علت پریود نشدن یا آمنوره چیست و چگونه درمان می‌شود؟

قاعدگی، یکی از نشانه‌های مهم سلامت دستگاه تولید مثل زنان است و هر گونه اختلال در آن می‌تواند هشداری از وجود مشکلات جسمانی یا هورمونی باشد. یکی از این اختلالات، «آمنوره» یا پریود نشدن است که ممکن است برای بسیاری از زنان و دختران در سنین باروری تجربه‌ای نگران‌کننده و گیج‌کننده باشد.

آمنوره می‌تواند دلایل متنوعی از مشکلات ژنتیکی گرفته تا مشکلات هورمونی، سبک زندگی اشتباه و حتی بیماری‌های مزمن داشته باشد. شناخت دقیق علل آمنوره و تشخیص به موقع آن برای پیشگیری از عوارضی مانند ناباروری، پوکی استخوان و اختلالات روانی از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این مقاله، به‌طور جامع به بررسی «آمنوره»، علل بروز آن، علائم، عوارض، علت پریود نشدن و حامله نبودن و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم.

پریود نشدن یا آمنوره چیست؟

آمنوره،به انگلیسی Amenorrhea، به حالتی گفته می‌شود که در آن یک زن در سنین باروری، برخلاف روند طبیعی بدن، قطع قاعدگی یا پریود نشدن غیر طبیعی را تجربه کند. به طور کلی، دو نوع آمنوره وجود دارد:

• آمنوره اولیه

آمنوره اولیه زمانی رخ می‌دهد که دختر تا سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی اولین قاعدگی خود یا منارک را تجربه نکرده باشد. این وضعیت، که به عنوان منارک تأخیری نیز شناخته می‌شود، اغلب به دلیل بلوغ دیررس اتفاق می‌افتد. این حالت در دختران نوجوانی که بسیار لاغر یا به طور حرفه‌ای ورزش می‌کنند، نسبتا شایع است. این دختران معمولا کم‌وزن هستند و بدن آن‌ها چربی طبیعی لازم برای بلوغ را ندارد.

• آمنوره ثانویه

آمنوره ثانویه حالتی است که در آن فردی که قبلا پریود نامنظم یا حتی پریود منظم داشته، به مدت سه ماه یا بیشتر پریود نشود. تفاوت این عارضه با آمنوره اولیه این است که در آمنوره اولیه، فرد هرگز پریود نشده است. 

در ایمپو شما می‌توانید با ثبت علائم روزانه خود، علاوه بر توصیه‌های تخصصی، گزارش سلامت دریافت کنید و در صورت نیاز به پزشک ارائه دهید. در این گزارش، از پریود نامنظم تا نشانه‌های عفونت ثبت شده است و به تشخیص بسیاری از بیمار‌ها کمک می‌کند.

علت پریود نشدن چیست؟

علت پریود نشدن یا آمنوره بر اساس نوع آن(اولیه یا ثانویه) متفاوت بوده و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در ادامه با مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایل آمنوره آشنا خواهیم شد:

علت پریود نشدن یا آمنوره اولیه چیست؟

آمنوره اولیه می‌تواند در اثر دلایل مختلفی از جمله مشکلات ساختاری در بدن، اختلالات هورمونی و شرایط ژنتیکی ایجاد شود. شایع‌ترین علل آمنوره اولیه عبارتند از:

• اختلال در مسیر خروجی خون پریودی

در این شرایط راه خروج خون قاعدگی به ‌طور فیزیکی مسدود شده است که می‌تواند در اثر عواملی مانند نبود واژن، نبود دهانه رحم یا بسته بودن پرده بکارت رخ دهد. بسته بودن این مسیر می‌تواند سبب آمنوره اولیه در دختران شود.

• آمنوره اولیه رحم کوچک

آمنوره اولیه همراه با رحم کوچک یکی از علل نادر پریود نشدن در سنین بلوغ است. در این حالت، رحم به ‌طور کامل رشد نکرده و اندازه آن کوچک‌تر از حد طبیعی است که می‌تواند مانع از شروع قاعدگی شود. این وضعیت می‌تواند در اثر کم‌کاری هیپوفیز یا هیپوتالاموس، اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی و کمبود هورمون استروژن یا تاخیر در بلوغ رخ دهد.

درمان اختلال رحم کوچک بر اساس دلیل زمینه‌ آن مشخص می‌شود؛ به طور معمول متخصصین از درمان‌ هورمونی جایگزین برای افزایش اندازه رحم و تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌کنند. علاوه بر آن، اگر علت رحم کوچک اختلال در عملکرد هیپوفیز یا تخمدان‌ها باشد، درمان تخصصی برای اصلاح عملکرد این اندام‌ها لازم است.

