رحم دوشاخ چیست؟ آیا باعث ناباروری و نازایی می‌شود؟

شاید دفعه اولی که اسم «رحم دوشاخ» را می‌شنوید، به‌نظرتان عجیب و ترسناک بیاید و فکر کنید با یک عامل قطعی ناباروری و نازایی طرف هستید؛ درحالی‌که این‌طور نیست!

رحم دوشاخ که با اسم رحم قلبی‌شکل هم شناخته می‌شود، یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه تناسلی زنان است. بسیاری از خانم‌ها ممکن است بدون آنکه اطلاع داشته باشند، سال‌ها با رحم دوشاخ زندگی کنند و قاعدگی منظم و حتی بارداری موفق داشته باشند؛ پس رحم دوشاخ لزوما باعث ناباروری و نازایی نمی‌شود.

چه زمانی رحم دوشاخه می‌تواند به مشکل جدی تبدیل شود و چطور می‌توان آن را تشخیص داد؟ این مقاله را بخوانید تا زیروبم بارداری با رحم دوشاخ را با هم بررسی کنیم.

رحم دوشاخ چیست؟

رحم زنان در حالت عادی به شکل گلابی است و یک حفره دارد. رحم دوشاخ به حالتی گفته می‌شود که این عضو دستگاه تناسلی شبیه قلب با دو حفره مجزا باشد.

رحم دوشاخ یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی رحم است که در دوران رشد جنینی به‌وجود می‌آید. در این حالت، رحم یک حفره یکپارچه ندارد و به دو بخش نسبتا جدا تقسیم می‌شود که قلبی‌شکل هستند.

شدت این دوشاخه بودن در افراد متفاوت است و می‌تواند از یک فرورفتگی سطحی تا جدایی عمیق و کامل متغیر باشد. بسیاری از زنان با رحم دوشاخ هیچ علامتی ندارند و حتی متوجه وجود آن نمی‌شوند.

اگرچه داشتن رحم دوشاخ لزوما به‌معنای نازایی و ناباروری نیست، اما در بعضی موارد ممکن است باعث مشکلاتی در بارداری مثل سقط جنین مکرر، ناباروری یا زایمان زودرس شود.

رحم دوشاخ خفیف

رحم دوشاخ خفیف فقط یک فرورفتگی سطحی در قسمت بالای این عضو دارد که باعث شکل‌گیری یک حالت نسبتا قلبی می‌شود. این تقسیم‌بندی عمق کمتری دارد و جداسازی بین دو حفره رحم چندان واضح نیست. شانس بارداری موفق در این حالت بسیار خوب است و بسیاری از زنان بدون هیچ علامت خاصی از این عارضه زندگی می‌کنند.

رحم دوشاخ کامل

نوع دیگری از رحم دوشاخ است که فرورفتگی بسیار عمیقی در بالای رحم دارد. دو شاخه رحم به‌طور واضح جدا هستند، به‌گونه‌ای که ممکن است به‌نظر برسد دو رحم مجزا دارید. این شکل پیچیده‌تر رحم دوشاخه به مراقبت‌های بیشتری در دوران بارداری نیاز دارد، چون احتمال بروز عوارضی مثل سقط یا رشد ناقص جنین بیشتر است.

علت رحم دوشاخ چیست؟

ناهنجاری مادرزادی علت اصلی رحم دوشاخ است. در هفته‌ ششم بارداری تا هفته دهم بارداری، دو ساختار به نام «مولرین داکت» باید در میانه به‌خوبی به یکدیگر ملحق شوند تا رحم یکپارچه شکل بگیرد. اگر این فرایند ادغام به‌صورت ناقص رخ دهد، دو حفره آندومتر (یا دوشاخ رحم) ایجاد می‌شود.

علت اختلال رحم دوشاخ ناشناخته است و ممکن است ژنتیکی یا تصادفی باشد. بسیار از زنان هیچ علائمی را از این اختلال نشان نمی‌دهند و فقط از طریق معاینه یا مواجهه با مشکلات بارداری متوجه آن می‌شوند.

