علائم سرطان رحم چیست؟ همه آنچه باید درباره سرطان رحم بدانید

خونریزی‌های غیرعادی رحم، به‌ویژه در زنان یائسه یا دختران جوانی که تصور می‌کنند تنها با یک اختلال هورمونی ساده مواجه‌اند، می‌تواند زنگ خطری جدی برای بیماری‌هایی مانند «سرطان رحم» باشد. سرطان رحم یکی از رایج‌ترین سرطان‌های زنان است که با نشانه‌هایی چون لکه‌بینی، تغییرات پریودی و درد لگنی آغاز می‌شود؛ اما اگر نادیده گرفته شود می‌تواند عواقب خطرناکی را به دنبال داشته باشد.

خوش‌بختانه در حال حاضر درمان‌های متنوع و موثر بسیاری برای این سرطان وجود دارد که با اطمینان خاطر می‌توان در این مسیر درمانی قدم برداشت. در این مقاله شما را با انواع، علائم، دلایل و روش‌های تشخیص سرطان رحم آشنا می‌کنیم تا قدم اول را در مسیر آگاهی و جهت پیشگیری و درمان درست بردارید.

سرطان رحم چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

سرطان رحم یا Uterine cancer یکی از شایع‌ترین سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان است؛ اما اصطلاح سرطان رحم، در واقع یک اصطلاح کلی است که به سرطان‌هایی که در رحم ایجاد می‌شوند، اشاره دارد. در سرطان رحم تقسیم سلولی معیوب شده و برخلاف رشد طبیعی بدن، بدون کنترل و نظم اتفاق می‌افتد و می‌تواند با گذشت زمان باعث آسیب به ساختار رحم شود.

رحم عضوی توخالی و عضلانی در بدن زنان است که نقش اصلی آن در بارداری، نگهداری و رشد جنین است. در شرایط طبیعی، سلول‌های رحم همانند سایر سلول‌های بدن به‌صورت منظم رشد کرده و جایگزین سلول‌های قدیمی می‌شوند؛ اما در سرطان رحم این روند دچار اختلال می‌شود و در صورت پیشرفت، ممکن است به سایر بخش‌های رحم یا حتی اندام‌های دیگر بدن گسترش پیدا کند. 

انواع سرطان رحم چیست؟

سرطان رحم به طور کلی به دو نوع اصلی و بر اساس محل وقوع آن در بافت‌های مختلف رحم تقسیم می‌شوند؛ این تقسیم‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا شدت بیماری را مشخص کرده و مناسب‌ترین درمان را انتخاب کنند. انواع سرطان رحم عبارتند از:

1. سرطان آندومتر

آندومتر دیواره داخلی رحم است که در چرخه قاعدگی و تحت تاثیر هورمون‌های جنسی، تغییر کرده و ریزش می‌کند. سرطان آندومتر(Endometrial cancer) دقیقا در همین ناحیه شکل می‌گیرد. این سرطان، شایع‌ترین نوع سرطان رحم بوده و 95% از آمار سرطان‌های رحم را به خود اختصاص می‌دهد.

سرطان آندومتر(لایه داخلی رحم) به ۴ مرحله اصلی تقسیم می‌شود:

• سرطان رحم مرحله 1

در اولین مرحله سرطان رحم، سلول‌های سرطانی شباهت زیادی به سلول‌های طبیعی دارند و رشد آن‌ها کند است. این نوع معمولا درمان‌پذیرتر است.

• سرطان رحم مرحله 2

در مرحله دوم، سرطان از رحم به دهانه رحم گسترش یافته، اما همچنان به اندام‌های دیگر وارد نشده است. با این حال، نیاز به پیگیری دقیق‌تری دارد. برای آشنایی با علائم سرطان دهانه رحم، می‌توانید مقاله آن را مطالعه کنید.

• سرطان رحم مرحله 3

در مرحله 3، سلول‌ها بسیار غیرطبیعی هستند و شباهت کمی به سلول‌های سالم رحم دارند. علاوه بر آن، سرطان فراتر از رحم و دهانه رحم گسترش یافته و به تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، واژن یا غدد لنفاوی لگن یا شکم رسیده است. 

