علائم زایمان طبیعی چیست؟ شروع زایمان چگونه است؟

وقتی بارداری به روزهای پایانی می‌رسد، یکی از پرتکرارترین سوالات مادران این است که علائم زایمان طبیعی چیست و چگونه شروع می‌شود؟ زایمان طبیعی با نشانه‌هایی همراه است که بدن شما آن‌ها را هوشمندانه و مرحله‌به‌مرحله بروز می‌دهد. علائمی مثل انقباضات رحمی منظم، پایین آمدن شکم، ترشحات خونی و مخاطی و احساس فشار در لگن را تجربه می‌کنید و دهانه رحم به‌تدریج باز می‌شود.

این علائم خبر از نزدیک شدن لحظه دیدار با نوزاد می‌دهند، اما تشخیص آن‌ها همیشه ساده نیست. در این مقاله می‌خواهیم با مهم‌ترین علائم زایمان آشنا شویم و از نحوه شروع زایمان طبیعی بگوییم.

علائم شروع زایمان چیست؟ (علائم نزدیک شدن به زایمان)

حالا دیگر فاز فعال اولیه زایمان تمام شده است و بدن به زایمان نزدیک می‌شود. در ادامه، علائم شروع زایمان طبیعی را در این مرحله بررسی می‌کنیم.

۱. باز شدن دهانه رحم

یکی از مهم‌ترین علائم نزدیکی به زایمان، باز شدن تدریجی دهانه رحم (از ۰ تا ۱۰ سانتی‌متر) است که با انقباض‌های رحم آغاز می‌شود و در اوج فاز فعال زایمان به‌سرعت پیشرفت می‌کند. پزشک یا ماما این نشانه را از طریق معاینه داخلی تشخیص می‌دهد و از معیارهای مهم تصمیم‌گیری برای مراجعه به بیمارستان است.

۲. پارگی کیسه آب

این اتفاق قبل یا در هنگام شروع زایمان رخ می‌دهد و می‌تواند به‌صورت ناگهانی (جریان زیاد مایع) یا تدریجی (چکه‌چکه) باشد. پاره شدن کیسه آب نشانه‌ای بارز از نزدیکی زایمان است. پس از وقوع آن، باید سریع با پزشک تماس بگیرید و برای ارزیابی شرایط به بیمارستان مراجعه کنید تا دچار عفونت نشوید.

۳. پایین رفتن جنین

پایین رفتن سر جنین در حفره لگن یکی دیگر از علائم نزدیک شدن به زمان زایمان است. این اتفاق در هفته‌های آخر یا حتی گاهی چند ساعت قبل از زایمان می‌افتد. پس از این تغییر موقعیت، فشار روی دیافراگم کم می‌شود و می‌توانید راحت‌تر نفس بکشید، اما فشار بیشتری روی مثانه و لگن وارد می‌شود. این نشانه را می‌توانید با تغییر شکل شکم یا احساس سبک‌تر شدن در قسمت بالایی آن تشخیص دهید.

۴. نازک شدن دهانه رحم

فرایندی است که در آن، بافت ضخیم دهانه رحم به‌تدریج نازک و برای باز شدن آماده می‌شود. معمولا نازکی دهانه رحم به‌همراه انقباض‌های اولیه و قبل از فعال‌تر شدن فاز زایمان اتفاق می‌افتد. نازک شدن دهانه رحم نقش مهمی در آماده‌سازی مسیر عبور نوزاد دارد و به‌ویژه زمانی که با انقباض‌ها و باز شدن جزئی دهانه رحم ترکیب می‌شود، نشانه‌ای مطمئن از نزدیک شدن به زایمان است.

شما می‌توانید تمامی علائم خود را در اپلیکیشن ایمپو ثبت کنید تا توصیه‌ تخصصی آن را دریافت کنید. اپلیکیشن بارداری ایمپو، تمامی مراقبت‌های هفته به هفته بارداری را برای شما نمایش می‌دهد و آزمایش‌ها و غربالگری‌های مهم را به شما یادآوری می‌کند. همچنین با توجه به هفته بارداری توصیه‌های تخصصی و رژیم غذایی مخصوص به خودتان را ارائه می‌دهد. 

