چه مقدار خونریزی و لکه بینی در بارداری طبیعی است؟همراه باعکس

لکه بینی در طول سه ماه اول (12 هفته) بارداری شایع است و اغلب نشانه مشکل جدی نیست؛ اما گاهی نیز‌ می‌تواند به دلیل یک عارضه جدی مانند سقط جنین، حاملگی خارج از رحم، حاملگی مولار و... ایجاد شود. بنابراین، در صورت مشاهده هر گونه لکه بینی یا خونریزی در بارداری، باید به سرعت به پزشک یا ماما اطلاع دهید.

خونریزی در دوران حاملگی می‌تواند به‌صورت لکه بینی قهوه‌ای خفیف تا خونریزی قرمز روشن متغیر باشد. مدت آن نیز ممکن است از یک روز تا هفته‌ها طول کشد. در این مدت شاید علائم دیگری از قبیل گرفتگی و درد کمر را نیز تجربه کنید. در بسیاری از مواقع خونریزی خودبه‌خود متوقف‌ می‌شود و بارداری به طور طبیعی ادامه پیدا می‌کند. در این مقاله به بررسی علل لکه بینی در بارداری و میزان طبیعی خونریزی در سه‌ماهه اول و اواخر بارداری می‌پردازیم.

چه مقدار خونریزی در بارداری طبیعی است؟ (عکس لکه بینی در بارداری)

لکه بینی یا خونریزی خفیف در اوایل بارداری (سه‌ماهه اول) معمولاً طبیعی است و نشانه عارضه جدی محسوب نمی‌شود. این نوع لکه بینی طبیعی در حد چند قطره به رنگ قهوه‌ای روشن یا صورتی است و مقدار آن زیاد نمی‌شود و طول نمی‌کشد.  در ادامه عکس لکه بینی در بارداری را مشاهده می‌کنید.بااین‌حال بازهم در صورت داشتن لکه بینی، باید به پزشک یا مامای خود اطلاع دهید؛ مخصوصا اگر در مورد تفاوت لکه بینی و خونریزی مطمئن نیستید. همچنین، لکه بینی در بارداری به دلایل مختلفی دارد که اغلب جدی نیستند؛ اما گاهی ممکن است ناشی از یک عارضه مهم باشد، پس در هر صورت به پزشک مراجعه کنید. برای آشنایی با علل و درمان انواع ترشحات بارداری، مقاله مربوطه را می‌توانید مطالعه کنید. 

 

 تفاوت بین خونریزی و لکه بینی در بارداری چیست؟

خونریزی یا لکه بینی، ممکن است در هر زمانی از بارداری تا قبل از زایمان رخ دهد. لکه بینی، نوعی خونریزی خفیف است که به‌صورت چند قطره روی لباس زیر مشاهده‌ می‌شود؛ درحالی‌که خونریزی آن‌قدر شدید است که باید از پد بهداشتی استفاده کنید و به رنگ قرمز روشن است. لکه بینی در بارداری، مخصوصا در سه‌ماهه اول، معمولا نگران‌کننده نیست؛ بااین‌حال اگر لکه بینی یا خونریزی در بارداری دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. 

لکه‌بینی بارداری از کی شروع می‌شود؟

لکه‌بینی لانه گزینی، در یک بازه زمانی معمولا 7 تا 14 روز پس از لقاح اسپرم و تخمک شروع می‌شود. این نوع لکه‌بینی به علت چسبیدن جنین به دیواره رحم است.

 مدت لکه‌بینی لانه گزینی بسیار کوتاه و اغلب فقط چند ساعت تا حداکثر سه روز طول می‌کشد. همانطور که در عکس لکه‌بینی در بارداری در ابتدای مقاله مشخص است، این نوع لکه‌بینی به صورت چند قطره لکه صورتی یا قهوه‌ای روشن است.

چنانچه لکه‌بینی شما شدید و به اندازه خونریزی پریود معمولی یا حتی بیشتر از آن شود، این وضعیت غیر طبیعی تلقی شده و باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این، اگر لکه‌بینی بیش از سه روز ادامه پیدا کند یا در ماه دوم یا سوم بارداری شروع شود، مراجعه به پزشک جهت بررسی‌های بیشتر ضرورت دارد.

