزایش ترشح هورمون‌های LH و FSH می‌شود که در نتیجه به بهبود تولید اسپرم کمک می‌کند. همچنین گنادوتروپین‌ها شامل FSH و LH هستند و به طور مستقیم بر بیضه‌ها تأثیر گذاشته و تولید اسپرم را افزایش می‌دهند.

4. آمپول درمان ناباروری مردان

علاوه بر قرص‌ها، آمپول‌هایی نیز برای درمان ناباروری مردان تجویز می‌شوند که معمولاً حاوی هورمون‌های خاصی هستند و به تحریک تولید اسپرم و بهبود کیفیت آن کمک می‌کنند. این آمپول‌ها باید تحت نظر پزشک و با تجویز متخصص مصرف شوند. آمپول hCG که حاوی هورمون HCG است، به طور طبیعی در دوران بارداری تولید می‌شود و در مردان نیز می‌تواند به افزایش تولید تستوسترون و اسپرم کمک کند.

این آمپول معمولاً برای درمان ناباروری ناشی از کمبود تستوسترون یا اختلال در عملکرد غدد جنسی تجویز می‌شود. همچنین، آمپول‌های حاوی گنادوتروپین که شامل FSH و LH می‌شوند، نقش مهمی در تحریک تولید اسپرم‌ها و تستوسترون دارند. آمپول‌هایی مانند منوتروپین و فولیتروپین در این دسته قرار می‌گیرند و برای درمان ناباروری ناشی از کمبود این هورمون‌ها مؤثرند.

درمان ناباروری مردان با طب سنتی

طب سنتی با رویکردی جامع به سلامت انسان، همواره به دنبال یافتن راهکارهایی طبیعی برای درمان بیماری‌ها بوده است. ناباروری مردان نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از گیاهان دارویی که در طب سنتی برای تقویت باروری مردان و افزایش تعداد اسپرم مورد استفاده قرار می‌گیرد، خرنوب است که به دلیل داشتن ترکیبات خاص، می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم و افزایش تعداد آن کمک کند.

 برای مصرف خرنوب، می‌توان آن را به صورت دم کرده یا جوشانده تهیه کرد و به مدت چند هفته مصرف نمود. البته لازم به ذکر است که مصرف خودسرانه هرگونه داروی گیاهی، از جمله خرنوب، بدون مشورت با پزشک متخصص طب سنتی توصیه نمی‌شود. علاوه بر خرنوب، گیاهان دارویی دیگری مانند جینسینگ، گزنه و عسل برای تقویت اسپرم و درمان ناباروری مردان مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله تقویت اسپرم در ده روز را مطالعه کنید.

تغییر سبک زندگی برای درمان ناباروری مردان

تغییر سبک زندگی می‌تواند نقش مهمی در بهبود باروری مردان داشته باشد. عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، اضافه وزن، مصرف دخانیات و الکل، استرس و کمبود خواب می‌توانند بر کیفیت اسپرم و توانایی باروری مردان تأثیر منفی بگذارند. با ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی، می‌توان به بهبود عملکرد سیستم تولید مثل و افزایش شانس باروری کمک کرد. این تغییرات شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تغذیه سالم

 مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم کمک کند. مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C و E، سلنیوم و روی نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد.

2. وزن مناسب

حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی و اضافه وزن می‌تواند به بهبود باروری مردان کمک کند. چاقی می‌تواند منجر به اختلال در تولید هورمون‌های جنسی و کاهش کیفیت اسپرم شود.

3. فعالیت بدنی منظم

ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش استرس کمک کند و در نتیجه، به بهبود باروری مردان منجر شود.

4. اجتناب از دخانیات و الکل

 مصرف دخانیات و الکل می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت اسپرم داشته باشد و شانس باروری را کاهش دهد. ترک این عادت‌ها می‌تواند به بهبود باروری کمک کند.