• سرطان رحم مرحله 4

در استیج چهارم سرطان به اندام‌های دورتر بدن گسترش می یابد؛ از جمله مثانه، روده، راست‌روده، شکم، استخوان‌ها، ریه‌ها یا غدد لنفاوی ناحیه کشاله ران.

2. سارکوم رحم یا Uterine Sarcoma

سارکوم رحم نوع نادرتر اما تهاجمی‌تر سرطان رحم است. این نوع سرطان رحم از دیواره عضلانی رحم (میومتر) یا بافت‌های همبند در رحم ایجاد می‌شود.

علت سرطان رحم

همانند بسیاری از سرطان‌ها، علت سرطان رحم نیز همچنان مشخص نیست. بر اساس تحقیقات، عواملی سبب بروز تغییراتی در سلول‌های رحم شده و این سلول‌های جهش یافته به طور غیر قابل کنترل، رشد و تکثیر می‌کنند و می‌توانند توده‌هایی تحت عنوان تومور ایجاد کنند.

با وجود اینکه علت اصلی سرطان رحم مشخص نیست اما برخی از شرایط و عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش دهند که در ادامه به مهم‌ترین علت سرطان رحم می‌پردازیم:

• سن

به طور معمول با افزایش سن، احتمال ابتلا به سرطان رحم نیز افزایش می‌یابد؛ به طوری که زنان معمولا بعد از 50 سالگی و پس از یائسگی با سرطان رحم روبه‌رو می‌شوند.

• رژیم غذایی

با توجه به اینکه تغذیه یکی از عوامل مؤثر بر تعادل هورمونی، وزن و سطح التهاب عمومی بدن است، نمی‌توان اهمیت آن در ابتلا به سرطان رحم را نادیده گرفت. رژیم‌های غذایی حاوی چربی‌های حیوانی و اشباع زیاد، نه تنها با کالری بالای خود سبب چاقی و افزایش شانس ابتلا به این بیماری می‌شود بلکه به خودی خود خطر ابتلا به سرطان‌های دیگر را افزایش می‌دهد. در ایمپو شما می‌توانید متناسب با علائم ثبت شده و BMI خود، رژیم غذایی شخصی‌سازی‌شده دریافت کنید.

• ژنتیک و سابقه خانوادگی

برخی افراد دارای اختلالات ژنتیکی ارثی هستند که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. برای مثال، افرادی که دچار سندرم لینچ یا سرطان کولون ارثی بدون پولیپ (HNPCC) هستند، بیشتر در معرض سرطان آندومتر قرار دارند.

• دیابت

بیماری دیابت اغلب با چاقی در ارتباط است که خود یک عامل خطر برای سرطان محسوب می‌شود. با این حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که ممکن است ارتباط مستقیم‌تری بین دیابت و سرطان رحم نیز وجود داشته باشد.

• چاقی

چاقی یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین عوامل خطر برای سرطان رحم است. در بافت چربی، برخی هورمون‌ها به استروژن تبدیل می‌شوند و این افزایش سطح استروژن می‌تواند خطر سرطان رحم را بالا ببرد. هرچه مقدار بافت چربی در بدن بیشتر باشد، اثر آن بر سطح استروژن نیز بیشتر است.

• بیماری‌های تخمدان

برخی از تومورهایی که در تخمدان رشد می‌کنند می‌توانند سبب افزایش ترشح هورمون‌ استروژن و کاهش سطح پروژسترون شوند. این تغییرات هورمونی به عنوان یک علت سرطان رحم در نظر گرفته می‌شود.

• شروع زودهنگام قاعدگی

در صورتی که اولین پریود فرد پیش از سن 12 سالگی اتفاق افتاده باشد، چون فرد سال‌های بیشتری را تحت تاثیر هورمون استروژن قرار می‌گیرد، ممکن است خطر سرطان رحم بیشتر شود.

