درد زیر شکم در بارداری از کی شروع می‌شود و چه زمانی نگران‌کننده است؟

درد زیر شکم بخشی جدا نشدنی از زندگی بسیار از زنان است. دردی که پیش از بارداری در دوران پریودی تجربه می‌کنیم و به محض مثبت شدن بی‌بی چک سوال " درد زیر شکم در بارداری کی شروع می‌شود؟" در ذهنمان روشن می‌شود.

واقعیت این است که این درد می‌تواند از هفته‌های ابتدایی بارداری احساس شود و تا زمان زایمان گاهی ظاهر شود. دردهای زیر شکم در بارداری در هر دوره از بارداری دلایل متنوعی دارند که اغلب آن‌ها طبیعی و بخشی از روند بارداری هستند؛ اما گاهی هم ممکن است به عنوان یک علامت هشدار دهنده ظاهر شوند.

در این مقاله به بررسی دلایل طبیعی و نگران کننده این درد در مراحل مختلف بارداری و راه‌های کاهش آن می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم به سوالات شما پاسخ دهیم.

درد زیر شکم در بارداری از کی شروع می‌شود؟

درد زیر شکم یکی از شایع‌ترین علائم بارداری است که می‌تواند از همان ابتدا یعنی از اوایل سه‌ماهه اول شروع شود. در هفته‌های اولیه، گرفتگی‌های خفیف یا دردهایی مشابه درد پریود رایج است که معمولاً ناشی از تغییرات هورمونی و رشد رحم است. همچنین با پیشرفت بارداری و ایجاد کشش در رباط‌ها و بزرگ شدن جنین و رحم درد‌ها و گرفتگی‌های زیر شکم ادامه پیدا می‌کنند.

درد زیر شکم در بارداری تا کی ادامه دارد؟

دردهای زیر شکم در بارداری معمولاً بسته به مرحله‌ای از بارداری که هستید، متفاوت بوده و می‌تواند به دلایل مختلفی ادامه پیدا کند. دردهای زیر شکم در اوایل بارداری ناشی از تغییرات هورمونی هستند، معمولاً طی چند روز تا چند هفته کاهش می‌یابند؛ اما با پیشرفت بارداری در سه ماهه دوم این درد دوباره شروع شده و ممکن است تا زمان زایمان ادامه پیدا کند. 

علاوه بر آن سه ماهه سوم بارداری علائم و چالش‌های جدیدی وارد مسیر بارداری شده و منجر به درد و ناراحتی در ناحیه زیر شکم می‌شوند. پس باید گفت که درد زير شكم در بارداري تا شروع زایمان ادامه پیدا می‌کنند؛ اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنید درد‌های شدید مداوم یا همراه ا علائم غیر طبیعی مانند خونریزی، تب یا سرگیجه هستند. در صورت مشاهده چنین علائمی باید پزشک متخصص خود  را مطلع کنید.

 درد زیر شکم در بارداری نشانه چیست؟

درد زیر شکم در دوران بارداری می‌تواند ناشی از تغییرات طبیعی بدن یا نشانه‌ای از مشکلات و اختلالات سلامتی جدی برای مادر یا جنین باشد. تشخیص عامل این درد باید بر اساس محاسبه سن بارداری، شدت، محل و نوع آن انجام شود. در ادامه به بررسی دقیق‌تر علل شایع درد زیر شکم در سه‌ماهه‌های مختلف بارداری می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: پریود در بارداری چگونه است؟

علت درد زیر شکم در بارداری سه ماه اول

درد زیر شکم در سه ماهه اول بارداری معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی بدن در پاسخ به تشکیل نطفه و تغییرات بدن مادر است؛ اما همانند سایر دوران بارداری این درد ممکن است ناشی از مشکلات و بیماری‌های جدی‌تری ایجاد شود. علل اصلی درد زیر شکم در سه ماهه اول بارداری ( هفته اول بارداری تا هفته سیزدهم بارداری) عبارتند از:

• تغییرات طبیعی بدن در بارداری

 در هفته‌های ابتدایی بارداری، بدن برای رشد جنین و تغییرات هورمونی آماده می‌شود. رشد رحم، افزایش جریان خون در ناحیه لگن و شل شدن رباط‌ها می‌توانند منجر به احساس درد یا فشار در ناحیه زیر شکم شوند.

