تپش قلب در بارداری؛ بررسی علت، علائم و درمان

«تپش قلب در بارداری» یکی از علائم شایع است که بسیاری از زنان در دوران حاملگی تجربه می‌کنند. تپش قلب مادر در بارداری معمولا ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون، فعالیت قلبی بالاتر و گاهی استرس است.

شناخت علت تپش قلب در بارداری به شما کمک می‌کند تفاوت بین تپش قلب طبیعی و غیرطبیعی را تشخیص داده و در صورت لزوم اقدامات مناسب را انجام دهید. در این مقاله، علت تپش قلب نامنظم در بارداری، تغییرات آن در طول روز و ماه‌های مختلف بارداری را بررسی می‌کنیم.

علاوه بر این با عوامل موثر بر تپش قلب بالا در بارداری، روش‌های درمان خانگی و پزشکی و نکات پیشگیری آشنا می‌شویم. پس از مطالعه این مقاله، شما می‌توانید با آگاهی کامل، تپش قلب خود را بررسی کرده و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنید.

تپش قلب در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟

تپش قلب در بارداری اغلب در هفته‌های اول تا ششم حاملگی شروع می‌شود. تپش قلب در ابتدای بارداری ممکن است تنها به صورت ضربان سریع قلب هنگام استراحت یا فعالیت‌های سبک حس شود؛ اما برخی مادران نیز علائم بارداری متفاوتی از جمله ضربان نامنظم یا کوتاه مدت را تجربه می‌کنند.

تپش قلب در بارداری تا کی ادامه دارد؟

شدت و فرکانس تپش قلب در ابتدای بارداری، معمولا کم است و به مرور با پیشرفت بارداری تغییر می‌کند. در اکثر زنان، این حالت تا اواسط یا پایان سه ماهه دوم بارداری ادامه می‌یابد. همچنین، برخی از زنان ممکن است تپش قلب در اواخر بارداری را نیز حس کنند. البته، پس از زایمان، بدن مادر به تدریج به شرایط قبل از بارداری بازمی‌گردد و تپش قلب معمولا کاهش می‌یابد.

ناراحتی و استرس در بارداری می‌تواند شدت و فرکانس تپش قلب را افزایش دهند؛ در مقاله درج شده، راهکارهای ایمن برای کنترل و مدیریت این شرایط را بررسی کردیم. شما می‌توانید در اپلیکیشن ایمپو نشانه‌های خود را به صورت روزانه ثبت کنید تا توصیه‌های تخصصی مرتبط به آن برای شما نمایش داده شود. همچنین، ایمپو با پیشنهاد رژیم غذایی مخصوص، ورزش و یوگا بارداری، محاسبه سن بارداری و یادآوری آزمایشات ضروری مراقب شما در این دوران است.

تپش قلب در بارداری طبیعی است؟

تپش قلب و بارداری وضعیتی است که در بسیاری از زنان طبیعی تلقی شده و به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن ایجاد می‌شود. با افزایش حجم خون و نیاز بیشتر به اکسیژن، قلب باید خون را سریع‌تر و موثرتر پمپاژ کند؛ بنابراین ضربان سریع یا تپش قلب مادر در بارداری، حتی هنگام استراحت یا فعالیت سبک، ممکن است احساس شود.

تپش قلب طبیعی معمولا بدون درد قفسه سینه، سرگیجه شدید یا علائم هشداردهنده دیگر رخ می‌دهد و گاهی با خستگی خفیف یا گرمای بدن همراه است. در مجموع، تپش قلب کوتاه‌مدت و پراکنده در بارداری غالبا طبیعی بوده و نشانه تطبیق بدن با تغییرات دوران حاملگی است.

تپش قلب در بارداری دوقلویی

تپش قلب در بارداری دوقلویی، به دلیل افزایش نیاز بیشتر بدن به پمپاژ خون برای تامین اکسیژن و مواد مغذی هر دو جنین است. قلب مادر باید حجم خون بیشتری را در طول روز منتقل کند؛ بنابراین احساس ضربان سریع‌تر یا گاهی نامنظم قلب شایع است.

