همه چیز درباره کیست هموراژیک؛ همراه با عکس کیست هموراژیک

ممکن است شما نیز با شنیدن نام «کیست هموراژیک» در نتیجه سونوگرافی خود، نگران شده باشید؛ قابل درک است که شنیدن واژه کیست هموراژیک تخمدان اضطراب‌آور باشد اما خبر خوب این است که در اکثر موارد این کیست، خوش‌خیم و قابل درمان خواهد بود.

در واقع، کیست هموراژیک یک کیسه کوچک در تخمدان است که در زمان تخمک‌گذاری ایجاد می‌شود؛ به دلیل خونریزی جزئی که درون خود دارد به آن، کیست خونی یا کیست هموراژیک می‌گویند. ممکن است در گزارش سونوگرافی خود آن را به عنوان کیست هموراژیک تخمدان راست یا کیست هموراژیک تخمدان چپ دیده باشید.

سوال اصلی این است که چه زمانی باید از وجود کیست نگران شد و چطور آن‌را مدیریت کرد؟ در این مقاله، انواع کیست هموراژیک چیست را بررسی کرده و با روش‌های تشخیص، علائم و راهکارهای مختلف درمان کیست هموراژیک تخمدان چپ و راست آشنا می‌شویم. پس در ادامه همراه ما شوید.

کیست هموراژیک چیست؟(عکس کیست هموراژیک)

کیست هموراژیک، نوعی از کیست تخمدان است که به دلیل خونریزی جزئی در داخل آن، به این نام شناخته می‌شود. همانطور که در عکس کیست هموراژیک مشاهده می‌کنید، این کیست‌ها، بخشی از فرآیند طبیعی تخمک‌گذاری شما محسوب می‌شود؛ زیرا، منشا اصلی تشکیل کیست هموراژیک تخمدان، اتفاقاتی هستند که در سیکل قاعدگی شما رخ می‌دهند.

به طور کلی، پس از آزاد شدن تخمک از کیسه خود(فولیکول)، این کیسه تبدیل به جسم زرد شده و وظیفه تولید هورمون‌های موثر در فرایند بارداری را برعهده می‌گیرد. در این زمان، اگر مویرگ‌های داخل جسم زرد پاره شده و خون در آن انباشته شود، فولیکول هموراژیک در تخمدان یا همان کیست هموراژیک شکل می‌گیرد.

در گزارشات پزشکی، عبارت کیست هموراژیک(Hemorrhagic Cyst) استفاده می‌شود؛ این واژه، صرفا به معنای وقوع خونریزی در داخل کیسه است؛ از این رو، ممکن است در سونوگرافی، عبارت کیست هموراژیک تخمدان راست یا کیست هموراژیک تخمدان چپ را مشاهده کنید.

این کیست‌ها تقریبا همیشه خوش‌خیم هستند و بدن شما معمولا آن‌ها را طی چند هفته تا نهایتا سه چرخه قاعدگی خودبه‌خود جذب می‌کند؛ بنابراین، برخلاف انواع کیست‌ها که نیاز به درمان‌های جدی دارند مانند کیست‌هایی که نشان‌دهنده تنبلی تخمدان هستند، معمولا نیاز به استفاده از روش‌های درمان کیست هموراژیک تخمدان یا جراحی نیست.

کیست هموراژیک چگونه دفع می‌شود؟

کیست هموراژیک تخمدان، دفع یا خارج نمی‌شود، بلکه توسط خود بدن در فرآیندی کاملا خودکار و طبیعی جذب شده و از بین می‌رود. روند جذب فولیکول هموراژیک در تخمدان مشابه شرایطی است که بدن در زمان خون‌مردگی یا کبودی انجام می‌دهد. ابتدا، خون موجود در کیست به مرور زمان شروع به تجزیه می‌کند. سپس سلول‌های سیستم ایمنی بدن(ماکروفاژها) فعال شده تا مواد زائد از جمله بقایای گلبول‌های قرمز و لخته‌های خون را بخورند و جذب کنند.

