خارش واژن در بارداری: از علت تا درمان‌های خانگی و پزشکی

بدن زنان در طول بارداری دستخوش تغییرات بسیاری می‌شود؛ به طوری که سیلی عظیم از نوسانات هورمونی به او حمله کرده و بدن حالا باید خود را برای یک مهمان ناخوانده آماده کند. پس دور از ذهن نیست که بارداری عوارض مختلفی را هم به همراه داشته باشد.

 یکی از عوارضی که بسیاری از زنان در این دوران با آن روبه‌رو می‌شوند، خارش واژن است. مشکلی که اگرچه معمول و رایج است، اما می‌تواند آزاردهنده، نگران‌کننده و حتی شرم‌آور باشد، به‌ویژه زمانی که دلیل آن مشخص نیست و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 

خارش واژن در بارداری ممکن است ناشی از عوامل بی‌خطر و طبیعی رخ دهد، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه یک بیماری یا عفونت جدی‌تری باشد که نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد. در این مقاله به علل، درمان‌های موثر خانگی و تخصصی و عوارض خارش واژن در بارداری می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم به سوالات شما در این مورد پاسخ دهیم.

علت خارش واژن در بارداری چیست؟

خارش واژن در بارداری یکی از مشکلات زنان حامله است که احتمالاً کم‌تر درباره آن صحبت شده باشد. این احساس ناخوشایند ممکن است ناشی از تغییرات طبیعی هورمونی و فیزیولوژیکی بدن در دوران بارداری رخ دهد یا به دلایلی کاملاً مستقل از بارداری مانند عفونت‌ها، حساسیت‌ها یا بیماری‌های خاص ایجاد شود.

در ادامه به مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایل خارش واژن در بارداری می‌پردازیم:

1. عفونت باکتریایی واژن (Bacterial vaginosis)

عفونت باکتریایی واژن یک اختلال بسیار شایع در میان زنان باردار و غیرباردار است.  این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین باکتری‌های مفید و مضر در واژن به ‌هم می‌خورد و سبب خارش واژن می‌شود. علائم عفونت باکتریایی واژن در بارداری عبارتند از:

• ترشحات رقیق، مات یا خاکستری‌رنگ

• سوزش واژن

• قرمزی و التهاب واژن

• بوی بد واژن که بویی مانند بوی ماهی دارد به‌ ویژه بعد از رابطه جنسی

• احساس سوزش هنگام ادرار

با وجود اینکه عفونت باکتریایی در زمان بارداری معمولاً خفیف و قابل درمان است؛ اما هرگز نباید علائم آن را نادیده گرفت. پس در صورت تجربه هر کدام از علائم بالا و داشتن سابقه ابتلای مکرر به عفونت واژن پیش از بارداری حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.  شما می‌توانید در این دوران به صورت روزانه علائم خود را در ایمپو ثبت کنید؛ ایمپو پس از ثبت دقیق علائم به شما این امکان را می‌دهد که از دلایل احتمالی خارش در مرحله خاص بارداری خود آگاه شوید و راهنمایی‌ علمی و تخصصی را متناسب با شرایط خود دریافت کنید.

2. عفونت قارچی واژن (Yeast Infection)

عفونت قارچی واژن زمانی رخ می‌دهد که میزان قارچ ‌های موجود در واژن بیش از حد رشد کرده و از تعادل خارج شوند. این عفونت یکی از شایع‌ترین دلایل خارش واژن در دوران بارداری است. در واقع افزایش هورمون استروژن و تغییر در سطح pH واژن، محیط را برای رشد بیش از حد قارچ‌ها فراهم می‌کند.

علاوه بر خارش واژن برخی از زنان مبتلا به عفونت قارچی متوجه ترشحات غلیظ و سفید‌رنگی شبیه پنیر می‌شوند و در موارد شدید‌تر این نوع عفونت ممکن است، واژن دچار تورم شود یا پوست آن ترک بخورد که این وضعیت می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های دیگر را نیز افزایش دهد.

به یاد داشته باشید که قارچ‌های واژن معمولاً در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند به همین دلیل پوشیدن لباس زیر نخی و خشک نگه ‌داشتن ناحیه تناسلی، به‌ویژه پس از ورزش یا رابطه جنسی، می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. در مقاله عفونت در بارداری، به طور کامل علائم و درمان انواع عفونت‌ها را بررسی کرده‌ایم.