• لانه‌گزینی

در هفته‌های ابتدایی بارداری، تخمک بارور شده به دیواره رحم متصل شده و لانه‌گزینی رخ می‌دهد که ممکن است منجر به گرفتگی‌های خفیف و لکه‌بینی در بارداری شود. این علائم معمولاً خفیف هستند و طی چند روز برطرف می‌شوند.​ برای مشاهده عکس لکه بینی در بارداری بر روی لینک درج شده کلیک کنید.

• عفونت ادراری در بارداری

​عفونت ادراری در سه‌ ماهه اول بارداری یکی از شایع‌ترین عفونت‌های باکتریایی در این دوره است و می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. جالب است بدانید که حدود ۱۰٪ از زنان باردار در طول بارداری خود به این نوع عفونت مبتلا می‌شوند، به‌و یژه در سه‌ ماهه اول که تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن آغاز می‌شود.​ 

یکی از علائم رایج عفونت ادراری در بارداری درد در ناحیه پایین شکم است؛ اما تفاوت آن با دردهای زیر شکم طبیعی در دوران بارداری، همراه شدن آن با علائم دیگری مانند سوزش یا درد هنگام ادرار یا تب و لرز است.

• بارداری خارج رحمی

بارداری خارج از رحم یک وضعیت نادر اما خطرناک برای زنان بوده و  زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده به جای رحم، در جایی خارج از آن، معمولاً در لوله فالوپ، شروع به رشد و نمو می‌کند. در این وضعیت ممکن است لوله فالوپ پاره شود که می‌تواند منجر به خونریزی داخلی شدید شود و زندگی مادر را نیز تهدید کند.

• سقط جنین

سقط جنین، یکی از علل شایع درد لگن در اوایل بارداری است که معمولاً با خونریزی واژینال، گرفتگی‌های شکمی شبیه به قاعدگی و گاهی تب همراه است. در صورتی که این علائم مشاهده شوند، نیاز به بررسی فوری توسط پزشک وجود دارد.

• سایر علت‌ها

دیگر عللی که ممکن است در سه ماهه اول بارداری منجر به درد زیر شکم شود عبارتند از:

• مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ

• سکس و رابطه جنسی

• ورزش

درد زیر شکم در ماه اول بارداری

درد زیر شکم در هفته‌های اول تا هفته چهارم بارداری معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی بدن در پاسخ به لقاح و تشکیل جنین است و معمولاً جای نگرانی ندارد. با این حال درد زیر شکم در ماه اول بارداری ممکن است ناشی از اختلالات جدی‌تری مانند بارداری خارج رحم، سقط جنین و عفونت‌های ادراری باشد. به همین دلیل اگر درد زیر شکم شدید، مداوم یا همراه با علائمی مانند خونریزی، تب، سرگیجه یا ترشح غیر معمول باشد، باید فوراً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

علت درد زیر شکم در بارداری ماه چهارم

در صورتی که در هفته‌ چهاردهم تا هفته هفدهم بارداری قرار دارید و بابت درد زیر شکم نگران شده‌اید، باید بگوییم که این درد در ماه چهارم بارداری اغلب امری طبیعی و بخشی از تجربه معمولی بارداری است. برخی از عوامل طبیعی و بی‌خطر درد زیر شکم در این دوره عبارتند از:

• درد رباط گرد (Round Ligament Pain)

در این مرحله از بارداری رحم به سرعت رشد می‌کند و رباط‌های نگهدارنده آن کشیده می‌شوندکه  این کشش می‌تواند سبب دردهای تیز و ناگهانی در ناحیه پایین شکم شوند. درد رباط گرد امری بی‌خط است و ا استراحت یا تغییر موقعیت کاهش می‌یابد.

