علائم بارداری خارج از رحم چیست و چه زمانی تشخیص داده می‌شود؟

هنگامی که تخمک بارور شده خارج از رحم کاشته شود، حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد. بارداری خارج از رحم، یک عارضه نادر و خطرناک برای جنین و مادر است؛ بنابراین باید هرچه سریع‌تر تشخیص داده شود. از اولین علائم بارداری خارج از رحم می‌توان به درد در ناحیه زیر شکم، کمر و لگن، خونریزی، لکه بینی، سرگیجه و ضعف اشاره کرد.

این نوع بارداری معمولا در سه‌ماهه اول، با انجام آزمایشات خون و سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. پزشک باتوجه‌به رشد جنین و محل لانه گزینی آن، درمان دارویی یا جراحی را به شما توصیه می‌کند. در این مقاله از ایمپو با ما همراه شوید تا هر آنچه که باید درمورد بارداری خارج از رحمی بدانید را بررسی کنیم.

حاملگی خارج از رحم چیست؟

 بارداری از مراحل مختلفی شامل لقاح، لانه گزینی و زایمان تشکیل می‌شود. هنگامی که تخمک به‌وسیله اسپرم در لوله فالوپ بارور می‌شود، باید مسیری را طی کند، تا به رحم برسد و در دیواره آن لانه گزینی کند. گاهی ممکن است به علت‌های مختلف، تخمک بارور شده در جایی غیر از رحم کاشته شود؛ در این صورت حاملگی خارج از رحم رخ می‌دهد. حدود 90 درصد از حاملگی‌‌‌‌های خارج رحمی، در لوله‌‌‌‌های فالوپ اتفاق می‌افتد. در برخی موارد نادر نیز ممکن است تخمک بارور شده داخل حفره شکمی، دهانه رحم یا تخمدان کاشته شود.

در این حالت، آزمایش بارداری ممکن است مثبت شود، ولی تخمک بارور شده‌‌‌ نمی‌تواند در جایی غیر از رحم به‌درستی رشد کند. در واقع، وقتی تخمک بارور شده در جایی غیر از رحم لانه گزینی کند، به هیچ طریقی نمی‌توانیم آن را به داخل رحم ببریم و تنها راه، پایان حاملگی است؛ در غیر این صورت جان مادر در خطر می‌افتد.

طبق تحقیقات AAFP (آکادمی آمریکایی پزشکان خانواده) 1 مورد از هر 50 بارداری و 20 مورد از 1000 تا حاملگی به صورت خارج از رحم است. حاملگی خارج از رحم یک وضعیت خطرناک است که نیاز به درمان اورژانسی دارد. بهتر است بدانید که این عارضه شایع‌ترین علت مرگ مادران در سه ماهه‌ی اول بارداری محسوب می‌شود.‌‌‌‌

علائم بارداری خارج از رحمی، معمولا بین هفته‌‌‌‌های 4 تا 12 بروز می‌کند. برخی از خانم‌ها در ابتدا هیچ علامتی ندارند. در این حالت فرد ممکن است تا زمانی که جواب آزمایشات اولیه را به پزشک نشان دهد یا بعداً علائم جدی‌تری را  تجربه کند، متوجه وضعیت خود نشود.

علت بارداری خارج از رحم چیست؟

هر عاملی که باعث شود حرکت تخمک بارور شده در لوله‌‌‌‌های فالوپ مختل یا کند گردد، منجر به بارداری خارج از رحم خواهد شد. این عوامل عبارت‌اند از:

• بیماری التهابی لگن

 عفونت، می‌تواند منجر به التهاب دستگاه تناسلی خانم‌ها شود. بیماری التهابی لگن (PID)‌‌‌‌ با ایجاد بافت اسکار بر روی لوله‌‌‌‌های فالوپ، تخمدان‌ها و دهانه رحم می‌تواند باعث بارداری خارج از رحم شود.

• عفونت مقاربتی

عفونت‌‌‌‌های مقاربتی (STI) مانند سوزاک یا کلامیدیا با آسیب به لوله‌‌‌‌های فالوپ می‌تواند منجر به حاملگی خارج از رحم شود.

• جراحی رحم و لوله‌‌‌‌های فالوپ

 هرگونه عمل جراحی روی رحم و لوله‌‌‌‌های آن، مانند عقیم‌سازی ناموفق، می‌تواند باعث ایجاد بارداری خارج از رحم شود.

• سابقه‌ بارداری خارج از رحم

 اگر فرد سابقه بارداری خارج از رحم داشته باشد، امکان اینکه دوباره رخ دهد 10 درصد است.

• مصرف دخانیات

 مصرف دخانیات و سیگار در بروز بارداری خارج از رحم موثر است.