3. افزایش ترشحات واژن

اگر مقاله ترشحات بارداری را مطالعه کرده باشید، احتمالاً می‌دانید که در طول بارداری میزان ترشحات واژن و دهانه رحم در اثر تغییرات هورمونی و تغییراتی در دیواره واژن و دهانه رحم، افزایش می‌یابند. این ترشحات در اصل یک سد دفاعی در برابر عفونت‌ها ایجاد می‌کنند؛ اما گاهی اوقات ممکن است پوست ناحیه تناسلی را تحریک کرده و باعث قرمزی و خارش واژن شوند.

4. خشکی واژن

خشکی واژن در بارداری نیز امری کاملاً طبیعی است که در اثر تغییرات و نوسانات شدید هورمون‌ها در این دوره ایجاد می‌شود. خشکی واژن می‌تواند علائم دیگری مانند قرمزی، تحریک‌پذیری و سکس دردناک را هم به همراه داشته باشد و یکی از دلایل ناراحتی و عدم لذت از رابطه جنسی و نزدیکی در زنان باردار باشد.  

5. حساسیت به محصولات بهداشتی یا شوینده‌ها

در دوران بارداری، بدن دچار تغییرات بسیاری، از جمله افزایش جریان خون در ناحیه تناسلی و حساس‌تر شدن پوست و مخاط واژن می‌شود. این حساسیت می‌تواند باعث شود که محصولات بهداشتی که پیش از بارداری بدون مشکل استفاده می‌شدند، اکنون باعث تحریک یا خارش واژن شوند.

به طور خلاصه استفاده از محصولاتی مانند صابون‌ها و شوینده‌های معطر و ژل‌ها و فوم‌های بهداشتی بانوان می‌تواند باعث خشکی، قرمزی، التهاب و خارش واژن یا خارش بیرون واژن در بارداری شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که در این دوران کمتر از چنین محصولاتی استفاده کنید یا پیش از مصرف آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد انتخاب بهترین شوینده، بهتر است مقاله ژل شستشوی واژن را مطالعه کنید.

6. عفونت ادراری در بارداری

در دوران بارداری، با رشد رحم و بزرگ شدن جنین، فشار بیشتری به مثانه وارد می‌شود. این فشار می‌تواند تخلیه کامل ادرار را دشوار کند و در نتیجه، خطر ابتلا به عفونت‌ ادراری در بارداری را افزایش دهد. به همین دلیل، زنان باردار نسبت به سایر افراد، بیشتر در معرض عفونت ادراری قرار دارند. 

علاوه بر فشار رحم بر مثانه، برخی از باکتری‌ها مانند استرپتوکوک گروه B نیز می‌توانند عامل ایجاد این نوع عفونت در دوران بارداری باشند و با وجود اینکه عفونت ادراری ناشی از استرپتوکوک گروه B معمولاً بی‌علامت است، اما ممکن است برای نوزاد خطرناک باشد. به همین علت زمان مراجعه به پزشک معمولاً آزمایش ادرار نیز از شما خواسته می‌شود. 

برخی از علائم عفونت ادراری در بارداری عبارتند از: 

• تکرر ادرار در بارداری

• درد یا ناراحتی در ناحیه زیر شکم

• خارش یا سوزش در ناحیه واژن

• وجود خون در ادرار

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بسیار مهم است که به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان مناسب قرار بگیرید. تشخیص و درمان به‌موقع عفونت ادرار می‌تواند از بروز عوارض احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری کند. برای اطلاعات بیشتر بهتر است مقاله عفونت ادراری در بارداری را مطالعه کنید.

7. کلستاز بارداری (Cholestasis of Pregnancy)

کلستاز بارداری یک اختلال کبدی است که معمولاً در اواخر بارداری رخ می‌دهد و با وجود این که علت دقیق آن مشخص نیست اما به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و هورمون‌های بارداری در آن نقش داشته باشند. کلستاز باعث خارش شدید در کف دست و پا می‌شود، اما ممکن است کل بدن از جمله ناحیه تناسلی را نیز درگیر کند و سبب خارش واژن در بارداری شود.

