همه‌چیز درباره کلستاز بارداری و راه‌های درمان آن

ماه‌های آخر بارداری را سپری می‌کنید و از خارش بی‌وقفه بدن کلافه شده‌اید؛ خارشی آزار دهنده که بیشتر کف دست‌ها و پاهایتان را درگیر کرده است و با درمان‌های خانگی هم خوب نمی‌شود.

این نوع خارش می‌تواند نشانه تغییر در عملکرد کبد شما و دچار شدن به کلستاز بارداری باشد؛ نشانه‌ای ساده که خبر از مشکلی جدی می‌دهد و با علائم دیگر نیز مثل زردی، خستگی و ادرار تیره همراه می‌شود.

در این مقاله، با کلستاز بارداری بیشتر آشنا می‌شویم، علائم هشداردهنده را بررسی می‌کنیم و به راه‌های درمان این بیماری کبدی می‌پردازیم.

کلستاز بارداری چیست؟

زمانی که کبد هنگام بارداری دچار اختلال در جریان صفرا شود، کلستاز بارداری رخ می‌دهد؛ یعنی مایع گوارشی صفرا به‌درستی از کبد به روده منتقل نمی‌شود، در کبد جمع شده و مقداری از آن وارد گردش خون می‌شود.

کلستاز بارداری با خارش شدید، به‌ویژه در کف دست‌ها و پاها بروز پیدا می‌کند و اغلب در سه‌ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد. معمولا با تولد نوزاد و کاهش هورمون‌های بارداری، کلستاز کبدی رفع می‌شود و سطح اسیدهای صفراوی به حالت عادی برمی‌گردد. عکس کلستاز بارداری را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید:

علت کلستاز بارداری چیست؟

«کلستاز بارداری» یک اختلال کبدی پیچیده است و به‌خاطر یک علت مشخص رخ نمی‌دهد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری و افزایش سطح استروژن و پروژسترون (به‌ویژه در ماه‌های آخر) گاهی باعث کندی یا توقف جریان صفرا در بدن می‌شود و کلستازیس بارداری را ایجاد می‌کند.

استعداد ژنتیکی ابتلا به بیماری‌های کبدی، سنگ صفرا، بارداری چندقلویی و سابقه شخصی بیماری کبدی از دیگر علت‌های کلستاز بارداری هستند. این بیماری کبدی نتیجه ترکیبی از چند عامل مختلف است و هر کدام از دلایلی که گفتیم، می‌توانند تاحدی در ایجاد بیماری موثر باشند.

علائم کلستاز بارداری چیست؟

خارش شدید پوست به‌خصوص در کف دست‌ها و پاها یکی از اصلی‌ترین علائم کلستاز بارداری است. این نوع خارش معمولا بدون ایجاد بثورات یا ضایعه پوستی است و گاهی تمام بدن را درگیر می‌کند. سایر علائم کلستاز کبدی در بارداری عبارتند از:

• زردی پوست و سفیدی چشم‌ها

• تغییر رنگ و تیره شدن ادرار

• مدفوع روشن، بی‌رنگ یا چرب

• بدتر شدن خارش در شب تا حد اختلال در خواب

• حالت تهوع و کاهش اشتها

• خستگی و بی‌حالی

• گاهی درد در ناحیه بالای سمت راست شکم

ابتلا به کلستاز می‌تواند علت خارش بدن در بارداری باشد. اگر این نشانه را به‌همراه تعدادی از علائم بالا تجربه می‌کنید، حتما با پزشک متخصص در میان بگذارید. درصورتی‌که دچار خارش واژن در بارداری شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوط به این معضل رایج را از دست ندهید.

عوارض کلستاز بارداری چیست؟

مادران مبتلا به کلستاز بارداری ممکن است دچار اختلال در جذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی شوند که باعث کمبود ویتامین K و در موارد نادر، اختلال در انعقاد خون می‌شود. همچنین کمبود این ویتامین، خطر خون‌ریزی داخلی را افزایش می‌دهد.