لکه بینی در بارداری تا چند روز طبیعی است؟

خونریزی خفیف یا لکه بینی در طول سه ماه اول (تا هفته دوازدهم بارداری) شایع است و اغلب نشانه یک عارضه جدی نیست. خونریزی می‌تواند به صورت لکه بینی قهوه‌ای خفیف تا خونریزی قرمز روشن باشد که از یک روز تا هفته‌ها طول کشد.

 همچنین، ممکن است با گرفتگی خفیف یا کمردرد همراه باشد. به‌طورکلی لکه بینی خفیف در ماه اول، تا مدت‌زمان دو روز طبیعی است و نشانه لانه گزینی جنین در رحم است؛ بااین‌حال در صورت مشاهده هرگونه خونریزی و لکه بینی در بارداری حتما به پزشک مراجعه کنید.

خونریزی در بارداری چگونه است؟

خونریزی در بارداری ممکن است برای هر فردی متفاوت تجربه شود. هنگامی که به پزشک یا ماما مراجعه‌ می‌کنید، او جزئیاتی در مورد نوع خونریزی و علائمتان‌ می‌پرسد، تا بتواند علت آن را تشخیص دهد. برخی از این جزئیات که باید به آن توجه کنید، عبارت‌اند از:

• رنگ خونریزی در بارداری

 خونریزی در بارداری ممکن است به رنگ قهوه‌ای، صورتی یا قرمز روشن باشد.

• قوام خون

پزشک احتمالا از شما‌ می‌پرسد که خونریزی شما غلیظ، آبکی یا حاوی لخته است؟

•   میزان خونریزی

به میزان خونریزی نیز باید توجه کنید که آیا در حد چند قطره است یا اینکه نیاز به استفاده از پد بهداشتی دارید.

این جزئیات به پزشک کمک‌ می‌کند تا میزان اورژانسی بودن شرایط را تعیین کند.

لکه‌بینی بارداری چه رنگی است؟(رنگ خونریزی در بارداری)

رنگ لکه‌بینی یا خونریزی در دوران بارداری متغیر است؛ اما در کل به سه رنگ دیده می‌شود که هر کدام معنی خاصی دارند:

• لکه قهوه‌ای: این رنگ، کم‌خطرترین حالت لکه‌بینی در بارداری شناخته می‌شود؛ که نشان‌دهنده خون قدیمی یا لکه‌بینی لانه‌گزینی است.

• لکه صورتی: اغلب به دلیل تحریک دهانه رحم(به طور مثال پس از رابطه جنسی) و در نتیجه ترکیب خون با ترشحات واژن دیده می‌شود. این نوع لکه‌بینی نگران‌کننده نیست.

• لکه قرمز روشن: این رنگ نشان‌دهنده خونریزی فعال است. اگر لکه‌بینی قرمز روشن شدید یا با درد همراه باشد، خبر از یک مشکل جدی‌تر می‌دهد. این مشکل ممکن است تهدید به سقط جنین یا مشکلات جفت باشد.

چه خونریزی در بارداری خطرناک است؟

به‌طورکلی، درصورتی‌که همراه با خونریزی علائم زیر را دارید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی شدید

• کاهش هوشیاری

• درد ناگهانی لگن و شکم

• درد شدید و تیر کشنده

• تهوع و استفراغ شدید

• دردی که تا شانه تیر می‌کشد.

• احساس سرگیجه و ضعف

• تنگی نفس

• تب یا لرز

انواع خونریزی طبیعی در بارداری چیست؟

لکه بینی در بارداری ماه اول، ممکن است به دلیل لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم ایجاد شود که کاملا طبیعی است. این نوع لکه بینی از اولین علائم بارداری محسوب‌ می‌شود که حدود 25 درصد از خانم‌ها آن را تجربه‌ می‌کنند. همچنین، رابطه جنسی، نوسانات هورمونی و عفونت نیز ممکن است منجر به لکه بینی در بارداری شود.

کمردرد و لکه‌بینی قهوه‌ای در بارداری نشانه چیست؟

مشاهده همزمان کمردرد و لکه‌بینی قهوه‌ای می‌تواند طیف وسیعی از شرایط از حالت‌های طبیعی تا هشداردهنده را نشان دهد.