علائم فاز فعال زایمان طبیعی چیست؟

علائم فاز فعال زایمان یعنی زمانی که دهانه رحم با سرعت بیشتری باز می‌شود و انقباضات رحمی قوی‌تر و منظم‌تر می‌شوند. این فاز معمولا حدود ۴ تا ۸ ساعت طول می‌کشد و به باز شدن کامل دهانه رحم (۱۰ سانتی‌متر) ختم می‌شود. در این بخش، به مهم‌ترین علائم زایمان در فاز فعال می‌پردازیم.

۱. انقباض‌های منظم رحم

در فاز فعال زایمان، انقباض‌های رحم به‌طور واضح منظم‌تر، قوی‌تر و طولانی‌تر می‌شوند و هر ۳ تا ۵ دقیقه رخ می‌دهند. این انقباض‌ها به‌حدی شدید هستند که صحبت کردن در طی آن‌ها دشوار می‌شود. انقباض‌های منظم رحم باعث باز شدن سریع‌تر دهانه رحم می‌شوند و نشانه‌ای واضح از ورود به فاز فعال زایمان هستند.

۲. ترشحات قبل از زایمان

یکی از مهم‌ترین علائم زایمان طبیعی محسوب می‌شود و خبر از باز شدن و نازک شدن دهانه رحم می‌دهد. اغلب رنگ صورتی دارد و غلیظ است. همچنین ممکن است تکرر ادرار را هم در فاز فعال زایمان تجربه کنید.

در دوران بارداری یک پلاک مخاطی در رحم شما شکل می‌گیرد که در زمان زایمان دفع می‌شود. وظیفه این پلاک ضخیم، بستن دهانه رحم در هنگام بارداری است تا جنین دچار عفونت نشود. دفع پلاک مخاطی می‌تواند به‌صورت یک‌تکه یا چندتکه باشد و البته ممکن است بعضی زنان آن را نداشته باشند یا متوجه دفع نشوند.

۳. کمردرد و فشار روی پاها

بسیاری از زنان، درد عمیق و مداوم ناحیه کمر را به‌عنوان یکی از علائم فاز فعال زایمان تجربه می‌کنند؛ دردی که به لگن و پاها هم منتقل می‌شود. این کمردرد معمولا با انقباض‌های رحم تشدید می‌شود و امکان دارد بین انقباض‌ها هم ادامه یابد. همچنین فشار ناشی از موقعیت سر جنین و فرم لگن به ایجاد فشار روی پاها و احساس سنگینی و گرفتگی منجر می‌شود.

۴. لکه‌بینی و خون‌ریزی

لکه‌بندی خفیف یا خون‌ریزی مختصر ممکن است در شروع فاز فعال زایمان رخ دهد. این حالت اغلب زمانی پیش می‌آید که دهانه رحم شروع به باز و نازک شدن می‌کند و رگ‌های خونی کوچک پاره می‌شوند. اگر این خون‌ریزی سبک و محدود به چند لکه باشد، طبیعی است؛ اما درصورتی‌که خون‌ریزی سنگین دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: راهنما کامل زایمان سزارین

علائم باز شدن دهانه رحم

باز شدن دهانه رحم فرایندی است که در طی آن، مسیر برای عبور و تولد نوزاد باز می‌شود. اگرچه این تغییر را خودتان نمی‌توانید احساس کنید، اما علائمی وجود دارند که معمولا نشانه شروع این روند هستند:

• دفع پلاک مخاطی

• ترشح مخاطی همراه با لکه‌های خون

• گرفتگی‌های پایین شکم مشابه دردهای قاعدگی

• احساس فشار در لگن

باز شدن دهانه رحم با انقباضات واقعی و منظم همراه می‌شود و کمک می‌کند که راحت‌تر زایمان کنید.

علائم زایمان در ماه نهم

در ماه نهم بارداری، «علائم زایمان» را به شکل زیر تجربه می‌کنید:

۱. دهانه رحم به‌تدریج نازک و باز می‌شود که تشخیص آن به معاینه پزشک یا ماما بستگی دارد.

۲. کیسه آب ممکن است به‌طور ناگهانی یا تدریجی پاره شود و نشانه نزدیک بودن زایمان است.