علائم رحم دوشاخ چیست؟

رحم دوشاخ اغلب بدون علامت است و بسیاری از افراد اصلا متوجه آن نمی‌شوند؛ مگر در سونوگرافی یا بررسی به‌خاطر سقط‌های مکرر. البته توصیه می‌کنیم درصورتی‌که علائم زیر را دارید، با پزشک متخصص مشورت کنید:

۱. سقط‌ جنین مکرر (به‌خصوص بیشتر از سه دفعه)

۲. درد پریود شدید و غیرطبیعی

۳. درد مداوم در ناحیه لگن و شکم (دردهای لگنی)

۴. درد هنگام رابطه جنسی (سکس دردناک)

۵. خون‌ریزی غیرطبیعی رحم 

می‌بینید که بخش مهمی از علائم رحم دوشاخ به نشانه‌هایی مربوط می‌شود که جزو اتفاقات روزمره هستند. حتی ممکن است بعضی را با بخش‌هایی از چرخه قاعدگی‌تان اشتباه بگیرید.

به همین خاطر است که توصیه می‌کنیم علائم روزانه‌تان را با استفاده از ابزارهایی مثل اپلیکیشن ایمپو ثبت کنید و نشانه‌های پرتکرار غیرطبیعی را جدی بگیرید. اگر نیاز به مشورت با دکتر زنان آنلاین داشتید، می‌توانید از کلینیک ایمپو کمک بگیرید و وضعیت سلامتی‌تان را به‌راحتی پیگیری کنید.

بارداری موفق با رحم دوشاخ (چه کسانی با رحم دوشاخ باردار شده‌اند؟)

خوشبختانه در بیشتر موارد زنان دارای رحم دوشاخ می‌توانند حاملگی موفقی تا پایان داشته باشند و نوزاد سالم به دنیا بیاورند؛ چه از طریق زایمان طبیعی و چه سزارین. البته که امکانات مراقبتی و نظارت دقیق پزشکی در دوران بارداری تاثیر بسیار مثبتی دارد و شانس موفقیت را افزایش می‌دهد.

عکس جنین در رحم دوشاخ

در تصویر زیر می‌بینید که جنین در یکی از شاخ‌های رحم رشد کرده است. چنین وضعیتی نشان می‌دهد که با وجود رحم دوشاخ، امکان بارداری و رشد طبیعی جنین وجود دارد.

رحم دوشاخ و دوقلوزایی (بارداری دوقلو با رحم دوشاخ)

یکی از موارد نادر بارداری با رحم دوشاخ، دوقلوزایی در چنین رحمی است. در این حالت، ممکن است هر جنین در یکی از شاخ‌های رحم رشد کند یا هر دو در یک شاخ جای بگیرند. بارداری دوقلو در رحم دوشاخه بسیار کم اتفاق می‌افتد، اما امکان‌پذیر است و می‌تواند موفقیت‌آمیز هم باشد.

بااین‌حال، چنین بارداری‌هایی جزو موارد پرخطر محسوب می‌شوند، چون احتمال سقط، زایمان زودرس یا محدودیت رشد جنین بالاتر است. اگر رحم قلبی‌شکل دارید و دوقلو باردار هستید، توصیه می‌کنیم به فکر مراقبت‌های پزشکی دقیق و مداوم باشید تا شانس تولد نوزادان سالم را افزایش دهید.

همچنین، اگر به دنبال روش‌های دوقلو باردار شدن دختر یا پسر هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله چگونه صاحب فرزند دوقلو پسر شویم را مطالعه کنید.

اپلیکیشن ایمپو، تمامی مراقبت‌ها و آزمایشات دوران بارداری را به شما یادآوری می‌کند. همچنین، ایمپو با توجه به علائمی که به صورت روزانه ثبت می‌کنید به شما توصیه‌های تخصصی مانند رژیم غذایی مخصوص نمایش می‌دهد.

 

روش تشخیص رحم دوشاخ چگونه است؟

برای تشخیص رحم دوشاخ از روش‌های مختلف تصویربرداری مثل انواع سونوگرافی، هیستروسونوگرافی، هیستروسالپنگوگرافی و MRI استفاده می‌شود. در ادامه، با این روش‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

رحم دو شاخ در سونوگرافی

سونوگرافی اولین قدم برای تشخیص رحم دوشاخ است و به روش‌های معمولی، واژینال و سه‌بعدی انجام می‌شود. سونوگرافی معمولی و واژینال از امواج صوتی برای بررسی ساختار رحم استفاده می‌کنند و روش‌های امنی هستند. سونوگرافی سه‌بعدی جزئیات بیشتری را مثل عمق شکاف رحم نشان می‌دهد و به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند.

هیستروسونوگرافی

نوع دیگری از سونوگرافی است که در آن، مایع مخصوصی به داخل رحم تزریق می‌شود. فضاهای داخلی رحم به‌خوبی باز می‌شوند و پزشک می‌تواند مشکلات مربوط به این عضو را راحت‌تر تشخیص دهد.

