لیست داروهای ممنوع در دوران بارداری و داروهای مجاز در بارداری

بارداری مجموعه‌ای از علائم و نگرانی‌های غیرمنتظره است و در این دوران سوالات بسیاری ذهن شما و همسرتان را درگیر می‌کند؛ اکنون برخی از مشکلاتی که قبلا با آنها دست و پنجه نرم می‌کردید، ممکن است نیاز به رویکرد متفاوتی داشته باشند. 

هر سردرد یا دندان‌درد در بارداری دنیایی از سوالات و اما و اگرها را برای مصرف دارو به دنبال دارد. برخلاف گذشته استفاده از بسیاری از داروها بی‌خطر و ایمن نمی‌باشد. برخی داروها در دوران بارداری یا پس از سه‌ ماهه اول، ایمن شناخته شده‌اند؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است اثرات منفی بر جنین داشته باشند و سبب مشکلاتی مانند کاهش فشار خون مادر، کاهش خون‌رسانی به جنین، زایمان زودهنگام یا تولد با وزن پایین شوند.

علاوه بر آن، دسته‌ای از داروها نیز وجود دارند که اثر دقیق آن بر جنین هنوز به طور کامل مشخص نیست. از این رو، همواره ضروری است برای دریافت توصیه‌های دقیق و به‌روز، با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا سلامت مادر و جنین تضمین شود.

در این مقاله به طور کامل به بررسی «لیست داروهای ممنوع در بارداری»، داروهای مضر و مجاز در هر سه ماهه از بارداری می‌پردازیم و به سوالات رایج شما در این باره پاسخ خواهیم داد.

لیست رده‌بندی داروها در بارداری

در سال ۱۹۷۹، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) پنج دسته‌بندی حروفی برای ارزیابی خطرات احتمالی داروها در دوران بارداری معرفی کرد. این دسته‌بندی‌ها بر اساس ارزیابی شواهد موجود از مطالعات مختلف و نسبت خطر به فایده تعیین شده‌اند. این رده‌بندی به‌ویژه پس از فاجعه تولد نوزادان با نقص عضو ناشی از مصرف تالیدومید در دهه ۱۹۶۰ ایجاد شد تا از بروز چنین حوادثی جلوگیری کند.

رده‌های داروها به صورت زیر است:

• دسته A / ایمن‌ترین دسته

• دسته  B / نسبتا ایمن

• دسته C / احتیاط لازم

• دسته  D / خطر قطعی برای جنین

• دسته  X / کاملا ممنوع

این سیستم به پزشکان و بیماران کمک می‌کند تا در مورد مصرف داروها در دوران بارداری تصمیم آگاهانه‌تری بگیرند. البته، از سال ۲۰۱۵ این سیستم جای خود را به برچسب‌گذاری جدیدی داد که اطلاعات دقیق‌تر و کاربردی‌تری درباره مصرف داروها در بارداری و شیردهی ارائه می‌کند.

لیست داروهای ممنوع در بارداری(داروهای کاملا ممنوع)

رده‌بندی X مربوط به داروهایی است که هم در مطالعات حیوانی، هم در مطالعات انسانی منجر به آسیب به جنین شده‌اند و خطرات آن‌ها برای جنین به وضوح بیشتر از مزایای احتمالی آن‌ها است. این دسته از داروها در واقع در لیست داروهای ممنوع در بارداری قرار می‌گیرند. 

برخی از داروهای لیست داروهای غیر مجاز در بارداری را در جدول زیر مشاهده خواهید کرد:

همچنین، علاوه بر این داروها، برخی مواد طبیعی مانند زعفران نیز در دوران بارداری نیاز به احتیاط دارند؛ برای اطلاعات بیشتر مقاله زعفران در بارداری را بخوانید.