در نهایت، مواد جذب شده وارد جریان خون و سیستم لنفاوی شده و بدن آن‌ها را به‌عنوان مواد زائد دفع می‌کند؛ در نتیجه، کیست در محل خود به‌آرامی کوچک شده و کاملا از بین می‌رود. مدت زمانی که طول می‌کشد تا کیست هموراژیک به طور کامل جذب شود، به اندازه آن بستگی دارد.

کیست‌های کوچک و متوسط، اغلب طی ۴ تا ۸ هفته(معادل یک تا دو چرخه قاعدگی) کاملا ناپدید می‌شوند. در مقابل، کیست‌های بزرگ‌تر ممکن است تا سه ماه برای جذب کامل زمان نیاز داشته باشند.

آیا کیست هموراژیک بدخیم است؟

کیست هموراژیک تخمدان در اکثریت موارد، یک ضایعه خوش‌خیم و غیر سرطانی به شمار می‌رود که در نتیجه خونریزی موقت در ساختار تخمدان هستند. کیست‌های هموراژیک خودبه‌خود از بین می‌روند و تهدیدی برای سایر بافت‌ها نیستند؛ بنابراین، ماهیت کیست هموراژیک تخمدان راست یا کیست هموراژیک تخمدان چپ، با توده‌های بدخیم متفاوت هستند. به طور مثال، توده‌های بدخیم مانند سرطان تخمدان دارای رشد نامحدود بوده و هرگز کوچک و به خودی خود حذف نمی‌شوند.

تفاوت کیست هموراژیک با آندومتریوما چیست؟

کیست هموراژیک و اندومتریوما، هر دو کیست‌های هستند که در سونوگرافی واژینال می‌توانند حاوی خون به نظر برسند؛ اما منشا، ماهیت و روش درمان در آن‌ها کاملا متفاوت است. کیست هموراژیک موقتی و خوش‌خیم بوده و به دلیل خونریزی جزئی در یک فولیکول یا جسم زرد طبیعی در تخمدان(چه کیست هموراژیک تخمدان راست یا کیست هموراژیک تخمدان چپ) ایجاد می‌شوند. از آنجا که این کیست‌ها بخشی از عملکرد طبیعی تخمدان هستند، معمولا خودبه‌خود طی ۱ تا ۳ چرخه جذب می‌شوند.

در مقابل، کیست آندومتریوما(Endometrioma)، مزمن و پیش‌رونده بوده و مستقیما با بیماری آندومتریوز مرتبط هستند. در آندومتریوما، بافتی مشابه پوشش داخلی رحم در داخل تخمدان رشد می‌کند و به دلیل خونریزی‌های چرخه‌ای، از خون قدیمی و تیره پر می‌شود؛ این نوع کیست خودبه‌خود از بین نمی‌رود.

تفاوت در منشا این دو کیست، رویکرد درمانی را تعیین می‌کند. درمان کیست هموراژیک تخمدان معمولا به صورت پیگیری با سونوگرافی واژینال است؛ اما از آن‌جا که آندومتریوما نشان‌دهنده یک بیماری مزمن یعنی آندومتریوز است، درمان آن شامل مصرف داروی طولانی‌مدت و در موارد ضروری، جراحی برای کاهش عوارض و بهبود شانس بارداری است.

انواع کیست هموراژیک چیست؟

به طور معمول، کیست هموراژیک در اندازه‌های مختلف(سایز) در گزارش سونوگرافی ثبت می‌شود. اندازه کیست، تعیین‌کننده اصلی رویکرد پزشک برای درمان کیست هموراژیک تخمدان چپ یا راست است. دسته‌بندی رایج کیست هموراژیک بر اساس اندازه، به صورت زیر است:

• کیست تخمدان هموراژیک 30 میلیمتری

کیست هموراژیک 30 میلیمتری(3 سانتی‌متر) در دسته‌بندی کیست‌های کوچک قرار می‌گیرد؛ این اندازه کمترین نگرانی را ایجاد می‌کند. در اغلب موارد، این نوع علائم کیست هموراژیک خاصی ایجاد نمی‌کنند. در نتیجه ممکن است پزشک صرفا بررسی و پیگیری وضعیت کیست را در سیکل بعدی با سونوگرافی پیشنهاد دهد.