در سه‌ماهه اول، همانطور که در عکس لکه‌بینی در بارداری ابتدای مقاله پیداست، مشاهده لکه‌های قهوه‌ای همراه با کمردرد خفیف، اغلب نگران‌کننده نیست. این وضعیت ممکن است به دلیل لانه‌گزینی جنین، تحریک دهانه رحم یا هماتوم جفت(ساب کوریونیک) رخ دهد.

اگرچه لکه‌بینی قهوه‌ای به خودی خود کم خطر است؛ اما اگر با کمردرد شدت یابد، باید جدی گرفته شود؛ زیرا این وضعیت می‌تواند هشدار برای سقط جنین یا حاملگی خارج از رحم باشد.

آیا خونریزی در حد پریودی در بارداری طبیعی است؟

خونریزی‌هایی شبیه پریود در بارداری، معمولاً طبیعی نیست. خونریزی قاعدگی یک جریان ثابت است که چند روز طول می‌کشد. اگر خونریزی شدیدتر از لکه بینی در بارداری دارید یا طول آن بیشتر از 24 ساعت است، باید فوراً با پزشک یا ماما تماس بگیرید. اگرچه خونریزی همیشه نشانه یک مشکل جدی نیست؛ اما در صورتی که خونریزی شدید یا خونریزی همراه با درد دارید،‌ می‌تواند نشانه یک عارضه جدی باشد.

شما می‌توانید تمامی سوالات خود را در اپلیکیشن ایمپو، از بهترین متخصصان زنان و زایمان به صورت آنلاین بپرسید. همچنین، در بخش اشتراک تجربه ایمپو، می‌توانید نظرات دیگر کاربران را در مورد مسائل مختلف مشاهده و سوالات خود را مطرح کنید. علاوه‌برآن در این اپلیکیشن، وضعیت جنین در ماه‌های مختلف برای شما نمایش داده می‌شود. ایمپو در تمام مراحل بارداری با توصیه‌های خودمراقبتی اختصاصی، مانند یک دوست و مشاور کنار شماست.

آیا لکه‌بینی در بارداری نشانه پسر است؟

جنسیت جنین بر اساس هیچ یک از علائم بارداری همچون شکل شکم، داشتن لکه‌بینی یا شدت حالت تهوع تعیین نمی‌شود؛ این باورها قدیمی و غیر علمی بوده و هیچ پایه و اساس پزشکی به جهت تعیین جنسیت جنین پسر یا دختر ندارند. روش‌های دقیق و قطعی جهت تعیین جنسیت، انجام آزمایش NIPT یا سونوگرافی است.

در صورت خونریزی یا لکه بینی در بارداری، چه باید کرد؟

در صورت داشتن هر نوع لکه بینی یا خونریزی در بارداری با پزشک خود مشورت کنید و کارهای زیر را انجام دهید:

• به میزان خونریزی، شدت یا سبک بودن آن توجه کنید.

• تعداد پدهایی که تعویض‌ می‌کنید را بشمارید.

• رنگ خونریزی در بارداری را بررسی کنید. خونریزی ممکن است به رنگ قهوه‌ای، قرمز روشن یا تیره مشاهده‌ ‌شود.

• هنگام خونریزی از تامپون استفاده نکنید.

• هنگام لکه بینی در بارداری رابطه جنسی برقرار نکنید.

در هر مرحله‌ای از بارداری، اگر خونریزی یا لکه بینی داشتید، فوراً با پزشک تماس بگیرید. همچنین، در صورت تجربه موارد زیر، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

• خونریزی شدید

• خونریزی همراه با درد یا گرفتگی

• سرگیجه و خونریزی

• درد در شکم یا لگن

علت خونریزی یا لکه بینی در سه‌ماهه اول بارداری

لکه بینی در بارداری ماه اول، دوم و سوم، شایع محسوب‌ می‌شود و اغلب نشانه وجود مشکل خاصی نیست. طبق تحقیقات، حدود 15 تا 20 درصد از خانم‌ها، در اوایل بارداری، خونریزی یا لکه بینی را تجربه‌ می‌کنند. مطالعات انجام شده نشان‌ می‌دهد که لکه بینی در بارداری بیشتر در هفته‌های ششم و هفتم رخ‌ می‌دهد. لکه بینی در سه ماهه اول بارداری ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