داروهای ممنوعه در ماه اول بارداری

در سه‌ ماهه اول بارداری، انتخاب داروهای ایمن اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که این دوره حساس‌ترین زمان برای رشد و تکامل جنین است؛ مصرف برخی داروها می‌تواند خطرات جدی برای جنین در حال رشد ایجاد کند، در نتیجه محاسبه سن بارداری به صورت دقیق برای تصمیم‌گیری در مورد مصرف دارو اهمیت زیادی دارد. لیست داروهای ممنوع در بارداری در سه ماهه اول عبارت است از:

• ایبوپروفن

• ناپروکسن

• آسپرین 

• تتراسایکلین‌ها

• سولفونامیدها

• کلرامفنیکل

• برخی از داروهای ضد افسردگی مانند پاروکستین که مصرف آن در سه‌ماهه اول ممکن است خطر نقص‌های قلبی در جنین را افزایش دهد.

• داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین

• دیازپام، لورازپام

• ایزوترتینوئین

جهت دریافت لیست داروهای مضر برای بارداری بخصوص داروهای ممنوعه در ماه اول بارداری، حتما با متخصص زنان خود مشورت کنید تا بهترین راهنمایی بر اساس شرایط شما و فرزندتان را دریافت کنید.

لیست داروهای مجاز در بارداری( داروهای گروه A بارداری)

رده‌بندی A شامل داروهایی است که مطالعات کافی و کنترل‌شده انسانی نشان داده‌اند مصرف آنها در سه ماهه اول بارداری خطری برای جنین ندارد و شواهدی هم از خطر در سه ماهه‌های بعدی وجود ندارد. نمونه‌هایی از این داروها شامل لووتیروکسین، پیریدوکسین، قرص فولیک اسید و دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) است.

1. لیست داروهای مجاز سرماخوردگی در بارداری

اگر با سرماخوردگی در بارداری یا علائم شبه آنفولانزا مواجه شدید، بهتر است علائم را یکی‌یکی و منحصر به فرد مدیریت کنید؛ به این معنی که به جای مصرف داروهای ترکیبی که برای چندین علامت طراحی شده‌اند، داروهایی را انتخاب کنید که فقط بر روی علامت خاصی مانند سرفه یا دردهای عضلانی تاثیر دارند.

علاوه بر آن از مصرف داروهای ضد احتقان مانند سودوافدرین در سه‌ماهه اول بارداری اجتناب کنید، زیرا ممکن است خطر نقص‌های مادرزادی را افزایش دهند. به جای آن می‌توانید یکی از داروهای مجاز در دوران بارداری که شامل موارد زیر هستند استفاده کنید:

• دیفن‌هیدرامین

• دکسترومتورفان

• گایافنزین 

• استامینوفن

علاوه بر لیست داروهای مجاز در بارداری می‌توانید روش‌های خانگی، مانند غرغره کردن آب نمک را نیز امتحان کنید. بهترین راه برای پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا، تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری است. چراکه هیچ‌گونه خطری برای جنین ندارد و می‌تواند ایمنی مادر و جنین را افزایش دهد.

2. لیست داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری

تصمیم به مصرف داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری باید بر اساس سنجش دقیق مزایا و خطرات آن‌ها گرفته شود. برخی داروهای ضد افسردگی ممکن است با افزایش خطر مشکلات سلامتی جنین همراه باشند. بنابراین، مشورت با پزشک متخصص و صحبت درباره سوابق درمانی و علائم خود بسیار اهمیت دارد. 

در صورتی که مصرف داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری ضروری باشد، پزشک شما تلاش می‌کند تا میزان مواجهه جنین با دارو را به حداقل برساند؛ این کار معمولا با تجویز تنها یک دارو و در پایین‌ترین دوز، به ویژه پیش از شروع سه ماهه دوم بارداری، انجام می‌شود.

برخی از داروهای مجاز در دوران بارداری برای بهبود علائم افسردگی و اضطراب تجویز می‌شوند که معمولا گزینه‌های اولیه درمانی در بارداری نیستند ولی در صورت عدم پاسخ به سایر داروها ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. این داروها عبارتند از:

• سیتالوپرام

• سرترالین

• فلوکستین

مصرف داروهای ضد افسردگی در سه‌ ماهه سوم بارداری می‌تواند باعث بروز علائم کوتاه‌مدت ترک دارو مانند لرزش، تحریک‌پذیری، تغذیه ضعیف و مشکلات تنفسی در فرزندتان پس از تولد شود. این علائم معمولا تا دو هفته پس از تولد ادامه دارند.