• درمان‌‌‌‌های ناباروری

 زمانی که فرد تحت درمان ناباروری مانند روش IVF است، به علت جایگزینی نادرست جنین یا استفاده از هورمون ها قبل از آن،  خطر حاملگی خارج از رحم می‌تواند افزایش یابد.

• روش پیشگیری از بارداری IUD

اگرچه احتمال بارداری در حین استفاده از IUD بسیار کم است، اما اگر رخ دهد، خطر خارج از رحم بودن آن وجود دارد.

اگر هر یک از موارد ذکر شده شامل حال شما می‌شود، برای به‌حداقل‌رساندن احتمال بارداری خارج از رحمی، با پزشک خود مشورت کنید. لازم به ذکر است که حدود 50 درصد از خانم‌هایی که حاملگی خارج از رحم را تجربه می‌کنند، هیچ یک از عوامل فوق را ندارند.

حتما بخوانید: آندومتریوز یا Endometriosis چیست؟

علائم بارداری خارج از رحم چیست؟

اولین علائم بارداری خارج از رحم، بسیار مشابه نشانه‌‌‌‌های اولیه حاملگی است؛ اما به‌مرور که تخمک بارور شده خارج از رحم رشد می‌کند، نشانه‌هایی غیرعادی ظاهر می‌شود. به‌این‌ترتیب، در ابتدا قطع یا تاخیر پریود را خواهیم داشت و اگر فرد آزمایش بارداری دهد، جواب آن مثبت می‌شود. در مراحل بعدی، علائم بارداری مانند حساسیت پستان‌ها و مخصوصا حالت تهوع رخ می‌دهد.

از اولین علائم بارداری خارج از رحم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  احساس گرفتگی عضلانی و درد در ناحیه زیر شکم و کمر
•   خونریزی و لکه بینی واژینال‌‌‌‌
• سرگیجه و ضعف
• دردهای لگنی 

اگر لوله فالوپ پاره شود، درد و خونریزی بسیار شدید می‌شود و علائم بارداری خارج از رحم زیر را ایجاد می‌کند:

• درد ناگهانی و تیز در‌‌‌‌ زیر شکم، لگن و کمر
•  درد شانه و گردن
•  فشار رکتوم و مشکلات روده
•  فشارخون پایین
•  غش‌کردن و سرگیجه
•  درد شدید در یک طرف شکم

رشد بیش از اندازه محصولات حاملگی، باعث پارگی لوله فالوپ می‌شود و خونریزی زیادی را ایجاد می‌کند. این خون ممکن است در فضای داخل شکم ریخته شود و باعث سبکی شدید سر، غش و سنکوپ گردد. درصورتی‌که هریک از علائم بارداری خارج از رحمی را دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیری و به اورژانس مراجعه کنید.

بارداری خارج از رحم چه زمانی مشخص می‌شود؟

بارداری خارج از رحم معمولا در همان اوایل حاملگی مشخص می‌شود؛ بااین‌حال حدود 15 درصد از حاملگی‌‌‌‌های خارج از رحم، پس از پارگی لوله فالوپ‌‌‌‌ تشخیص داده می‌شود.

اگرچه‌‌‌‌ احتمال بارداری خارج از رحم کمتر از 2 درصد است؛ اما بازهم توصیه می‌شود که در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید تا احتمال آن بررسی گردد. پزشک معمولا در سه‌ماهه اول بارداری (تا 12 هفتگی) حاملگی خارج از رحم را تشخیص می‌دهد. بهتر است بدانید که اغلب، این عارضه حدودا در هفته هشتم بارداری مشخص می‌شود.

در صورت وجود بارداری خارج از رحم پزشک، آزمایشاتی را برای درمان تجویز می‌کند و باید هر چه سریع‌تر درمان آغاز شود تا خطری جنین و مادر را تهدید نکند.

از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟ 

اکثر خانم‌ها علائم اولیه بارداری خارج از رحم را تجربه‌‌‌ نمی‌کنند و با انجام آزمایش خون بارداری یا سونوگرافی متوجه این عارضه می‌شوند. ‌‌‌‌ تشخیص بارداری خارج از رحم در مراحل اولیه راحت نیست و نیاز به‌دقت بالایی دارد.

ابتدا شما باید برای تایید بارداری خود از بی بی چک استفاده کنید. توجه داشته باشید که علائم بارداری خارج از رحم با بیبی چک مشخص‌‌‌ نمی‌شود و تنها می‌تواند بارداری را بادقت بالایی تایید یا رد کند. ‌‌‌‌ در صورت اثبات بارداری، پزشک برای شما آزمایش خون و سونوگرافی درخواست می‌کند.

در آزمایش بارداری بتا، میزان هورمون HCG بررسی می‌شود. هورمون HCG، در دوران بارداری ترشح می‌گردد. پس از لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم، سطح این هورمون افزایش چشمگیری دارد؛ میزان بتا در بارداری خارج رحمی معمولا کمتر از حالت عادی (اغلب حدود 2000) است. بهتر است بدانید که میزان بتا در بارداری طبیعی هر روز دو برابر می‌شود؛ بنابراین زمانی که حد این هورمون کم و میزان افزایش آن غیر عادی باشد، احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد.