رحم دو شاخ در عکس رنگی (هیستروسالپنگوگرافی)

این روش با نام عکس رنگی رحم نیز شناخته می‌شود. با تزریق ماده حاجب (کنتراست‌زا) به داخل رحم و لوله‌های فالوپ، تصویر اشعه ایکس به‌دست می‌آید و شکل حفره رحم را نمایش می‌دهد. مشکلات مربوط به باروری، انسداد لوله‌های فالوپ و سایر ناهنجاری‌های رحمی با این روش به‌راحتی مشخص می‌شوند.

MRI

بهترین روش تشخیص رحم دوشاخ است و با ایجاد میدان مغناطیسی قوی، جزئیات داخلی و خارجی رحم را در ابعاد مختلف نشان می‌دهد. همچنین MRI می‌تواند رحم دوشاخه را از سایر ناهنجاری‌ها مثل رحم سپتوم‌دار تفکیک کند. در بخش‌های بعدی، تفاوت این دو عارضه را بررسی می‌کنیم.

مراقبت‌های بارداری با رحم دوشاخ

بیشتر زنانی که رحم دوشاخه دارند، بدون نیاز به جراحی می‌توانند بارداری موفقی داشته باشند. البته در زمان حاملگی با رحم دوشاخ، به چکاپ‌های دقیق و مراقبت‌های ویژه از سوی پزشک متخصص زنان نیاز دارید. این عارضه احتمال سقط جنین، زایمان زودرس و قرارگیری جنین در وضعیت نامناسب را بیشتر می‌کند؛ بنابراین ممکن است پزشک برایتان سونوگرافی‌های دوره‌ای و مکرر تجویز کند تا وضعیت جنین همواره تحت‌نظر باشد و دچار زایمان زودرس نشوید.

بعد از تشخیص رحم دوشاخه و پیش از بارداری، مهم است که برای ارزیابی فضای حفره رحم به پزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد، پزشک توصیه می‌کند که جراحی رحم یا سرکلاژ انجام دهید تا شانس بارداری موفق و زایمان طبیعی افزایش یابد.

خون‌ریزی در بارداری با رحم دوشاخ

خون‌ریزی در بارداری می‌تواند به‌شکل لکه‌بینی یا خون‌ریزی شدید باشد و با درد و ناراحتی شکم همراه شود. این اتفاق به بررسی فوری پزشک نیاز دارد تا به سقط جنین و زایمان زودرس منجر نشود. مراجعه فوری به پزشک را در چنین شرایطی جدی بگیرید و هرگونه خون‌ریزی واژینال را به مختصص زنان گزارش دهید.

اگر نیاز به مشاوره فوری با دکتر آنلاین دارید، می‌توانید از خدمات کلینیک و دکتر آنلاین ایمپو استفاده کنید. در کوتاه‌ترین زمان ممکن با دکتر مامایی آنلاین ارتباط برقرار کنید و با تشخیص و اقدام فوری، دوران بارداری را با سلامت و موفقیت بگذرانید.

درصورتی‌که به یادآوری برای تاریخ آزمایش، سونوگرافی و معاینه پزشک نیاز دارید، اپلیکیشن بارداری ایمپو در کنار شماست. ایمپو تمامی تاریخ‌های مهم را به‌موقع یادآوری می‌کند تا هیچ فرصتی را برای مراقبت از سلامتی خود و فرزندتان از دست ندهید.

تفاوت رحم دوشاخ با رحم سپتوم‌دار

گفتیم که رحم دوشاخ شکل قلبی دارد و قسمت بالایی آن دارای فرورفتگی عمیق است که دو شاخه متقارن را ایجاد می‌کند. یعنی دیواره به‌طور کامل به بیرون رحم امتداد می‌یابد و ظاهر دو رحم را ایجاد می‌کند. هرچند ساختار عضلانی رحم طبیعی است و جدایی شاخ‌ها به‌خاطر رشد ناقص در دوران جنینی رخ می‌دهد.

در مقابل، رحم سپتوم‌دار از بیرون کاملا شکل رحم طبیعی است، اما حفره داخلی با یک تیغه یا همان سپتوم (غضروفی یا عضلانی) به دو بخش تقسیم می‌شود. این سپتوم به‌سمت بیرون رحم امتداد نمی‌یابد و دیواره فقط در داخل حفره رحم وجود دارد.