علاوه بر آن توقف یا کاهش مصرف دارو‌های ضدافسردگی در دوران بارداری ممکن است ریسک عود افسردگی بعد از زایمان را به ویژه در افراد با افسردگی شدید افزایش دهد.

شما می‌توانید تمام علائم خود را با ذکر اطلاعات دقیق در تقویم بارداری اپلیکیشن ایمپو ثبت کنید و گزارش بارداری خود را با پزشک متخصص به اشتراک بگذارید. در صورتی که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، به صورت آنلاین می‌توانید با پزشکان کلینیک سلامت ایمپو در ارتباط باشید. این روش به شما کمک می‌کند تا تمام روند بارداری خود را زیر نظر داشته باشید و بدون تایید پزشک متخصص دارویی را مصرف نکنید.

3. آنتی بیوتیک مجاز در بارداری

آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا در لیست داروهای مجاز در بارداری قرار می‌گیرند و در بسیاری از شرایط بخصوص در عمل زایمان سزارین تجویز می‌شوند. ایمنی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بارداری به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع آنتی‌بیوتیک

• زمان مصرف آن در طول بارداری(سه‌ماهه اول، دوم یا سوم)

• مدت‌زمان مصرف

• دوز مصرفی

برخی از آنتی‌بیوتیک‌هایی که معمولا در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شوند، عبارتند از:

• پنی‌سیلین‌ها مانند آموکسی‌سیلین

• سفالوسپورین‌ها مانند سفاکلور و سفالکسین

• کلیندامایسین

با وجود اینکه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بارداری معمولا بی‌خطر است اما مصرف آن‌ها همواره باید زیر نظر پزشک متخصص و بر اساس شرایط شما تجویز شود.

4. قرص معده مجاز در بارداری

حالت تهوع و استفراغ از جمله علائم شایع و آزاردهنده بارداری هستند به طوری که بر اساس برخی از مطالعات تا ۸۰٪ از زنان باردار آن‌ها را تجربه می‌کنند؛ اما دانستن این موضوع از سختی آن کم نمی‌کند. برخی داروهای گوارشی در لیست داروهای مضر برای بارداری قرار می‌گیرند اما برخی آن‌ها نیز ایمن در نظر گرفته می‌شوند. در ادامه با تعدادی از داروهای مجاز برای مشکلات رایج معده و گوارش در بارداری آشنا خواهیم شد:

• فاموتیدین

• سایمتیدین

• امپرازول

• لانسوپرازول

• سیمتیکون برای کاهش نفخ و گاز معده

• لوپرامید که برای درمان اسهال در بارداری استفاده شود، اما توصیه می‌شود فقط پس از سه‌ماهه اول و برای مدت کوتاه (حداکثر ۲۴ ساعت) مصرف شود.

• ویتامین B6 برای کاهش حالت تهوع در بارداری

لیست داروهای گروه B در بارداری(نسبتا ایمن)

رده‌بندی B به داروهایی اختصاص دارد که مطالعات حیوانی هیچ خطری برای جنین نشان نداده‌اند ولی مطالعات کافی و کنترل‌شده انسانی وجود ندارد. برخی از داروهای گروه B در بارداری عبارتند از:

• مولتی‌ویتامین‌های پری‌ناتال

• پنی‌سیلین

• استومینافن

• متفورمین

• آموکسی‌سیلین

علاوه بر مصرف دارو شما می‌توانید بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز در دوران بارداری را در قالب مکمل یا رژیم غذایی دریافت کنید؛ برای آشنایی بیشتر، مقاله رژیم بارداری را مطالعه فرمایید.