5. کاهش استرس

 استرس می‌تواند بر تولید هورمون‌های جنسی تأثیر منفی بگذارد و منجر به کاهش کیفیت اسپرم شود. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا می‌تواند در افزایش میل جنسی مردان مفید باشد.

6. خواب کافی

 کمبود خواب تاثیر به سزایی بر تولید هورمون‌های جنسی دارد. داشتن خواب کافی و استراحت مناسب می‌تواند به بهبود باروری مردان کمک کند.

اپلیکیشن ایمپو با توصیه‌های تخصصی، رژیم غذایی اقدام به بارداری، پیش‌بینی زمان تخمک‌گذاری و محاسبه شانس بارداری، به افزایش احتمال بارداری موفق کمک می‌کند. کافیست ایمپو را نصب کنید و از امکانات بی‌نظیر آن استفاده کنید.

درمان ناباروری مردان بدون اسپرم

ناباروری مردان به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که یکی از آن‌ها، عدم وجود اسپرم در مایع منی یا آزواسپرمی است. تا همین چند سال پیش، آزواسپرمی به معنای ناباروری قطعی بود، اما امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های نوینی برای درمان این مشکل و تحقق رویای پدر شدن برای این دسته از مردان فراهم شده است.

یکی از این روش‌ها، استخراج اسپرم از بیضه یا TESE است که با انجام یک عمل جراحی کوچک، نمونه‌ای از بافت بیضه برداشته می‌شود و در آزمایشگاه، اسپرم‌های زنده از آن استخراج می‌شوند. این اسپرم‌ها برای انجام روش‌های کمک باروری مانند IVF یا ICSI مورد استفاده قرار گیرند. روش دیگر، میکرو TESE است که نوعی پیشرفته‌تر از TESE است و با استفاده از میکروسکوپ‌های قوی‌تر، امکان یافتن اسپرم‌های زنده را در بافت بیضه افزایش می‌دهد.

 این روش به ویژه در مواردی که تعداد اسپرم‌ها بسیار کم است یا اسپرم‌ها کیفیت پایینی دارند، می‌تواند مؤثر باشد. علاوه بر این، در برخی موارد، درمان‌های دارویی و هورمونی می‌توانند به بهبود وضعیت باروری مردان مبتلا به آزواسپرمی کمک کنند. این درمان‌ها معمولا برای مواردی که آزواسپرمی ناشی از اختلالات هورمونی است، تجویز می‌شوند. در نهایت، در مواردی که هیچ یک از روش‌های ذکر شده مؤثر نباشد، استفاده از اسپرم اهدایی می‌تواند به زوجین کمک کند تا صاحب فرزند شوند.

جدیدترین راه درمان ناباروری مردان

در دنیای پزشکی امروز، درمان ناباروری مردان شاهد پیشرفت های چشمگیری بوده است که امیدهای تازه‌ای را برای زوج های خواهان فرزند به ارمغان آورده است. رویکردهای نوین درمانی، با تکیه بر دانش عمیق‌تر از فیزیولوژی تولید مثل مردان و استفاده از فناوری های پیشرفته، امکان غلبه بر بسیاری از چالش های ناباروری را فراهم کرده‌اند. از جمله این پیشرفت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تکنیک‌های کمک باروری پیشرفته

روش‌هایی مانند تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) که در آن یک اسپرم منفرد مستقیما به تخمک تزریق می شود، شانس لقاح موفق را به طور چشمگیری افزایش داده است. همچنین، استفاده از روش‌هایی مانند PGD/PGS (تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی) امکان انتخاب جنین‌های سالم‌تر را برای انتقال به رحم فراهم می‌کند.

2. جراحی‌های کم تهاجمی

جراحی‌‌های لاپاراسکوپی و میکروسرجری، با کمترین میزان آسیب به بافت‌ها، امکان اصلاح مشکلات ساختاری دستگاه تناسلی مردان مانند واریکوسل یا انسداد مجاری ادراری را فراهم می کنند.