• کیست تخمدان هموراژیک 37 میلیمتری

کیست تخمدان هموراژیک 37 میلیمتری، مشابه کیست ۳۰ میلی‌متری، در ابعاد کوچک جای می‌گیرد. این اندازه بسیار رایج بوده و نشان می‌دهد که یک فولیکول هموراژیک در تخمدان دچار خونریزی جزئی شده است. این کیست‌ها به ندرت مشکل‌ساز می‌شوند و خودبه‌خود در چرخه بعدی رفع می‌شود.

• کیست هموراژیک 4 سانتی(کیست تخمدان هموراژیک ۴۰ میلیمتری)

این نوع از کیست هموراژیک تخمدان، هنوز در محدوده ابعاد خوش‌خیم و بی‌خطر قرار دارد. با این حال، ممکن است پزشک به جهت جلوگیری از بزرگ‌تر شدن آن یا تشکیل کیست‌های جدید در چرخه بعد، برای مدت کوتاهی درمان کیست هموراژیک با قرص ال‌دی را تجویز کند؛ تا تخمدان استراحت کرده و کیست جذب شود.

• کیست تخمدان هموراژیک ۵۰ میلیمتری

کیست تخمدان هموراژیک ۵۰ میلیمتری(5 سانتی‌متر) در مرز بین ابعاد متوسط و بزرگ قرار دارد. در این ابعاد، اگر همراه با علائم کیست هموراژیک همچون درد یا ناراحتی باشد، پزشک ممکن است برای کاهش احتمال عوارض، درمان کیست هموراژیک با دارو را شروع کند.

• کیست تخمدان هموراژیک 60 میلیمتری

کیست تخمدان هموراژیک 60 میلیمتری(6 سانتی‌متر) در دسته کیست‌های بزرگ قرار می‌گیرد. با این وجود که همچنان ماهیت کیست هموراژیک خوش‌خیم است، اما ابعاد ۶ سانتی‌متر، احتمال پیچ‌خوردگی تخمدان(Torsion) را افزایش می‌دهد. در نتیجه، این اندازه نیاز به پیگیری بسیار دقیق‌تر دارد.

در صورت بروز علائمی همچون درد زیر شکم شدید و ناگهانی، ممکن است پزشک برای جلوگیری از پیچ‌خوردگی، جراحی را مد نظر قرار دهد. شما می‌توانید جهت آشنایی بیشتر با علت درد زیر شکم، مقاله درج شده را مطالعه فرمایید.

علائم کیست هموراژیک چیست؟

به طور معمول، اکثر کیست‌های هموراژیک کوچک(مانند کیست تخمدان هموراژیک 30 میلیمتری) هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و فقط می‌توان آن‌ها را در سونوگرافی مشاهده کرد. با این حال، وقتی اندازه کیست بزرگ‌تر می‌شود یا زمانی که خونریزی داخلی آن به فضای شکم نشت می‌کند، ممکن است علائم کیست هموراژیک خفیف تا شدید ایجاد کند. شایع‌ترین علائم کیست هموراژیک عبارتند از:

• درد زیر شکم یا لگن

شایع‌ترین علامت، احساس درد یا فشار در ناحیه لگن است. این درد معمولا در سمتی است که کیست در آن تشکیل شده است. به طور مثال، اگر کیست هموراژیک تخمدان راست باشد، این درد در سمت راست و اگر کیست هموراژیک تخمدان چپ باشد، در سمت چپ حس می‌شود.

• احساس سنگینی یا پری شکم

زمانی که کیست ابعاد بزرگ‌تری مانند کیست تخمدان هموراژیک 60 میلیمتری دارد، ممکن است حس کنید شکم شما کمی متورم یا سنگین شده است.

• درد حین فعالیت

ممکن است هنگام فعالیت‌های فیزیکی شدید، ورزش یا سکس، احساس درد یا ناراحتی در ناحیه پایین لگن یا شکم داشته باشید.

• خونریزی واژینال غیرطبیعی و لکه‌بینی

پارگی کیست یا خونریزی شدید درونی آن، می‌تواند چرخه هورمونی را مختل کرده و باعث لکه‌بینی یا خونریزی غیرمنتظره شود.