لیست داروهای گروه C در بارداری(احتیاط لازم)

رده‌بندی C شامل داروهایی است که در مطالعات انجام‌شده بر روی حیوانات، اثر زیان‌باری روی رشد جنین مشاهده شده است. با این حال، تاکنون هیچ‌گونه مطالعه کافی و کنترل‌شده‌ای بر روی زنان باردار انجام نشده است تا این یافته‌ها را در انسان تایید یا رد کند؛ بنابراین، نمی‌توان با اطمینان گفت که این داروها برای جنین یا مادر باردار بی‌خطر یا خطرناک‌ هستند. 

نکته قابل توجه درباره گروه C داروهای بارداری آن است که اگر فواید بالقوه مصرف این دارو‌ها برای مادر از خطرات احتمالی آن برای جنین بیشتر باشد، پزشک ممکن است تصمیم به تجویز آن بگیرد. استفاده از این داروها باید با احتیاط و تنها در شرایطی که جایگزین ایمن‌تری وجود ندارد، انجام شود.

برخی از داروهای گروه C در بارداری شامل موارد زیر هستند:

• گاباپنتین

• آملودیپین

• ترازودون

یکی از داروهای بسیار رایج و پرمصرف در حال حاضر که جزء گروه C قرار می‌گیرد، داروی ضدافسردگی و ضداضطراب تحت عنوان سرترالین است. قرص سرترالین در بارداری نسبت به بقیه داروها، ایمن‌تر تلقی می‌شود اما مصرف آن باید با تجویز و نظارت پزشک متخصص انجام شود. اگر پیش از بارداری تحت درمان با سرترالین بودید حتما با متخصص زنان خود در میان بگذارید.

در دوران بارداری، آگاهی از داروهای ایمن و انجام به‌موقع آزمایش‌ها اهمیت زیادی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد. اپلیکیشن ایمپو با ارائه لیستی دقیق از مراقبت‌ها و آزمایش‌های ضروری هر هفته بارداری، شما را در این مسیر همراهی می‌کند. با وارد کردن هفته بارداری و نشانه‌های خود، به توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده و اقدامات مراقبتی دسترسی خواهید داشت. شما می‌توانید به صورت آنلاین و در حریم امن و راحت منزل خود با بهترین مشاوران حرفه‌ای در اپلیکیشن ایمپو صحبت کنید و مهم‌ترین قدم را در حفظ سلامتی خود و فرزندتان بردارید.

لیست داروهای گروه D در بارداری(خطر قطعی برای جنین)

رده‌بندی D به داروهایی تعلق می‌گیرد که شواهد مثبتی بر آثار مخرب آن‌ها بر جنین وجود دارد اما در برخی موارد خاص ممکن است استفاده از آنها به دلیل مزایای احتمالی توجیه شود. بعضی از داروهای گروه D بارداری عبارتند از:

• داکسی‌سایکلین و تتراسایکلین

• آلپرازولام، کلونازپام و دیازپام

• سیکلوسپورین

• تاموکسیفن

• فنوباربیتال

کلام آخر

دوران بارداری یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی هر زن است و تصمیم‌گیری درباره مصرف داروها در این دوران نباید بدون آگاهی یا بر اساس تجربیات دیگران باشد. بر اساس لیست داروهای خطرناک در دوران بارداری، برخی داروها ممکن است در یک دوره بی‌خطر و در دوره‌ای دیگر غیرمجاز باشند. 

علاوه بر آن، درباره بسیاری از داروها و تاثیر آن‌ها بر بارداری و جنین هنوز اطلاعات دقیقی در دست نیست. بنابراین همیشه پیش از مصرف هر داروی، حتی، داروهای بدون نسخه یا گیاهی، با پزشک متخصص خود مشورت کنید. شما می‌توانید در ایمپو با پزشکان متخصص مشورت کرده و در تالار تجربه نظرات و تجربیات خود را با سایر کاربران به اشتراک بگذارید. به یاد داشته باشید که مراقبت آگاهانه از سلامت خود، یعنی سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای آینده فرزندتان. 

منابع

Mayoclinic- Antidepressants/ MayoClinic- antibiotics/ Cleveland clinic/ Healthline/ WebMD/ Drugs.com/ Wikem.org