8. عفونت‌های مقاربتی

بیماری‌های مقاربتی (STIs) در دوران بارداری می‌توانند یکی از دلایل مهم و قابل توجه خارش واژن باشند. عفونت‌هایی مانند تبخال تناسلی، زگیل تناسلی (HPV)، کلامیدیا و سوزاک ممکن است با علائمی چون خارش، سوزش، ترشحات غیرطبیعی یا بوی بد واژن همراه باشند و منجر به احساس ناراحتی مادر شوند. 

توجه به علائم این عفونت‌ها بسیار پراهمیت است، به طوری که در صورت بروز خارش مداوم یا علائم مشکوک باید به متخصص مراجعه شود. این عفونت‌ها در صورت عدم درمان، می‌توانند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازند، اما خوشبختانه تشخیص و درمان به‌موقع، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض احتمالی آن‌ها دارد.

آیا خارش واژن در بارداری خطرناک است؟

خارش واژن در بارداری معمولاٌ یکی از عوارض معمول بارداری بوده و طبیعی و بی‌خطر است. با این حال در صورتی که به طور مداوم با خارش واژن دست و پنجه نرم می‌کنید یا به درمان عفونت واژن در دوران بارداری پاسخ نمی‌دهید یا هر کدام از موارد زیر را تجربه می‌کنید باید سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید:

• زمانی که علائم شما پس از چند روز درمان بهبود نیافته یا بدتر شود.

• زمانی که عفونت و خارش واژن پس از درمان، دوباره بازگردد.

• در طول یا پس از درمان علائم جدیدی بروز کند.

• در دوران بارداری عفونت‌های واژن متعددی داشته باشید.

خارش واژن در بارداری بدون ترشح نشانه چیست؟

اگرچه خارش واژن و ترشحات واژینال معمولاً همراه با هم ظاهر می‌شوند، اما گاهی ممکن است، چه در زمان بارداری چه پیش از آن، خارش واژن را به تنهایی تجربه کنید. خارش واژن بدون ترشح اتفاقی طبیعی نیست، اما امری شایع است؛ پس جای نگرانی ندارد. برخی از دلایل خارش واژن در بارداری بدون ترشح عبارتند از:

•   تغییر سطح هورمون‌ها در بارداری و بر هم خوردن تعادل PH 

• خشکی و حساس شدن واژن

• بروز حساسیت و آلرژی به شوینده‌ها و محصولات بهداشتی

• مشکلات پوستی و اگزما

با وجود آن که خارش واژن بدون ترشح معمولاً وضعیتی نگران کننده نیست، اما با توجه به حساسیت و اهمیت دوره بارداری بر سلامت مادر و جنین، توصیه می‌شود که علائم خود را با جزئیات و بدون احساس خجالت با پزشک خود در میان بگذارید تا از عدم ابتلا به عفونت در بارداری یا بیماری‌های دیگر مطمئن شوید.

فراموش نکنید که به کمک ایمپو، که همراه و راهنمای همیشگی شما در این دوره خاص است، می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان و در محیط امن و گرم منزلتان با متخصصان حرفه‌ای مشورت کنید و نگرانی‌های خود را مطرح کنید. علاوه بر آن پیشنهاد می‌کنیم که با ثبت علائم خود در تقویم بارداریتان به پزشک خود کمک کنید تا با اطلاع از تک‌تک علائم و حال و احوال شما، بهترین تشخیص و پیگیری را در هر مراجعه داشته باشد. در صورت عدم دسترسی به مراجعه حضوری می‌توانید به صورت آنلاین با پزشک متخصص زنان در کلینیک سلامت ایمپو در ارتباط باشید.

خارش واژن در بارداری و جنسیت جنین

برخی از افراد باور دارند که خارش واژن در بارداری می‌تواند نشان‌دهنده‌ی جنسیت جنین باشد؛ اما حقیقت آن است که تا کنون هیچ‌گونه ارتباط علمی و اثبات‌شده‌ای میان خارش واژن در بارداری و جنسیت جنین یافت نشده است. خارش واژن در بارداری معمولاً نتیجه‌ی تغییرات هورمونی، عفونت‌ها و اختلالات دیگر است.

 حقیقت آن است که تنها روش‌های علمی و ثابت شده مانند سونوگرافی یا آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند جنسیت جنین را به‌ درستی تشخیص دهند و تکیه بر باورهای سنتی و افسانه‌ای تنها سبب سردرگمی و حتی نادیده گرفتن علائم مهم پزشکی می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاعات بیشتر مقاله علائم بارداری پسر و علائم بارداری دختر را مطالعه کنید.