در بیشتر موارد، این تپش‌ها طبیعی هستند اما اگر ضربان قلب بسیار سریع، نامنظم یا همراه با سرگیجه و درد قفسه سینه باشد، لازم است حتما توسط پزشک بررسی شود.

تپش قلب در بارداری و جنسیت جنین

برخی افراد معتقدند که ضربان قلب مادر می‌تواند نشانه‌ای از جنسیت جنین باشد؛ اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد که تپش قلب مادر در بارداری به هیچ وجه قابل استناد برای تعیین جنسیت جنین نیست. به همین دلیل برای تعیین جنسیت جنین باید از روش‌های دقیق پزشکی مانند سونوگرافی یا آزمایش‌های ژنتیکی استفاده کرد. اگر به دنبال علائم صد در صد جنین دختر و علائم صد در صد جنین پسر هستید؛، توصیه می‌کنیم مقالات درج شده را مطالعه کنید.

علت تپش قلب در ماه اول بارداری(ابتدای بارداری)

در سه ماهه اول بارداری، تغییرات هورمونی و فیزیولوژیک بدن می‌تواند منجر به تپش قلب در ابتدای بارداری شود. افزایش سطح هورمون‌های بارداری به ویژه استروژن و پروژسترون باعث افزایش حجم خون و تقویت عملکرد قلب می‌شود؛ در نتیجه، مادر احساس ضربان سریع یا نامنظم قلب را تجربه می‌کند.

علاوه بر تغییرات هورمونی، افزایش سوخت‌وساز بدن و نیاز بیشتر بدن به اکسیژن نیز می‌تواند شدت تپش قلب را افزایش دهد. این واکنش‌ها معمولا طبیعی هستند و بخشی از سازگاری بدن با بارداری محسوب می‌شوند؛ مگر اینکه علائم هشداردهنده ظاهر شوند.

علت تپش قلب در ماه نهم بارداری

در سه ماهه سوم بارداری، تپش قلب در بسیاری از مادران شایع است و دلایل فیزیولوژیک مشخصی دارد. رشد جنین و افزایش حجم رحم باعث فشار روی دیافراگم و قلب می‌شود؛ در نتیجه قلب برای تامین جریان خون کافی سریع‌تر می‌تپد و دفعات تپش قلب در اواخر بارداری را افزایش می‌دهد. در این دوره، به خصوص در ماه نهم بارداری، فشار روانی و اضطراب ناشی از نزدیک شدن به زایمان نیز دیگر دلیل تپش قلب در بارداری است.

علت تپش قلب صبحگاهی در بارداری

در ساعات اولیه روز، سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین بالاتر است و این افزایش می‌تواند موجب ضربان سریع‌تر قلب شود. علاوه بر آن، تغییرات متابولیک بدن پس از خواب شبانه و نیاز بیشتر به اکسیژن برای تامین جریان خون کافی، دلیل تپش قلب صبحگاهی در بارداری هستند.

کم‌آبی بدن یا پایین بودن قند خون نیز می‌تواند علت تپش قلب صبحگاهی در بارداری باشد یا آن را افزایش دهد. در اکثر مادران، این تپش‌ها کوتاه مدت و بدون علامت درد قفسه سینه یا سرگیجه شدید هستند و جزء نوسانات طبیعی قلب در بارداری محسوب می‌شوند.

علت تپش قلب شبانه در بارداری

در طول شب، جریان خون و فشار هورمونی بدن دچار نوسان می‌شود که می‌تواند ضربان قلب را سریع‌تر یا نامنظم کند. عوامل دیگری مانند اضطراب، استرس روزانه، وضعیت خواب، مصرف کافئین یا کم‌آبی نیز از جمله علت تپش قلب شبانه در بارداری باشند.

علت سردرد و تپش قلب در بارداری

افزایش حجم خون، نوسانات فشار خون و تغییر سطح هورمون‌ها می‌تواند منجر به تحریک عروق مغزی و قلب شده و همزمان سردرد و ضربان سریع قلب ایجاد کند. شما می‌توانید محدوده‌های طبیعی فشار خون در حاملگی را در مقاله جدول فشار خون در بارداری مشاهده کنید.