۳. سر جنین در لگن قرار می‌گیرد و احساس می‌کنید نوزاد در حال افتادن است.

۴. ضخامت دهانه رحم کاهش می‌یابد؛ فرایندی که معمولا قبل از انقباضات فعال و شروع زایمان رخ می‌دهد.

علائم زایمان در هفته ۳۶

در هفته ۳۶ بارداری مدتی است که وارد سه‌ماهه پایانی بارداری شده‌اید و کم‌کم انقباضات منظم و شدید را تجربه می‌کنید. این انقباضات به‌طور واضحی از نظر تعداد و شدت با سکسکه جنین یا انقباضات براکستون هیکس متفاوت هستند و در ناحیه کمر احساس فشار یا درد می‌کنید. البته هنوز زمان مناسب زایمان فرا نرسیده است و به‌طور طبیعی، باید از هفته ۳۷ به بعد رخ دهد. اگر در این مدت خون‌ریزی داشتید، حتما با پزشک تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید.

علائم زایمان در هفته ۳۷

از هفته ۳۷ بارداری به بعد، باید جدی‌تر منتظر شروع زایمان باشید. سر نوزاد عمیق‌تر وارد لگن می‌شود و تنفس را برایتان راحت‌تر می‌کند، اما فشار بیشتری را روی مثانه حس می‌کنید. ممکن است ترشحات بارداری مخاطی یا خونی را مشاهده کنید که نشانه دفع پلاک مخاطی و باز شدن دهانه رحم است.

علائم زایمان در هفته ۳۸

مهم‌ترین علائم زایمان در حدود هفته ۳۸، انقباض‌هایی هستند که به‌طرز فزاینده‌ای شدت می‌یابند و به انقباضات واقعی زایمان نزدیک می‌شوند. انقباض‌های هفته ۳۸ بارداری را همراه با فشار در لگن و گرفتگی‌های مشابه قاعدگی تجربه می‌کنید. احتمال دارد بعضی خانم‌ها تغییراتی را در ترشحات صورتی‌رنگ واژینال مشاهده کنند و آن‌ها را چسبنده‌تر ببینند که نشان‌دهنده آمادگی بدن برای زایمان است.

علائم زایمان در هفته ۳۹

احساس خستگی یا خواب‌آلودگی شدید از جمله علائم زایمان طبیعی در هفته ۳۹ بارداری است که خبر از نزدیکی زمان زایمان می‌دهد. ممکن است در این روزها علائم زایمان را با نشانه‌های گوارشی مثل اسهال یا تهوع تجربه کنید. این به‌خاطر تأثیر هورمون‌ها در آماده‌سازی بدن برای زایمان است.

علائم زایمان طبیعی در هفته چهلم

همان‌طور که می‌دانید، بارداری طبیعی حدود ۴۰ هفته طول می‌کشد و در طی این هفته باید منتظر دیدار با نوزادتان باشید. تمام علائمی را که در بخش‌های قبلی بررسی کردیم، در هفته چهلم بارداری با شدت و فراوانی بیشتری مشاهده می‌کنید. علائم زایمان طبیعی در ماه آخر بارداری عبارتند از:

• انقباضات رحم به‌صورت قوی‌تر، منظم‌تر و طولانی‌تر آماده پیدا می‌کنند.

• دهانه رحم رو به باز شدن کامل می‌رود.

• کیسه آب نشت می‌کند یا کاملا پاره می‌شود.

• ترشحات مخاطی همراه با کمی خون خارج می‌شوند.

• ترشح هورمون پروستاگلاندین در بدن موجب اسهال می‌شود.

علائم زایمان طبیعی بدون درد

زایمان بدون درد یعنی وضعیتی که درد زایمان به‌وسیله داروهای مسکن یا روش‌های غیردارویی کاهش می‌یابد؛ نه اینکه هیچ دردی وجود نداشته باشد. در این نوع زایمان، از تکنیک‌هایی مثل آب‌درمانی، زایمان در آب، ماساژ و تنفس کنترل‌شده با همراهی ماما استفاده می‌شود تا مادر بتواند درد را مدیریت کند و احساس کنترل بیشتری روی فرایند زایمان داشته باشد.