• یائسگی دیرهنگام

اگر یائسگی پس از سن ۵۰ سالگی رخ دهد فرد بیشتر در معرض استروژن و همچنین سرطان رحم قرار می‌گیرد.

• عدم بارداری

زنانی که هرگز باردار نشده‌اند، نسبت به زنانی که بارداری داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای سرطان رحم قرار دارند.

علائم سرطان رحم چیست؟

علائم سرطان رحم براساس علت، نوع و شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ توده‌های رحم به دو نوع خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شود. توده‌های رحم خوش‌خیم به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در رحم مانند فیبروم رحم گفته می‌شود؛ که معمولاً کند رشد کرده، محدود به یک ناحیه خاص می‌ماند و به بافت‌های اطراف یا نقاط دیگر بدن گسترش نمی‌یابد.

این نوع توده‌ها معمولا تهدیدی برای زندگی نیست و با درمان‌های ساده کنترل می‌شود؛ اما سرطان رحم بدخیم رشد سریعی دارد، می‌تواند به بافت‌های مجاور گسترش یابد و از طریق خون یا لنف به سایر اندام‌ها متاستاز دهد. نوع بدخیم، مانند سرطان آندومتر یا سارکوم رحم، نیازمند درمان‌های جدی‌تری مانند جراحی است و می‌تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد.

علائم سرطان رحم خوش‌خیم

تومورهای خوش‌خیم رحم اغلب بدون علامت هستند؛ اما در برخی موارد ممکن است علائمی ایجاد کنند که متناسب با اندازه، تعداد و محل قرارگیری آن‌ها متفاوت است. با این حال شایع‌ترین علائم توده‌های رحم خوش‌خیم عبارتند از:

• خون‌ریزی شدید پریود یا پریودهای طولانی‌مدت

• درد زیر شکم

• تکرر ادرار

• درد هنگام رابطه جنسی(سکس درناک)

• ناباروری

• سقط جنین

علائم سرطان رحم بدخیم

علائم سرطان رحم گاهی شباهت بسیاری به بیماری‌های دیگر دستگاه تناسلی دارد. به همین دلیل تشخیص دقیق علت علائم شما حتما باید توسط پزشک متخصص انجام شود. علائم سرطان رحم بدخیم عبارتند از:

• خونریزی بین قاعدگی‌ها

• خونریزی یا لکه‌بینی پس از یائسگی، حتی اگر مقدار آن بسیار کم باشد.

• درد زیر شکم یا درد لگن، درست زیر ناف

• ترشحات واژن، سفید یا شفاف و رقیق پس از یائسگی

• خونریزی بسیار سنگین، تغییرات در میزان و شدت لخته خون در پریودی، طولانی‌مدت یا مکرر در زنان بالای ۴۰ سال

• درد هنگام رابطه جنسی

به یاد داشته باشید که برخی علائم سرطان رحم مانند خونریزی‌های غیرطبیعی، درد لگن یا ترشحات واژینال می‌توانند در بیماری‌های دیگری مانند زخم دهانه رحم یا التهاب دهانه رحم نیز دیده شوند. بنابراین تشخیص دقیق، تنها با بررسی‌های تخصصی پزشکی ممکن است.

چنانچه با علائم نگران‌کننده‌ای مواجه هستید یا در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم قرار دارید، مراجعه به پزشک و بررسی‌های تخصصی ضروری است. در اپلیکیشن ایمپو می‌توانید با ثبت علائم به صورت روزانه، توصیه‌های علمی شخصی‌سازی‌شده دریافت کنید؛ همچنین، گزارش سلامت خود را به متخصصین زنان ارائه دهید. فرآیند تشخیص بیماری‌های زنان، اگر همراه با راهنمایی درست و مشاوره تخصصی باشد، راحت‌تر و با اضطراب کمتر طی می‌شود.