در بیشتر موارد، این علائم کوتاه‌مدت هستند و خطری برای مادر یا جنین ندارند؛ در مقاله سردرد در بارداری به بررسی علل و روش‌های درمان این وضعیت پرداخته‌ایم. با این حال، اگر سردرد شدید، تپش قلب بسیار سریع همراه با سرگیجه و اختلال بینایی را تجربه کردید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا علل جدی‌تر مانند فشار خون بالا یا مشکلات قلبی بررسی و رد شوند.

علت تپش قلب و تنگی نفس در بارداری

در دوران بارداری، قلب و ریه‌ها به صورت هماهنگ برای تامین نیازهای افزایش‌یافته بدن فعالیت می‌کنند. افزایش حجم خون و رشد جنین باعث فشار بر دیافراگم شده و ظرفیت ریه‌ها کمی کاهش می‌یابد؛ گاهی این سازگاری منجر به تجربه همزمان تپش قلب و تنگی نفس حتی در حالت استراحت می‌شود.

در برخی مادران، کم‌خونی یا کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها شدت این علائم را بیشتر می‌کند. توجه به الگوی علائم، میزان فعالیت، وضعیت نشستن یا خوابیدن و ثبت ضربان قلب روزانه به شناسایی طبیعی یا غیرطبیعی بودن این حالت کمک می‌کند.

تپش قلب در بارداری خطرناک است؟

بیشتر تپش‌های قلب در بارداری خفیف و طبیعی بوده که نشان‌دهنده پاسخ بدن به تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون هستند. این نوع تپش‌ها معمولا بی‌خطر هستند و با فعالیت سبک یا استراحت خودبه‌خود کنترل می‌شود؛ اما تپش قلب شدید یا غیرعادی همراه با درد قفسه سینه، سرگیجه، غش، تنگی نفس یا تورم می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.

روش تشخیص تپش قلب در بارداری

تشخیص علت تپش قلب در بارداری بر اساس سابقه پزشکی مادر، بررسی علائم بالینی و انجام آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود. پزشک ابتدا نوع، شدت و دفعات تپش قلب را از مادر جویا می‌شود و عوامل همراه مانند سرگیجه، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا خستگی غیر معمول را ارزیابی می‌کند.

جهت بررسی دقیق، پزشک ممکن است از ابزارهای زیر برای تشخیص دلیل تپش قلب در بارداری استفاده کند:

• نوار قلب (ECG)

 وضعیت ضربان قلب و ریتم آن را ثبت می‌کند و هر گونه بی‌نظمی یا آریتمی را مشخص می‌سازد.

• اکوکاردیوگرافی

 با استفاده از امواج صوتی، ساختار و عملکرد قلب مادر بررسی می‌شود تا نارسایی یا فشار اضافی بر قلب شناسایی شود.

• مانیتورینگ هولتر

 ضربان قلب مادر در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت ثبت می‌شود تا الگوی تپش قلب و نوسانات آن مشاهده شود.

• آزمایش خون

 بررسی الکترولیت‌ها، هورمون‌ها و کم‌خونی می‌تواند در تشخیص علت تپش قلب کمک کند.

تشخیص دقیق به پزشک کمک می‌کند تا شدت و علت تپش قلب را تعیین کند و بهترین روش درمان یا مدیریت را برای مادر انتخاب نماید. ثبت منظم ضربان قلب در خانه و یادداشت تغییرات آن نیز می‌تواند اطلاعات مفیدی برای پزشک فراهم کرده و روند تشخیص را تسهیل کند. به کمک اپلیکیشن ایمپو شما می‌توانید علائم خود را به صورت روزانه ثبت کرده و علاوه بر توصیه‌های شخصی‌سازی شده، گزارش علائم پرتکرار را به پزشک ارائه دهید.

درمان تپش قلب در بارداری

درمان تپش قلب در بارداری متناسب با شدت و علت آن متفاوت است و معمولا شامل ترکیبی از مراقبت‌های سبک زندگی، روش‌های خانگی و در صورت نیاز، مداخلات پزشکی می‌شود. هدف از درمان، کنترل ضربان قلب، کاهش علائم و حفظ سلامت مادر و جنین است. در ادامه، با جزئیات درمان دارویی، روش‌های خانگی و طب سنتی برای مدیریت تپش قلب در بارداری آشنا می‌شویم.