• یبوست و نفخ

تغییرات هورمونی در بارداری می‌تواند حرکت روده‌ها را کند کرده و منجر به یبوست یا تجمع گاز شود. این مشکلات گوارشی ممکن است منجر به احساس گرفتگی یا درد در ناحیه زیر شکم شود که مصرف بیشتر آب، فیبرها و تحرک می‌تواند به بهبود حرکات روده و یبوست کمک کند.

علاوه بر عوامل بالا عفونت‌های ادراری نیز می‌توانند عامل درد باشند که با علائمی مانند سوزش هنگام ادرار و تب همراه هستند. در صورت بروز درد شدید، مداوم یا همراه با علائمی مانند خونریزی، تب یا ترشح غیرمعمول، مشاوره با پزشک ضروری است تا از سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل شود.​

علت درد زیر شکم در بارداری ماه پنجم

در ماه پنجم بارداری فرزندتان با سرعت بیشتری رشد کرده و شما حالا یک جنین 18 سانتی‌متری در رحم خود دارید که بزرگ‌تر و بزرگ‌تر هم خواهد شد؛ پس دور از ذهن نیست که مانند ماه چهارم بارداری رباط‌های نگه‌دارنده رحمتان نیز کشیده شوند و دچار درد زیر شکم شوید. علاوه بر آن، سایر علائم طبیعی گذشته مانند یبوست نیز ادامه خواهند داشت که درد شکم و ناراحتی گوارشی را  هم به همراه خواهد داشت. 

در نهایت باید گفت که در سه ماهه دوم بارداری که شامل ماه‌های چهارم، پنجم و ششم بارداری می‌باشد، علائم مادر معمولاً یکسان بوده و با توجه به رشد جنین و بزرگ شدن رحم همواره ممکن است با درد‌هایی مانند درد زیر شکم یا درد لگن در بارداری رو به رو شود.  علاوه بر آن، لازم به ذکر است که در اواخر ماه پنجم و در ماه ششم بارداری ممکن است با با انقباضات براکستون هیکس نیز رو به رو شوید. 

این انقباضات در واقع درد‌ها و انقباضات تمرینی هستند که شما را برای زایمان آماده کرده و کاملاً طبیعی هستند. این نوع از درد‌های زیر شکم در بارداری معمولاً دارای خصوصیات زیر هستند که شناخت آن‌ها الزامی است:

• انقباضات براکستون هیکس الگوی منظم ندارند و می‌توانند در شدت و فرکانس متغیر باشند.

• معمولاً به صورت سفت شدن یا سخت شدن در ناحیه شکم احساس می‌شود.

• تغییر موقعیت بدن، استراحت، نوشیدن آب کافی یا انجام فعالیت‌های سبک معمولاً می‌تواند انقباضات را کاهش دهد.

در نهایت، به یاد داشته باشید که درد‌ها مداوم، عود کننده یا همراه با علائم غیر طبیعی مانند تب، لکه‌بینی، خون‌ریزی و تب و لرز نیاز به بررسی داشته و نباید آن‌ها را نادیده گرفت.

علت درد زیر شکم در بارداری در ماه هفتم

با ورود به ماه هفتم بارداری، شما وارد سه ماهه سوم و پایانی بارداری شده‌اید. در ماه هفتم بارداری همانند ماه‌ها و هفته‌های گذشته جنین بزرگ‌تر شده و رحم فضای بیشتری را اشغال می‌کند، این تغییرات منجر به فشار به اندام‌های داخلی مانند مثانه شده و درد مثانه در بارداری و درد زیر شکم را به همراه دارد. علاوه بر آن کشیدگی رباط‌ها و فشار وارد بر رحم نیز بیشتر شده و درد زیر شکم تشدید می‌شود. 