همچنین، پزشک با بررسی سونوگرافی، تشکیل ساک حاملگی و محل لانه گزینی جنین را بررسی می‌کند. باتوجه‌به تاریخ آخرین پریود، اگر سن بارداری فرد حدود 6 هفته باشد و ساک حاملگی در رحم دیده نشود، پزشک به حاملگی خارج از رحم مشکوک می‌شود.

ممکن است در سونوگرافی، حاملگی خارج از رحم دیده نشود؛ در این صورت سونوگرافی واژینال باید انجام گردد. سونوگرافی واژینال از سونوگرافی شکمی دقیق‌تر است. در این روش برای تشخیص حاملگی خارج از رحمی، می‌توان لوله‌‌‌‌های رحم و تخمدان را به طور دقیق بررسی کرد.

معاینه دستی توسط پزشک هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. هنگام معاینه و تکان‌دادن دهانه‌ رحم، در صورت درد شدید در ناحیه لگن، احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد. در صورت خونریزی واژینال، لازم است که پزشک دقت بیشتری در معاینات خود داشته باشد.

اپلیکیشن ایمپو تمامی آزمایشات ضروری دوران بارداری را به شما یادآوری می‌کند و با توصیه‌های خود مراقبتی اختصاصی مراقب شما و نوزادتان است. همچنین، شما می‌توانید تمامی سوالات خود را از متخصصان زنان ایمپو به صورت آنلاین بپرسید و در سریع‌ترین زمان نگرانی‌های خود را رفع کنید.

یه مادر ایمپویی، یه مادر آگاهه ؛ایمپو رو نصب کن تا با توصیه‌های آگاهی بخشش در این مسیر همراهت باشه!

نصب اپلیکیشن ایمپو

عوارض بارداری خارج از رحم چیست؟

بارداری خارج از رحم نه‌تنها برای جنین بلکه برای مادر نیز خطرناک است. ساختار رحم به نحوی است که هم‌زمان با رشد جنین منبسط می‌شود، اما لوله‌‌‌‌های فالوپ این ویژگی را ندارند. بنابراین، اگر حاملگی خارج از رحمی تشخیص داده نشود، معمولا در حدود 6 تا هفته شانزدهم بارداری منجر به پاره شدن لوله‌‌‌‌های فالوپ می‌گردد.

پاره شدن لوله فالوپ با خونریزی شدید همراه است و درصورتی‌که متوقف نشود، منجر به شوک هموراژیک و مرگ مادر می‌گردد. بنابراین، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید و درمان را شروع نمایید، در غیر این صورت بسیار خطرناک است.

همچنین، در صورت ترکیدن لوله فالوپ، پزشک ممکن است در حین جراحی مجبور شود آن را خارج کند. این امر مشکلی در باروری شما ایجاد نخواهد کرد، زیرا هر خانم دارای دو لوله فالوپ است.

بیشتر بخوانید: بارداری پوچ چیست و چه علائمی دارد؟

پیشگیری از حاملگی خارج از رحم

پیشگیری از بارداری خارج از رحم امکان‌پذیر نیست؛ اما با رعایت سبک زندگی سالم می‌توانید تا حدودی خطر آن را کاهش دهید. به طور مثال نکات زیر می‌تواند به پیشگیری از بارداری خارج از رحم کمک کند:

سیگار نکشید.

• وزن ایده‌آل خود را حفظ کنید.
• از رفتارهای پرخطر که منجر به بروز بیماری‌‌‌‌های مقاربتی می‌شود، اجتناب کنید.
•  به طور منظم برای انجام معاینات دوره‌ای به متخصص زنان مراجعه کنید تا از التهاب لوله‌‌‌‌های رحم جلوگیری شود.
•  قبل از اقدام به بارداری، برای بررسی عوامل خطر حاملگی خارج از رحم، ‌با پزشک خود مشورت کنید. ‌‌‌‌

درمان حاملگی خارج از رحم

باتوجه‌به خطرات حاملگی خارج از رحم، باید هرچه سریع‌تر جنین خارج شود. درمان باتوجه‌به محل لانه گزینی جنین و پیشرفت آن، به دو صورت دارویی و جراحی انجام می‌شود.

•  جراحی

بعد از تشخیص حاملگی خارج از رحم، متخصص زنان درمان را‌‌‌‌ بر اساس محل و سایز توده شروع‌‌‌‌ می‌کند. بیمارانی که علائم حاملگی خارج از رحم ناپایدار و خطرناک دارند، باید سریعا جراحی شوند. جراحی به دو روش لاپاراسکوپی و جراحی شکمی انجام می‌شود که انتخاب آن به تشخیص پزشک بستگی دارد.