• رابطه جنسی

• عفونت واژن

• لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم

• تغییرات هورمونی

• تغییرات دهانه رحم

• برخی از آزمایشات دوران بارداری مانند آمنیوسنتز

• مصرف سیگار

گاهی اوقات خونریزی یا لکه بینی در بارداری ماه اول تا سوم‌ می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد که در ادامه به بررسی آن‌ها‌ می‌پردازیم:

• سقط‌جنین

 سقط‌جنین، اغلب در 13 هفته اول بارداری رخ‌ می‌دهد. در صورتی که خونریزی قهوه‌ای یا قرمز روشن در بارداری دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. سایر علائم سقط جنین عبارتند از:

1.   کمردرد خفیف تا شدید
2. کاهش وزن
3. ترشحات واژن سفید صورتی
4. گرفتگی یا انقباض
5. دفع ترشحات لخته مانند
6.  کاهش ناگهانی علائم بارداری

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، پیشنهاد‌ می‌کنیم مقاله سقط‌جنین را مطالعه کنید.

• بارداری خارج از رحم

 در یک بارداری نرمال، تخمک بارور شده در رحم لانه گزینی‌ می‌کند؛ اما اگر به هر دلیلی مانند مشکلات لوله‌های رحمی و عفونت، جنین در لوله‌های رحمی کاشته شود، حاملگی خارج از رحم رخ‌ می‌دهد. در این صورت فرد ممکن است لکه بینی یا خونریزی خفیف تا شدیدی را تجربه کند. همچنین رشد جنین،‌ می‌تواند باعث خونریزی و پارگی لوله‌ها شود. در این عارضه فرد همراه با خونریزی معمولا علائم زیر را نیز دارد:

1. درد شدید یا مبهم  در ناحیه شکم یا لگن
2.  ضعف، سرگیجه یا غش‌کردن
3.   فشار مقعدی

حاملگی خارج از رحم یک شرایط اورژانسی محسوب‌ می‌شود؛ بنابراین اگر علائم بالا را دارید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

• حاملگی مولار

 حاملگی مولار یا پوچ یک عارضه نادر است که در آن جفت رشد غیرعادی دارد و تبدیل به یک توده یا تومور غیر سرطانی می‌شود. در این حالت، خونریزی به رنگ قرمز روشن تا قهوه‌ای تیره است. همچنین، ممکن است دفع کیست‌های خوشه مانند و ترشحات آبکی قهوه‌ای را نیز تجربه کنید. در مقاله حاملگی مولار، به بررسی کامل این موضوع پرداخته‌ایم.

• هماتوم جفت یا ساب کوریونیک

 این نوع خونریزی از غشاهایی که جنین را داخل رحم احاطه کرده، رخ‌ می‌دهد و باعث تجمع غیرطبیعی خون بین جفت و دیواره رحم‌ می‌شود. این حالت معمولا خودبه‌خود برطرف‌ می‌گردد.

•  پولیپ دهانه رحم

پولیپ رشد غیر سرطانی بافت بر روی دهانه رحم است. در بارداری به دلیل افزایش هورمون استروژن، این توده ممکن است دچار خونریزی شود.

بیشتر بخوانید: راهنما کامل هفته پنجم بارداری

علت خونریزی یا لکه بینی در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری

خونریزی یا لکه بینی در سه ماهه دوم بارداری و سه ماهه سوم بارداری، ممکن است به دلیل تحریک دهانه رحم پس از رابطه جنسی یا معاینه پزشک ایجاد شود؛ در این حالت جای نگرانی نیست. همچنین، پولیپ دهانه رحم نیز‌ می‌تواند باعث ایجاد خونریزی گردد.

مشکلات دهانه رحم، مانند عفونت، التهاب یا نارسایی دهانه رحم‌ نیز ممکن است باعث خونریزی در اواخر بارداری شود. این عارضه، زمانی رخ‌ می‌دهد که دهانه رحم، خیلی زود باز شود. التهاب دهانه رحم ممکن است همراه با درد، تورم و  قرمزی نیز باشد. برخی از مشکلات جدی که باعث خونریزی در اواخر بارداری‌ می‌شوند به شرح زیر است:

• زایمان زودرس

 زایمان زودرس، قبل از هفته 37 بارداری رخ‌ می‌دهد. این عارضه به به علت‌های زیادی می تواند اتفاق افتد و همراه با انقباض، گرفتگی عضلات و خونریزی است.