مادرانی که دچار کلستازیس بارداری هستند، بیشتر در معرض فشار خون در بارداری و دیابت بارداری قرار دارند. زایمان زودرس یکی دیگر از عوارض کلستاز بارداری برای مادر است. البته عملکرد کبد و جریان صفرا معمولا بعد از زایمان به حالت طبیعی برمی‌گردد؛ بنابراین عوارض کلستاز بارداری روی سلامت مادر تاثیر بلندمدت نمی‌گذارد.

عوارض کلستاز بارداری بر جنین

اگر سطح اسیدهای صفراوی در مادر مبتلا به کلستاز بارداری بالا باشد، احتمال بروز علائم زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷ بارداری) افزایش پیدا می‌کند. درواقع، زایمان زودرس به‌عنوان یکی از عوارض کلستاز بارداری بر جنین، می‌تواند در نتیجه مشکلات تنفسی ناشی از ورود مکونیوم به ریه جنین اتفاق بیفتد.

مکونیوم مایعی سبز رنگ و چسبناک است که در روده‌های جنین جمع می‌شود، اما ممکن است وارد کیسه آب شود و از طریق مایع آمنیوتیک به ریه جنین برسد. درصورتی‌که این اتفاق رخ دهد و نوزاد این مایع را حین زایمان تنفس کند، ریسک مشکلات تنفسی افزایش می‌یابد.

در موارد حاد کلستاز بارداری، خطر مرگ نوزاد و مرده‌زایی وجود دارد. البته این احتمال برای اکثر مادران باردار بسیار پایین است و فقط کسانی باید مراقب باشند که سطح اسیدهای صفراوی بسیار بالایی (بیشتر از ۱۰۰ میکرومول در لیتر) دارند.

در کلستاز بارداری چی بخوریم؟

در کلستاز بارداری چی بخوریم؟ مواد غذایی زیر جایگاه ویژه‌ای برای کمک به کنترل و درمان کلستاز بارداری دارند:

• سبزیجات و میوه‌های تازه

• غلات کامل مثل برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار

• پروتئین‌های کم‌چربی مثل ماهی، مرغ بدون پوست و حبوبات

• چربی‌های سالم مثل روغن زیتون، آووکادو و مغزها

• آب و مایعات بدون قند مصنوعی

بهتر است این مواد غذایی را محدود یا حذف کنید، چون فشار روی کبد و مسیر صفرا را بیشتر می‌کنند:

• غذاهای چرب و سرخ‌شده

• گوشت پرچرب و فرآوری‌شده

• لبنیات پرچرب

• فست‌فود

• غذاهای پر ادویه و پرنمک

• نوشیدنی‌های دارای قند و کافئین زیاد

در مقاله لیست غذا برای زن باردار، بهترین رژیم غذایی دوران بارداری را برایتان آورده‌ایم. اگر به‌دنبال سبک زندگی سالم و مصرف غذاهای مقوی در بارداری هستید، توصیه می‌کنیم مطالعه این مقاله را از دست ندهید. همچنین، در اپلیکیشن ایمپو با توجه به علائمی که دارید برای شما رژیم غذایی مخصوص و توصیه‌های تخصصی نمایش داده می‌شود. این رژیم غذایی با توجه به سن بارداری و BMI مادر نیز شخصی سازی می‌شود.

درمان کلستاز بارداری

درمان کلستاز کبدی در بارداری با هدف کنترل سطح اسیدهای صفراوی، کاهش خارش بدن مادر و حفظ سلامت جنین انجام می‌شود. داروی اورسودوکسی کولیک اسید یا UDCA از داروهای رایج برای درمان کلستاز بارداری است که به کبد کمک می‌کند صفرا را بهتر دفع کند و سطح اسیدهای صفراوی خون را کاهش می‌دهد.

اگر خارش بدن به‌حدی شدید باشد که خواب مادر را مختل کند، داروهایی مثل آنتی‌هیستامین‌ها تجویز می‌شوند تا خارش تسکین یابد. کرم‌های کورتیکواستروئیدی و مرطوب‌کننده نیز می‌توانند به کاهش خارش و التهاب کمک کنند و به‌نوعی داروی کلستاز بارداری محسوب می‌شوند.

فراموش نکنید که هیچ دارویی را نباید بدون تجویز پزشک مصرف کنید. برای مشاهده داروهای غیر مجاز در بارداری می‌توانید مقاله لیست داروهای ممنوعه بارداری را مطالعه کنید.