• اختلال در ساختار یا عملکرد تخمدان‌ها

در شرایطی که تخمدان‌ها به درستی شکل نمی‌گیرند یا زمانی که تخمدان‌ها زودتر از موعد عملکرد خود را از دست می‌دهند آمنوره اولیه رخ می‌دهد و فرد توانایی قاعدگی ندارد.

• آمنوره هیپوتالامیک

آمنوره هیپوتالامیک به شرایطی اشاره دارد که در آن تخمک‌گذاری به‌دلیل اختلال در عملکرد هیپوتالاموس متوقف می‌شود. آمنوره هیپوتالامیک و بارداری ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند؛ در صورتی که این نوع آمنوره، به دلیل اختلال در مسیر سیگنال‌های ارسالی به تخمدان رخ می‎‌دهد.

به طور کلی هیپوتالاموس با ترشح هورمون GnRH، هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون‌های FSH(هورمون محرک فولیکول)و LH(هورمون لوتئینه‌کننده)تولید شود. این هورمون‌ها برای عملکرد طبیعی تخمدان‌ها و آغاز قاعدگی ضروری هستند؛ پس اگر این مسیر دچار مشکل شود، قاعدگی آغاز نمی‌شود و آمنوره رخ می‌دهد.

• پرکاری یا کم‌کاری تیروئید

در اختلالات تیروئید مانند پرکاری تیروئید، افزایش سطح هورمون پرولاکتین در خون نیز رخ می‌دهد که می‌تواند باعث اختلال در روند طبیعی تخمک‌گذاری شود؛ این وضعیت می‌تواند به بی‌نظمی پریودی یا آمنوره اولیه منجر شود.

• اختلالات کروموزومی مانند سندرم ترنر

سندرم ترنر یک اختلال کروموزومی است که در آن بخشی از کروموزوم X دوم یا کل آن وجود ندارد؛ این بیماری می‌تواند سبب نارسایی تخمدان شود و یک علت پریود نشدن باشد.

علت پریود نشدن یا آمنوره ثانویه چیست؟

برخلاف آمنوره اولیه، که در آن فرد تا سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی هرگز پریود نمی‌شود، آمنوره ثانویه نشانه‌ای از اختلالی جدید یا تغییری در وضعیت بدنی، هورمونی یا ساختاری بدن است. این نوع قطع قاعدگی ممکن است ناشی از عوامل طبیعی، اختلالات هورمونی، بیماری‌ یا ناهنجاری‌های دستگاه تولید مثلی، تغذیه ناسالم، وزن خیلی پایین یا بالا و اختلالات روانی باشد.

در ادامه به مهم‌ترین دلایل آمنوره ثانویه می‌پردازیم:

• تنبلی تخمدان و پریود نشدن

تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از دلایل اصلی آمنوره ثانویه در دختران و زنان غیر باردار است. در این وضعیت، تخمدان‌ها به‌درستی تخمک‌گذاری نمی‌کنند و چندین کیست تخمدان با اندازه‌های کوچک بوجود می‌آید. این اختلال اغلب با افزایش سطح هورمون‌های مردانه همراه است که می‌تواند مانع از تخمک‌گذاری طبیعی شود و آمنوره ثانویه را به دنبال داشته باشد.

• پریود نشدن و یائسگی

یائسگی یکی از علل طبیعی آمنوره یا پریود نشدن و عدم بارداری است که به‌طور معمول بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی رخ می‌دهد و هیچ جای نگرانی ندارد.

در دوران یائسگی، تخمدان‌ها فعالیت خود را متوقف می‌کنند و سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این تغییرات هورمونی منجر به قطع کامل پریود، گرگرفتگی، خشکی واژن و نوسانات خلقی می‌شود.

• پریود نشدن بعد از زایمان و در شیردهی

عقب افتادن پریود یکی از اولین علائم بارداری است. در طول بارداری تخمک‌گذاری قطع شده و خون‌ریزی ماهیانه نیز متوقف می‌شود تا رحم به محیطی مناسب برای رشد جنین تبدیل شود. پس از زایمان، بازگشت قاعدگی به عوامل مختلفی مانند شیردهی بستگی دارد؛ در زنانی که شیر نمی‌دهند، قاعدگی معمولا ظرف ۶ تا ۸ هفته پس از زایمان بازمی‌گردد اما در مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند ممکن است قاعدگی برای مدت طولانی‌تری متوقف بماند.

در مجموع، آمنوره در این دوره‌ها معمولا طبیعی است و نیاز به درمان خاصی ندارد، مگر آنکه با علائم غیر معمول دیگری همراه باشد یا مدت زمان آن بیش از حد طولانی شود. در مقاله پریود نشدن بعد از زایمان به طور کامل به این موضوع پرداخته‌ایم.