از عوامل دیگری که در ماه هفتم دردهای زیر شکم در بارداری را به دنبال دارد می‌توان به یبوست و انقباضات براکستون هیکس است که هیچ جای نگرانی نداشته و کاملاً طبیعی هستند. به یاد داشته باشید که دردهای مداوم و منظم همراه با تغییرات در ترشحات واژن، ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس باشند و نیاز به مشاوره پزشکی فوری دارند. اگر در این شرایط قرار گرفته‌اید و این درد را تجربه می‌کنید، می‌توانید به صورت آنلاین و تنها با یک کلیک با پزشک متخصص زنان کلینیک سلامت ایمپو در ارتباط باشید.

علت درد زیر شکم در بارداری ماه هشتم

در ماه‌ هشتم بارداری و نهم بارداری، تفاوت‌های قابل توجهی در شدت درد زیر شکم نسبت به ماه‌های گذشته وجود دارد. در این دوره، رشد سریع جنین و بزرگ شدن رحم فشار بیشتری به اندام‌های داخلی مانند مثانه و روده‌ها وارد می‌کند که می‌تواند موجب درد و ناراحتی در ناحیه زیر شکم شود. علاوه بر آن، انقباضات براکستون هیکس که در ماه‌های قبلی به صورت غیر منظم و خفیف ظاهر می‌شدند، حالا ممکن است بیشتر شوند و به صورت دردهای منظم‌تر یا شدیدتر خود را نشان دهند. همچنین، در ماه‌های آخر بارداری، به دلیل شل شدن بیشتر رباط‌ها و مفاصل برای آمادگی بدن برای زایمان، دردهای لگنی و فشار به ناحیه شکم تشدید می‌شود. 

به طور خلاصه، برخلاف ماه‌های اولیه بارداری که دردهای زیر شکم عمدتاً به دلیل تغییرات هورمونی و رشد رحم بودند، در ماه‌های هشتم و ماه نهم بارداری این دردها بیشتر به دلیل فشار مکانیکی و آماده‌سازی بدن برای زایمان است.

درد زیر شکم در بارداری سمت راست

درد زیر شکم در بارداری سمت راست معمولاً یکی از علائم شایع و بی‌خطر بارداری است و در اثر درد رباط گرد، یبوست یا تجمع گاز در روده‌ها و نفخ ایجاد می‌شود؛ اما درد در سمت راست شکم ممکن است ناشی از عوامل دیگری نیز رخ دهد که برخلاف علائم ذکر شده ممکن است سلامت مادر یا جنین را تحت تاثیر قرار دهند و نیاز به اقدامات سریع درمانی و پزشکی داشته باشند. برخی از عوامل درد در سمت راست پایین شکم عبارتند از:

• رابطه جنسی در بارداری

• آپاندیسیت یا التهاب ناگهانی آپاندیس

• عفونت ادراری

درد زیر شکم در بارداری بعد از رابطه

احساس درد یا گرفتگی زیر شکم بعد از رابطه جنسی در بارداری ممکن است برای بسیاری از زنان باردار استرس‌زا یا نگران‌کننده باشد؛ اما حقیقت آن است که در اکثر موارد این درد طبیعی و بی‌خطر است. با این حال، دانستن علت‌های مختلف این درد در زمان بارداری می‌تواند به آرامش خاطر بیشتر و اقدامات مناسب در مواقع ضروری کمک کند. علل درد زیر شکم در بارداری پس از رابطه جنسی عبارتند از:

• افزایش جریان خون به ناحیه شکم و لگن

به طور طبیعی در دوران بارداری، جریان خون به اندام‌های شکمی و رحم بیشتر می‌شود. این افزایش خون‌رسانی، بخصوص در حین برانگیختگی و ارگاسم، می‌تواند باعث انقباضاتی شبیه به درد یا گرفتگی در قسمت پایین شکم شود.

• هورمون‌های موجود در مایع منی به نام پروستاگلاندین‌ها

مایع منی حاوی هورمون‌هایی به نام پروستاگلاندین است که می‌توانند باعث انقباض رحم و درد زیر شکم در بارداری شوند.