دارو برای تپش قلب در بارداری

در صورت تپش قلب شدید یا مداوم در بارداری که با سرگیجه، درد قفسه سینه یا تنگی نفس همراه باشد، پزشک ممکن است داروی ضد آریتمی تجویز کند؛ داروهای رایج شامل بتابلوکرها مانند متوپرولول هستند که سرعت و قدرت ضربان قلب را کنترل می‌کنند. انتخاب دارو کاملا به وضعیت مادر و جنین بستگی دارد و فقط باید زیر نظر پزشک متخصص مصرف شوند.

مصرف خودسرانه دارو در دوران بارداری می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کاهش ضربان قلب جنین، فشار خون پایین یا عوارض قلبی برای مادر شود؛ بنابراین، قبل از شروع هر دارویی، ارزیابی کامل پزشکی ضروری است و دوز و نوع دارو باید دقیقا مطابق دستور پزشک باشد.

برای اطلاعات بیشتر می‌تواند مقاله لیست داروهای ممنوعه دوران بارداری را مطالعه کنید.

برای تپش قلب در بارداری چی بخوریم؟(درمان خانگی تپش قلب در بارداری)

در موارد خفیف و غیر خطرناک، تغییر سبک زندگی و تغذیه می‌تواند شدت و دفعات تپش قلب را کاهش دهد. از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• هیدراته ماندن بدن

کم‌آبی می‌تواند ضربان قلب را سریع‌تر و نامنظم کند. نوشیدن آب کافی در طول روز، حتی ۸ تا ۱۰ لیوان، به حفظ فشار خون و تعادل الکترولیت‌ها کمک کرده و از بروز تپش قلب در بارداری جلوگیری می‌کند.

• رژیم غذایی سالم

تغذیه متعادل، غنی از مواد معدنی و مفید است. به طور مثال، منیزیم، در سبزیجات برگ سبز، مغزها و دانه‌ها موجود است و به آرامش عضلات قلب کمک می‌کند. پتاسیم نیز در موز، سیب‌زمینی و آووکادو یافت می‌شود و نقش مهمی در تنظیم ضربان و تپش قلب در حاملگی دارد. در لبنیات کم‌چرب یا منابع گیاهی مثل بادام و سبزیجات برگ‌دار نیز کلسیم به وفور یافت می‌شود؛ که به عملکرد صحیح قلب کمک می‌کند.

• توجه به وعده‌های غذایی

مصرف وعده‌های کوچک و منظم برای جلوگیری از افت شدید قند خون، می‌تواند از تپش قلب بالا در بارداری جلوگیری کند.

درمان تپش قلب در بارداری طب سنتی

در طب سنتی، روش‌های طبیعی و گیاهی می‌توانند به کاهش تپش قلب در بارداری کمک کنند، اما این روش‌ها جایگزین درمان‌های پزشکی یا دارویی نیستند. رعایت نکات زیر به کنترل تپش قلب مادر در بارداری کمک می‌کند:

• آرامش و خواب کافی برای کاهش استرس و تنش‌های قلبی

• مصرف دمنوش‌های گیاهی مانند بابونه، بادرنجبویه و نعناع

• تغذیه سبک و پرهیز از غذاهای سنگین و چرب

• حفظ تعادل مایعات بدن با نوشیدن آب کافی

این روش‌ها با تمرکز بر هماهنگی با تغییرات طبیعی بدن، می‌توانند تپش قلب کوتاه‌مدت را کاهش داد و دوران بارداری را آرام‌تر و راحت‌تر کنند؛ اما لازم است در صورت افزایش ضربان غیرطبیعی یا علائم هشداردهنده، حتما به پزشک مراجعه کنید.

عوارض تپش قلب در بارداری

تپش قلب شدید یا طولانی‌مدت در بارداری می‌تواند پیامدهای جسمی و روانی برای مادر داشته باشد. از جمله این عوارض می‌توان به خستگی مداوم، کاهش انرژی، ضعف جسمانی، سرگیجه، تنگی نفس و اختلال خواب اشاره کرد. تجربه مداوم تپش قلب همچنین می‌تواند اضطراب و نگرانی مادر درباره سلامت جنین را افزایش داده و کیفیت زندگی روزمره او را تحت تاثیر قرار دهد.