• افسردگی و پریود نشدن

افسردگی می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر چرخه قاعدگی زنان داشته باشد و حتی در برخی زنان می‌تواند علت پریود نشدن و حامله نبودن شناخته شود. در واقع در شرایطی که فرد دچار استرس مزمن، اضطراب، غم یا ناراحتی باشد، از نظر جسمی یا احساسی در وضعیت مناسبی برای بارداری نیست و بدن اولویت‌های دیگری پیدا می‌کند.

در این شرایط نامطلوب ممکن است سیستم تولید مثل زنان به‌طور موقت غیر فعال شود. علاوه بر آن برخی از داروهای ضد افسردگی مانند سرترالین می‌توانند بر چرخه قاعدگی زنان تاثیر بگذارند. 

• پریود نشدن بعد آمپول hcg

آمپول HCG، نوع تزریقی هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی(GnRH) است که برای درمان ناباروری و تحریک تخمک‌گذاری در زنان استفاده می‌شود. با وجود اینکه آمپول hCG معمولا برای القای تخمک‌گذاری در زنان تحت درمان‌های باروری تجویز می‌شود اما گاهی ممکن است منجر به تاخیر یا قطع پریود پس از تزریق گردد. 

در صورتی که پس از تزریق این آمپول با آمنوره یا تاخیر در پریودی مواجه شده‌اید، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید تا علت دقیق این اتفاق مشخص و سریعا درمان مناسب انجام شود. 

• پریود نشدن بعد از قرص اورژانسی

پریود نشدن بعد از مصرف قرص اورژانسی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد و لزوما به معنای بارداری نیست. اثرات قرص اورژانسی بر پریود با تغییر در سطح هورمون‌ها و ممانعت از تخمک‌گذاری یا لقاح می‌توانند منجر به تاخیر در پریود یا آمنوره شوند.

اگرچه حذف کامل یک سیکل قاعدگی ممکن است بعد از مصرف این قرص‌ها رخ دهد اما اگر مدت بسیاری از زمان مصرف قرص اورژانسی گذشته و هنوز پریود نشده‌اید، یا اگر علائم اولیه بارداری مانند تهوع، درد سینه یا خستگی را دارید، بهتر است با تست‌های بارداری مانند بی بی چک و آزمایش خون بارداری از عدم حاملگی خود مطمئن شوید.همچنین، می‌توانید ابتدا تست حاملگی آنلاین ایمپو را انجام دهید تا احتمال بارداری برای شما محاسبه شود.

• پریود نشدن بعد از قطع قرص ضد بارداری

آمنوره پس از توقف مصرف قرص‌ ضد بارداری پدیده‌ای نسبتا رایج است. آمنوره پس از قرص یا Post-Pill Amenorrhea زمانی رخ می‌دهد که پس از قطع مصرف قرص‌های ضد بارداری، قاعدگی به مدت سه ماه یا بیشتر بازنگردد. 

عوامل مختلفی می‌توانند علت پریود نشدن بعد از قطع داروهای ضد بارداری باشند. در واقع قرص ضد بارداری با مهار تخمک‌گذاری، تعادل طبیعی هورمون‌های بدن را تغییر می‌دهد و پس از قطع مصرف، بدن نیاز به زمان دارد تا تولید طبیعی هورمون‌ها را از سر بگیرد. 

• پریود نشدن بعد از انتقال جنین

پریود نشدن پس از انتقال جنین در فرآیند لقاح مصنوعی(IVF) می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل این واقعه، لانه‌گزینی جنین و موفقیت آی وی اف است. همچنین، ممکن است آمنوره یا قطع قاعدگی، پس از درمان IVF به‌ویژه در صورت عدم موفقیت سیکل درمانی، رخ دهد. 

این وضعیت اغلب به دلیل عدم تعادل هورمونی ناشی از داروهایی است که برای تحریک تخمک‌گذاری و تنظیم سطح هورمون‌ها در طی فرآیند آی وی اف استفاده می‌شوند.

علائم آمنوره چیست؟

علائم آمنوره براساس نوع و علت زمینه‌ای آن می‌تواند متفاوت باشد؛ با این حال، شایع‌ترین علائم آمنوره عبارت‌اند از:

• گرگرفتگی

• ریزش مو یا نازک شدن موها

• خشکی پوست و آکنه شدید

• رشد بیش از حد موهای زائد

• نشت شیر از نوک سینه‌ها(بدون بارداری یا شیردهی)

• خشکی واژن و کاهش میل جنسی

• تغییرات ناگهانی وزن

• سردرد

• تغییرات بینایی

• بی خوابی

پریود نشدن همراه با درد در ناحیه ناف یکی از مشکلات رایج میان زنان است که می‌تواند دلایل مختلفی از جمله بارداری، بارداری خارج‌ از رحم، آندومتریوز، اختلالات هورمونی، استرس، تغییرات وزن و مصرف برخی داروها داشته باشد. در صورتی که این درد را برای مدت طولانی، با شدت زیاد و همراه با علائمی مانند تب، سرگیجه یا غش تجربه می‌کنید لازم است فورا به پزشک مراجعه کنید.