علائم سرطان رحم در زنان یائسه

شایع‌ترین علامت سرطان رحم، خونریزی واژینال است؛ این خونریزی ممکن است شبیه قاعدگی، لکه‌بینی یا حتی به شکل ترشح باشد. معمولا ابتدا به‌صورت رگه‌های خونی آبکی ظاهر می‌شود و به‌تدریج تیره‌تر می‌گردد. مهم‌ترین علائم سرطان رحم در زنان یائسه شامل موارد زیر هستند:

• خونریزی‌های واژینال یا ترشحات خونی

• درد در ناحیه لگن

• درد هنگام ادرار

• درد هنگام رابطه جنسی

• بزرگ شدن رحم

• کاهش وزن بدون علت مشخصی

علائم سرطان رحم در دختر

سرطان رحم، بویژه سرطان آندومتر معمولا در زنان پس از یائسگی شایع‌تر است اما می‌تواند در دختران جوان نیز رخ دهد. علائم سرطان رحم در دختران نیز شبیه به سایر زنان است اما تشخیص سرطان رحم در دختران جوان‌تر و ازدواج نکرده ممکن است دشوارتر باشد، چرا که بسیاری از آن‌ها ممکن است تصور کنند که علائم آن‌ها بخشی از تغییرات طبیعی قاعدگی یا ناشی از عفونت رحم است.

برای مثال در صورتی که با پریودهای شدید روبه‌روهستند حتما علت خونریزی رحم طولانی خود را پیگیری کرده تا از عدم ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان رحم اطمینان حاصل کنید.

چگونه سرطان رحم را تشخیص دهیم؟

نسبت به علائم، سن و شرایط فرد راه‌های متنوعی برای تشخیص سرطان رحم وجود دارد که دقیق‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• معاینه لگن

معاینه لگن برای بررسی اندام‌های تولید مثلی انجام می‌شود. این معاینه معمولاً در چکاپ‌های منظم صورت می‌گیرد، اما اگر علائمی از سرطان آندومتر داشته باشید، ممکن است ضرورت پیدا کند. در این معاینه، متخصص سلامت ابتدا اندام تناسلی خارجی را با دقت بررسی می‌کند. سپس دو انگشت از یک دست در داخل واژن قرار می‌گیرد و با دست دیگر بر روی شکم فشار وارد می‌شود تا رحم و تخمدان‌ها لمس و بررسی شوند.
ابزاری به نام اسپکولوم در واژن قرار داده می‌شود؛ این وسیله کانال واژن را باز می‌کند تا پزشک بتواند داخل واژن را مشاهده کرده و نشانه‌هایی از سرطان یا مشکلات دیگر را بررسی کند.

• تصویربرداری

در تصویربرداری‌های مختلف و تجویز شده تصاویر دقیقی از داخل بدن تهیه می‌کنند و اطلاعاتی درباره محل و اندازه سرطان به متخصص شما داده می‌شود. یکی از پراهمیت‌ترین تصویربرداری‌های تشخیصی سرطان رحم سونوگرافی ‌واژینال است. در این روش، دستگاه میله ‌مانندی وارد واژن می‌شود و با استفاده از امواج صوتی، تصاویر ویدیویی از داخل رحم ارائه می‌دهد که ضخامت و بافت آندومتر را نشان می‌دهند. 

• هیستروسکوپی

در هیستروسکوپی، پزشک لوله‌ای باریک، انعطاف‌پذیر و دارای نور را از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم وارد می‌کند که امکان مشاهده مستقیم داخل رحم و آندومتر را فراهم می‌کند.

• نمونه‌برداری یا بیوپسی

در نمونه‌برداری از آندومتر، نمونه‌ای از بافت داخلی رحم برداشته می‌شود. این روش اغلب در مطب پزشک انجام می‌گیرد اما نمونه گرفته شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا بررسی شود که آیا سلول‌های سرطانی وجود دارند یا نه.

• عمل جراحی برای برداشتن بافت 

اگر نمونه کافی در بیوپسی به دست نیاید یا نتایج بیوپسی نامشخص باشد، ممکن است نیاز به کورتاژ باشد. در این روش، بافت از لایه داخلی رحم تراشیده شده و زیر میکروسکوپ برای یافتن سلول‌های سرطانی بررسی می‌شود.