شما می‌توانید علائم خود را به صورت روزانه در اپلیکیشن ایمپو ثبت و در پایان هر سیکل، نشانه‌های پرتکرار خود را بخش گزارش سلامت مشاهده کنید. این گزارش به تشخیص بسیاری از بیمار‌ی‌ها کمک می‌کند. 

در موارد بسیار نادر، ممکن است فرد علائم کیست هموراژیک شدیدتری را تجربه کند که غالبا نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی و جدی است. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد ناگهانی و شدید شکمی

اگر کیست هموراژیک پاره شود، خون ناگهان وارد حفره شکم شده و باعث درد شدید، ناگهانی و تیرکشنده می‌شود. این درد ممکن است به کتف یا پشت نیز کشیده شود.

• حالت تهوع و استفراغ

همراه شدن حالت تهوع و استفراغ با درد شدید شکمی یکی از علائم کیست هموراژیک تخمدان با وضعیت جدی است.

• بروز علائم شوک

ممکن است به دنبال پارگی کیست یا نشت خونریزی به فضای داخلی شکم، علائم شوک از جمله سرگیجه، ضعف، رنگ‌پریدگی، افت فشار خون یا تپش قلب سریع را تجربه کنید. در این صورت، نیاز است سریعا به پزشک مراجعه شود.

تشخیص کیست هموراژیک(کیست هموراژیک تخمدان در سونوگرافی)

به طور معمول، تشخیص این نوع کیست یک فرآیند مرحله‌به‌مرحله است که با بررسی علائم کیست هموراژیک آغاز شده و با تصویربرداری دقیق کامل می‌شود. به دلیل اینکه کیست هموراژیک یک ضایعه موقتی است، روش‌های تشخیص بیشتر برای تایید موقتی بودن این کیست و رد کردن احتمالات جدی‌تر هستند:

1. معاینه بالینی و بررسی علائم

اولین گام در تشخیص، معاینه توسط پزشک است. اگر شما با علائم کیست هموراژیک مراجعه کنید، پزشک با معاینه فیزیکی می‌تواند حساسیت یا تورم در ناحیه لگنی(محل کیست هموراژیک تخمدان راست یا کیست هموراژیک تخمدان چپ) را بررسی کند.

2. سونوگرافی

اصلی‌ترین روش تشخیص کیست هموراژیک، سونوگرافی است. به کمک این ابزار، به ویژه سونوگرافی واژینال، که بهترین عکس کیست هموراژیک را فراهم می‌کند، می‌توان به بررسی شرایط پرداخت. همانطور که در عکس کیست هموراژیک مشاهده کردید، به دلیل وجود خون لخته شده در داخل این کیست، یک الگوی خاص به نام توری شکل(Lace-like or Reticular) ایجاد می‌کند؛ که آن را از کیست‌های ساده یا حتی آندومتریوز متمایز می‌سازد.

علاوه بر این، سونوگرافی اندازه دقیق کیست تخمدان هموراژیک را مشخص می‌کند. به کمک این روش، پزشک می‌تواند در مورد درمان قطعی کیست هموراژیک و تعیین خطر پیچ‌خوردگی تصمیم‌گیری کند. به کمک داپلر سونوگرافی، پزشک می‌تواند جریان خون را بررسی کند. زیرا، اگر جریان خون فعال درون کیست مشاهده نشود، تایید بر این است که این توده خوش‌خیم و موقتی است.

3. آزمایش خون

در موارد نادر و در شرایطی که کیست بزرگ یا تشخیص کاملا واضح نباشد، ممکن است پزشک جهت بررسی بیشتر آزمایش خون را درخواست کند. به طور معمول پزشکان دو یا سه مورد را به کمک این روش بررسی می‌کنند:

• بررسی هورمون‌های بارداری

اولین و مهم‌ترین دلیل انجام آزمایش خون، پس از مشاهده کیست در تخمدان، رد کردن احتمال بارداری خارج از رحم است. در صورتی که بارداری رخ دهد، سطح هورمون بتا بالا می‌رود؛ پزشک با استفاده از سونوگرافی متوجه خواهد شد که یک کیست فولیکول هموراژیک در تخمدان است یا یک وضعیت اورژانسی را نشان می‌دهد.