آزمایش کلستاز بارداری چیست؟ تشخیص کلستاز بارداری

تشخیص کلستاز بارداری با انجام معاینه فیزیکی و آزمایش خون صورت می‌گیرد. پزشک ابتدا علائم واضح این اختلال را مثل خارش و زردی پوست بررسی می‌کند و سپس آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کبد و اندازه‌گیری سطح اسیدهای صفراوی انجام می‌شود. این آزمایش برای اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی AST و ALT و میزان اسیدهای صفراوی بدن کاربرد دارد.

علاوه‌بر معاینه و آزمایش خون، ممکن است پزشک توصیه کند که سونوگرافی کبد و مجاری صفراوی انجام دهید. کلستاز بارداری زمانی به‌طور قطعی تشخیص داده می‌شود که سطح اسیدهای صفراوی بالاتر از ۱۰ میکرومول در لیتر باشد. در طول دوران بارداری، پزشک معمولا آزمایش خون را به‌طور منظم برای کنترل سطح صفرا تجویز می‌کند.

تفسیر آزمایش کلستاز بارداری

تفسیر آزمایش کلستاز بارداری براساس عملکرد کبد و میزان اسیدهای صفراوی در بدن انجام می‌شود. اگر سطح این اسیدها ۱۰ میکرومول در لیتر یا بالاتر از این مقدار باشد، یعنی مادر مبتلا به کلستاز بارداری است. عددی که در جواب آزمایش می‌بینید، شدت ابتلا به کلستاز بارداری را نشان می‌دهد:

• کمتر از ۴۰ میکرومول: خفیف

• بین ۴۰ تا ۹۹ میکرومول: متوسط

• بیشتر از ۱۰۰ میکرومول: شدید

اگر آزمایش کلستاز بارداری را انجام داده‌اید و می‌خواهید تفسیر آن را سریع و آسان دریافت کنید، می‌توانید از کلینیک سلامت ایمپو کمک بگیرید. کافی‌ست وارد بخش کلینیک در اپلیکیشن شوید، درخواستتان را با پزشک در میان بگذارید و عکس برگه آزمایش را آپلود کنید. پزشک متخصص در زمانی کوتاه با شما ارتباط برقرار می‌کند و نتیجه آزمایش را کامل برایتان توضیح می‌دهد.

آیا کلستاز بارداری خطرناک است؟

خطرات کلستاز بارداری بیشتر به سلامت جنین برمی‌گردد. این بیماری به‌جز خارش شدید و اختلال در جذب ویتامین‌های محلول در چربی، مشکل خاصی برای سلامت مادر ایجاد نمی‌کند. افزایش سطح اسیدهای صفراوی می‌تواند منجر به زایمان زودرس، مشکلات تنفسی نوزاد پس از تولد یا حتی مرده‌زایی شود.

البته تشخیص زودهنگام کلستاز حاملگی و مراقبت دقیق، ریسک مشکلاتی مثل ختم بارداری در کلستاز بارداری را کاهش می‌دهد. مهم است که پیگیر انجام منظم آزمایش‌ها باشید و درمان را زیر نظر پزشک ادامه دهید.

کلستاز بارداری و سزارین

برای کسانی که مبتلا به کلستاز بارداری هستند، برنامه‌ریزی برای زایمان از همیشه مهم‌تر می‌شود. بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند در صورت افزایش سطح اسیدهای صفراوی و ریسک زایمان طبیعی ناموفق، سزارین انجام دهید تا خطر مرده‌زایی و مشکلات تنفسی نوزاد به حداقل برسد.

البته تصمیم برای سزارین به عواملی مثل شدت کلستاز، سن بارداری و وضعیت سلامت جنین بستگی دارد. در چنین شرایطی، سزارین یک اقدام پیشگیرانه و ضروری برای حفظ سلامت نوزاد محسوب می‌شود.