به یاد داشته باشید که تست پاپ اسمیر برای غربالگری و تشخیص سرطان رحم استفاده نمی‌شود. با این حال، گاهی نتایج این آزمایش می‌تواند نشانه‌هایی از غیرطبیعی بودن آندومتر را نشان دهد. در چنین مواردی، انجام آزمایش‌های تکمیلی ممکن است به تشخیص این سرطان منجر شود. غربالگری‌های منظم نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام سرطان رحم دارند. ایمپو مانند یک دوست و مشاور دلسوز با توجه به سن، سابقه پزشکی و علائم شما، زمان مناسب بررسی‌ها و معاینات را پیشنهاد می‌دهد تا هیچ مرحله‌ای از مراقبت، از قلم نیفتد.

 درمان سرطان رحم

روش‌های متنوع و بسیار موثری برای درمان سرطان رحم وجود دارد اما انتخاب بهترین روش به علت سرطان رحم، علائم، مرحله بیماری و مشخصات و ویژگی‌های فرد بستگی دارد؛ با تشخیص زودهنگام، شانس درمان کامل این سرطان بسیار بالاست.

در فرایند درمان، پس از تشخیص سرطان رحم، پزشک متخصص با ارائه توضیحاتی درباره روش‌های درمانی، مزایا و عوارض جانبی آن‌ها، شما را در انتخاب مسیر درمان همراهی می‌کند. علاوه بر آن، با توجه به شرایط خاص شما، یک برنامه درمانی شخصی و متناسب طراحی می‌کند تا بهترین نتیجه در کوتاه‌ترین زمان حاصل شود. انواع راه‌های درمان سرطان رحم عبارتند از:

• درمان سرطان رحم با جراحی برداشتن رحم

درمان اصلی سرطان رحم معمولا شامل عمل جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی است که اغلب با برداشتن لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و گاهی بخشی از لنف نیز همراه است. در بسیاری از موارد، برداشتن رحم می‌تواند سرطان رحم را به‌طور کامل از بین ببرد، به‌ویژه اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شده باشد و هنوز به بیرون از رحم گسترش نیافته باشد. با این حال، هیسترکتومی باعث می‌شود که فرد دیگر نتواند باردار شود و اگر تخمدان‌ها نیز برداشته شوند، یائسگی نیز رخ خواهد داد.

• درمان سرطان رحم با شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی از داروهای قوی و تخصصی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها در سراسر بدن پخش می‌شوند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. شیمی درمانی یکی از بهترین گزینه‌های تکمیلی درمانی در سرطان رحم بدخیم است که احتمال بازگشت سرطان را نیز کاهش می‌دهد.

• درمان سرطان رحم با پرتودرمانی

پرتودرمانی از انرژی قوی مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. گاهی اوقات پرتودرمانی پیش از جراحی برای کوچک کردن تومور و تسهیل عمل توصیه می‌شود. پرتودرمانی برای افرادی که شرایط لازم برای جراحی را ندارد نیز گزینه مناسبی است.

• هورمون‌درمانی برای سرطان رحم

برخی سلول‌های سرطانی در رحم برای رشد به هورمون‌ها وابسته‌اند و کاهش این هورمون‌ها، این سلول‌ها از بین می‌روند؛ در نتیجه، هورمون‌درمانی می‌تواند با کاهش این هورمون‌ها به درمان سرطان آندومتر پیشرفته و منتشر شده کمک کند.

• درمان هدفمند

درمان هدفمند از داروهایی استفاده می‌کند که به مولکول‌های خاصی در سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند؛ با مهار این مولکول‌ها، سلول‌های سرطانی می‌میرند. درمان هدفمند معمولا با شیمی‌درمانی در سرطان‌های پیشرفته ترکیب می‌شود.