تفکیک دقیق رحم دوشاخ از سپتوم‌دار از طریق MRI یا سونوگرافی سه‌بعدی امکان‌پذیر است تا روش درمان مناسب را مشخص کند. این تفاوت بسیار مهم است، چون تشخیص نادرست می‌تواند به آسیب‌دیدگی و سوراخ شدن رحم بینجامد.

درمان رحم دوشاخ

درمان رحم دوشاخ بیشتر از جنس مراقبت و بررسی مداوم وضعیت سلامتی است. هرچند جراحی اصلاحی هم امکان‌پذیر است تا رحم را به شکل طبیعی برگرداند. در ادامه، این دو روش را بررسی می‌کنیم.

جراحی اصلاحی متروپلاستی (عمل جراحی رحم دوشاخ)

زنانی که سابقه سقط مکرر دارند یا با مشکلات باروری ناشی از رحم دوشاخه مواجهند، می‌توانند جراحی اصلاحی انجام دهند تا رحم به شکل طبیعی برگردد. بسته به تشخیص پزشک، این جراحی می‌تواند به یکی از روش‌های لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی انجام شود و احتمال حاملگی و زایمان موفق را تا حد زیادی بالا ببرد.

در روش لاپاراسکوپی (نیمه‌تهاجمی)، برش‌های کوچکی در شکم ایجاد می‌شود و پزشک بخش‌های کناری رحم را برش می‌دهد و به هم متصل می‌کند تا شکل رحم اصلاح شود. در روش هیستروسکوپی که از طریق واژن و بدون برش انجام می‌شود، ابزاری شبیه به قیچی از طریق هیستروسکوپ وارد حفره رحم می‌شود و دیواره جداکننده را بر می‌دارد.

درمان رحم دوشاخ با طب سنتی

درمان رحم دوشاخ با طب سنتی شواهد علمی محکمی ندارد و بیشتر به‌صورت مکمل استفاده می‌شود. روش‌هایی مثل طب سوزنی چینی می‌توانند گردش خون را در رحم تقویت کنند، استرس را کاهش دهند و به تعادل هورمونی کمک کنند؛ عواملی که بر شانس موفقیت بارداری مؤثرند. هرچند اثربخشی آن‌ها به‌خوبی از لحاظ علمی ثابت نشده است و نباید جایگزین روش‌های تخصصی پزشکی شوند.

سوالات در مورد رحم دوشاخ

در این بخش می‌خواهیم به تعدادی از سؤالات پرتکرار درباره عوارض رحم دوشاخ پاسخ دهیم که بیشترین دغدغه را برای مادران باردار ایجاد کرده‌اند.

• آیا بارداری با رحم دوشاخ امکان‌پذیر است؟

بله، بسیاری از زنان با رحم دوشاخ قادر به بارداری طبیعی و زایمان موفق هستند. حاملگی با رحم دوشاخ به‌معنای خطر همیشگی نیست، اما باید همواره تحت‌نظر پزشک متخصص باشید تا با مشکلاتی مثل سقط جنین و زایمان زودرس مواجه نشوید.

2. آیا رحم دوشاخ خطرناک است؟

این وضعیت لزوما خطرناک و مشکل‌زا نیست. فقط می‌توان گفت ریسک عوارض برای افرادی که رحم دوشاخ دارند، بیشتر از دیگران است. اگرچه با مراقبت پزشکی دقیق جای نگرانی وجود ندارد و می‌توانید ریسک‌های موجود را به‌خوبی مدیریت کنید.

• چه کسانی با رحم دوشاخ بارداری موفق دارند؟

افرادی که دچار رحم دوشاخ خفیف هستند و بیماری زمینه‌ای دیگری ندارند، از شانس بسیار بالایی برای بارداری موفق برخوردارند. اگر سونوگرافی دوره‌ای و توصیه‌های پزشک را جدی بگیرید و معاینه منظم داشته باشید، بارداری موفق و تولد نوزاد سالم را به‌راحتی تجربه می‌کنید.

شما می‌توانید در اشتراک تجربه ایمپو تمامی سوالات خود را بپرسید و از تجربیات مشابه دیگر کاربران استفاده کنید.

سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم که رحم دوشاخ نوعی عارضه مادرزادی در دستگاه تناسلی زنان است. البته رحم دوشاخ برای بارداری و زایمان، مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. تعداد کسانی که با رحم دوشاخه باردار شده‌اند و زایمان موفق داشته‌اند، بسیار زیاد است و حتی بعضی متوجه وجود این مشکل نمی‌شوند.

منابع

Cleveland Clinic / UPMC / HealthLine / Medical News Today / Very Well Health