درمان سریع خارش واژن در بارداری

برای درمان سریع و ایمن خارش واژن در بارداری، ابتدا باید علت و محل خارش شناسایی شود و سپس بهترین درمان برای شرایط و وضعیت مادر و جنین مشخص شود. در ادامه با برخی از را‌های درمان خارش واژن در بارداری آشنا خواهیم شد:

درمان خانگی خارش واژن در بارداری

خارش واژن در اوایل بارداری یا در اواخر آن وضعیتی رایج است که بسته به علت و ریشه آن می‌توان به درمان آن پرداخت. پس پیش از هر چیز باید دلیل خارش را متوجه شوید و در صورتی که علاوه بر خارش واژن علائم ابتلا به عفونت را هم تجربه می‌‌کنید باید با پزشک خود مشورت کنید. با این حال راه‌های مختلفی برای تسکین  و بهبود این خارش در خانه وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

• افزودن یک چهارم فنجان جوش شیرین به وان آب گرم و نشستن در آن به مدت 15 دقیقه می‌تواند به تعادل pH و کاهش خارش داخل واژن کمک کند؛ حداکثر دوبار در هفته از این روش استفاده شود.

• مصرف ماست پروبیوتیک، دوغ کفیر یا مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به تعادل محیط باکتریایی واژن کمک کرده و خارش داخل واژن را درمان کند.

• استفاده از کمپرس سرد یا یخ پیچیده‌شده در پارچه تمیز روی ناحیه خارش‌دار می‌تواند التهاب و خارش بیرون واژن را کاهش دهد.

• ​ مالیدن مقدار کمی روغن نارگیل خالص روی ناحیه خارش‌دار بیرون واژن می‌تواند به مرطوب‌سازی پوست و کاهش خارش کمک کند. ​

پماد خارش واژن در بارداری

پمادهای متنوعی برای درمان و تسکین خارش واژن در بازار وجود دارند که استفاده از آن‌ها در دوران بارداری نیز بلامانع است؛ اما نکته قابل توجه درباره انتخاب بهترین پماد خارش واژن، تشخیص علت این خارش در بارداری است که باید توسط پزشک انجام شود. برخی از پمادهای مناسب برای درمان خارش واژن در بارداری عبارتند از:

1. پمادهای ضد قارچ موضعی که برای درمان عفونت‌های قارچی خفیف واژن استفاده می‌شوند!

 این داروها شامل کرم‌ها و پمادهایی هستند که روی پوست مالیده می‌شوند یا شیاف‌هایی که داخل واژن قرار می‌گیرند.

• کلوتریمازول، موجود در محصولاتی مانند Lotrimin AF و Mycelex

• میکونازول، موجود در محصولاتی مانند Monistat 3، Monistat 7 و Vagistat 3

• تیوکونازول، موجود در محصولاتی مانند Vagistat 1

• ترکونازول، موجود در بسیاری از داروهای ضد قارچ واژینالی ژنریک

جالب است بدانید که داروهای ضدقارچ موضعی می‌توانند در هر مرحله از بارداری برای درمان عفونت قارچی واژن استفاده شوند و خطری برای جنین ندارند.

2. اگر خارش ناشی از حساسیت یا تحریک پوست باشد، استفاده از پمادهای ضدخارش می‌تواند مفید است!

 برخی از پمادهای ضدخارش مناسب برای بارداری شامل موارد زیر است:​

• پمادهای حاوی هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب و خارش مفید هستند. با این حال، استفاده از این پمادها در دوران بارداری باید تحت نظر پزشک باشد.​

• پمادهای حاوی آلوئه‌ورا و روغن نارگیل می‌توانند به تسکین خارش و التهاب بیرون واژن کمک کنند و استفاده از این پمادها در دوران بارداری معمولاً بی‌خطر است.