کلستاز بارداری بعد از زایمان

بعد از تولد نوزاد، سطح هورمون‌های بارداری به‌سرعت کاهش می‌یابد و جریان صفرا در اکثر مادران به حالت طبیعی برمی‌گردد. علائم رایج کلستاز بارداری مثل خارش بدن نیز طی چند روز تا چند هفته به حالت نرمال بازمی‌گردد. ممکن است بعضی از مادران به انجام مجدد آزمایش خون و مراقبت‌های کوتاه‌مدت نیاز داشته باشند تا مطمئن شوند سطح اسیدهای صفراوی کاهش یافته است.

پیشگیری از کلستاز بارداری

برای جلوگیری از کلستاز بارداری نمی‌توان راه قطعی و مطمئنی را توصیه کرد، چون ابتلا به این بیماری بیشتر به ژنتیک و تغییرات هورمونی بستگی دارد. هرچند راهکارهای زیر می‌توانند به تشخیص زودهنگام کلستازیس بارداری کمک کنند:

• اگر در بارداری‌های قبلی به کلستاز بارداری مبتلا شده‌اید یا سابقه خانوادگی دارید، حتما با پزشک در میان بگذارید و بارداری جدید را با مراقبت‌های دقیق شروع کنید.

• از مصرف داروهای هورمونی حاوی استروژن بپرهیزید، چون می‌توانند میزان تغییرات هورمونی را بالا ببرند.

• اگر در هر بازه‌ای از دوران بارداری دچار خارش بدن یا زردی پوست و چشم شدید، به پزشک مراجعه کنید تا احتمال ابتلا به کلستاز بارداری بررسی شود.

تجربه مادران مبتلا به کلستاز بارداری

مادرانی که تجربه ابتلا به کلستاز بارداری را داشته‌اند، خارش شدید دست‌ها و پاها را شایع‌ترین علامت این بیماری می‌دانند؛ خارشی آزاردهنده که گاهی خواب را مختل می‌کند. اگرچه سطح اسیدهای صفراوی در بسیاری از افراد با مصرف داروهای تجویز شده بهبود یافته، اما خارش همیشه به‌طور کامل رفع نشده است.

پوشیدن لباس‌های نخی و راحت، حمام با آب خنک و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها از جمله توصیه‌هایی هستند که طبق تجربه مادران به کاهش خارش کمک می‌کند. انجام آزمایش‌های لازم، مصرف دارو و مراجعه منظم به پزشک از اقدامات مهمی هستند که به کاهش نگرانی مادر و حفظ سلامت جنین کمک کرده‌اند.

اگر می‌خواهید در بستری امن با سایر مادران باردار صحبت کنید و تجربیات خود را به اشتراک بگذارید، تالار گفت‌وگوی اپلیکیشن ایمپو همان فضایی است که به‌دنبالش می‌گردید. موضوعات مختلف در این فضای گفت‌وگو دسته‌بندی شده‌اند تا جست‌وجو برایتان آسان شود. هر موضوعی را که می‌خواهید، به‌راحتی پیدا کنید، سوال بپرسید و تجربه‌هایتان را در اختیار سایر مادران بگذارید.

سخن پایانی

در این مقاله با کلستاز بارداری به‌عنوان یکی از اختلالات کبدی رایج در این دوران آشنا شدیم. گفتیم که این بیماری با علائمی مثل خارش دست‌ها و پاها، زردی پوست، تیرگی ادرار و خستگی بروز پیدا می‌کند و به‌خاطر افزایش سطح اسیدهای صفراوی در جریان خون است. کلستاز حاملگی با انجام معاینه و آزمایش خون تشخیص داده می‌شود و عوارض آن با مصرف دارو و کنترل رژیم غذایی به حداقل می‌رسد.

ممکن است در دوران بارداری به توصیه‌های تخصصی، مشورت سریع با پزشک و گاهی گفت‌وگو با سایر مادران باردار نیاز داشته باشید. چه چیزی بهتر از اینکه همه این موارد را یکجا از یک پلتفرم دریافت کنید!

اپلیکیشن ایمپو در کنار شماست تا گذراندن دوران بارداری را برایتان لذت‌بخش و راحت کند. وضعیت جنین، مراقبت‌های بارداری و آزمایش‌های لازم را هفته‌به‌هفته دنبال کنید و این دوران را با آرامش پشت سر بگذارید.

منابع

Mayo Clinic / Healthline / March of Dimes