• مارکرهای تومور(CA-125)

این آزمایش معمولا برای تمایز کیست‌های خوش‌خیم از بدخیم انجام می‌شود. توده‌های بدخیم باعث افزایش سطح CA-125 در خون می‌شوند. این مارکر در صورت وجود کیست هموراژیک چپ یا کیست هموراژیک راست به مقدار طبیعی باقی می‌ماند.

• بررسی کم‌خونی در موارد پارگی کیست

اگر فردی با درد شدید و ناگهانی زیر شکم مراجعه کند(که می‌تواند نشانه پارگی کیست باشد)، آزمایش خون برای بررسی هموگلوبین و هماتوکریت انجام می‌شود. زیرا، اگر کیست هموراژیک پاره شده و باعث خونریزی داخلی قابل توجه شده باشد، این مقادیر در آزمایش خون کاهش یافته و وضعیت اورژانسی را تایید می‌کنند.

درمان کیست هموراژیک چیست؟(داروی کیست هموراژیک)

روش درمان کیست هموراژیک تخمدان چپ یا راست به اندازه و نوع کیست بستگی دارد. از آنجا که کیست هموراژیک اغلب موقتی است، هدف اصلی درمان کیست هموراژیک تخمدان کمک به بدن برای جذب آن است. روش‌های درمان قطعی کیست هموراژیک به شرح زیر است:

1. تحت نظر متخصص بودن

بهترین درمان قطعی کیست هموراژیک برای اکثر کیست‌های کوچک و متوسط، نظارت بر علائم کیست هموراژیک و تحت نظر پزشک متخصص بودن است. ممکن است برای اطمینان از جذب کامل کیست، پزشک از شما بخواهد که ۶ تا ۱۲ هفته بعد(گذشت یک یا دو دوره قاعدگی) مجددا سونوگرافی واژینال انجام دهید. در این مدت، بدن کیست خونی را جذب کرده و آن را از بین می‌برد.

2. درمان دارویی

درمان کیست هموراژیک با قرص ال‌دی، رایج‌ترین روش درمان برای بیمارانی با کیست‌های بزرگ است. این قرص‌ها مستقیما کیست را از بین نخواهند برد؛ اما با متوقف کردن تخمک‌گذاری به صورت موقتی، به بدن فرصت داده تا کیست موجود را سریع‌تر جذب کند. در مواردی نیز به دستور پزشک گاهی از داروهایی مانند قرص دوفاستون یا آمپول پروژسترون برای تنظیم بهتر چرخه هورمونی و کمک به رفع کیست استفاده می‌شود.

3. جراحی

استفاده از روش جراحی(لاپاراسکوپی) برای درمان کیست هموراژیک تخمدان راست یا چپ، روشی نادر است و تنها در شرایط خاص انجام می‌شود. به طور مثال، در صورتی که اندازه کیست خیلی بزرگ بوده یا پس از چندماه همچنان باقی‌مانده است در این شرایط، خطر پیچ‌خوردگی تخمدان بالا می‌رود. همچنین اگر پارگی کیست باعث خونریزی شدید داخلی شود که وضعیت سلامتی فرد را به خطر بیندازد.

آیا کیست هموراژیک خونی خطرناک است؟

به طور کلی، کیست هموراژیک تخمدان خطرناک نبوده و خوش‌خیم است؛ تنها در شرایطی که کیست به دلیل اندازه بزرگ یا پاره شدن، عوارض حاد را به همراه بیاورد، نیاز به مداخله سریع پزشکی ضرورت دارد. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پیچ‌خوردگی تخمدان: کیست‌های بزرگ باعث چرخش تخمدان‌ها شده و در این شرایط خون‌رسانی به تخمدان قطع می‌شود. در صورت عدم رسیدگی به موقع ممکن است باعث از بین رفتن بافت تخمدان شود.

• پارگی و خونریزی شدید: همچنین اگر پارگی کیست هموراژیک همراه با خونریزی شدید رخ دهد، ممکن است منجر به خونریزی داخلی شود. این وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و باید سریعا با جراحی متوقف گردد.