• درد‌هایی شبیه درد پریود در اوایل بارداری

در صورتی که رابطه جنسی در زمان شروع بارداری و وقوع لانه‌گزینی رخ دهد، ممکن است احساس درد یا گرفتگی‌هایی مشابه درد پریودی داشته باشید. البته که این درد خفیف بوده و مدت زیادی طول نمی‌کشد.

در موارد نادر، دردهای شکمی بعد از رابطه جنسی ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند شروع زایمان زودرس، سقط جنین یا حاملگی خارج‌رحمی باشد. اگر درد آن‌قدر شدید است که باعث خم شدن یا ناتوانی در حرکت می‌شود، یا همراه با خونریزی واژینال ادامه‌دار است، باید سریعاً به پزشک معالج مراجعه شود.

درد زیر شکم در بارداری دوقلو

همانند سایر علائم بارداری، درد زیر شکم نیز در بارداری‌های دوقلو شایع و حتی کمی آزاردهنده هستند. فراموش نکنید که در بارداری دوقلو، شما در حال رشد و پرورش دو موجود زنده در رحمتان هستید پس جای تعجب نیست که فشار زیادی  بر رباط‌های نگهدارنده رحم. عضلات شکمتان وارد شود و کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشید. همچنین، تغییرات هورمونی و فشار فیزیکی روی دستگاه گوارش می‌تواند منجر به گاز، نفخ یا یبوست شود که ممکن است درد پایین شکم را به همراه داشته باشد. 

علاوه بر علل طبیعی و معمول درد زیر شکم در بارداری که هیچ جای نگرانی ندارند، شرایط جدی‌تری زیر ممکن است سبب بروز این درد در بارداری‌های دوقلو شوند:

•  زایمان زودرس

•  سقط جنین

•  پیچ‌خوردگی تخمدان

توجه به علائم هشدار دهنده زیر همراه با درد شدید زیر شکم در بارداری‌های دوقلو به شما کمک می‌کند تا از بروز مشکلات جدی‌تر هرچه سریع‌تر جلوگیری کنید و در صورت لزوم به درمان بپردازید:

• خونریزی یا لکه‌بینی همراه با درد

• درد ناتوان‌کننده و ناگهانی در زیر یا یک طرف شکم

• تب، تهوع، استفراغ یا اسهال همراه با درد شکم

• درد همراه با کاهش حرکات جنین

درد زیر شکم در اوایل بارداری و جنسیت جنین

براساس باورهای سنتی یکی از راه‌های تشخیص جنسیت جنین توجه به محل یا نوع درد زیر شکم در زنان باردار است. به این معنی که برخی از افراد معتقدند که درد در سمت راست شکم از علائم بارداری پسر است و درد در سمت چپ از علائم بارداری دختر می‌باشد. با وجود محبوبیت این باورها، به یاد داشته باشید که هیچ شواهد علمی برای تأیید آن‌ها وجود ندارد. درد زیر شکم در اوایل بارداری معمولاً ناشی از تغییرات طبیعی بدن است و ارتباطی با جنسیت جنین ندارد.

درمان درد زیر شکم در بارداری

با وجود اینکه دردهای زیر شکم در زمان بارداری معمولاً خود به خود برطرف می‌شوند. با این حال بسته به علت درد و مرحله بارداری، راه‌ها مختلفی برای تسکین این دردها وجود دارد که در ادامه با بهترین راه‌های درمان یا تسکین این درد آشنا خواهیم شد:

• تغییر وضعیت بدن و استراحت

در زمان احساس درد زیر شکم و بخصوص هنگام خواب شبانه به پهلوی چپ دراز بکشید و یک بالش زیر شکم خود قرار دهید. گاهی فقط با تغییر وضعیت می‌توان خیلی سریع از میزان درد کم کرد.