در هنگام جراحی، علاوه بر خارج‌کردن جنین، ناحیه آسیب‌دیده نیز ترمیم می‌شود. درصورتی‌که به لوله فالوپ آسیب زیادی وارد شده باشد، پزشک آن را در حین جراحی خارج می‌کند.

• درمان دارویی

اگر در هفته‌‌‌‌های اول بارداری، حاملگی خارج از رحمی تشخیص داده شود، ممکن است پزشک با تجویز دارو و زیر نظرداشتن بیمار، شرایط توقف رشد جنین را فراهم کند. داروی تجویزی فقط روی بافت خارج از رحم تاثیر می‌گذارد و اثر سوء روی لوله‌های رحم ایجاد‌‌‌ نمی‌کند؛ بنابراین ضرر کمتری دارد. باتوجه‌به اینکه تشخیص بارداری خارج از رحم معمولا دیرتر اتفاق می‌افتد، پزشکان بیشتر درمان جراحی را استفاده می‌کنند.

در برخی از شرایط پزشک برای درمان حاملگی خارج از رحم، متوترکسات (Methotrexate) تجویز می‌کند. این دارو از رشد تخمک بارور شده جلوگیری می‌کند. پس از تزریق متوترکسات، برای تشخیص تاثیر گذاری آن، پزشک سطح هورمون HCG را بررسی می‌کند. اگر دارو موثر واقع شود، سطح هورمون HCG کاهش می‌یابد. لازم به ذکر است که تا چند ماه پس از مصرف این دارو‌‌‌ نمی‌توانید باردار شوید.

اگر نگران علائم سقط جنین هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

مراقبت‌‌‌‌های بعد از عمل جراحی بارداری خارج از رحم چیست؟

تا 6 هفته پس از جراحی بارداری خارج از رحم، ممکن است خونریزی و دفع لخته‌‌‌‌های کوچک داشته باشید. خونریزی به میزان کم طبیعی است؛ اما اگر خونریزی شدید، دفع لخته‌‌‌‌های بزرگ و ترشحات بدبو واژن دارید، باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. همچین، در صورت تورم و قرمزی زخم، احتمال عفونت وجود دارد. رعایت نکات زیر در مراقبت‌‌‌‌های بعد از عمل اهمیت بالایی دارد:

• رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

• از بلندکردن چیزهای سنگین اجتناب کنید.

• برای جلوگیری از یبوست، مصرف مایعات خود را بیشتر کنید.

• در هفته اول پس از جراحی، استراحت بیشتری کنید و به‌مرور فعالیت خود را افزایش دهید.

• محل زخم خود را تمیز و خشک نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود.

• پانسمان زخم را به‌موقع تعویض کنید.

• تا چندین هفته، از داشتن رابطه جنسی و استفاده از تامپون خودداری کنید.

• برای اقدام به بارداری مجدد، اغلب بهتر است حدود 3 ماه صبر کنید.

نتیجه‌گیری

در بارداری خارج از رحم، تخمک بارور شده به‌جای لانه گزینی در دیواره رحم، در لوله‌‌‌‌های فالوپ، تخمدان، حفره شکمی و دهانه رحم کاشته می‌شود. حاملگی خارج از رحم می‌تواند به دلیل عفونت لگنی، جراحی رحم و لوله‌‌‌‌های فالوپ، سابقه بارداری خارج از رحم و … رخ دهد. همان‌طور که بررسی کردیم اولین علائم بارداری خارج از رحم مانند بارداری معمولی است؛ اما هر چه جنین بیشتر رشد کند، علائم حادتر ظاهر می‌شود. درصورتی‌که بارداری خارج از رحمی تشخیص داده نشود، در نهایت می‌تواند منجر به پارگی لوله‌های فالوپ، خونریزی داخلی، شوک و حتی مرگ مادر گردد.

تشخیص به‌موقع بارداری خارج از رحم با انجام آزمایشات خون و سونوگرافی انجام می‌شود و می‌تواند جان مادر را نجات دهد. در بیشتر مواقع، درمان بارداری خارج از رحم جراحی است.

اگر باردار هستید و سابقه جراحی رحمی دارید، ایمپو کنار شماست تا از سلامت خودتان و جنین مطمئن شوید. با نصب اپلیکیشن ایمپو می‌توانید سوالات خود را از متخصصان زنان و کارشناسان مامایی بپرسید و نگرانی‌‌‌‌های خود را رفع کنید. ‌‌‌‌

با توصیه‌های ایمپو بهت یادآوری می‌کنیم تا سلامت خودت و نوزادت رو اولویت قرار بدی.

نصب اپلیکیشن ایمپو

منابع

MAYO CLINIC

NSH

healthline

Cleveland Clinic