همچنین امکان دارد پزشک برای کاهش درد زایمان از بی‌حسی اپیدورال استفاده کند؛ یک روش بی‌حسی موضعی که با تزریق دارو به فضای اپیدورال در اطراف نخاع انجام می‌شود. درحالی‌که مادر کاملا هوشیار است، بی‌حسی اپیدورال کمک می‌کند که درد زایمان تا حد زیادی کاهش یابد. در مقاله زایمان بدون درد به طور کامل به این موضوع پرداخته‌ایم.

بیشتر بخوانید: زایمان سزارین یا طبیعی بهتر است؟

علائم زایمان زودرس

زایمان زودرس زمانی رخ می‌دهد که قبل از هفته ۳۷ بارداری زایمان کنید. علائم زایمان زودرس این‌ها هستند:

• انقباضات مکرر رحم (بیشتر از ۵ دفعه در یک ساعت)

• احساس فشار در لگن یا ناحیه پایین شکم

• گرفتگی عضلانی مشابه دوران قاعدگی

• کمردرد مداوم

• خون‌ریزی خفیف یا نشت مایع از واژن

اگر چنین علائمی را تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید. در این مرحله همچنان می‌توان با مداخله دارویی و درمانی، از زایمان زودرس جلوگیری کرد.

پیشنهاد می‌کنیم در طی دوران بارداری از اپلیکیشن ایمپو برای محاسبه سن بارداری و دریافت اطلاعات هفته‌به‌هفته رشد جنین استفاده کنید. از تغییرات قد و وزن تا مراحل مهم رشد، هرآنچه باید به‌عنوان مادر بدانید در اختیار شماست.

تفاوت علائم زایمان طبیعی پسر و دختر

از نظر علمی هیچ نشانه یا علامت مطمئنی وجود ندارد که ثابت کند علائم زایمان پسر با دختر متفاوت است. بعضی تجربیات طبیعی یا باورهای عامیانه می‌گویند که زایمان طبیعی پسر در مرحله اول زایمان کمی کندتر پیش می‌رود، اما قابل اتکا و قطعی نیستند.

تفاوت‌هایی که گاهی از منابع مختلف می‌شنوید، بیشتر به‌خاطر ویژگی‌های فیزیکی مادر و شرایط بارداری هستند؛ بنابراین نمی‌توانیم به‌عنوان قوانین صحیح و علمی رویشان حساب کنیم.

علائم زایمان طبیعی در بارداری دوم و سوم

با ورود به بارداری‌های دوم و سوم، بسیاری از مادران متوجه تفاوت‌هایی در روند و علائم زایمان می‌شوند که بیشتر دلایل تجربی و فیزیولوژیک دارند. مثلاً در مقایسه با بارداری اول، شروع زایمان در بارداری دوم و سوم کمی سریع‌تر اتفاق می‌افتد.

انقباض‌ها بعد از شروع، سریع‌تر شدید می‌شوند و زایمان با سرعت بیشتری رخ می‌دهد؛ بنابراین مادر با فشار و درد کمتری زایمان می‌کند. معمولا در بارداری دوم و سوم نیاز کمتری به مداخله با ابزارهایی مثل فورسپس یا وکیوم وجود دارد و بهبودی پس از زایمان سریع‌تر است.

سخن پایانی

در این مقاله با علائم زایمان طبیعی آشنا شدیم و از علائم فاز فعال زایمان و نزدیک شدن به آن گفتیم. سپس توضیح دادیم که از هفته ۳۶ تا ۴۰ بارداری، چه علائمی را تجربه می‌کنید تا کم‌کم به لحظه زایمان و مراجعه به بیمارستان برسید.

از زمان اقدام به بارداری تا مراقبت‌های پس از زایمان، می‌توانید روی کمک اپلیکیشن ایمپو حساب کنید. هفته‌به‌هفته وضعیت جنین را دنبال کنید و مراقبت‌ها و آزمایش‌ها را به‌موقع انجام دهید. اگر به رژیم غذایی و صحبت با پزشک آنلاین نیاز داشتید، ایمپو در کنار شماست تا دوران بارداری را با سلامت و آرامش سپری کنید.

منابع

Happiest Baby / Health Partners / Pregnancy Birth & Baby / Mayo Clinic