در موارد نادر، زنان با بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، کم‌خونی یا تیروئید ممکن است بیشتر در معرض عوارض جدی ناشی از تپش قلب قرار گیرند. به طور کلی، مشاهده الگو و شدت تپش قلب، ثبت منظم ضربان و پیگیری پزشکی در صورت بروز علائم شدید، راهکارهای کلیدی برای کنترل عوارض هستند.

پیشگیری از تپش قلب در بارداری

جهت کاهش احتمال تپش قلب در بارداری، تمرکز بر مدیریت روزانه علائم و کنترل شرایط فیزیولوژیک بدن اهمیت زیادی دارد. در ادامه، برخی از روش‌های موثر در کاهش تپش قلب در حاملگی را بررسی می‌کنیم:

• شناخت  علائم هشداردهنده

یادگیری و شناسایی علائم هشداردهنده مانند افزایش ضربان غیرمنتظره، سرگیجه یا تنگی نفس و اقدام به موقع برای مشورت با پزشک، از جمله راهکارهای کلیدی پیشگیری محسوب می‌شود.

• نظارت بر فشار خون و وزن

کنترل منظم وزن و فشار خون بارداری، به خصوص در سه ماهه دوم و سوم، نقش مهمی در پیشگیری از تپش قلب در حاملگی دارد. تغییرات ناگهانی فشار خون می‌تواند منجر به تپش قلب نامنظم در بارداری شود. ایمپو به شما یادآوری می‌کند فشار خون خود را اندازه گیری و در اپلیکیشن ثبت کنید تا با توجه به آن‌ توصیه و رژیم غذایی مخصوص نمایش داده شود.

• کاهش مصرف کافئین و محرک‌‌ها

کافئین، نوشابه‌های انرژی‌زا و شکلات زیاد می‌توانند باعث افزایش ضربان قلب شوند. محدود کردن یا حذف این مواد به کاهش تپش قلب مادر در بارداری کمک می‌کند.

• راهکارهای آرام‌سازی

استرس و اضطراب یکی از عوامل شایع تپش قلب در بارداری است. تنفس عمیق، تمرینات یوگا بارداری و پیاده‌روی کوتاه می‌توانند ضربان قلب را متعادل کنند.

• فعالیت بدنی متعادل

فعالیت‌های سنگین می‌توانند تپش قلب نامنظم در بارداری را به همراه داشته باشند؛ بنابراین، بهتر است فعالیت روزانه را به صورت منظم و متعادل انجام دهید و در صورت خستگی، استراحت کنید.

سخن آخر

تپش قلب در بارداری حالتی شایع برای مادران باردار محسوب می‌شود که اغلب ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و نیاز بالاتر بدن به اکسیژن است. این وضعیت می‌تواند از هفته‌های اول بارداری آغاز شود و تا اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم ادامه یابد؛ که در اغلب موارد کوتاه‌مدت و طبیعی است.

تپش قلب می‌تواند با علائم دیگری مانند تنگی نفس، خستگی، سرگیجه یا سردرد همراه باشد که در این وضعیت، نیاز به بررسی پزشکی دارد. تغییر سبک زندگی، رعایت تغذیه مناسب، هیدراته ماندن، کنترل استرس و پایش ضربان قلب از روش‌های موثر برای مدیریت و درمان تپش قلب در بارداری هستند.

درمان‌های خانگی، طب سنتی و دارویی می‌توانند در کاهش شدت تپش قلب کمک‌کننده باشند، اما هرگز جایگزین مشورت پزشکی نمی‌شوند. شما می‌توانید برای مدیریت بهتر تپش قلب در بارداری و دریافت توصیه‌های شخصی، اطلاعات اولیه خود را در ایمپو ثبت کرده، به صورت آنلاین با پزشک متخصص در ارتباط باشید و از برنامه‌های شخصی‌سازی شده بهره‌مند شوید.

منابع

jeffreygrafmd / ncbi / clevelandclinic / heartteam