خارش واژن در بارداری طب سنتی

در طب سنتی، برای درمان خارش واژن در بارداری از ترکیبات طبیعی و گیاهی متنوعی استفاده می‌شود که به ‌طور معمول به کاهش علائم و تسکین این ناراحتی‌ کمک می‌کنند. در ادامه با برخی از راه‌های درمان خارش واژن در بارداری با طب سنتی آشنا خواهیم شد:

• در طب سنتی، توصیه می‌شود حبه‌های سیر را در روغن زیتون قرار داده و پس از مدتی، آن را روی ناحیه خارش‌دار بمالید. این روش به کاهش التهاب و عفونت کمک می‌کند.​

• مالیدن روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل یا روغن درخت چای به ناحیه خارجی واژن می‌تواند به تسکین خارش و التهاب کمک کند.

• در طب اسلامی، ترکیب تخم خرفه و عسل به عنوان یک درمان طبیعی برای خارش واژن معرفی شده است. این ترکیب را می‌توان به صورت موضعی روی ناحیه خارش‌دار اعمال کرد.

• عسل در طب سنتی یکی از مواد طبیعی محبوب برای درمان خارش و التهاب‌های ناحیه تناسلی محسوب می‌شود، به‌خصوص به دلیل خواص ضدباکتری، ضدقارچ و ترمیم‌کننده‌ای که دارد. برای تسکین خارش واژن مقدار کمی عسل طبیعی و خام را با کمی آب جوشیده ولرم رقیق کنید و با پنبه تمیز یا دست تمیز، به ناحیه خارجی و دچار خارش بمالید اما از قرار دادن مستقیم عسل درون واژن خودداری کنید، سپس با آب ولرم بشویید و ناحیه را خشک کنید. 

با وجود اینکه این روش‌ها معمولاً بی‌خطر هستند و در گذشته بسیاری از افراد آن‌ها را تجویز می‌کردند، باید در نظر داشته باشید که هر گونه درمانی حتی درمان‌های سنتی نیاز به تایید پزشک داشته و امتحان خودسرانه هیچ درمانی توصیه نمی‌شود.

پیشگیری از خارش واژن در بارداری

برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت‌های واژن و سایر علل خارش واژن در بارداری، کافیست نکات بهداشتی و مراقبتی زیر را رعایت کنید:

• ناحیه واژن را تمیز و خشک نگه دارید. از صابون‌های ملایم و بدون عطر استفاده کرده و پس از هر بار شست‌وشو با حوله‌ای تمیز و نرم، به آرامی خود را خشک کنید.

• به هیچ عنوان از دوش واژینال استفاده نکنید؛ این کار می‌تواند تعادل طبیعی باکتری‌ها و قارچ‌ها در واژن را برهم بزند و احتمال ابتلا به عفونت‌ها افزایش دهد.

• از صابون‌ها، مواد شوینده بدن و لباس بدون رایحه استفاده کنید. 

• از استحمام در وان‌های آب داغ و دوش خیلی داغ که باعث خشکی پوست واژن می‌شوند، خودداری کنید.

• از لباس زیر نخی و سبک استفاده کرده و در صورت خیس شدن یا عرق‌کردن، سریعاً آن را تعویض کنید.

• از پوشیدن شلوار یا دامن‌های تنگ بپرهیزید و لباس‌های آزاد و نخی بپوشید تا ناحیه تناسلی بهتر تنفس کند.

کلام آخر

در دوران بارداری، بدن مادر با طوفانی از تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی روبه‌رو می‌شود که خارش واژن یکی از رایج‌ترین آن‌ها است. اگرچه این مسئله اغلب بی‌خطر و قابل درمان است، اما نادیده گرفتن آن، مخصوصاً در صورت بروز علائم دیگر یا ادامه‌دار شدن، می‌تواند خبر از مشکلات جدی‌تری دهد و سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد.

با وجود اینکه درمان‌های بسیاری از راهکارهای ساده خانگی گرفته تا استفاده از پمادهای موضعی، برای بهبود خارش واژن در بارداری وجود دارد، اما نکته مهم در این مسیر، پرهیز از خود درمانی و مشورت با پزشک متخصص است.

به یاد داشته باشید که بدن شما در حال تجربه یکی از پیچیده‌ترین اتفاقات طبیعت است و حتی کوچک‌ترین علائم هم ارزش توجه و مراقبت دارند. پس با ثبت علائم، ارتباط منظم با پزشک و استفاده از ابزارهایی مانند ایمپو، از سلامت خود و فرزند عزیزتان مراقبت کنید.

 

منابع

• Healthline
• Very Well Health
• Medical News Today
• Well Woman Clinic