• جفت سرراهی

این حالت، زمانی رخ می دهد که جفت در بخش پایینی رحم قرار‌ ‌گیرد و تمام یا بخشی از دهانه رحم را‌ بپوشاند. در این حالت با شروع انقباضات نزدیک به زایمان، خونریزی شروع‌ می‌شود. این عارضه در سونوگرافی قابل‌تشخیص است.

• جفت آکرتا

این حالت  زمانی ایجاد‌ می‌شود که جفت بیش از حد، در عمق دیواره رحم رشد می‌کند. چسبندگی جفت یا جفت آکرتا یک عارضه خطرناک در بارداری محسوب‌ می‌شود.

• جداشدن جفت

در این عارضه، جفت قبل از تولد از دیواره رحم جدا‌ می‌شود. این مشکل بیشتر به دلیل فشارخون بالا یا ضربه فیزیکی رخ‌ می‌دهد. در چنین شرایطی فرد ممکن است، هیچ نوع خونریزی نداشته باشد و فقط علائمی از قبیل درد، بی‌حالی، افت فشارخون و غش را تجربه کند. گاهی نیز ممکن است خونریزی واژینال ایجاد شود.

• پارگی رحم

اگر زخمی ناشی از سزارین‌های قبلی یا دیگر جراحی‌ها بر روی رحم وجود داشته باشد، ممکن است پارگی رحم رخ دهد.

• نارسایی دهانه رحم

اگر دهانه رحم خیلی زود باز‌ ‌شود، ممکن است  سقط‌جنین یا زایمان زودرس‌ رخ دهد. این اتفاق می تواند بدون درد باشد؛ بنابراین اگر خونریزی غیرعادی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

•  سقط‌جنین

درصورتی‌که سقط‌جنین پس از هفته بیستم بارداری رخ دهد، مرده‌زایی نامیده‌ می‌شود.

بیشتر بخوانید: راهنما کامل هفته 31 بارداری و هفته بیست و یکم بارداری

علت دفع لخته خون در بارداری چیست؟

یک علامت هشدار در دوران بارداری، دفع لخته خون است که با لکه‌بینی خفیف تفاوت دارد. دفع لخته خون، که اغلب در سه‌ماهه اول رخ می‌دهد، و حتما نیاز به پیگیری دارد.

به طور معمول در ۱۳ هفته اول بارداری، شایع‌ترین و جدی‌ترین علت دفع لخته، سقط جنین است. در این شرایط، دفع لخته‌های خون به صورت بافت‌های خاکستری یا لخته‌های بزرگ همراه با انقباضات شدید شکمی و کمر صورت می‌گیرد. 

هماتوم جفت نیز می‌تواند باعث دفع لخته خون در بارداری شود. تجمع خون بین جفت و دیواره رحم، باعث هماتوم جفت می‌شود. لکه‌بینی در این شرایط به رنگ قهوه‌ای است؛ اما در زمان تخلیه، این خون تجمع‌یافته می‌تواند به صورت لخته‌های بزرگ یا کوچک از واژن خارج شود. غالبا این نوع خونریزی خودبه‌خود برطرف می‌شود اما پیگیری دقیق پزشکی نیز ضرورت دارد.

همچنین، یکی از علائم حاملگی مولار، دفع کیست‌های خوشه انگوری یا لخته‌های غیرعادی است. علاه بر این موارد، پارگی یک رگ کوچک یا یک پولیپ بزرگ دهانه رحم، در موارد بسیار کم می‌تواند منجر به خونریزی شدید ناگهانی و دفع لخته شود؛ این حالت اگر با درد و گرفتگی شدید همراه شود نیاز به بررسی پزشک دارد.

به طور کلی، دفع هرگونه لخته خون، به‌خصوص اگر با درد یا سرگیجه همراه باشد، یک وضعیت اورژانسی تلقی می‌شود.