پریود نشدن تا چند روز طبیعی است؟

پریود نشدن تا 7 روز پس از موعد قاعدگی معمولا طبیعی است و جای نگرانی ندارد. اگر قاعدگی منظمی دارید و پریود شما بیش از ۳ روز تاخیر داشته باشد، ممکن است به دلایل مختلفی مانند استرس، تغییرات وزن، اختلالات هورمونی یا بارداری باشد.

علت پریود نشدن و حامله نبودن برای دو ماه یا بیشتر، به‌ویژه اگر سابقه قاعدگی منظم داشته‌اید، می‌تواند آمنوره ثانویه باشد؛ برای تشخیص قطعی این وضعیت، مراجعه به پزشک متخصص و اقدام به درمان‌های تخصصی الزامی است

همچنین، در صورت تاخیر بیش از ۷ روز و داشتن رابطه محافظت نشده، توصیه می‌شود تست بارداری انجام دهید و در صورت منفی بودن بی‌بی چک، حتما با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. اگر شرایط مراجعه حضوری به پزشک را ندارید، ایمپو به عنوان دوست و مشاور دلسوز شما، این امکان را فراهم کرده است تا به صورت آنلاین با مجرب‌ترین پزشکان زنان و زایمان کلینیک سلامت این اپلیکیشن در ارتباط باشید.

عوارض آمنوره یا پریود نشدن چیست؟

آمنوره به خودی خود خطرناک نیست اما برخی از علل زمینه‌ای آن ممکن است منجر به عوارض آزاردهنده و طولانی‌مدتی شوند. برخی از عوارض احتمالی آمنوره عبارتند از :

• پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوان

• بیماری‌های قلبی- عروقی

• مشکلات بارداری یا نازایی

• اختلال در تخمک‌گذاری

• درد لگن

• اضطراب، افسردگی یا کاهش اعتماد به نفس 

درمان پریود نشدن یا آمنوره اولیه و ثانویه

درمان آمنوره بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. اگر پریود شما به دلیل یائسگی، شیردهی یا بارداری قطع شده باشد، نیازی به درمان نیست؛ اما در شرایطی که آمنوره ناشی از بیماری‌ها یا اختلالات جدی‌تری باشد، باید زیر نظر متخصص به درمان ریشه آن پرداخت. برخی از روش‌های درمانی رایج آمنوره عبارتند از:

• پیروی از یک رژیم غذایی و برنامه تمرینی که به حفظ وزن مناسب و سالم کمک می‌کند.

• مدیریت استرس

• تغییر سطح فعالیت ورزشی

• درمان هورمونی زیر نظر پزشک متخصص

• استفاده از روش‌های بازکننده قاعدگی قوی

• جراحی

علاوه بر موارد بالا، پزشک ممکن است درمان‌هایی را برای کاهش عوارض جانبی آمنوره توصیه کند:

• درمان با استروژن برای کاهش گرگرفتگی و خشکی واژن

• مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی (D) برای حفظ استحکام استخوان‌ها

• تمرینات قدرتی مانند وزنه‌برداری یا حرکاتی برای تقویت عضلات

در مقاله قرص برای پریود شدن فوری، به بررسی داروهای موثر پرداخته‌ایم.

کلام آخر

آمنوره نه تنها یک علامت ساده، بلکه پیامی مهم از بدن است که نباید نادیده گرفته شود. شناخت دقیق انواع آمنوره و عوامل موثر بر آن می‌تواند مسیر درمان را هموارتر کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری نماید. چه آمنوره اولیه باشد و چه ثانویه، پیگیری پزشکی و تغییرات سبک زندگی نقش کلیدی در بازگرداندن تعادل هورمونی و سلامت باروری دارد.

ثبت علائم و تاریخ قاعدگی در اپلیکیشن ایمپو به شما کمک می‌کند تا به طور دقیق، پریود خود را زیر نظر داشته باشید و سریع‌تر از علائم غیر طبیعی و تاخیر در پریود خود مطلع شوید. به یاد داشته باشید که هر گونه تاخیر غیر طبیعی در قاعدگی را جدی بگیرید و با کمک متخصصان، سلامت خود را در اولویت قرار دهید.

منابع

uptodate/ Very Well Health/My Cleveland Clinic/ Mayo Clinic /Healthline/   Harvard.edu/ IVF.Spain/ Very well mind