• فعالیت و تحرک ملایم

پیاده‌روی‌های کوتاه، حرکات کششی آرام یا یوگای دوران بارداری باعث بهبود گردش خون شده و با کاهش تنش عضلات به کاهش درد زیر شکم کمک می‌کنند.

• استفاده از آب گرم

حمام با آب ولرم یا قرار دادن یک کیسه آب گرم (نه داغ) که در حوله پیچیده شده روی محل درد، می‌تواند باعث آرامش فوری و کاهش درد شود.

• تغذیه مناسب

تغذیه و سبک زندگی سالم در بارداری به بهبود دردهای زیر شکم و درمان عامل اصلی این دردها کمک می‌کند. توصیه می‌کنیم پیشنهادهای تغذیه‌ای زیر را در زمان بارداری رعایت کرده و وارد برنامه غذایی روزانه خود کنید:

1. مصرف فیبر را با میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل افزایش دهید.

2. در طول روز ۱۰ تا ۱۲ لیوان آب بنوشید و این مقدار را در فواصل زمانی منظم پخش کنید.

3. به‌جای وعده‌های سنگین یا غذاهای تند، وعده‌های کوچک‌تر و سبک‌تر را انتخاب کنید.

• مصرف دارو 

به یاد داشته باشید که در صورت نیاز به مصرف دارو، فقط از داروهایی استفاده کنید که پزشک معالج خودتان توصیه کرده است. معمولاً استامینوفن گزینه‌ای ایمن برای کاهش درد است. از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) به‌ویژه بعد از گذشتن نیمه اول بارداری خودداری کنید؛ چراکه ممکن است بر گردش خون جنین تأثیر بگذارند و به سلامت جنین آسیب برسانند.

• پوشیدن لباس راحت

لباس‌زیر نخی و گشاد به کاهش تحریک شکم و جلوگیری از عفونت‌های مجاری ادراری کمک می‌کند.

احساس نگرانی و ترس در زمان تجربه علائمی مانند درد زیر شکم در بارداری بسیار طبیعی هستند و گاهی بهترین راه مشورت فوری با یک متخصص است تا هر چه سریع‌تر شما را راهنمایی و آرام کند. اپلیکیشن ایمپو در چنین زمان‌هایی در کنار شما است تا به صورت آنلاین پاسخگوی سوالات و نگرانی‌های شما بوده و آن‌ها را از طریق کلینیک آنلاین و مشورت با پزشک، پاسخ دهد و مسیر بارداری را هموارتر کند. علاوه بر این، شما می‌توانید در صورت تمایل سوالات و تجربیات خود را در اشتراک تجربه با دیگر کاربرانی که شرایط مشابه شما را دارند، در میان بگذارید؛ تا علاوه بر دریافت پاسخ سوال از تجربیات دیگر افراد نیز بهره‌مند شوید.

کلام آخر

درد زیر شکم در بارداری همیشه نشانه یک مشکل نیست، اما آگاهی از زمان شروع، نوع درد و علائم همراه، به شما کمک می‌کند، بین حالت‌های طبیعی و موارد هشدار دهنده تمایز قائل شوید. به‌ویژه در سه‌ماهه اول و سوم بارداری، نظارت بر تغییرات بدن و مشورت با پزشک بسیار حیاتی است. اگر درد زیر شکم همراه با علائمی مانند خونریزی، تب، یا بی‌حسی است، حتماً باید جدی گرفته شود. به یاد داشته باشید که هر بدنی منحصر به‌فرد است و شناخت بدن خود، مهم‌ترین گام برای داشتن یک بارداری سالم و بی‌دغدغه است. ایمپو همراه مورد اطمینان شما در دوران بارداری و پس از آن در روزهای شیردهی ست. به کمک ایمپو می‌توانید این مسیر زیبا و پر چالش را به بهترین شیوه و در سالم‌ترین حالت ممکن طی کنید.

منابع

• Medical News Today
• pregnancy birth baby
• Medical News Today/pain
• Parents.com
• HSE
• Tommys
• NHS
• What to expect