تشخیص علت خونریزی در بارداری

پزشک برای تشخیص علت خونریزی در بارداری، احتمالا ابتدا سوالات زیر را بپرسد:

1.   آیا سابقه خونریزی در بارداری‌های قبلی خود داشته‌اید؟
2.   آیا سابقه جراحی رحم و دهانه رحم دارید؟
3.  میزان خونریزی شما چقدر است؟
4.   رنگ خون به چه صورت است؟
5.  آیا درد و گرفتگی عضلات دارید؟
6.   آیا ورزش یا فعالیت بدنی بیشتری نسبت به قبل کرده‌اید؟
7.  آیا همراه با خونریزی، دفع لخته هم دارید؟
8. آیا به‌تازگی زمین‌خورده‌اید؟
9.   آخرین بار چه زمانی رابطه جنسی داشته‌اید و آیا پس از آن خونریزی رخ داده است؟

همچنین، پزشک ممکن است یک معاینه واژینال برای بررسی خونریزی و تشخیص علت آن انجام دهد. بررسی سطح گنادوتروپین جفت (hCG) در آزمایش خون و ادرار نیز اطلاعات مهمی در مورد چگونگی پیشرفت بارداری بیان‌ می‌کند. علاوه‌برآن، سونوگرافی شکم یا واژینال برای بررسی موارد زیر انجام‌ می‌شود:

• بررسی ضربان قلب جنین

• بررسی علائم سقط‌جنین

• بررسی علائم حاملگی خارج از رحم

• بررسی موقعیت و سلامت جفت

تشخیص علت لکه بینی در بارداری ممکن است چندین هفته طول بکشد و نیاز به تکرار آزمایش خون و سونوگرافی دارد. در برخی شرایط، خونریزی شما ممکن است بدون اینکه علت آن مشخص شود، خودبه‌خود برطرف شود.

بیشتر بخوانید: نحوه تفسیر آزمایش خون بارداری

خونریزی و لکه بینی چگونه درمان می‌شود؟

درمان خونریزی و لکه بینی در بارداری باتوجه‌به علت آن انجام‌ می‌شود. در بیشتر مواقع، درمان خونریزی استراحت است. همچنین، در این شرایط، دکتر یا ماما به شما موارد زیر را توصیه‌ می‌کند:

• از محل کار خود مرخصی بگیرید و مدتی استراحت داشته باشید.

• از برقراری رابطه جنسی و استفاده از تامپون خودداری کنید.

• اگر خونریزی شدید دارید، ممکن است نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید یا جراحی انجام دهید.

سخن آخر

لکه بینی در بارداری ماه اول، اغلب نشانه لانه گزینی جنین در دیواره رحم است و جای نگرانی ندارد. همچنین، تغییرات هورمونی، رابطه جنسی، عفونت واژن و تغییرات دهانه رحم نیز‌ می‌تواند منجر لکه بینی شود. گاهی نیز خونریزی و لکه بینی در اوایل بارداری نشانه یک مشکل جدی مانند سقط‌جنین، بارداری خارج از رحم، حاملگی مولار، هماتوم جفت و پولیپ دهانه رحم است. لکه بینی و خونریزی پس از سه‌ماهه اول بارداری نیز‌ می‌تواند به دلایل زایمان زودرس، جفت سرراهی، جفت آکرتا، جداشدن جفت، پارگی رحم، نارسایی دهانه رحم و مرده‌زایی ایجاد شود.

در صورت مشاهده هر گونه خونریزی یا لکه بینی در بارداری، حتما به پزشک مراجعه کنید. شما‌ می‌توانید تمامی سوالات خود را از بهترین پزشکان و متخصصان اپلیکیشن ایمپو به‌صورت آنلاین بپرسید و در سریع‌ترین زمان ممکن نگرانی‌های خود را رفع کنید. در ایمپو، وضعیت جنین در هفته‌های مختلف بارداری نمایش داده‌ می‌شود. همچنین ایمپو با یادآوری آزمایشات مهم دوران بارداری و توصیه‌های اختصاصی، مراقب سلامت شما و نوزادتان است.

منابع

• Cleveland Clinic
• healthline
• marchofdimes
•   pregnancybirth&baby
•    Massachusetts General Hospital