تشخیص ناباروری مردان

تشخیص ناباروری مردان، فرآیندی تخصصی و گام مهمی در مسیر فرزندآوری است. این فرآیند با بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و جنسی فرد، انجام معاینات فیزیکی و آزمایش‌های تخصصی آغاز می‌شود. هدف از این بررسی‌ها، شناسایی علت یا علل احتمالی ناباروری و ارائه بهترین راهکار درمانی است. تشخیص دقیق، نقش کلیدی در انتخاب روش درمانی مناسب و افزایش شانس موفقیت در باروری دارد. در ادامه روش‌های تشخیص ناباروری مردان را معرفی می‌کنیم:

1. آزمایش اسپرم مرد

این آزمایش، که به آن اسپرموگرام نیز گفته می‌شود، به بررسی ویژگی‌های مختلف اسپرم می‌پردازد. در این آزمایش، مواردی مانند تعداد اسپرم، حرکت اسپرم، شکل اسپرم و حجم مایع منی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. آنالیز اسپرم یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تشخیص ناباروری در مردان است. همچنین برای آقایانی که قصد انجام وازکتومی دارند نیز انجام می‌شود.

2. آزمایش خون

آزمایش خون می‌تواند سطح هورمون‌های مختلفی مانند تستوسترون،FSH  و LH را بررسی کند که در تولید و عملکرد اسپرم نقش دارند.

3. سونوگرافی

سونوگرافی از بیضه‌ها و مجاری ادراری می‌تواند به شناسایی مشکلات ساختاری مانند واریکوسل (گشاد شدن رگ‌های بیضه) یا انسداد در مجاری ادراری کمک کند.

4. بیوپسی بیضه

در برخی موارد، برای بررسی دقیق‌تر بافت بیضه و تشخیص مشکلات تولید اسپرم، ممکن است نیاز به بیوپسی بیضه باشد. در صورت وجود سابقه خانوادگی ناباروری یا مشکوک بودن به عوامل ژنتیکی، ممکن است آزمایش‌های ژنتیکی نیز تجویز شود.

5. تست باروری مردان در منزل

امروزه، تست‌های باروری مردان در منزل نیز در دسترس هستند. این تست‌ها معمولا سطح هورمون FSH یا تعداد اسپرم را در نمونه ادرار یا مایع منی بررسی می‌کنند. اگرچه این تست‌ها می‌توانند اطلاعات اولیه‌ای در مورد باروری مردان ارائه دهند، اما نمی‌توانند جایگزین ارزیابی‌های تخصصی توسط پزشک شوند. انجام منظم معاینه بیضه می‌تواند شانس تشخیص و درمان به موقع سرطان بیضه را افزایش دهد و در نتیجه به حفظ سلامت باروری مردان کمک کند.

جمع‌بندی پایانی

در این مقاله به بررسی جامع و تخصصی ناباروری مردان، علل، علائم ناباروری در مردان و روش‌های تشخیص و درمان آن پرداختیم و متوجه شدیم که  به ناتوانی آقایان در باروری همسر خود پس از یک‌ سال تلاش بدون جلوگیری، ناباروری مردان می‌گویند. ناباروری مردان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و تشخیص دقیق آن نیازمند بررسی‌های تخصصی است.

در صورت مواجهه با این مسئله، مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است. خوشبختانه، با پیشرفت علم و تکنولوژی، بسیاری از موارد ناباروری مردان قابل درمان هستند و زوجین می‌توانند با پیگیری و صبر، به آرزوی فرزندآوری خود دست یابند. به یاد داشته باشید که ناباروری، پایان راه نیست و با امید و تلاش می‌توان بر این چالش غلبه کرد. در این مسیر، ایمپو بزرگترین پلتفرم سلامت بانوان کنار شماست و با ارائه مطالب به‌روز و تخصصی، یادآوری چکاپ‌ها و آزمایش‌های مهم همچنین تیم تخصصی بارداری به شما در این مسیر حساس و زیبا کمک می‌کند.

‌منابع

bupa.co.uk

betterhealth

clevelandclinic