• ایمونوتراپی

ایمونوتراپی از داروهایی استفاده می‌کند که سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با سلول‌های سرطانی فعال‌تر می‌کند. با توجه به اینکه سلول‌های سرطانی می‌توانند از سیستم ایمنی پنهان شوند، این داروها به سلول‌های ایمنی کمک می‌کنند که آن‌ها را شناسایی و نابود کنند. ایمونوتراپی معمولا در موارد پیشرفته و در درمان سرطان رحم بدخیم که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌ است، استفاده می‌شود.

• درمان سرطان رحم در دختر

درمان سرطان رحم در دختران ازدواج ‌نکرده شبیه سایر بیماران است و نسبت به مرحله و نوع سرطان شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتو درمانی یا ترکیبی از این روش‌ها می‌شود؛ در مواردی که حفظ رحم و توانایی باروری اهمیت دارد، روش‌های کمتر تهاجمی و درمان‌های هورمونی نیز ممکن است مدنظر قرار گیرد. با این حال، مهم‌ترین هدف از درمان سرطان‌ها حفظ جان فرد و پایان دادن به بیماری است و توانایی باردار شدن فرد در اولویت‌های پایین‌تری قرار می‌گیرند.

آیا سرطان رحم کشنده است؟

اگرچه سرطان رحم بدخیم در صورت تشخیص دیر هنگام و گسترش به اندام‌های دیگر بدن می‌تواند کشنده باشد اما اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، معمولاً با موفقیت قابل درمان است. طبق تحقیقات و آمارها ۸۱٪ از زنانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، پنج سال پس از تشخیص زنده هستند.

این نرخ زمانی که سرطان از رحم خارج نشده باشد، حتی بالاتر است و تا ۹۵٪ هم می‌رسد. درمان‌ها به‌طور مداوم در حال پیشرفت‌اند و در نتیجه، نرخ بقا نیز افزایش یافته است. با این حال، اگر سرطان بدون تشخیص باقی بماند و به نواحی دیگر بدن منتشر شود، خطر مرگ افزایش می‌یابد و نرخ بقای پنج‌ساله ممکن است به حدود 17% کاهش پیدا کند.

سرطان رحم و رابطه زناشویی

به طور کلی سلامت جسمانی و روانی تاثیر بسیاری بر روابط جنسی زوج‌‌ها دارد و سرطان رحم می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر رابطه زناشویی داشته باشد. درمان‌های مرتبط با این بیماری از جمله جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی، ممکن است منجر به تغییراتی در عملکرد جنسی و کاهش میل جنسی، خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی و اختلالات عاطفی مانند اضطراب و افسردگی شوند. با توجه به تاثیر این بیماری و درمان‌های آن بر جسم و روحیه فرد، مشاوره‌های روان‌شناسی و سکس‌تراپی آنلاین در اپلیکیشن ایمپو با حفظ حریم شخصی و در فضای امن خانه می‌تواند به بهبود روابط عاطفی و روابط جنسی فرد کمک کند.

کلام آخر

سرطان رحم یکی از بیماری‌های جدی اما قابل پیشگیری و حتی درمان است که با شناخت علائم، عوامل خطر و انجام معاینات می‌توان در مراحل اولیه آن را شناسایی و درمان کرد. هرچند نام این بیماری ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما پیشرفت‌های پزشکی در زمینه جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند، امید بسیاری برای بهبودی و زندگی طولانی مدت این بیماران فراهم کرده است. توجه به سلامت رحم و علائم و نشانه‌های کوچک و بزرگ، به معنای حفاظت از یکی از مهم‌ترین اعضای بدن زنان و تضمین کیفیت زندگی آنان است.

اپلیکیشن ایمپو، همانند یک پزشک، مشاور و دوست در کنار زنان قرار دارد تا با یادآوری معاینات ضروری، آگاهی بخشی و کلینیک‌های آنلاین و در دسترس، شما را در مسیر مراقبت از خود همراهی کند و به  تک‌تک سوالات شما پاسخ دهد.

منابع

Healthline/ MayoClinic/  NHS/ My Cleveland clinic/ cancer.ca/  Health Direct.gov