کیست هموراژیک تخمدان باعث نازایی می‌شود؟

کیست هموراژیک تخمدان، به تنهایی و به طور مستقیم باعث ناباروری یا نازایی نمی‌شود. این کیست‌ها، ضایعه‌ای موقتی و خوش‌خیم هستند که در نتیجه فرآیند طبیعی تخمک‌گذاری شکل می‌گیرند. در ابتدا ممکن است کمی اختلال در چرخه قاعدگی ایجاد شود اما پس از جذب کامل کیست هموراژیک تخمدان، توانایی باروری فرد به طور کامل به حالت عادی باز می‌گردد.

تنها در شرایط بسیار نادر(پارگی یا پیچ‌خوردگی تخمدان) و در صورت وقوع عوارض جدی، ممکن است تاثیر غیرمستقیم بر باروری ایجاد شود.

کیست هموراژیک در بارداری

مشاهده کیست هموراژیک تخمدان در سه‌ماهه اول بارداری امری رایج است. این اتفاق، غالبا یک پدیده مثبت محسوب می‌شود. کیست هموراژیک در این دوره، معمولا از ساختاری به نام جسم زرد منشا می‌گیرد که پس از لقاح، وظیفه تولید هورمون پروژسترون را بر عهده دارد. هورمون پروژسترون برای تثبیت پوشش داخلی رحم و جلوگیری از سقط جنین در هفته‌های اولیه بارداری، کاملا ضروری است.

این کیست، معمولا تا هفته‌ هشتم بارداری تا هفته دوازدهم بارداری فعال باقی می‌ماند تا زمانی که جفت به اندازه کافی رشد کند و بتواند تولید هورمون‌های حیاتی را برعهده بگیرد. البته، کیست‌های بزرگ‌تر ممکن است در دوران بارداری نیز خطر پیچ‌خوردگی تخمدان یا پارگی را ایجاد کنند. در این شرایط، اگر درد شدید و ناگهانی تجربه کردید، پزشک ممکن است برای حفظ سلامت مادر و جنین، روش جراحی(معمولا در سه‌ماهه دوم بارداری) را توصیه کند.

کیست تخمدان هموراژیک در دختران

کیست تخمدان هموراژیک در دخترانی که به سن بلوغ رسیده‌اند و دارای چرخه قاعدگی هستند، اتفاقی کاملا طبیعی و شایع محسوب می‌شود. به این دلیل که این کیست‌ها مستقیما به فرآیند تخمک‌گذاری وابسته هستند، با شروع قاعدگی، امکان تشکیل آن‌ها نیز وجود دارد. در نتیجه، وجود کیست هموراژیک در دختران، تا زمانی که با علائم کیست هموراژیک همراه نشود، نه نشانه بیماری و نه دلیلی برای نگرانی است؛ بلکه صرفاً اثباتی بر فعال بودن و عملکرد طبیعی تخمدان‌ها است.

سخن آخر

کیست هموراژیک تخمدان یک ضایعه موقتی و خوش‌خیم محسوب می‌شود که نتیجه خونریزی در جسم زرد یا فولیکول هستند. این نوع کیست چه به صورت کیست هموراژیک تخمدان راست باشد یا به شکل کیست هموراژیک تخمدان چپ، در یک فرایند طبیعی توسط سلول‌های بدن جذب می‌شود. این روند معمولا ۱ تا ۳ چرخه قاعدگی طول می‌کشد.

نظارت بر علائم بالینی و انجام سونوگرافی، بهترین درمان قطعی کیست هموراژیک است؛ تنها در صورت بروز درد شدید و ناگهانی زیر شکم که می‌تواند نشانه پیچ‌خوردگی تخمدان یا پارگی باشد، نیاز به مراجعه فوری و مداخله سریع پزشکی وجود دارد. شما می‌توانید از طریق اپلیکیشن ایمپو، علائم و تغییرات خود را به صورت روزانه ثبت تا توصیه‌های تخصصی دریافت کنید. همچنین، می‌توانید تمامی سوالات خود را از متخصصان زنان و زایمان یا کارشناسان مامایی به صورت آنلاین بپرسید.

منابع

Mayoclinic / Columbusobgyn / Ncbi / Sciencedirect